Իսլամը հայ մատենագրութեան մէջ

Հեղինակ

Բաժին

Հայագիտութիւն Հայ դասական մատենագրութիւն

Թեմա

Ե. Հինգերորդ մոլորութիւն է Այլազգեաց ։
       Որ զամենայն Սուրբ գիրս, այսինքն՝ զՀին եւ զՆոր Կտակարանս ոչ ընդունին։ Եւ չորս գիրս ասեն յերկնից եկեալ. Թավրէթ, Զապուր, Ընճիլ, Ֆուրդան։ Թավրէթ զՄովսէսին կոչեն . Զապուր զԴաւթի. Ընճիլ զԱւետարանն, եւ Ֆուրղան Մահմետին է։ Չորս ասեն, այլ երեքն բնաւ ո՛ գիտեն եւ ո՛չ հաւատան, այլ միայն զիւրեանցն։ ԵՒ ասեն թէ այլքն ամենայն սուտ են, եւ միայն Ֆուրղաննէ ճշմարիտ օրէնք։
       * զնոսա նախ այսպէս. եթէ չորք սոքա երկնից իջեալ, ճշմարի՞տ են թէ սուտ։ Իսկ եթէ զձերն ճշմարիտ ասէք, ապա եւ առաջինքն ճշմարիտք են , զի յերկնից իջին։ Իսկ եթէ առաջինքն ճշմարիտք են եւ դուք ոչ լսէք. ապա յայտ է զի արտաքոյ էք ճշմարտութեան եւ սուտ։
       ‘Դարձեալ. թէ առաջնոցն ո՛չ խօսեցաւ զճշմարիտն. այս լինի կամ ի տգիտութենէ կամ ի տկարութենէ կամ ի չկամութենէ, որ է յայտնապէս սուտ. զի ամենիմաստ է Աստուած եւ ամենակարող եւ ամենագութ . ապա ուրեմն ճշմարիտ է Հին Կտակարանքն եւ Նորն ։
       Դարձեալ. թէ զառաջին բանս սուտ արար Աստուած եւ ձեզ նոր ետ, ապա Աստուած զիւր բանս սուտ առնէ, որ է մեծ հայհայութիւն զայս խօսել ։ Եւ թէ առաջինքն սուտ եղեն, նաեւ ձերդ սուտ լինելոց է ։
       Դարձեալ. թէ զառաջին բանս իւր փոխեաց Աստուած, ապա զղջանայ եւ փոշմանի . եւ զղջումն տգիտութեան հետեւի, որ է անհնարին մեղք։
       Դրաձեալ. թէ զառաջին բանս սուտ ասաց եւ յետոյ՝ ճշմարիտ. ապա փոփոխումն գոյ ի նմա, եւ փոփոխականն՝ Աստուած ո՛չ կարէ լինել։
       Դարձեալ. թէ առաջնոցն սուտ խօսեցաւ, ապա խաբեաց զնոսա եւ ստեաց. եւ խաբօղն եւ ստախօսն ոչ Աստուած լինի ։
       Դարձեալ. թէ նոցա սուտ խօսեցաւ եւ ձեզ ճշմարիտ. ապա ատեաց զնոսա եւ սիրեաց զձեզ։ Ապա այժմ դուք սիրելի լինիք Աստուծոյ քան զԴաւիթ եւ զՄովսէս եւ զԱբրահամ, եւ քան զայլ նահապետն, որ է բնաւ սուտ։
       Դրձեալ եւ այլապէս. թէ նոցայն սուտ է օրէնք եւ կտակք, նաեւ ձերդ է սուտ . զի բազում ինչ նոցայն ունիք, որպէս զթլպատութիւն , զլուացումն, զզաքաթն, եւ զայլն . զի թէ հիմն խախուտ է, նաեւ զշինուածն ։
       Դարձեալ. ամենայն նախահարքն եւ մարգարէքն զձեր կտակքդ չունէին . ապա ամէնքն սուտ խօսեցան։ Եւ դարձեալ. ամենեքեան կորեան, որք չունէին զձեր օրէնքդ։ Ապա ընդէ՞ր դուք ի նոցա անուն սալաւաթ բերէք, եւ բարեխօս դնէք՝ զԴաւիթ, զՄովսէս, զԱբրահամ, եւ զայլսն ։
       Դարձեալ. հրով եւ միգով երեւեցաւ Աստուած Մովսէսի, եւ գրեաց զօրէնս ի տախտակի. եւ Քրիստոս Բա՛ն է Աստուծոյ եւ լոյս. եթէ զկտակս նոցա ստէք, ապա եւ զԱստուած ստէք, որ խօսեցաւ ընդ նոսա, եւ ետ զԲանս կտակարանացն։ Եւ զայս ո՞ր միտք հաւանի, թէ Աստուծոյ օրէնքն սուտ լինի ։
       Զայս եւ այլ սոյնպիսիս, բազում հայոյութիւն է ի բանս նոցա, որք ոչ ընդունին զՀին եւ զՆոր Կտակարանս։
       Եւ թէ ասեն, ահա եւ դուք զՀին օրէնս ոչ ունիք, նոյնպէս եւ մեք զձերդ եւ զնոցայն ոչ ունիմք։ Ասեմք առ այս. մեք զՀին Կտակարանս ունիմք, որպէս զՆորա ի միոյ հոգոյ խօսեցեալ, եւ կոչեմք Աստուածաշունչ։ Այլեւ զՀին օրէնս ոչ խոտեմք իբր զչար եւ պիղծ։ Այլ զի կարօտ եմք հնոյն։ Նախ. զի Հինն տղայոց եւ անկատ[ար] էր օրէնք . իսկ Նորս՝ կատարեալ եւ կատարելոց։ Երկրորդ . այն օրինակ անկատարին, եւ հոգեւորն մարմնաւորին եւ եւ ճշմարտութիւնն օրինակին ո՛չ կարօտի եւ ոչ կատարէ։ Այլ ունիմք զնա ծածուկ եւ ստուերաբար։ Զոր օրինակ կապարն է ծածկեալ ի նկարն, եւ դեղով լցեալ. եւ որպէս աստեղք ի տիւն է ծածկեալ. նոյնպէս զբնական օրէնսն եդ Աստուած Ադամայ եւ զբնականս Նոյի եւ զԱբրահամու եւ զգրաւորն Մովսէսի եւ այլ մարգարէիցն. այժմ ունիմք ընդ Աւետարանիս ծածկապէս եւ ոչ յայտնի, որպէս ասացաք։
       Եւ թէ ասեն. այսպէս եւ օրէնքս նոր է եւ ձերդ հին եւ փոխեալ։ Ասեմք. թէ ամենայն օրէնք յերկու դէմս որորշին. այսինքն, ի կատարեալն եւ յանկատարն, որ է օրինակն եւ ճշմարտութիւն։ Եւ է կատարեալ եւ ճշմարտութիւն նոր. իսկ անկատարն եւ օրինակն հին։ Արդ, եթէ օրէնք ձեր նո՛ր է, պարտ է զի լինիցի մերս հին, եւ ապա ձեր նոր, զի նոր ի վերայ հնոյն ասի։ Այլ թէ օրէնքս մեր նո՛րն է, ապա ձերդ նոր ոչ կարէ լինել. զի նորն ի վերայ նորոյ ոչ ասի։
       Դարձեալ. կատարեալն ո՛չ կարէ լինել անկատար, այլ կարէ լինել գերակատար, որ է յետ աստեացս։ Այլ արդ, օրէնք ձեր ոչ է գերակատար, որ անդի կենացն է, եւ ո՛չ կատարեալ, որ նորս է, եւ ոչ անկատար, որ հինն է, որպէս ցուցաւ։ Ուրեմն օրէնք ձեր արտաքոյ ամենայն օրինաց է։ Եւ արտաքոյ օրինացն անօրէնութիւն է, եւ անօրէնութիւն ո՛չ կարէ փոխել զօրէնս, եւ ոչ լինի նոր օրէնք։