Պատմութիւն

Յեօթն հարիւր եւ եօթն թուին քաջն Հուլաւու էառ զԲաղտատ, զկնի հինգհարիւր եւ եօթնեւտասն ամի շինութեան նորա ՚ի Ջափրէ Իսմայելացւոյ՝ ÿի հարիւր իննսուն եւ չորս թուին Հայոց, ՚ի վերայ Տիգրիս գետոյ, որպէս ասեն, հեռի ՚ի հին Բաբելոնէ եօթն աւուր ճանապարհ, սպան եւ զխալիփայն իւրով իսկ ձեռօքն Հուլաղու, որում անուն էր Մուսթասր, եւ ապրեցան քրիստոնեայք որ կային անդ կամօք եւ բարեխօսութեամբ Տողուզ մեծի թագուհւոյն։

Եւ զի Խալիփայն՝ յետամնաց ասի ազգին Մահմէտի՝ որ ՚ի վաթսուն թուականին Հայոց երեւեցաւ, եւ տեւեաց յետնորդն մինչեւ ՚ի յօթն հարիւր եւ եօթն թիւս։ Ի դառնալն Ելղան Հուլաւուին յաւերմանէն Բաղդատայ՝ ՚ի նոյն թուին պաշարեցաւ Մուփարկինն քաղաքն Մարտիրոսաց զամս երկու, զի անուանեալ սուլտանն որ անդ՝ ընդդէմ դարձաւ որդւոյ Հուլաւին Իսմուդին, եւ փակեաց զքաղաքն եւ մարտեաւ ընդ նմա եւս, որ էր յազգէն Եդլեաց, որ եղեւ նիւթ բարկութեանն Աստուծոյ. զի ՚ի սղարն կերան զսուրբ եւ զանսուրբ անասունս, եւ ապա զաղքատսն, ապա զծնունդս իւրեանց եւ զմիմեանս զոր կարէին։ Մինչ զի աւագ եւ գլուխ երիցանցն որ անդ՝ հարկեալ ՚ի կատաղի բոցոյ որկորին եւ գազանացեալ՝ եկեր յիւրոցն, եւ գրեաց խոստովանութիւնս ՚ի քարտիսի, եւ յուսացաւ տեսանել մեզ զգիրն, եւ ողորմութիւն գտանել յողորմածէ բնութեանս ստեղծողէն։ Եւ ինքն տուեալ զինքն կողկողման եւ լալեաց՝ վայիւք եւ հառաչմամբ անդադար ափսոսանօք, մինչեւ քաղեցաւ շունչն։ Զորոյ զգիր խոստովանութեանն ըստ յուսոյն իւրոյ տեսաք մեք, եւ ակն ունիմք նմա ողորմութիւն գտանել ՚ի դիտողէն եւ ստեղծողէն բնութեանս, որ մահուամբ եւս կարակցեաց մեզ. գթածն հայր եւ ողորմութեան խորքն, եւ սիրոյն անդունղքն. նովիմբ կամօք եւ կարողութեամբ ողորմեսցի նմա, եւ քաւեսցէ խորհրդով սուրբ եկեղեցւոյ. եւ ամենեցուն իսկ՝ որ զղջմամբ ապաւինեցան եւ ապաւինեսցին յողորմութիւնն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. եւ պատահեալքդ սրտի մտօք հայցեցէք զամէնն ասելով։