Իսլամը հայ մատենագրութեան մէջ

* , եւ ասեն՝ մի Աստուոծա։ ‘Եւ առարկեն նախ այսպէս. Եթէ [յ]Աստուած է ծնունդ՝ ապա եւ ապականութիւն. զի ծնունդ միոյն՝ ապականութիւն է միւսոյն. եւ այսգրշութիւն է յԱստուած. ապա՝ ո՛չ է յԱստուած ծնունդ, ։
       * թէ որպէս ջղջիկանն ոչ կարէ հայել ի լոյս արեգականն, այսպէս մարդկային իմացումն ոչ կարէ հայել յաստուածային լոյսն, որ է անմատոյց. եւ ոչ կարեմք հասանել բնական լուսով գիտութեան. այլ միայն լուսով հաւատոյն՝ ի Սուրբ Գրոց առաջնորդեալք։ Եւ զի նոքա ոչ ունին զլոյս հաւատոյ, եւ ոչ զՍուրբ Գիրս. վասն այն ամենայն առարկութիւնք նոցա, որ է ըստ բնական գիտութեան եւ ըստ զգալի իրաց, ‘ոչինչ է, եզրակացուցանի յԱստուած։ Եւ այս մին պատասխանիս բաւական է ամենայն առարկութեանց նոցա։ Սակայն զի մի՛ տգէտ երեւեսցուք, տացուք պատասխանի իւրաքանչիւրոցն ։ Առաջնոյն ասեմք թէ յիմանալի ծնունդն ոչ է ապականութիւն եւ ոչ փոփոխումն ինչ. զի ոչ գոյ անդ նիւթ, որ ընդ գոլ ‘միոյն տեսակին , ապականի միւսն։ Դարձեալ ասեն՝ ամենայն որ ծնանի է ժամանակաւոր. քանզի ծնունդն է փոփոխումն ինչ յոչէութենէ յէութիւն. այլ Աստուած է անփոփոխելի։
       Ասեմք առ այս թէ աստուածային ծնունդ ոչ է ի ներքոյ ժամանակի, այլ յաւիտենական. եւ ոչ երբեք զօրութեամբ, այլ միշտ ներգործութեամբ։
       Դարձեալ ասեն՝ թէ Որդին առնու զնոյն բնութիւն Հօրն. ապա պակասի ի Հայրն, կամ լինին զանազան Աստուածք։
       * . զի ոչ է իր մարմնական եւ նիւթական որ կարէ բաժանել եւ պակասիլ։ Եւ զի ոչ բաժանի, ոչ լինին զանազան Աստուածք։
       Դարձեալ ասեն՝ թէ Աստուած ծնաւ զԱստուած, կամ զինքն ծնաւ Աստուած, կամ զայլս. անկարելի է ումեք ծնանիլ զինքն. եւ թէ ծնաւ այլ Աստուած, ապա ուրեմն երկու են Աստուածք։
       * յորժամ առեմք թէ Աստուած ծնաւ զԱստուած, Աստուածն իմանի անդ, ‘ոչ վասն բացարձակութեան, այլ վասն անձինն Հօր, որ ոչ ծնաւ զանձն իւր, այլ զանձն Որդւոյ։ Նայեւ ոչ ծնաւ զայլ Աստուած. քանզի յորժամ ‘ասեմք, այլ Աստուած՝ այլն անդ ոչ ցուցանէ զանձն, այլ զէութիւն[ն]։
       * զամենայն ինչ որ ունի. ապա եւ զիւր անձն, եւ այսպէս ոչ է որիշ անձն։
       * թէ պատրանք է աստ։ Զի յորժամ ասէ թէ Հայր ետ զամենայն ինչ, իմացեալ լինի վասն ‘ծնեալ էութեան, որ է Որդի, եւ ո՛չ վասն անձին Հօրն։
       * ։
       * , մի են ի Հայրն, այլ զանազանին ի կերպ լինելոյն. զի ‘էութիւն , հաղորդելի է. իսկ ‘հայրութիւն, ոչ։
       * մարդ է, ապա են երեք մարդ եւ ոչ մի ։
       * ոչ է մի մարդկութիւն ըստ թուոյ, այլ ըստ ‘տեսակ[ի], ։ Այլ յորժամ ասի, Հայր է Աստուած, Որդի՝ Աստուած, Հոգի՝ Աստուած, յերիսն մի է աստուածութիւն ըստ թուոյ։
       * է անձանց։ Նախ այսպէս , զի յեղելոցս ոմանք են ծնընդականք, եւ ոմանք անծնունդք. եւ պատուական է ծնընդականն, որպէս մարդ, քան ‘զանծընդականն, որպէս քար. այլ որ ինչ պատուական է, վայելէ առաջին սկզբանն. վասն որոյ Աստուած ծնաւ զՈրդի, զի մի՛ պակաս ‘երեւի, քան ‘զծնընդական ստեղծուածս ։
       * են պատուական էութիւնք. զի ունին բան եւ կենդանութիւն. եւ զրկեալն ‘ի սոցանէ, անբան եւ անկենդան է. որպէս քար. այլ Աստուած է պատուական էութիւն, եւ ունիբան եւ կենդանութիւն, որ է Որդի եւ հոգի նորին։
       Դարձեալ. ամենայն բանական, ունի իմացումն, որով իմանայ զինքենէ. ունի, եւ կամք, որով կամի զինքն. արդ Աստուած իմանալով զինքն ծնանի զՈրդի եւ կամելով զինքն բղխէ զՀոգի։ Ապա ուրեմն ե՛ն ի Յաստուած երեք անձինք ։
       Այլ եւ հարցանեմ. թէ Աստուած բան եւ հոգի ունի՞ թէ ոչ. թէ չունի անբան է եւ անկենդան, եւ կուռքն, են Աստուածք կոչին անբան, եւ անկենդան։ Իսկ թէ ունի, ապայ Քրիստոս է բանն Աստուծոյ. այլ եւ Հոգին Սուրբ, որպէս ամենայն մարգարէքն վկայեն։
       Իսկ թէ ասեն, արարածք է բանն եւ ծնունդ։ Պատասխանեմք թէ աստ, չորս հերձուած գոյ։ Նախ՝ զի մեր բանս ծնունդ է մտացս մեր, եւ ոչ արարած։ Երկրորդ՝ զի մինչ արար զբանն՝ անբան էր։ Երրորդ՝ զի մասն մի արարարծ լինի Աստուծոյ, եւ մասն մին արարիչ։ Չորրորդ՝ զի բանն ի բնութենէն, է, թէ բանն արարած է եւ բնութիւն նորա արարած է։ Այսպէս, ոչ խոստովանին զԱստուած արարիչ։
       Այլ մարմնացեալ բանին օրինակ տամք, զխօսեցեալ բանն եւ զգրեալն ի քարտիսի։
       * Մովսէս ասէ, Հոգի Աստուծոյ շրջէր ի վրայ ջուրց։ Եւ Յոբ ասէ, Հոգի աստուածեղէն է որ արար զնա։ Եւ Դաւիթ ասէ, Բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան, եւ հոգւով բերանոյ նորա ամենայն զօրութիւնք նոցա, ։ Եւ Սողոմոն ասէ, Հոգի Տեառն ելից զտիէզերս ։
       Եւ օրինակ միութեան եւ երրորդութեան, . որպէս միտք, իմացումն եւ կամքն մի են բնութեամբ եւ երեք յատկութեամբ։ Դարձեալ, հոգին, բան եւ շունչն մի են եւ երեք։ Դարձեալ, մի է մարդն հոգով եւ մարմնով եւ մտօք ըստ ոմանց։ Դարձեալ, մի է արեգակն եւ լոյսն եւ ճառագայթն իւր. այսինքն՝ սպիտակ լոյսն եւ դեղին։ Դարձեալ, մի է հուրն եւ լոյսն եւ ջերմութիւն ի նմանէ, ։ Դարձեալ , մի է ծաղիկն եւ գոյն եւ հոտն ի նմանէ ։ Դարձեալ, Ադամ, Եւայ եւ Սէթ ի նմանէ. մինն ծնունդ եւ մինն ոչ, եւ մի, բնութիւն երիցն։
       * օրինակ տամք երրորդութեանն, իբր նեցուկ տկար մտաց մարդկան։
       Այլ նայ ինքն է անօրինակ եւ աննման, եւ ի վեր քան զամենայն եղեալս։ Ինքն ինքեան միայն է նման, եւ Որդին միայծին եւ Հոգին Սուրբ, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։