Ընդ եղեւնեաւ

Է.

Արդ զի՞ չնորիք կենցաղասէրքդ՝ յառեալք ՚ի նիւթ եւ յերկիր. զի՞ կոծիք մտամոլարքդ. զի՞ բարձրապարանիք ընդվայրախոյզ իմաստասէրք. զի՞ ջանայք եւ նիւթէք՝ ընչքաղցքդ եւ փափկակեացք. զի՞ հարստահարսկէք՝ բռունք եւ իշխողք. զի՞ զանգիտէք եւ զոփայք՝ վատասիրտք եւ թերահաւատք: Զուր եւ սնոտի է ամենայն խորհուրդ եւ գործ, արուեստք եւ հնարք, գիտութիւնք եւ օրէնք,  բօսանք եւ զբաղանք, ցանկութիւնք եւ ցանկալիք, ամենայն առհասարակ՝ որ ոչ իցէ համաշունչ հոգւոյ Յիսուսի, որ ոչ իցէ կշռեալ նորին լծակաւ, եւ ոչ նորին մատամբ նշանակեալ։ Ամենայն գիտութիւն, ՚ի ճշմարտութէնէ անտի նորա փորձեսցի. ՚ի նմանէ ելցէ վճիռ կենաց եւ մահու, իսկ ամենայն հնարք եւ գիտաստութիւն եւ բռնութիւն մարդկան ՚ի մի վայր եկեալ, ամենայն երկիր յողն առեալ, նաեւ երկնից եթէ գոյր հնար միաբանել ընդ երկրի, ոչ բաւեսցեն յայսմհետէ ցուցանել այլ օրէնս քան զԱւետարանին։

Եւ արդ, օ՜ն առեալ ե՛կ, թող անդր ՚ի բաց, ո՜վ գլուխ ընդվայրակոծ, լխոյզ եւ զխնդիր որ ՛ի բնութեան, եւ ՚ի դէպս կենցաղոյս եւ ՚ի կիրս անձին. յորս վայրապար տանջիս խելամուտ լինել, եւ ոչ լինիս, եթէ ընդէ՞ր այս այսպէս եւ այն այնպէս. զի՞նչ իցեն գաղտնիքս այս. առ իմէ՞ մթութիւնս. զի՞ սակաւ է զոր գիտեմքս եւ անբաւ զոր անգիտանամք։ — Մինչեւ ցե՞րբ անձամբ զանձն վատնես յանելանելի բաւիղս խորհրդոց. մինչեւ ցե՞րբ տագնապիցի սիրտ քո ՚ի քեզ, ահա մաշեալ եւ մերձ ՚ի սպառել։ Զամենայն շշունջ լսես, եւ զամենայն ձայն հարցանես, իսկ ընդէ՞ր ոչ լսիցես հանսպազագոչ հարցուածոյն յինքդ ՚ի քեզ, թէ Զի՝ խնդրես, որ ոչդ իւիք շատանաս։ — Գոգջիր, գոչեա՛ց միանգամ եւ դու. Զճշմեստութիւն խնդրեմ ես, զի գիտացից եւ հանգեայց։ — Ահաւադիկ ձայն ճշմարտութեան հուպ եւ յերի. աւադիկ Յիսուս՝ որ ասէ. «Ես եմ». բայց եթէ զիս խնդրես՝ զճշմարտութիւն՝ թույլ տուր վայրապար խելամտութեանցդ ՚ի բաց երթալ։ Ընդէ՞ր հանապազ յnլորասն յածիս եւ ՚ի կենդրոն անդր ոչ դիմես. հի՞մ ՚ի մարմաջ լսելեաց եւ ՚ի շառաչիւն ամբոխից կրից դեգերիցիս, ո՛ թերահաւատ. եւ զիա՞րդ բնաւ, իշխեցեր երկմտել, թէ գուցէ՞ բնաւ ճշմարտութիւն ՚ի վերայ երկրի։ Միթէ հնա՞ր իցէ լուսոյ թաքչել, կամ արարչութեան չերեւել. բայց եթէ եւ երկիր եւ երկինք կորիցեն՝ ճշմարտութեան կորնչել ոչ է մարթ։ Զի ես ճշմարտութիւն յառաջ եմ քան զարուսեակն. Ես եմ աստղն պայծառ առաւօտին աներեկի. Ես ՚ի սկզբանէ սկզբանց ընդ անսկզբանն էի եւ եմ. որպէս լոյս ՚ի լուսոյ եւ գետ յաղբերէ. Բան Աստուծոյ եւ Որդի Աստուծոյ, հաւասար Հօր ամենայնիւ, եւ «Ես եւ  Հայր իմ մի եմք»։ Ամենայն ինչ ինեւ եղեւ, եւ առանց իմ եղեւ եւ ոչինչ։ Անձկալին այն դարուց եւ ազանց՝ զոր Հրեայն Մեսիա կարդայ, եւ հեթանոսն` Միջնորդ, Իմաստասէրն՝ Բան, եւ ամենայն օգի՝ Փրկիչ, «Ես իսկ եմ, որ խօսիմս ընդ ձեզ». որ եւ ՚ի հնումն «բազում` մասամբք եւ բազում օրինակօք կանխաւ խօսեցայ ընդ հարս ձեր. եւ ՚ի վախճան աւուրցս ինքնին մարդ եղեալ՝ Ես յայտնապէս խօսեցայ յաշխարհի»։ Քանզի « Ես եմ ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ Կեանք»։ Ես եմ միայն ճանապարհ վերելից մարդոյ յերկրէ յերկինս, եւ «Ես եմ դուռն (կենացն վայրի). ընդ իս եթէ ոք մտանիցէ՝ կեցցէ. ելցէ եւ մտցէ, եւ ճարակ գտցէ»։ Թէպէտ, եւ ըստ նուաստութեան երկրի չափաւորեալ՝ դուռն եղէ անձուկ եւ ճանապարհ, նեղ, այլ այս դուռնս է որ տանի ՚ի կեանս յաւիտենականս։ Եկայք ընդ իս աներկմիտ՝ որպէս հօտք հլուք զհետ հովուի. զի «Ես եմ Հովիւն քաջ. եւ հովիւ քաջ դնէ զանձն իւր 'ի վերայ ոչխարաց։ Ես եմ հովիւն քաջ.. եւ ճանաչեմ զիմսն եւ ճանաչիմ յիմոցն … եւ զանձն իմ դնեմ ՚ի վերայ ոչխարաց։ Նա եւ այլ եւս ոչխարք են իմ՝ որ ոչ են յայսմ դաւթէ, եւ զայն եւս պարտ է ինձ ածել այսր. եւ ձայնի իմում լուիցեն. եւ եղիցին մի հօտ եւ մի հովիւ։ … Ոչարք իմ ձայնի իմում լսեն, եւ ես ճանաչեմ զնոսա, եւ զկնի իմ գան, եւ ես տամ նոցա զկեանսն յաւիտենականս, եւ մի՛ կորիցեն հաւիտեան». զի «Որ գայ առ իս՝ ոչ հանից զնա արտաքս» — Ես եմ ճանապարհ. Ես եմ դուռն. Ես եմ հովիւն քաջ։ Տե՛ս, մուտ, զհետ պնդեա, ո՛վ միտք վարանեալ։ 

_ Ես եմ ճշմարտութիւն, եւ «Լոյսն ճշմարիտ՝ որ եւ լուսաւոր առնէ զամենայն մարդ՝ որ գալոց է յաշխարհ», յաշխարհ ստուերացեալ մահառիթ մեղօքն, որ խաւար ածեն կենաց, բայց ինձ «Խաւար ոչ եղեւ հասու». քանզի ինքն իսկ «Ես եմ լոյս աշխարհի։ Որ գայ զկնի իմ՝ ընդ խաւար մի՛ գնասցէ, այլ ընկալցի զլոյսն կերաց։ … Ապա թէ ոք գնայ ՚ի գիշերի՝ գայթակղի, զի լոյս ոչ գայ ընդ նմա»։ Զաղփաղփուն են ընթացք կանաց մարդկանդ, եւ համառօտ ասպարէզ ընթացիցդ. « Փոքր միւս եւս ժամանակ լոյս ընգ ձեզ է. գնացէ՛ք մինչդեռ զլոյսն ունիք, զի մի՛ խաւար ձեզ հասցէ. զի որ գնայ ՚ի խաւարի՝ ոչ գիտէ յո երթայ։ … Ես լոյս յաշխարհ եկի, զի ամենայն որ հաւատասցէ յիս՝ ՚ի խաւարի մի՛ մնասցէ»։ Ամենայն ճիգն եւ հնարք հանճարոյ ոչ բաւեն լուցանել ճրագ մի ստուգութեան, եթէ ոչ իցէ արկեալ կայծ ՚ի վերուստ. նա եւ ամենայն գիտութիւնք նոցին իսկ օրինաց եւ մարգարէից՝ հանգոյն աստեղաց նուաղին ՚ի ծագել արեգական՝ առաջի աւետարանիս. «Զի օրէնքն ՚ի ձեռն Մովսիսի տուան, շնորհքն եւ ճշմարտութիւն ՚ի ձեռն «Յիսուսի Քերիստոսի եղեն»։ Եւ «Ես յայդ իսկ ծնեալ եմ, եւ ՚ի դոյն եկեալ յաշխարհ՝ զի վկայեցից ճշմարտութեանն. (եւ) ամենայն որ ՚ի « Ճշմարտությենէ է՝ լսէ բարբառոյ իմոյ»։ Մատիք առ իս, ո՜վ մտակորք, եւ առէք զլոյս. եւ երեսք ձեր մի՛ ամաչեսցեն: — «Ես եմ ճշմարտութիւն. Ես եմ լոյս աշխարհի»։ … Լուսաորեա՛ց, ո՜վ սիրտ ստուերամած, ծանի՛ր զվախճան քո. տե՛ս զճանապարհս քո , եւ ե՛րթ ընդ սա։ 

Ես եմ կեանխղք։ Կեանք՝ որ ՚ի սկզբանէն էր, եւ որով ամենայն ինչ եղեւ. որում եւ հաղորդ արարի զմարդն, ստեղծեալ յիմ պատկեր, եւ յանեղծութիւն հաստատեալ. «Ատուած՝ զմահ ոչ արար, այլ պատրանօք բանսարկուին եմուտ մահ աշխարհ». եւ թագաւորեաց յԱդամայ՝ յամենայն որդիս նորա. բայց «Ես եկի՝ զի զկեանս ունիցին» դարձեալ մարդիկ. եւ ոչ որպէս զառաջինն` ընդ բազմապատիկ գրաւեալ վտանգօք, այլ զի «եւ առաւել եւս ունիցին», յուսով անարգել վերափոխութեան ՚ի   յամերամ երանութիւնսն եւ անմահութիւն՝ յիսկն հոգւոյ։ Ոչ խափանեցի զհարկադրեալն միանգամ մարդոյ՝ մահ երկրաւոր, այլ ՚ի հանգիստ աչխատութեանցն փոխեցի զայն եւ յանդորր երեկոյին, որ ակն ունիցի առաւօտուն փայլման։ Եւ ես ինքնին զփորձ առի զմահու, ճշմարտապէս եւ ոչ կարծեօք. ես որ անմահս էի էական բնութեամբս,  քոյին մահացու բնությամբ մեռայ , եւ ՚ի տապանի տքնեցայ. որ էի եւ «Եմ իսկ Յարութիւն «եւ Կեանք» եւ «Որ հաւատայ յիս՝ թէպէտ եւ մեռանի՝ կեցցէ. եւ ամենայն որ կենդանի է եւ հաւատայ յիս՝ մի՛ մեռցի յաւիտեան» : Մի՛ երկնչիր այսուհետեւ ՚ի մահուանէ, ով մարդ, զի ես փշրեցի զժանիս նորա. եւ ՚ի խածանելն՝ համբույր տացէ արդարոց: Խոնարհեցո զգլուխ քո առաջ իմոյս խոնարհեալ գլխոյ ՚ի խաչին, եւ արձակեա՛ զոգիդ։ Մի՛ զարհուրիր ՚ի գերեզմանէ՝ որ ամենայն ուրեք առ ոտս կայ քո. քանզի եւ զիս եդին ՚ի գբի ներքնում եւ ՚ի խաւարի, եւ համարեցան ընդ մեռեալս յաւիտենից: այլ իջեալ իմ ՚ի հող մահուն` որպէս ցորենահատ մի մերկ լոկ առանձինն, յարեայ եւ յարուցի ընդ իս հասկ հասկ զննջեցեալսն ՚ի սկզբանէ. եւ յայնմ հետէ «Ես կենդանի եմ, եւ դուք կենդանի լինելոց էք»: Զի հոգի՝ հրաժարեալ յերկրէ աստի՝ դառնայ, առ Աստուած որ ստեղծն զնա, մտանել յաղբիւրն կենդանութեան։— Ես եմ կեանք։ Հաւատա՜, ո՛վ հոգի կոշկոճեալ ՚ի կրից մարմնոյ, եւ այսօր իսկ ընդ իս իցես յարքայութեան իմում։ Փոքր մի եւս մնայցէ քեզ պանդխտել ՚ի կեանսդ յայդ յերկրաւոր. եւ զի մի՛ վտանգիցիս, մի՛ նքթիցիս զճանապարհայն համառօտի, ե՛կ, ահա պատրաստեցի քեզ հաց եւ բղխեցի աղբիւր կենդանի իմովսանն իսկ։ Զի յանմահութիւն հրաւիրելոց՝ անմահական վայելէր կերակուր, զիս ինքն՝ հրաշալի փոխարկութեամբ՝ ետու ձեզ ճաշակ անճառելի։ «Առէ՛ք, կերայք, այս է մարմին իմ … Արբէ՛ք ՚ի դմանէ ամենեքին, զի այդ է արիւն իմ»։ Ճաշակեցէք եւ տեսէք զիս, զի քաղցր եմ։ — «Ես եմ հացն կենաց. Որ գայ առ իս ոչ քաղցիցէ, եւ որ հաւատայ յիս՝ ոչ երբեք ծարաւեսցի։ … Ես եմ հացն կենդանի՝ որ յերկնից իջեալ։ Եթէ  ոք ուտիցէ ՚ի հացէ յայսմանէ՝ կեցցէ ՚ի յաւիտեան. եւ հացն զոր ես տաց՝ մարմին իմ է, զոր ես տաց վասն կենաց աշխարհի … Որ ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ՝ ունի զկեանսն յաւիտենականս. եւ ես յարուցից զնա յաւուրն յետնում։ … Որ ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ՝ յիս բնակեսցէ եւ ես ՚ի նմա ... Եւ որ ուտէն զիս՝ եւ նա կեցցէ վասն իմ»։ «Ես ծարաւելոցն տամ յաղբերէ ջրոյ կենաց՝ ձրի». զի ես ինքս եմ՝ «Աղբիւր պարտիզաց ջրհոր ջրոյ կենդանւոյ». «Եթէ ոք ծարաւի իցէ՝ եկեսցէ առ իս եւ արբցէ. եւ որ հաւատայ յիս, որպէս եւ ասեն գիրք, գետք յորովայնէ նորա բղխեսցեն ջրոց կենդանութեան»:

Ո՜վ հոգի մարդոյ, պատկեր Աստուծոյ, ոչ առստուերագիր որպէս ՚ի տախտակի կամ յորմն նկարէն, այլ իրական եւ անձնաւոր. զի՞ եւս յապաղես. փութա, յօդեա՛ց խառնեա՛ց յիսկատիպն  քո, եւ կա՛ց մնա՛ ընդ նոսին, որպէս երանգ մի յերանգոց եւ նշոյլ մի ՚ի նշուլից նորին, կամ որպէս ինքն իսկ ասաց. մի որթոյն. «Ես եմ, ասէ, որթն ճշմարիտ … եւ դուք ուռ. որ հաստատեալ է յիս՝ եւ ես ՚ի նա, նա բերէ պտուղ յոյժ. զի առանց իմ ոչինչ կարէք առնել: … Եթէ կայցէք յիս եւ բանք իմ ՚ի ձեզ կայցեն` որ ինչ կամիցիք՝ խնդրեսջիք եւ լինիցի ձեզ»: — « Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ, զի հաճեցաւ հայր ձեր տալ ձեզ զարքայութիւն»։ «Ի տան Հօր իմոյ օթեվանք բազում են … երթամ եւ պատրաստեմ ձեզ տեղի. դարձեալ գամ եւ առնում զձեզ առ իս. զի ուր եսն իցեմ եւ դուք անդ իցէք»: Արդ «օ՜ն, արի՛ք, գնասցուք աստի», յընդունայն հեթեթանաց կենցաղոյդ, եւ «Եկա՜յք առ իս՝ ամենայն վաստակեալք եւ բեռնաւորք, եւ ես հանգուցից զձեզ: Առէ՛ք զլուծ իմ ՚ի ձեզ, եւ գտջիք հանգիստ անձանց ձերոց զի լուծ իմ քաղցր է, եւ բեռն իմ փոքրոգի»։ …

Լսե՞ս, հոգի, փափագող բանի, բայւոյ, ճշմարտի, գեղեցկի եւ անանցականի, զինչ ընդ քեզ բարբառի Յիսուս։ Լո՛ւր, լո՛ւր դարձեալ, եւ նմա միայնոյ լո՛ւր. «Ես եմ … եւ Հոգի եւ Փեսայն՝ որ գալոցն եմ»։ «Դի՛ր զիս իբրեւ զկնիք ՚ի վերայ սրտի քում, եւ իբրեւ զմատանի յաջոյ ձեռին քո». զի ես միայն եմ լրումն սրտի եւ հանգիստ հոգւոյ: ես Ա, եւ Օ սկիզբն եւ կատարած, առաջին եւ վերջին։ Ամենայն ինչ ինեւ եղեւ, եւ առանց իմ եղեւ եւ ոչ ինչ։ «Ես եմ ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք». ես « Յիսուս Քրիստոս, երեկ եւ այսօր, նոյն եւ յաւիտեանս»: