Պատմութիւն

Յեօթն հարիւր եւ մի թուին մարախ եկն ՚ի վերին աշխարհս Հայոց, եւ արար վնաս յոլովից գաւառաց։

Յեօթն հարիւր եւ երեք թուին Մանկու ղանն հրաման ետ համարել զհնազանդեալ աշխարհս ընդ իւրով իշխանութեամբ ՚ի ձեռն առն երեւելւոյ Արղօն կոչեցելոյ, եւ դնել հարկս ըստ գլխոց արանց, բաց ՚ի կանանց եւ բուն ծերոց եւ ՚ի մատաղ տղայոց։

Յեօթն հարիւր եւ երեք թուին քրիստոսասէր արքայն Հայոց Հեթում չոգաւ ՚ի Բաթաւ մեծ թագաւորն հիւսիսոյ, համազգի Չանգզ ղանին, եւ անտի առ Մանկու ղանն. եւ ըստ արժանւոյն մեծարեցաւ, եւ դարձաւ յետ տարւոյ խաղաղութեամբ յաթոռ իւր։

Յեօթն հարիւր եւ չորս թուին եկն Հուլաւոյն եղբայր Մանկու ղանին անթիւ զօրօք, եւ մեծասաստ իշխանութեամբ ՚ի վերայ Պարսից, Ասորեստանեաց, Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից, եւ հրաման ետ նախ եկեալ զօրուն՝ ամենայն ախիւն իւրեանց գնալ յաշխարհն Հոռոմոց։ Յորմէ ահէ թողին զվերին աշխարհս, եւ գնացին ՚ի հարկէ, եւ կալան զամենայն միջերկրեայս մինչեւ ÿի ծովն, տիրելով աշխարհացն՝ որ ընդ իշխանութեամբ սուլտանացն Հոռոմոց կոչեցեալ։

Իսկ մեծն Հուլաւու ՚ի նոյն ամի գալստեանն իւրոյ ՚ի թուին եօթն հարիւր եւ չորք, չոգաւ յերկիրն Մլհեդաց յԱլամուդն կոչեցեալ, եւ առ զնա, հանեալ զգլխաւորն, զի յառաջ քան զգալն նորա՝ պաշարեալ եւ ՚ ի նեղ արկեալ էին զօրք նոցա, որոց գլխաւոր էր Իսաւուր նուինն կոչեցեալ։ Եւ ՚ ի դառնալն անտի կոչեաց առ ինքն զԴաւիթ թագաւորն Վրաց եւ զմեծամեծս աշխարհին, եւ սիրով եւ պատուով տեսեալ զամենեսեան, մանաւանդ զքրիստոնեայսն. զի աւագ կին նորա Տողուզ խաթունն կոչեցեալ քրիստոնեայ էր ըստ Ասորւոց ուսմանն՝ որ Նեստորքն կոչին. սակայն չէր տեղեակ նոցա աղանդոյն, այլ անխարդախ սիրով մեծարէր զամենայն ազգ քրիստոնեայ եւ խնդրէր աղօթս. որպէս եւ ինքն իսկ Էլղանն կոչեցեալ Հուլաւուն. խորան կտաւեայ ՚ի ձեւ եկեղեցւոյ շրջեցուցանէին ընդ նոսա, ՚ ի ձայն ժամահարի եւ աղօթից կարգաւորութեան եւ պատարագաց պաշտէին հանապազորդ քահանայք եւ սարկաւագունք. եւ գոյր դպրոցս եւ ուսմունս մանկանց համարձակութեամբ։ Եւ անդ հանգչէին եկեղեցականք որ յամենայն կողմանց եւ ÿի լեզուաց քրիստոնէից գնային խնդրել զխաղաղութիւն եւ գտանէին եւս, եւ դառնային խնդութեամբ եւ պարգեւօք։

Յեօթն հարիւր եւ հինգ թուին մեռաւ Բաթաւ մեծ կողմնակալն հիւսիսի։ Եւ ՚ի նոյն տարւոջն որդի նորա Սարդախն դեղակուր եղեւ յիւրոցն եղբարց վասն նախանձու. զի նմա յանձնեցաւ իշխանութիւնն ÿի հօրէն եւ ՚ի Մանկու ղանէն յաւելուածով. եւ սուգ մեծ եղեւ մահն նորա քրիստոնէիցն. զի կատարեալ քրիստոնեայ էր եւ լինէր պատճառ փրկութեան բազմաց, ածելով ՚ի հաւատս յիւրոցն եւ յօտարացն։