Արմատ հաւատոյ

Նորին` ի խնդրոյ Եպիկտիտոնի Կորնթացոց եպիսկոպոսի.
Իսկ այս հուր բարկութեան ուստի՞ ել եւ բղխեաց. եւ կամ ո՞ր դժոխք զգայռեցան ասել մի բնութիւն, որ ի Մարիամայ մարմինն էր եւ Բանին Աստուծոյ:

Պարտ է իմաստութեամբ իմանալ զբանս թէ է՞ր աղագաւ ասէ զայս սուրբն Աթանաս: Եւ դու մի' կարծեր, սիրելի, թէ զոր վերագոյն շինեաց ընդդէմ երկաբնակացն, աստ քակել ձեռնարկէ, եւ ինքն ինքեան հակառակ յառնէ, եւ երկու բնութիւնս հաստատէ, ընդ որս կռուէր զամենայն ժամանակս իւր, որ քա'վ եւ մի ' լիցի:

Արդ` հարկ եղեւ դնել աստ զայս բանս զի գիտասցես թէ ընդէ'ր ասաց Աթանաս, թէ ո'չ է պարտ մի բնութիւն ասել Բանին Աստուծոյ, եւ որ ի Մարիամայ մարմինն էր: Քանզի լսեն զայս տգէտք որք ոչ իմանան զմիտս բանին եւ ասեն հակառակութեամբ ըստ երկաբնակ բարուցն զոր ունին, թէ Աթանաս նզովէ եւ դժոխք կոչէ զասացողսն մի բնութիւն: Բայց դու ուսի'ր, սիրելի, զիմաստ եւ զխորհուրդ բանիս: Արդ` Վաղենտիանոս եւ Մարկեղ, Մանի եւ Եւտիքէս եւ այլք բազումք ի հերձուածողացն ասացին թէ յերկնից եբեր Տէրն զմարմինն, եւ թէ առ աչաւք շրջեցաւ Տէրն յաշխարհի, եւ թէ մարմինն յառաջ քան զլինելն աշխարհի առ Աստուած էր հաւասար Բանին, եւ յաւէտակից նմա, եւ մի էր բնութիւն Բանին եւ մարմնոյն: Ասէ սուրբն Աթանաս ընդդէմ նոցա թէ, ո~վ դուք չարք: Սուրբ հարքն ի Նիկիա զԲանն հաւասարն Հաւրն ասացին, եւ մի բնութիւն Բանին եւ Հաւր սահմանեցին, եւ յետոյ առ զմարմինն ի Սրբոյ Կուսէն եւ անճառ միացաւ ընդ նմա անբաժանելի, այսպէս ասացին եւ ամենայն սուրբ հարքն: Զի թէ մի էր բնութիւն Բանին եւ մարմնոյն յառաջ քան զառնուլն զնա ի Մարիամայ ապա ավելորդ էր յիշել զՄարիամ եւ ասել թէ ի նմանէ ծնաւ. եւ կամ ի՞նչ հարկ էր բերել զայն մարմինն եւ կրկին զգենուլ զնա ի Մարիամայ, այլ պարտ էր երեւել նմա մարդ իւր բնութենակից մարմնովն առանց ի Մարիամայ ծնանելոյ եւ ոչ զգենուլ զիւր բնութիւնն կրկին:

Դարձեալ ասեն հերձուածողքն, թէ յորժամ մի բնութիւն ասեմք Բանին եւ մարմնոյն յառաջ քան զառնուլն զնա ի Մարիամայ, յայնժամ մնայ Երրորդութիւնն` երրորդութիւն. իսկ թէ ի Մարիամայ ասեմք առեալ զմարմինն` Երրորդութիւնն լինի չորրորդութիւն: Եւ ուստի փախչել կամին, ի նմին կործանին տգիտութեամբ, զի թէ մի էր բնութիւն Բանին եւ մարմնոյն յառաջ քան զլինելն աշխարհի, եւ էր յաւէտակից եւ հաւասար մարմինն` Բանին, ո~վ դուք չարք, այս է' չորրորդութիւն. զի որպէս ընկեր առ ընկեր հաւասար ասէք զմարմինն Բանին Հաւր նախ քան զառնուլն զնա ի Սրբոյ Կուսէն եւ ոչ ասէք կրսեր քան զԲանն, եւ կամ ի վերջին ժամանակս առեալ զնա Բանին ի Մարիամայ կուսէ:

Արդ` գիտացի'ր, սիրելի, վասն այսոցիկ ասաց սուրբն Աթանաս, թէ. Այս հուրս ուստի՞ բղխեաց եւ կամ ո՞ր դժոխք սգայռեցան յորովայնէ չար վիշապին, որք ասացին, թէ Մի էր բնութիւն Բանին եւ մարմնոյն յառաջ քան զլինելն աշխարհի եւ մարմինն առ Աստուած էր միշտ նախ քան ծնունդն ի Կուսէն:

Կիւրղի Աղեքսանդրու հայրապետի` ի ժողովն Եփեսոսի ասացեալ ընդդէմ Նեստորի.
Որ ոչ խոստովանեսցի մի Տէր զՅիսուս եւ մի բնութիւն եւ Աստուածածին` զկոյսն Մարիամ, նզովեալ եղիցի:

Որ ոք զՏեր մեր Յիսուս բաժանէ յերկուս երեսս յետ միանալոյն, եւ մերձաւորութիւն, պատիւ եւ ճոխութիւն տացէ նմա, եւ ո'չ միութիւն բնութեամբ, նզովեալ եղիցի:

Եթէ ոք իշխեսցէ ասել աստուածազգեաց մարդ զՔրիստոս, եւ ո'չ Աստուած ճշմարիտ եւ մի Որդի բնութեամբ, նզովեալ եղիցի:

Եթէ ոք յերկուս դէմս եւ յերկուս զաւրութիւնս բաժանեսցէ զբանս սուրբ աւետարանչացն, եւ կամ որ վասն Քրիստոսի ի սրբոցն ասացեալ է, եւ կամ որ ինքն Քրիստոս վասն իւր ասացեալ է եւ զոմանս մարդոյն առանձինն իմանայցէ եւ զոմանս` Բանին որ ի Հաւրէ, նզովեալ եղիցի:

Եթէ ոք ո'չ խոստովանեսցի զԲանն որ Աստուծոյ խաչեալ մարմնով, եւ զմահ ճաշակեալ մարմնով, որ է կենդանի եւ կենդանարար, նզովեալ եղիցի:

Սեկունդոս եպիսկոպոս ասէ.
Արժա՞ն է յետ միանալոյն երկուս ասել բնութիւնս, թէ ոչ:
Պատասխան Կիւրղի.
Յետ միաւորութեանն ոչ անջատեմք զբնութիւնսն ի միմեանց եւ ոչ յերկուս որդիս բաժանեմք զանբաժանելին, այլ մի` որպէս սուրբ հարքն ասացին: Տե'ս, երկաբնակ, ի պատասխանոյս յայտ է, թէ որ երկու բնութիւն ասեն ի Քրիստոս, ի հարկէ երկու որդի եւ երկու կամս ասեն: Առ նոյն. Ասեն հերձուածողքն, թէ որ մի բնութիւն ասէ, հարկ է շփոթել եւ ի ներքս գողանալ զբնութիւն մարդոյս. բայց անգիտացան զուղիղսն , թէ ըստ ճշմարտութեանն ասի մի բնութիւն: Նորին` առ Զեւգէոս քահանայ. Մի բնութիւն թէ մարմնոյ` հոգեւորի եւ իմանալոյ եւ բանականի, սակայն միաւորութիւն խոստովանեցելոյ, ոչ մեկուսին, այլ է մի բնութիւն եւ մի Որդի: Նորին` ի թղթէն որ առ Թէոդոս թագաւորն. Թէպէտ եւ յաննմանից նոյնպէս առ միմեանս, սակայն մի բնութիւն եւ մի Որդի ասեմք հանդերձ առեցելովն: Նորին` ի Պարապմանց գրոց. Միաւորեալ եւ մի համարեալ ընդ մարմնոյն իւրացուցեալ զնորայսն, միաւորեալ ընդ նմա զիւր բնութեանցն ներգործութիւնսն: Թէ որոշես զբնութիւնսն, բացագնասցեն ընդ նմա եւ երկաքանչիւր յատուկքն բնաւորաբար: Գրէ Նեստոր. Մարդն աստուածացաւ շնորհաւք` յետ խաչին եւ չարչարանացն: Գրէ Կիւրեղ. Ես մարդ աստուածացեալ ոչ քարոզեմք, կամ Աստուած եւ մարդ, այլ Աստուած մարդացեալ խոստովանիմ, քանզի ոչ իբրեւ ի մեզ բնակէ Աստուած ի Քրիստոս, զի Աստուած էր բնութեամբ եւ երեւեցաւ մարդ ճշմարիտ: Նորին` վասն մի բնութեան. Այսպիսի գոլ զմիաւորութիւն Էմանուէլին. քանզի իւրացուցանէ Հոգին զամենայն ինչ մարմնոյն, թէպէտ եւ հատանիցի սրով մարմինն, ցաւակից լինի որպէս իւրոյ մարմնոյ չարչարեցելոյ, բայց ինքն յիւր բնութիւնն ոչ ինչ կրեսցէ. ի վերայ եկելոցն այսպէս ասեմք եւ ի վերայ Էմանուէլի զմիաւորութիւնն քանզի միաւորեցելոյ ընդ մարմնոյ ցաւակից լինի հոգին: Իսկ Բանն Աստուած ոչ լինի զգայակից չարչարանացն, քանզի անչարչարելի է Աստուածութիւնն: Հարցումն առ Կիւրեղ. Միացա՞ն Քրիստոսի բնութիւնքն թէ միաւորեցան: Պատասխանէ Կիւրեղ. Միաւորեցան, այսինքն խառնեցան անշփոթելի, ըստ որում նոր խառնումն ասացաւ ի գրոց. ոչ բաժանի Բանն յիւրմէ մարմնոյն, գիտէ մահ ճաշակեալ վասն մեր Աստուծոյ Բանն: Նորին` յետ սակաւուց. Ո՞ գայցէ այսպիսի բախած եւ անուսումն երկուս ասել զմի Որդի, եւ մի նորա բնութիւն գոլ ասեմք, եւ զմարդկայինսն եւ զաստուածայինսն ի միում դիմի առաւելուցուք: Նորին. Ընդ իւր միաւորեաց զմարմինն, մի ներգործութեամբ աստուածավայելչականաւ յիւրսն եհան ի փառսն, ուստի եւ զերկու կոյրսն լուսաւորէր մերձաւորութեամբ ձեռինն, որպէս զոքանչին Պետրոսի բժշկելն ձեռն դնելովն աստուածային բնութեան միազաւր ցուցեալ զիւրոյ մարմնոյն ներգործութիւնն. եւ մարմինն ունի զամենայն ներգործութիւն կենդանարար Բանին, եւ գործէ զգործ Հաւր, քանզի յաստուածայինսն հարստացեալ անճառաբար որպէս անպատմելի միացեալ ընդ Բանին: Նորին. Քանզի բաժանի ո'չ բնաւ Քրիստոս, այլ է մի Որդի ըստ միոյ բնութեան եւ ճշմարիտ մարմնացելոյ: Քանզի «Եղեւ մարմին Բաննե ըստ Յոհաննու, մի Որդի եւ մի գոլ բնութիւն նորա ասեմք. եւ որ երկուս բնութիւնս ի Քրիստոս իմանայ յետ միաւորութեան` մարդապաշտ են եւ ոչ աստուածապաշտ: Նորին. Չարահնարութեամբ բաժանեն յերկուս զմինն զբնութեամբ եւ ճշմարտապէս մարդացեալն: Նորին ի թղթէն որ առ Ակակ Մելետինոյ եպիսկոպոս. Աստուածային գիրք ի Կուսէն ասեն առեալ զմարմինն Բանին Աստուծոյ, սակայն է' մի յերկուց բնութեանց միաւորեալ ի բաց բարձեալ երկուց հատմանցն: Նորին. Որպէս հրացեալ ոսկի եւ կռանահարեալ նիւթ ոսկոյն ընդունի զհարումն, եւ ոչ հուրն որ միացեալ է ընդ ոսկին, թէպէտ եւ ժամանակաւ գտանին միաւորեալք, այսպէս եւ Բանն Աստուած ընդ իւրոյ մարմնոյն նա եւ ի վեր քան զաւրինակս: Նորին` ի Գանձէն. Ոչ եթէ բնութիւնն զնա հարկէր, այլ ինքն շարժէր զբնութիւնն. ասէ` «Անձն իմ խռովեալ էե: Նորին` յԱւետարանին մեկնութենէն. Զքաղցն, զծարաւն, զվաստակելն յորժամ կամէր` կրէր. զերկիւղն եւ զտրտմութիւնն, ի չարչարանսն մերձեալ, կամաւ կոչէր յինքն. նոյնպէս եւ զտգիտութիւնն` առ ի մեր վարդապետութիւն, զի մեք ի մեր աղաւթելն ի կամս Աստուծոյ թողցուք զկամս մեր եւ զհայցելին: Նորին. Որ այլ ասէ զախտակրեալն, եւ այլ` զոչ ախտակրեալն, եւ ոչ ասէ զանախտակիրն Աստուած ախտակրեալ իւրով մարմնովն ի վերայ խաչին, որ է Քրիստոս աստուածութեամբն անչարչարելի եւ չարչարելի` մարմնովն, այնպիսին նզովեալ եղիցի: Նորին. Խաչեցելումն եւ մեռեցելումն մարմնի եւ Աստուած էր Բանն որ կցորդ էր չարչարանացն, թէպէտ եւ անչարչարելի էր որպէս եւ Աստուած: Վասն այնորիկ կեամք վասն որոյ միայն էր ի մեռեալս ազատ, զի ոչ յաղթեցաւ ի մահուանէ, թէպէտ եւ կրեաց զնա: ԳԼՈՒԽ Զ. [ԴԱՐՁԵԱԼ ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆՔ ՅԱՂԱԳՍ ՏԵԱՌՆ ՄԵՐՈՅ ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ, ԵՒ ԵՌԱՆՁՆԵԱՅ ԱՍՏՈՒԱԾՈՒԹԵԱՆՆ, ԵՒ ՄԻ ԲՆՈՒԹԵԱՆՆ]Գրիգոր Աստուածաբանի` ի թղթէն որ առ Կլոդոնոս. Բնութիւնք երկուք, քանզի Աստուած եւ մարդ, քանզի հոգի եւ մարմին: Ասաց Ապողինար. Թէ Աստուած Բանն ի Կուսէն զմարմինն միայն առեալ առանց հոգոյ եւ մտաց: Հարկի Աստուածաբան եւ գրէ. Բնութիւնք երկուք: Այսինքն` կատարեալք, Աստուած կատարեալ եւ մարդ կատարեալ: Քանզի մարդոյն կատարելութիւնն ի հոգւոյ եւ ի մարմնոյ է, քանզի ասէ իսկ, թէ հոգի եւ մարմին. զի ոչ կարէ մարդ առանց հոգոյ գոյանալ, եւ Բանն Աստուած առ ի մէնջ զհոգի եւ զմարմին եւ ընդ ինքեան միացոյց եւ ոչ ըստ չար կարծեացն Ապողինարի, բայց որդիք ոչ երկուք եւ ոչ աստուածք: Արդ` Աստուած եւ մարդ ասաց, զի մի կարծեսցեն յերկուս բաժանել զմի եւ զնոյն Քրիստոսն դնէ թէ ոչ երկու որդիք եւ ոչ երկու աստուածք, քանզի եւ աստ ոչ երկու մարդ, թէպէտ եւ Պաւղոս ներքին եւ արտաքին ասէ: Տեսանե՞ս. թէպէտ եւ երկուք է մարդս ըստ առաքելոյ բանի` հոգի եւ մարմին, ասէ վարդապետս, բայց ոչ ասի երկու բնութիւն, այլ մի մարդ եւ մի բնութիւն վկայեալ յարտաքնոցն եւ ի վարդապետաց եկեղեցոյ նոյնպէս ասացին եւ ցուցին մեզ զմարդանալ Բանին Աստուծոյ յերկուց աւտար բնութեանց մի եղեալ անշփոթ, այլ եւ այլ, յորոց Փրկիչն: Եւ արդ` մի՞թէ ոչ նոյն է, այսինքն` մի երեւելին եւ աներեւոյթն, անժամանակն եւ որ ընդ ժամանակաւ. ոչ այլ ոք եւ այլ, այս` մի' լիցի, երկոքեան մի: Տե'ս, նախ յամաւթ արար զԱպողինար որ ընդ մարմինս միայն ասաց միանալ Բանին Աստուծոյ, եւ երկու բնութիւն ասաց, այսինքն` Աստուած կատարեալ եւ միացաւ ընդ կատարեալ բնութիւն մարդոյս ընդ հոգի, ընդ միտս եւ ընդ մարմին: Ահա երկու բնութիւն անթերիք` Աստուծոյն եւ մարդոյն, նախ աւտարք ի միմեանց, իսկ յարգանդի Կուսին Մարիամու մի եղեւ բնութիւն անշփոթ, ըստ որում եւ ասէ վարդապետ թէ երկոքեան մի են` խառնելովն Աստուծոյ եւ մարդանալով եւ մարդոյն աստուածանալով: Արդ` եբարձ զերկուութեանն կարծիս զոր ասաց ընդդէմ Ապողինարի, վասն որոյ խառնեալ եւ մի լեալ ասէ: Արդ, բերեմ քեզ այլ վկայ սոյն բանիս որով հաւանել ունիս: Բարսեղ եւ Գրիգոր Աստուածաբան երբեմն ի բնութեան խնդիրս եղեալ ասեն. Ոչ մի ասեմք բնութիւն յաղագս զմիւսն կորուսանելոյ, եւ ոչ երկուս ասեմք բաժանեալս, այլ յերկուց բնութեանցն մի եղեալ ասեմք զՔրիստոս անբաժանելի, մի անձն, եւ մի պատկեր, եւ մի բնութիւն, սքանչելի միաւորութեամբ ի վեր քան զմիտս եղելոց: Նորին` ի նոյն Կլոդոնոսի ճառէն. Եթէ ոք իբր ի մարգարէի ասիցէ ըստ շնորհի գործեալ, այլ ոչ ըստ բնութեան միաւորեալ եւ ստեղծեալ ընդ նմին, եղիցի ունայն ի լաւագոյն զաւրութենէն. եւ որ յետ մկրտութեանն որդեգրութեանն արժանանալ ասէ, նզովեալ եղիցի : Նորին` ի նոյն Կլոդոնոսի ճառէն, ընդդէմ Ապողինարի. Եթէ ոք յանմիտ մարդ յուսացաւ` անմիտ է, քանզի ոչ առեալն անբժշկելի է. եթէ կէսն սղալեաց` Ադամայ կէսն առաւ եւ ապրեցաւ, եւ եթէ բովանդակն սղալեաց` բովանդակն առաւ եւ ապրեցաւ: Ապողինար ասէ. Այլ արդ, բաւական էր աստուածութիւնն փոխանակ մտաց: Աստուածաբանն ասէ. Զի՞նչ առ իս այն զի աստուածութիւնն հանդերձ մարմնովն ոչ է մարդ, այլ եւ ոչ թէ զհոգի միայն առ, եւ ոչ երկոքեանն առանց մտացն, որք եւ մարդ պահեն զմարդն, եւ մեծագոյն զաստուածութիւնն, զի զիս կատարելապէս գործեսցէ: Տե'ս երկաբնակ, այս եղեւ պատճառ ասել նախ երկու բնութիւն, զի ցուցցէ թէ Աստուած ընդ բոլոր մարդս միացաւ ընդ միտս, ընդ հոգի եւ ընդ մարմին, եւ եղեւ մի. զի մեք կատարեալ առցուք զփրկութիւն, եւ ոչ ընդ մարմինս միայն` ըստ չար կարծեացն Ապողինարի: Նորին` յՈրդոյ ճառէն. Խառնեցաւ ընդ Աստուածութիւնն եւ եղեւ մի` վեհագունին յաղթելով: Նորին` ի Զատկին ճառէն. Աւծելոյ աստուածութեամբն եղելոյ որպէս որ էաւծ, եւ համարձակիմ ասել զոյգ աստուած: Նորին. Կարաւտացաք Աստուծոյ մարդանալոյ եւ մեռանելոյ: Նորին. Մերովս ախտակրութեամբ ախտակրէ Աստուած եղեալ մարդ: Նորին ի բանէն զոր ասէ վասն գործոցն Քրիստոսի. Սքանչելիսն որ պատմի ի գիրսն Մատթէոսի զոր գործեաց թագաւորն Քրիստոս յորժամ ընդ մարմին մարդկան խառնեցաւ: Նորին` յետ սակաւուց. Տղայ է, ոչ երկիր պագանէ մարդոյն թագաւորի որ երեւեցաւ համագոյ Աստուածութեանն Բանին երկնաւորի. հատ իսկ կամ Բանն ի Հաւրէ մեծէ կամ ի Բանէն զկերպարան մարդկան եւ զթանձրութիւն մեր, քանզի Աստուած էր, այլ մարմնացաւ Բանն Հաւր: Նորին. Քաղցնոյր, բայց ի հինգ նկանակէն զհինգ հազարսն կերակրէր. Բանն թանձրանայ, անտեսանելին տեսանի, անշաւշափելին շաւշափի: Նորին. Ո~վ նոր խառնմանս, ո~վ սքանչելի խառնուածոյս: Նորին. Որ զի ճշմարտութիւնն որպէս մի, եւ ոչ բազմութեամբ վասն զի ճշմարտութիւնն մի է, երկուութիւն` ի բազումս պատառեալ: Նորին. Առաջի քո ածեմ զՔրիստոսի խոնարհումն, զանչարչարելին, զչարչարանսն, զխաչն, զբեւեռսն: Նորին. Եթէ տակաւին արարածոյ երկիր պագանէի եւ յարարած մկրտէի ոչ եւս աստուածանայի զառաջին ծնունդն փոփոխեալ:

Նորին.
Եկեալ Աստուած հանդերձ առեցելովն մի երկուց ընդդիմակացն մարմնոյ եւ հոգոյ, յորոց մինն Աստուած եւ միւսն աստուածացաւ, քանզի որովք ոչ ի ստորինս էր, նոքաւք ի վեր չոգաւ:

Նորին.
Արիւն Աստուծոյ լսելով եւ չարչարանս եւ մահ, մի' ի վայր անկցիս անաստուածաբար, իբր Աստուծոյ ջատագով, այլ առանց ամաւթոյ կեր զհացն, արբ զարիւնն, եթէ կենացն փափագիցես. զի շիթք դուզնաքեայ արեանն զաշխարհս ամենայն վերստին ստեղծանէ եւ լինի նա խախաց կաթին ամենայն մարդկան:

Նորին.
Զամենայն կիրս աստուածաբար կրեաց, զի կարող էր զինչ եւ կամէր վկայ` զի յետ քառասուն աւուրն ապա քաղցեաւ, քանզի կամաւք եկեալ ի չարչարանս անչարչարելին, եւ իւր համարի զիւրոյ մարմնոյն չարչարանսն:

Բարսեղի` ընդդէմ երկաբնակացն վկայութիւնք.
Ի. եւ Գ. Սաղմոսին մեկնութենէն.
Կարողակից արար զմարմինն Աստուածութեանն, եւ ի մի զաւրութիւն զաւրացոյց:
Նորին.
Մարմինն բնութեամբ մարդկային, իսկ միաւորութեամբն Աստուածային եղեւ:
Նորին.
Բանն որ ասէ, թէ «Ողջոյն մի տայք ի ճանապարհիե, կարծեմ թէ վասն հերձուածողացն ասէ, որք երկու բնութիւն ասեն զՔրիստոս, եւ ջրով եւ այլ խառնուածով ապականեն զսուրբ խորհուրդն:

Նորին` ընդդէմ Ապողինարի.
Որպէս ասր ներկեալ ծիրանի անհետ լինի սպիտակութիւնն, զի մի երկգոյն տեսողացն երեւեսցի, այլ միագոյն ծիրանի, այսպէս եւ մարդկային միտք եւ մարմին խառնեալ եւ ներկեալ աստուածային բնութեամբն չէ հնար զնա երկատեսակ իմանալ կամ երկուս բնութիւնս կամ երկուս կամս առ ընթեր միմեանց եւ ի բաց բարձեալ ի նմանէ ամենայն մարդկային անձնիշխան կամք:

Ապողինար ասէ.
Անկարելի է երկուցն մի գոլ կատարելութեամ:
Բարսեղ ասէ.
Թէ ի մարդկանէ անկարելի է սակայն Աստուծոյ կարելի է յոյժ որպէս Կուսին ծնանելն ի վերայ ծովուն գնալն, եւ դրաւքն փակելովք մարմին թանձրամած ի ներքս մտեալ ի յոսկերաց հաստատեալ:

Նորին.
Բանն մարմին եղեալ եւ մարմնացեալ. նոյնպէս մարմինն աստուծացեալ եւ ոչ փոփոխեալ յանմարմնութիւն:

Գրիգորի Նիւսացւոյ Բնութեանց գրոցն, որ վասն հոգոյ եւ մարմնոյ միաւորութեան.
Քանզի պատշաճի այսպիսի մաքուր բանս ի մարդկութիւնս, միաւորութիւն Աստուածն Բանի ըստ որում միաւորեալ` մնաց անշփոթ եւ անպարագրելի ոչ ըստ անձին յեղանակի. քանզի թուի եւ ախտակից լինել հոգոյն եւ մարմնոյն. իսկ Աստուած Բանն ոչինչ այլայլեցաւ ի կցորդութենէն որ առ մարմին եւ անձն, այլ հաղորդեցուցեալ զնոսա իւրոյն Աստուածութեանն, լինի նոքաւք մի, մնացեալ որ ինչ էր յառաջ: Նոր իմն է յեղանակս, եւ խառնի եւ մնայ անշփոթ. ոչ ախտակից եղեալ, այլ գործակից միայն:

Վկայ այսոցիկ եւ Պորփիւրոս հակառակ Քրիստոսի շարժեալ զիւր լեզու, զի հզաւր են ի թշնամեացն վասն մեր վկայութիւնք. յերկրորդ բանին շարախառնիցն գրէ այսպէս.

Ոչ է ասել թէ անհնարին է էութեան իրիք առեալ ի լրումն այլ էութեան եւ լինել մասն էութեան մնալով ըստ իւրոյն բնութեան մի յետ լնլոյն զմիւսն էութիւն ընդ այլոյն լինել եւ զիւրն ամբողջ պահելով ոչ փոփոխեալ, այլ յորս մերձ լինի փոփոխէ յիւր ներգործութիւնն:

Եւ ասէ զայս յաղագս միաւորութեան հոգոյ եւ մարմնոյ: Իսկ թէ ի վերայ հոգոյ ճշմարիտ է բանս յաղագս անմարմնաւորութեան որչափ ի վերայ Աստուածն Բանի յաւէտ անբաղդատաբար ըստ ճշմարիտ անմարմնոյն որ հակառակ խնու զբերանս ձեռնարկողացն բամբասել զԱստուծոյ Բանին միաւորութիւնն առ մարդկութիւնն:

Նորին.
Քանզի են ոմանք որք չարաչար աչաւք զմի բնութիւնն որոշեն եւ բաժանեն. նոքա են բազմահայեաց աչք որ բազում հային եւ բնաւ ոչինչ տեսանեն:

Նորին` ընդդէմ Եւնոմէոսի.
Ներգործելն որպէս Աստուծոյ ճշմարտի ի ձեռն իւրոյ մարմնոյն ձայն եւ գործն մարդկաւրէն եկեալ յառաջ եւ Աստուածութիւնն ի ներքուստ ծածկեալ լինի:

Առ նոյն.
Մեք զմարմինն որով զչարչարանսն ընկալաւ ընդ աստուածային բնութեան խառնեալ, զայս ասեմք արարեալ որ ինչ է առողն:

Նորին` ի թղթէն որ առ Թէոփիլոս Աղեքսանդրու հայրապետն.
Ամենայն որ ինչ տկար բնութեանն էր խառնեալ եւ եղեւ որ ինչ Աստուածութիւնն, քանզի անծանաւթն բնութեամբ ծնունդ ի վերայ ինքեան նորաձեւեաց:

Հարցանէ Բարսեղ.
Զի՞նչ զանազանութիւն Բանին եւ մարմնոյն:
Պատասխանէ Գրիգոր.
Թէ զանազանութիւն աննմանութիւն, թէ աննմանութիւն ոչ պարզութիւն, թէ ոչ պարզութիւն ի բազմութիւն դրութիւն. վասն որոյ հարկ է մի բնութիւն խոստովանել զՔրիստոս եւ մի կամք եւ մի դէմ յետ միաւորութեան:

Նորին.
Իսկ Տէր ի Մարիամայ ծնեալ որով ամենայնին քննելով Աստուծոյ Բանին. բայց նզովեմք որք բնութեամբ չարչարելի ասեն զԱստուած եւ մարդ սոսկ զխաչեցեալն Քրիստոս, եւ ոչ բոլոր էութեամբ Աստուած:

Էհարց պատրիկն Մարինոս յաղագս երկու բնութեան: Պատասխանէ Գրիգոր.
Երկու բնութիւն եւ երկու ներգործութիւն աւտար է յԱստուծոյ, զի հակառակ է բանդ. այլ զոր գրեալ ես` ծանուցից քեզ: Մարմինն որով չարչարեցաւ ընդ աստուածային բնութիւնն խառնեալ, զայն ասեմք չարչարեալ ի ձեռն միաւորութեանն որ ինչ է առողին բնութիւն ընդ տկար եւ ապականացու բնութեան խառնեալ աստուածային բնութիւնն եւ եղեւ որ ինչ միշտ էր Աստուածութիւնն:

Նորին.
Ինքն էակացս Տէրն ընդ համարաւ դատապարտելոցս եղանի, եւ պարագրողն զերկնային կամարն` խանձարրապատի եւ ի մսուր դնանի:

Նորին.
Բանն Աստուած ոչ յինքենէ էառ մարմին, եւ ոչ ինքն ընդունակ եղեւ նոցա տկարութեանն, այլ հաղորդեցուցեալ զնոսա իւրում Աստուածութեանն, լինի նոքաւք մի որպէս էր յառաջ քան զգալն յաշխարհս:

Նորին առ հարցումն Բարսեղի.
Բանն զմարմինն յիւր պատկեր փոփոխեաց միաւորութեամբն, զի ոչ ներէր Հայր աննմանոյ իւրոյ տալ զաթոռ իւր:

Տե'ս, երկաբնակ, նման Հաւր ասէ զմարմինն, ապա հարկ է զի մի բնութիւն եղիցի Բանին եւ մարմնոյն, զի զանվրէպ նմանութիւնն առ Հայր կալցի, զի Հայր մի բնութիւն է:

Եփրեմի յԵրրորդութեանն ճառէն.
Ոչ յերկնից ասեմք զՏեառնէ մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
մարմինն, այլ ի սրբոյ Կուսէն Մարիամայ, եւ ոչ բաժանեմք զԲանն յիւրմէ մարմնոյն յերկուս դէմս կամ երկուս բնութիւնս. եւ եղիցի մարդս մեզ աւրինակ, որ գոյացեալ է յերկուց` ի հոգոյ եւ ի մարմնոյ, եւ է մի դէմ եւ մի բնութիւն խառնեալ եւ անշփոթ մնացեալ:

Նորին` յԱւետարանին մեկնութենէն .
Ի մէջ թակուկացն շրջեաց զջուրն ի գինի ըստ ոչ բնութեան. նոյնպէս եւ զմեր բնութիւնս առ ի մէջ Կուսին, եւ շրջեաց յանապականութիւն եւ ուր Աստուածութիւնն յամենայն տեղիս ձգտի ի մարմինն:

Նորին.
Կոյսն զմարմինն ծնանելով` զԱստուած ծնաւ. Հրէայքն զմարմինն խաչելով` զԱստուած խաչեցին:

Նորին` Հաւատոյ բանէն.
ԶԲանն Հաւր որ ծնունդն է Հաւր յաւիտենից. թէ էրեկ ծնաւ ի Մարիամայ ըստ հրեշտակացն. Ծնաւ ձեզ այսաւր Փրկիչ. նոյնպէս եւ զմարմնոյն ասէ Ծնեալ ի Հաւրէ. աղաղակեաց Հայր ի բարձանց` Դա է Որդի իմ սիրելի: Տե'ս, երկաբնակ, եւ որպէս Հայր ո'չ բաժանեաց, նոյնպէս եւ դու մի' բաժաներ:

Նորին.
Բանն եւ Տէրն յաւիտենից եւ մարմին, որ եկն ի Մարիամայ, մի է եւ ոչ երկուս:
Նորին.
Այն որ ի սկզբանէ Աստուած, եւ այն որ երեկ ծնաւ` մի ծնունդ կատարեալ է. քանզի իբրեւ ծնաւ մարմին Բանին, եկն յայնժամ ծնաւ Բանն որ յաւիտենից էր ընդ մարմնոյն որ երեկ ծնաւ:

Նորին.
Ոչ մի ինչ բաժանումն Բանին եւ մարմնոյն. յաստուածային գիրս մի բնութիւն եւ մի զաւրութիւն, բոլորն Աստուած եւ բոլորն մարդ:

Նորին.
Ո~վ սքանչելեացս որ ի ձեռն կաւեղինի հողոյս Արարիչն երկնի եւ երկրի ապտակեցաւ. քանզի զԱստուած Բանն տեսանեմք կախեալ զփայտէ եւ սպանեալ վասն մեղաց մերոց:

Նորին` ի հաւատոյ բանէն.
Աստուած որ եկն տալ նոցա կեանս, կալան եւ կապեցին զնա զփայտէ. մարգարէքն որ կոտորեցան, ոչ կարացին խլել զքաղաքն սպանող, զի արարածք էին: Իսկ Աստուած որ խաչեցաւ ի մէջ նորա, կործանեաց զնա, վասն զի Արարիչ է ամենայնի. զբարբառն զոր արձակեաց Տէրն ի խաչին, լուան արարածք եւ ճիչ բարձին, զի ծանեան, եթէ նա' է հաստատիչ իւրեանց:

Նորին.
Շիջաւ արեգակն` ճրագն աշխարհի, զի խաչեցաւ լոյսն ամենայն արարածոցս:
Նորին.
Կապեցաւ եւ կծկեցաւ ի վերայ խաչին զաւրութիւնն այն որ կապեալ են ամենայն արարածք:
Նորին.
Աստուած է, որ ծնաւ ի Սրբոյ Կուսէն, վասն այնորիկ է սրբութեան աղբեւր, եւ պահեցաւ միշտ կուսութիւնն, քանզի անապականութեան միշտ փափագեաց եւ եղեւ մայր անապականութեան: