Պատմութիւն

Յայնժամ ապա այր մի յորդւոցն Իսմայելի, որում անուն էր Մահամթ թանգար, որ էր ծնեալ ՚ի քաղաքին Մադինա, մերձ ՚ի Մաքա երկօրեայ ճանապարհաւ, յազգէն՝ որ կոչի Կորէշ, որդի Աբդլայ, որ մեռաւ որբ թողեալ զնա. որ եւ յարեցաւ ՚ի վաճառական մի, եւ եղեւ ՚ի տան նորա յառաջադէմ. մեռաւ վաճառականն եւ տիրացաւ տան տեառն իւրոյ, առեալ զկին նորա. եւ երթայր ուղտօք յԵգիպտոս, եւ պատահեաց նմա միայնակեաց մի Սարգիս անուն յաղանդոյն Արիոսի եւ Կերինթոսի, որ եւ ուսոյց նմա ՚ի հին մատենիցն զԱստուած, եւ զգիրս տղայութեան Տեառն մերոյ. եւ ՚ի դառնալն ՚ի տուն քարոզեաց զոր լուաւն. եւ հալածեցին զնա ազգն իւր. եւ եկն յանապատն Փառանու. եւ յորժամ եկին երկոտասան հազար Հրեայքն, առեալ պատճառս ÿի նոցանէ, քարոզեաց որդւոցն Իսմայելի զԱստուածն Աբրահամու, եւ եղեւ երաշխաւոր նոցա, որ թէ պաշտեն զնա՝ ժառանգեն զերկիրն զոր ետ Աստուած Աբրահամու։

Եւ լուան նմա, եւ ժողովեցան յԵւիլայ մինչեւ ցՍուր, որ է հանդէպ Եգիպտոսի, եւ զերկոտասան հազարսն ըստ ցեղիցն Իսրայելի երկոտասանից նահապետացն, հազար հազար արկին յինքեանս, եւ եղեն երկոտասան բաժին, ազգապետ դնելով ինքեանց, յորոց անուն կոչեցան իսկ՝ Նաբէովթ, Կեդար, Աբդլա, Մարսամ, Մասմա, Իդումա, Մասէ, Քողդադ, Թեման, Յետուր, Նաբէս, Կեդմա։ Եւ գնացին բանակս բանակս յանապատէն Փառանու ցՌաբովթ Մովաբու, եւ անցին յայնկոյս Յորդանանու ՚ի վիճակն Ռուբինի։ Եւ զօրն Յունաց էր յԱրաբիա. հարին զնոսա, եւ փախեաւ Թէոդորոս եղբայր կայսերն մազապուրծ։ Եւ դարձան ինքեանք յԱրաբիա, բնակեցան ըստ ցեղից ցեղից, եւ ժողովեցան առ նոսա ամենայն մնացեալքն յորդւոցն Իսրայելի, եւ եղեն զօր մեծ։ Եւ յղեն բանս առ կայսր, թողուլ զերկիրն զոր ետ Աստուած Աբրահամու. եւ արար նոցա ընդդէմ պատասխանի, եւ գումարեաց զօրս եօթանասուն հազար ÿի ձեռն ներքինւոյ մի հաւատարմի, եւ պատուիրեաց երթալ յԱրաբիա ՚ի վերայ Իսմայելի, ուր եւ սատակեցան իսկ. եւ լցան մեծութեամբ բանակքն Մահմեդի։

Եւ էր թիւս մեր վաթսուն եւ եօթն. եւ զի յաջողեաց նոցա խրատն Մահմեդի, խնդրեն ՚ի նմանէ օրէնս, եւ նա զտեղի մեհենից օձիցն՝ զոր պաշտէին, կոչեաց Ալ-քայուբա, որ է դուռն Աստուծոյ. եւ կոչեաց զբանակութիւն քաղաքին իւրոյ՝ տուն Աբրահամու։ Եւ քանզի ՚ի զօրանալ քրիստոնէութեանն, զկուռս Դամասկոսի, զՌեմանա, որ նա ինքն է Հեփեստոս կաղ, տարեալ ընկեցին յանապատ, զոր գտեալ Տաճիկք տարան ՚ի մեհեանս օձիցն, եւ քուրմք օձիցն ոչ կամեցան անդ դնել, այլ հանեալ արտաքոյ արարին տեղի միոյ ոտից ՚ի վերայ վիմի, եւ անդ եդին. զոր գողացան եթէովպացի վաճառականք վասն ոսկւոյն, զոր ձուլեցին Իսմայելացիքն. եւ եղեւ պատերազմ սաստիկ ՚ի մէջ երկուց ազգացն, մինչեւ մոռացան։ Զայնմանէ ասաց, թէ Աբրահամու ոտնահետն է, յորժամ եկն տեսանել զԻսմայէլ զորդի իւր. եւ քանզի յորս էր Իսմայէլ, հարցանէ ցկին նորա թէ Ո՞ւր է այր քո. եւ նա ասէ. Գնա՛, աղճատեալ ալեւոր. եւ ասէ Աբրահամ. Յորժամ գայ ՚ի տուն, ասա ցայրն քո, փոխեա՛ զդուռն տան քո։ Իսկ յորժամ եկն Իսմայէլ եւ էառ զհոտ հօրն, եհարց ցկինն. եւ նա ասաց զոր լուաւն. եւ իմացեալ Իսմայելի՝ եհան զկինն, եւ այլ էառ մինչեւ ցեօթներորդ կինն, որ մաղթեաց զԱբրահամ իջանել յիշէն, եւ օծցէ զոտսն. եւ իջոյց ասէ զմի ոտն, եւ եդ ՚ի վերայ վիմին, եւ տեղի ետ վէմն ոտիցն. եւ զմի ոտնն ոչ իջոյց ՚ի գրաստէն. զի երդումն տուեալ էր Սառայի՝ թէ մի՛ իջաներ, երկուցեալ թէ լինի ընդ Հագարու։ Զայս առաս…եաց Մահմէտ։ Եւ հրամայեաց յամենայն կողմանց անդ առնել զերկրպագութիւնն, եւ զվիմովն ասաց շուրջ գալ միոտանի, եւ ասել Լբա՛յք, լբա՛յք. եւ որպէս թէ պատասխանի ումեք առնել, Ա¯յ ա¯յ, աւա¯ս աւա¯ս. եւ անցեալ ՚ի ձորն անասուն սպանանեն, եւ ելեալ ՚ի գրաստ փախչին մինչեւ ՚ի բլուրն Մաքայ, եւ թէ ՚ի փախչելն հանդերձ անկանի կամ զուլամբի, ոչ ոք իշխէ յետս հայել. եւ ՚ի մէջ երկուց վիմացն ընթանալով, զոր կոչեն Սաֆա եւ Եմրա, վիմէ ՚ի վէմ երթան եօթն անգամ անհանգիստ եւ քարինս ձգեն. եւ Մահմէտ ասեն այսպէս արար եւ ուսոյց։ Այլ միոտանի վազելն՝ վասն ոտնահետին է, եւ ՚ի ձորն անասուն կոտորելն եւ փախչելն, ասեն թէ զոհ արար Մահմէտ. . . . . . . ., զի տեսիլս ցուցցեն նմա, եւ երեւեալ նմա՝ փախեաւ։ Եւ յերկու վիմամիջին շրջելն եւ քար ձգելն, լեալ են վէմք նոցա պաշտելիք, նախ քան զկուռսն, եւ ÿի պաշտելն Մահմետի ըստ սովորութեանն, շուն կատաղի ել ընդդէմ նորա, եւ նա ձգեաց նմա քարինս. եւ զնոյն հրամայեաց առնել։ Եւ օձք եւ սողունք՝ զի ոչ սպանանին, զի պաշտելիք լեալ են նոցա, եւ շուն կոտորելն այն է, որ ասեն թէ ՚ի մեռանելն Մահմետի չկամեցան թաղել, ակն ունելով թէ յառնէ երեքօրեայ,. . . . . . . . եւ յորժամ իմացան՝ կոտորեցին զշունսն, եւ ՚ի նոյն ամսեան հրամայեցին զնոյն առնել։ Նա ուսոյց ասել մի է Աստուած, եւ ոչ ոք է նմա ընկեր, եւ Մահմէտ ծառայ նորա։ Եւ որ ասեն հրէի միոյ բանիւ, թէ մարգարէքն խօսեցան որպէս վասն Քրիստոսի՝ եւ վասն Մահմետայ, զայն ասեն որ Եսայի տեսանէր երկու հեծեալս իշոյ եւ ուղտու։ Եւ յաւուր միում յանկարծակի. . . . անյայտ եղեւ Մահմէտ. եւ յետ սակաւու երեւեալ, ասէ. Խաղաղութիւն ընդ ձեզ եւ ողորմութիւն Աստուծոյ եւ շնորհք։ Եւ նոցա զարմացեալ ասեն. Ուստի՞ գաս, եւ զինչ է նոր ողջոյնդ, եւ զո՞ր Աստուծոյ շնորհք բերեր մեզ։ Եւ նա ասէ. Էառ զիս Աստուած ՚ի Մաքա, ՚ի տուն հօր մերում Աբրահամու, եւ պատմեաց զկամս իւր, եւ ՚ի վաղիւն առաքելոց է մեզ օրէնս։ Եւ առեալ երինջ մի ծնեալ, եւ ՚ի տեղի ժողովոյն մեկնեաց յորթոյն. . . . . . . . . . . . . եւ ՚ի վաղիւն հրամայեաց արձակել, եւ ինքն հաւաքեալ զամբոխն՝ մնայր. եւ եկն կովն բջելով եւ քրտալով, եւ հերձեալ զամբոխն խնդրէր զորթն. եւ հրամայեաց ունել զնա, եւ առեալ զթուղթն համբուրեաց եւ ասաց յԱստուծոյ եկեալ. վասն որոյ ցայսօր գրեալ են ՚ի սկիզբն ղուրանին՝ Սուրաթ Ալ-բակարա, որ է կովու օրէնք։ Եւ հրմայէ հինգ անգամ կատարել աղօթս լուացմամբ, եւ փոխանակ փողոցն Իսրայելի՝ ՚ի բարձուէ կանչել, վկայ առեալ՝ թէ Ել ՚ի վերայ լերինդ Սիոնի, աւետարանիչդ. եւ Մոգին կոչեն զձայնողն, որ է հաւատագիր, եւ զմատն յականջն ածել, ասեն. թէ որ կամաւ եւ որ ակամայ՝ լսէ ականջովն։ Եւ զՔրիստոս բան Աստուծոյ, եւ հոգի կոչեաց։ Եւ սքանչելիք զոր ասեն թէ առնէր, զլուսինն բերեալ ՚ի վայր, ասեն, չորս կտոր առնէր, եւ դարձեալ բոլորեալ յերկինս առաքէր։

Բայց նախ Քաղրթ էր իշխան Իսմայելի, եւ ապա գտեալ զՄահմէտ՝ հաւանի նմա յամենայն բանս։