Հնախօսութիւն աշխարհագրական Հայաստանեայց աշխարհի, Գ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ՔԱՆԶԻ ՚ի գրելոցս յայտնի եղեւ սկիզբն բնակ ութեան առաջին նահապետաց աշխարհի լինել ՚ի Հայաստան, յայտ անտի է թէ նաեւ սկիզբն ճշմարիտ կրօնի աստուածապաշտութեան եղեւ ՚ի Հայաստան։ Անդ կանգնեցաւ առաջին սեղան ճշմարտին Աստուծոյ, եւ մատուցաւ առաջին ողջակէզ զոր մատոյց Նոյ նահապետ իբրեւ ել նա ՚ի տապանէն յետ համայնատարած հեղեղաց ջուրցն. ողջակէզ այնչափ հաճոյական արարչին, մինչեւ զգալի օրինակաւ բացատրել մեզ սուրբ գրոց ասելովն. «Եւ հոտոտեցաւ տէր Աստուած ՚ի հոտ անուշից »։ Լերինք եւ դաշտք Հայաստան աշխարհիս էին՝ որք լուան եւ ընկալան զառաջին զայն օրհն ութիւն աստուածային փոխանակ առաջին անիծից. «Ոչ եւս յաւելից անիծանել զերկիր վասն գործոց մարդկան… այսուհետեւ զամենայն աւուրս երկրի սերմն եւ հունձք »։ Երկիր Հայաստան աշխարհիս եղեւ տեղի այնր մեծի դաշնադր ութեան Աստուծոյ ընդ մարդոյ. եւ երկինք նորա նշան նոյն դաշնադր ութեան զոր ցուցանէր Աստուած ՚ի խօսելն ընդ Նոյի. «Այս է նշան ուխտին զոր ես տաց ընդ իս եւ ընդ ձեզ… .. զաղեղն իմ եդից յամպս, եւ եղիցի ՚ի նշանակ յաւիտենական ուխտին… երեւեսցի աղեղն իմ յամպս, եւ յիշեցից զուխտ իմ որ ընդ իս եւ ընդ ձեզ »։ Յետ այնորիկ մնաց նոյն ճշմարիտ աստուածապաշտ ութիւն ՚ի Հայաստան յորդիս եւ ՚ի թոռունս Նոյի հանդերձ բարեզգեաց բարելաւ ութեամբ վարուց ՚ի միջոցս իբր հարիւրամեան ժամանակի՝ արժանապէս ոսկի դար կոչեցելոյ։
       Այլ յետ որոյ ցրուեցան բնակիչք ՚ի Հայաստանէ ՚ի Սենաար, յաշտարակաշին ութեան անդ ՚ի նմին տեղւոջ ՚ի Սենաար եղեւ սկիզբն կռապաշտ ութեան ըստ ամենայն քաջ հնախօսաց. ընդ որ ոչ խառնելով նախնին մեր Հայկ, անդրէն դարձաւ ՚ի Հայաստան։ Եւ դառնալովն անդ՝ ուր բնակէին մնացորդք առաջին նահապետաց՝ որք մնացեալ կային յիւրեանց յառաջին հաւատսն, յայտնի ծանուցանէ թէ ինքն եւս Հայկ ունէր զառաջին ճշմարիտ աստուածապաշտութին։ Զայս իբրեւ ստոյգ եւ աներկեւան նշանագրէ Վարդան ՚ի ներբողեան Լուսաւորչին ասելով. «Ոչ պաշտեաց (Հայկ ) ընդ եօթանասուն եւ մի նահապետս երկրի զպատկերն Բելայ, այլ խրախուսեալ յԱստուած՝ սատակեաց զնոյն ինքն զկենդանին (Բէլ ) զառաջնորդն պատկերապաշտութեան»։