Պատմութիւն

Իսկ որ զԱմիրալամումնեացն կարգն բերեալ հասուցաք ՚ի Ջափր եւ թողաք. քանզի սկսաւ իշխանութիւն նոցա ՚ի վաթսուն թուին, եւ դադարեալ շփոթեցան յերեքհարիւր յիսուն թուին. եւ աստ եւ անդ բռնակալեալ տկարացան ՚ի զօրութենէ, եւ զօրացան ազգն Թուրքաց այսպիսի պատճառաւ։ Էր ՚ի Խորասան ոմն յԻսմայելացւոցն Մահմուտ անուն, որ անցեալ ընդ Ջահան գետ յերկիրն Թետալացւոց, ածէ բազում գերիս ՚ի Խորասան՝ որ ասի արեւելք, բնակեցուցանէ առանձինն, եւ աճեալ նոցա եւ բազմացեալ՝ դնեն զոմն ամիրա, եւ ապա տան նմա թագ՝ ՚ի մեռանելն Մահմուտին. նա յաջողակ եղեալ տիրեաց Պարսից եւ նստաւ սուլտան, որում անուն էր Դօղլա-բաք։ Այս ըստ Վահրամայ, որդւոյ Տիգրանայ, վիպագրի. իսկ պատուական երէցն Մխիթար Անեցին, որոյ յիշատակն ՚ի գիրն կենաց, այսպէս ասէ. Յոլով աշխատ եղէ գտանել զորպէսն սուլտանացն՝ որ ՚ի Թուրքաց, եւ գտի շնորհօքն Աստուծոյ այսպէս. Մահմուտն՝ զոր ասացաք, Սբքթանայ որդի, յաննշանից մեծացեալ՝ որպէս Արտաշիրն Սասանեան, եւ եբարձ զիշխանութիւնն Մահմետի ազգին ՚ի Մահմատ Մուհթադէ, երեսներորդ երրորդ ՚ի Մահմետայ, յերկերիւր քառասուն եւ վեցերորդ ամի իշխանութեան նոցա. եւ զօրացաւ նա ՚ի Բահլ քաղաքի ՚ի յերկրին Քուշանաց, եւ ել համբաւ զնմանէ ուժգին, մինչեւ խալիֆայն երկուցեալ՝ առաքէ նմա ընծայս եւ ալամ, եւ լաղապ՝ Ամինադլ, եւ սուլտան կոչէ զնա։ Եւ առեալ նորա զպատիւն եւս մեծանայ. եւ ելանէ ՚ի Հնդիկս՝ ՚ի համբաւ կռոցն Մաթանայ, զոր կործանէ, եւ առեալ աւար դառնայ, զՄահմատ որդի իւր թողլով անդէն, եւ գայ ՚ի Գուրգան. եւ առնու ՚ի տեառնէն Գուրգանայ չորեքհարիւր հազար դահեկան, եւ սլեհս տամբ միով, ՚ի չորեքհարիւր եւ քսան թուին իւրեանց. եւ անցանէ գայ յ՚Ըռէ. եւ տէրն Ռէոյ Մաջա-դաւլա Ռստօմ, երեք աւուրբ յառաջ առեալ զԴելմիկսն՝ ել ընդ առաջ նորա, եւ գայ ՚ի Սրաւ անհնարին ուժով, եւ ընդ նմա երկերիւր եւ յիսուն փիղ։ Եւ տեսեալ զնա, ասէ. Շահ, նամազ կարդացեա՞լ ես. եւ նա ասէ. Այո. եւ դարձեալ ասաց. Ճատրկուց խաղացեա՞լ ես. - Այո։ Ապա ասէ. Թագաւոր ՚ի թագաւորի տուն մտէ՞ թէ ոչ. եւ նա լռեաց։ Եւ առժամայն կապեալ զնա յղարկէ ՚ի Խորասան, եւ զամենայն ինչս նորա առեալ՝ տիրեալ Ռէոյ, եւ գայ ՚ի Տապարաստան եւ ՚ի Տառաբի, եւ ՚ի Սարի. տայ ՚ի ձեռս Մասխուտի որդւոյ իւրոյ զՌէ, եւ զՂազուին եւ զՔոհաստան բովանդակ. թողլով զնա յՌէ, գայ ՚ի Սրաւ եւ առնու հարիւր հազար դենարի, եւ անցանէ ՚ի Նաշաւուրն ՚ի չորեքհարիւր քսան եւ մի թուին իւրեանց։ Իսկ Մասխուտն առնու զՀամիան եւ զԱսպահան, եւ դառնայ յՌէ. եւ իսկոյն լսէ թէ սպանին զշահնայսն քո յԱսպահան։ Եւ դարձեալ անդրէն սատակէ չորս հազար այր եւ դառնայ յՌէ. եւ նոյնժամայն բերեն նմա զգոյժ մահու հօրն, եւ թէ սուլտանացաւ Մահմատ եղբայր քո. եւ յարուցեալ գնայ, եւ կալեալ զեղբայրն կուրացուցանէ, եւ առնու զիշխանութիւնն եւ զաթոռն։ Եւ քանզի հայր նորա ՚ի գնալն յօգնականութիւն ազգին՝ որոց գլխաւորն կոչիւր Խտրղան-Պօղրղան, ՚ի ճանապարհին պատահէ բանակաց ինչ բազմութեան Թուրքաց, եւ ՚ի դառնալն նոյն ճանապարհաւ՝ մեծաւ յաղթութեամբ առեալ զամիրայն նոցա զԱփաղու բերէ ՚ի Խորասան եւ դնէ ՚ի կապանս. եւ ազգ նորա եկեալ խնդրեցին ՚ի հօրէն, եւ ապա յորդւոյն, եւ ոչ ետուն։ Իսկ նոցա բարկացեալ անցին ընդ Ջահան ամենայն բանակօքն իւրեանց, եւ զանձինս ՚ի մահ եդեալ կռուեցան, եւ յաղթեցին եւ առին զՆշաւուրն եւ կոտորեցին զզօրս սուլտանին ՚ի Դադանղանն մօտ ՚ի Մրմն. եւ փախստական եղեալ սուլտանն՝ գնայ ՚ի Ղազինն եւ անտի ՚ի Հնդիկս։ Եւ ՚ի ճանապարհին սպանաւ սուլտանն, եւ զկոյր եղբայր նորա թագաւորեցուցին ՚ի Ղազուին, որոյ յերկարեալ ՚ի նմին ծնանի որդիս. եւ մի ՚ի միոջէ առեալ ունին զՂազուին մինչեւ ցայսօր։

Իսկ յառաջադէմն ՚ի Թուրքացն՝ որում անուն էր Մուսեափաղոյ Սարչուքեայ որդի, ունէր հինգ եղբօրորդիս. որոց անուանքն՝ Աբուսալիմ, Դաւութ, Չաղրբեկ, Աբուտալիփ, ՏօղրիլեւԲէկն, որ էառ զիշխանութիւն սուլտանութեանն, եւ հնգետասան ամ ընդարձակեալ զաշխարհն՝ բաժանեաց զամենայն երկիրն Խորասանայ. եւ եկեալ յՌէ գտանէ երկուս շտեմարանս գանձուց լի ոսկւով. եւ առնու ընդ ձեռամբ, եւ յղէ առ խալիփայն եւ խնդրէ օրհնութիւն. եւ նա մեծարէ զնա արամբք պատուականօք, եւ տայ նմա ալամ եւ ընծայք, եւ կարդայ զանուն նորա ՚ի մամբարն, եւ դնէ նմա մականուն Ռուքնադօվլա. եւ յայնմ օրէ քարոզեցաւ աշխարհակալ։ Եւ փոխէ զնա Արփասլան հօրեղբօրորդի Տուղրիլին, որ ելից զամենայն աշխարհ արեամբ. եւ ունէր որդիս ութ, որ եւ հասանէր յաթոռ թագաւորութեանն Մէլիք շահն, բարի եւ խաղաղարար. եւ զկնի Մահմուտ սուլտանն։ Եւ յետ նորա աւագ եղբայրն Բաքարուխն՝ որ կոտորեաց զնա, եւ առ զաթոռն ամս հինգ։ Եւ յառնէ ՚ի վերայ նորա Դուդուշն որդի Ալփասլանին, զոր վկանդեալ Բակիարուխն եհար զզօրս նորա, եւ սպան զԴուդուշն։ Եւ Մահմուտ սուլտանն Մահմուդի որդին եհար զԲակիարուխն տղայ հասակաւ, եւ առ զսուլտանութիւնն ամս երեքտասան, եւ զկնի նորա Մահմուդն որդի նորին. ընդ որ պատերազմեալ Սանջար սուլտանն կոտորէ զնա, եւ առնու զԱրաղայ իշխանութիւնն, եւ դնէ զնա ՚ի Բարաղայ. եւ զկնի նորա Դաւութ որդի նորա եկաց սուլտան՝ զոր սպանին Մլհետքն։ Եւ ապա եկաց Տօղրիլն, եւ զկնի Մասխուտն, եւ ապա որդին՝ Ասլան, եւ զկնի ուժովն Տուղրիլ, որ կայր մինչ ÿի պատմագիրս. որում պատիւ ՚ի տեառնէ Աստուծոյ։