Պատմութիւն

Յեօթն հարիւր եւ մետասան թուականին վախճանեցաւ տէր Ներսէս կաթուղիկոսն Աղուանից դառն ցաւով ջրգողութեամբ, չգտեալ ՚ի բժշկաց դեղ, բայց միայն զմինն Յիսուս Աստուած, եւ դեղ կենաց անմահութեան. առ որ փոխեցաւ մեծ յուսով խոստովանութեամբ եւ անդարձիւ ըստ արժանւոյն, կեցեալ զժամանակս իւր հեզութեամբ եւ ողորմածութեամբ։

Յեօթն հարիւր եւ երկոտասան թուին հանգեաւ ՚ի Քրիստոս անուանի ճգնաւորն եւ արժանաւորն պատուելի աստիճանաց եւ կոչմանց, ուր կոչեաց շնորհն Աստուծոյ ÿի քահանայութիւն, ՚ի վարդապետութիւն եւ յարհեպիսկոպոսութիւն տանն Գարդմանայ եւ այլոց բերդից եւ գաւառաց, այրն անուանի եւ յերեւանի աշխարհի՝ տէրն Յովհաննէս Տուեցին անուանեալ, որ զերիս յիսնակսն անհաց եւ անջուր կատարէր, եւ զուրբաթ եւ զչորեքշաբաթ, եւ յԵրուսաղէմ գնացեալ բոկոտիւք, եւ զաւուրս աղուհացիցն յոտն կալով եւ անհաց ՚ի սուրբ Յարութեանն. եւ զարմացոյց զազգն Փռանգաց՝ որք անդ էին. զի ոչ միայն յոտն եւ անկերակուր, այլ եւ լռութեամբ կեայր, եւ խնդրէր յԱստուծոյ յայտնի հաւատ համբաւոյն՝ որ գայր յազգս. թէ յիջանել լուսոյն՝ Հայոց կանթեղն է ՚ի վառիլ, որպէս եւ ինքն պատմեաց, եթէ որ զկուբայ սուրբ գերեզմանին պահէր՝ սիրէր զմեզ եւ փարէր զմեօք, եւ մեք խնդրեցաք ՚ի նմանէ զհաւաստիս իրացն. եւ նա ասաց դու գնէ կանթեղս, եւ բե՛ր կախէ քոյին ձեռօքդ. եւ արարի այնպէս, գնեցի երեք կանթեղ, եւ կախեցի ՚ի վերայ սուրբ գերեզմանին. յաջմէ յանուն Փռանգաց եւ ՚ի ձախմէ Յունացն եւ ՚ի միջին զՀայոցն, որպէս ինքեանք սովոր էին. թերեւս փակեցաք զդուռն եւ մատանեցաք։ Եւ ետ ցիս պահապանն զմատանին եւ զբանալին յաւուրն մեծի ուրբաթուն. եւ յաւուրն մեծի շաբաթուն՝ յինն ժամուն մինչ կայաք յաղօթս՝ առհասարակ ամենայն քաղաքն եւ աղօթականքն եկեալ ՚ի հեռաստանէ, ասէ ցիս պահապանն գուբային, Տէր հրամէ՛, եւ բաց, զի իջաւ լոյսն, եւ չոգայ բացի, ՚ի վեր առեալ զմատանին. եւ ճշմարտապէս առանց կարծեաց միջին կանթեղն վառեալ բորբոքէր անպատմելի գեղով։ Եւ այսու սքանչելեօք փառաւորեցաւ համբաւեցաւ այրն այն տէր Յովհաննէս։ Ասաց ինքնին եւ զայս բան եթէ, չոգայ ՚ի սուրբ Բեթղեհէմ, եւ տեսի անդ զսուրբ առաքելոցն պատկերսն նկարեալ ՚ի պարիսպ եկեղեցւոյն, եւ Տաճիկք ÿի պատճառս անարգութեան փորեալ էին զաչսն. տրտմեցայ ընդ իրսն, եւ աղօթեցի առ սուրբ առաքեալսն աղաչելով յայտնել ինձ՝ եթէ հաճո՞յ է նոցա ամենայն ուրեք նկարել զնոսա։ Եւ յորժամ դարձայ յԵրուսաղէմ՝ յայնմ գիշերի տեսի ՚ի տեսլեան երկու արս փառաւորս, զի գային առ իս, եւ ելի ես ընդ առաջ նոցա եւ ասացի, թէ Ո՞վ էք սուրբքդ Աստուծոյ. եւ նոքա ասեն, Պետրոս եւ Յոհաննէս, որ աղաչեցեր ցուցանել քեզ վասն ձեւակերպելոյն զմեզ քրիստոնէից՝ որ բնաւ չէ մեզ հաճոյ եւ ձանձրացեալ եմք. եւ յայտնեմք ուրեք ուրեք եւ չլսեն մեզ։ Ասէր եւ աբեղայն իւր ուղեկից յԵրուսաղէմ. եթէ բոկ երեկ մինչ ՚ի տեղն. եւ ապա յաւուր միում կոչեաց զիս, եւ ասաց. Տես զոտս իմ զի ցաւէ եւ նեղէ զիս. եւ ՚ի տեսանելն իմ եւ ՚ի յորոնել զուռիցն ասղամբ՝ սրագոյն եւ ստուար կտորս փշոյ գտի՝ որ ելանէր թարախով ոչ սակաւ. եւ զարմանք կալաւ զմեզ, զի չյայտնեաց մինչեւ ՚ի տեղին, առ սէրն Աստուծոյ եւ սուրբ տեղեացն առ ոչինչ համարեալ զկսկիծն։ Այսպիսի զառ ՚ի վեր եւ նեղ ճանապարհաւ կացեալ մինչ ՚ի խորին ծերութիւնն՝ հանգեաւ ՚ի Քրիստոս, ՚ի հռչակաւոր վանսն Նոր-բերդին անապատ կոչեցեալ. թաղեցաւ ՚ի դուռն եկեղեցւոյն, զոր իւր իսկ էր շինեալ. եւ այլ բազում շինուած եւ արդիւնս վաստակեալ հրամանաւ, կամօք եւ ձեռնտուութեամբ Վասակայ թագաւորազին Բագրատունւոյ. որոյ յիշատակն օրհնութեամբ ՚ի կաթուղիկէ եկեղեցւոջ կացցէ առաջի Աստուծոյ անշիջանելի ÿի հոտ անուշից յաւիտեանս։