Ընդ եղեւնեաւ

Թ.

Ո՜վ սքանչելի գիշեր, դու ազդեա, որպէս այժմդ յիս, եւ առ որս բանք իմ հասցեն. երեւեա՛ց եւ նոցա ամենայն հանդարտութեամբ եւ ամենայն զարդու քոյին՝ որպէս երեւիսդ ինձ ՚ի պահուս։ Աւադիկ սայլքդ լուսալուծք խոնարհին ՚ի ծովակողմն անդր, եւ բոյլք ըստ բուլից աստեղաց ելանեն ընդ թիկունս լերինս, եւ ՚ի գագաթանէ քառաթեւ նշանին վերանան եւ իջանեն մի ըստ միոջէ ընդ շաւիղ՝ որ ՚ի սկզբանէն, անշփոթ եւ անխոտոր։ Ընդ հուպ տեղի տայցեն սոքա լուսաւորին մեծի՝ որ զտիւ պայծառացուցանէ, եւ ազդ արասցեն ինձ թողուլ ընդ ստուերացս ցայգականաց զմիայնարանս զայս՝ եւ դառնալ ՚ի խումբս ընկերակցաց իմոց, ՚ի գործ եւ ՚ի հարկ կենցաղոյս. այլ ոչ եւս ՚ի հոգս վայրապարս եւ ՚ի մտաբերութիւնս պարտասեցուցիչս։ Վաղիւ դարձեալ նոյն տեսարան բացցի ընդ արեգակամբ. անդ աղմուկք շինից, եւ աստ ամոքք անշէն վայրաց, եւ դարձեալ յարիցէ եւրոս ՚ի շտեմարանաց իւրոց՝ կոծել զծառաստանս, մռնչել յալիս եւ հնչեցուցանել զանապատս, ընդհանուրս գնացուցանելով զաշխարհագոյժ ձայն ընդունայնութեան կենցաղոյս: - Արդ եթէ չանդիպեսցիս եւ դու, ո՜ նժդեհակից իմ անցորդ, ծառոյս այսմ բացականի, եւ հողմոյս եւ անմարդաձայն միայնութեանս, կաց, նիստ, հանգիր աստանօր պահ մի կամ երկուս. եւ զգաս, խորհիս, քննես եւ կնքես։

Ե՛կ, մի՛ գարշիր, ո՜վ իմաստասէր, որ յուզելով զգիտաստութիւն եւ զփորձ նախնեաց եւ զարդեաց, եւ զքո իսկ խելաց ծնունդս, անհաւան աւանդելոցն յայլոց , ճգնիս նոր գտանել ճանապարհ  մտաց եւ հոգւոյ, կամ ընդ անուանեալ ազատամտացն՝ կրօնս իմն կամակս եւ հաւանագոյնս մտաց: Լուար ապաքէն եւ զբանս Քրիստոսի. արդ աղէ ասա, հանդիպեցա՞ր այլ ուրեք այդպիսւոյ վարդապետութեան. կամ՝ ո՞ ոք յօրէնսդրաց եւ յաղանդապետաց այնպիսի ունելով վարս եւ բանս անպաճոյճս, եւ այնքան համարձակ խօսեցաւ, եւ ասաց զինքն լինել բան եւ լոյս, ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն, կեանս եւ յարութիւն համօրէն մարդկան։ Ո՞ւր այլուր հնչեաց այսպիսի հեզ եւ հզօր բարբառ։ Իշխիցե՞ս արդեօք ընդ թեթեւամտաց ոմանց կամ կամակորաց՝ ասել զայդ ամենայն գիւտ խաբեբայից կամ խաբեցելոց։ — Այլ մեծագոյն եւս մուծցես զարմանս, այնու իսկ զի սինլքոր մարդկան գրածն, որպիսի ոք Մատթէոս եւ Յովհաննէս, մնացական եւ հիացական հանդիսանայ առ միտս եւ սիրտս բազմութեան զգաստից եւ գիտնոց, քան որ զՍոկրատայ՝ Պղատոնին եւ Քսենոփոնի բանք. եւ սոքա՝ իմաստասէրք գոլով ՚ի մանկութէնէ եւ վարժեալք յաթենական դպրութիւնս. իսկ նոքա ձկնախոյզք ՚ի ծովալիճս եւ մաքսողք ՚ի գռեհս։ Եւ եթէ յաւակնիս դասակարգել զՅիսուս ընդ Բրահմայ եւ Զրադեշտի, ընդ Մանու եւ ընդ Մահմետի, տղէ կշռեա քաջ, եւ զբանս եւ զվարս նոցին միանգամայն եւ զհետեւողաց նոցուն, եւ պատկառեսջիր. եթէ իցէ ՚ի քեզ սիրտ ուղիղ եւ միտք ազատ՝ ոչ շատ անագանիցես ճանաչել զՅիսուս՝ վեհագոյն եւ վերագոյն քան զմարդ սոսկ։

Ապա եւ դուք՝ իմաստասէրքդ յաւիտենական բանի, քահանայք եւ վարդապետք եղեցւոյ, խորհեսջիք միանգամ եւս զկարգ եւ զվիճակ ձեր ՚ի վերայ երկրի. որք ոչ ՚ի ստուերակերպ օրէնս եւ տաճարս դեգերիք, այլ ՚ի սեղան ճշմարտի Որդւոյ Աստուծոյ, հանապազոդել զմիակն պատարագ ամենահրաշ եւ ամենազօր։ Հայեցարուք՝ յառաջի եդեալ զոհդ, թէ որպիսի՜ հեզ եւ ո՛րքան ահեղ. հայեցարուք եւ ՚ի ձեռս եւ ՚ի սիրտս ձեր, թէ ո՛րքան արդեօք նուազեալք ՚ի սրբութենէ եւ ՚ի հանդարտութենէ: Ոչ եւս օգնեն ձեզ ահարոնեան սպասքն , լուացմունք եւ խտրութիւնք, այլ սիրտ սուրբ պիտի եւ հոգի խենարհ, մարմին մեռելակիրթ, մաքրութիւն Մարեմայ Կուսի, կատարելութիւն Հօր երկնաւորի, օրինակ անխոտոր, առաջնորդութիւն անաչառ, զգուշութիւն յարաժամ, երկիւղ առ կռան, սէր առ ձեռն։ ԶՅիսուս կերպարանիք. ոչ միայն պաշտօնեայք Յիսուսի, այլ եւ պաշտօնակիցք, եւ նորին գործոց գործակատարք. նորին վարդապետութեան քարոզք եւ բացայայտիչք. նորին պիտի եւ հոգի հրակաթ, բորբոքել առ ժամայն զունկնդիրս, եւ յերկրէ յերկինս վերացուցանել։ Ոչ այնքան սխրալիք եւ սիրելիք հանդիսասջիք՝ եթէ եւ սերովբէական սաւառնաթեւ սլացիւք իշխեցէք ՚ի խորս աստուածութեան խոյանալ, - չասացից թէ վայրապար  յանդգնութեամբ կամ հետազօտութեամբ, - որքան եթէ մկրտիցիք ընդ Յովհաննու եւ Թովմայի հեզաբար եւ երկիւղախառն թրթռալ թեւակոխել զՅիսուսիւ։ Ոչ պերճօրէն որոտալ եւ սահմանս վճռել, այլ դիւրընկալ եւս առնել զառաքելոցն եւ զհարցն աւանդութիւնս. ոչ այնքան քրքրել զպարկեշտ քօղ կրօնից եւ հոլանել զհաւատս, որքան սերտել սիրով զսիրտս՚ի ճշմարտութիւնն նախայայտ, եւ խաղաղել զխիղճս խուճապեալս։ Ի խնդրել աշակերտացն յաւելուլ զհաւատս՝ բաւական համարեցաւ Յիսուս զմանանխոյ հատի չափ, իսկ սիրոյ՝ անսահման եցոյց չափ. զամենայն զօրութիւն մտաց եւ սրտի մինչեւ ՚ի սպառ։ Բարւոք ուսուցանէք. այլ աղաչեմ եւ դուք «Երթայք ուսարուք, զի՞նչ է՝ Զողորմութիւն կամիմ՝ եւ ոչ զզոհ»։ Գովեմ զվարդապետութիւնդ, այլ յուշ առնեմ ձեզ՝ զմեծագոյն վարդապետին յեկեղեցւոջ բանս՝ զՊօղոսի. որ զամենայն վարդապետութիւն եւ զգիտութիւն եւ զմարգարէութիւնս իակ խափանելիս ասէ, եւ զսէր միայն անխափան. Սէր լսումն օրինաց. սէր մեծ քան զամենայն։ Զի բազում անգամ «Գիտութիւն հպարտացուցանէ, այլ սէր շինէ» միշտ։

Եթէ ճշմարտութեան է վարդապետք՝ ապաքէն եւ գիտիցէք զի ոչ յաւելուլ ինչ կարէք յընկալեալն ցարդ յեկեղեցւոյ եւ ոչ նուազեցուցանել ինչ. ապա թէ ոչ՝ ընդ մէջ փակիցիք նզովից Պօղոսի եւ ինքնին իսկ Տեառն Յիսուսի, որ երեկ եւ այսօր, նոյն եւ յաւիտեանս։ - Այն Յիսուս՝ որ համաշխարհի վարդապետն էր. եւ ոչ յաթոռ Մովսիսի բազմեցաւ, այլ ՚ի դալար խոտոյ վերայ նըստէր եւ ուսուցանէր. որոյ ոչ դոյին տաճարք ճախարակեայք, ոչ պաղպաջունք հովանեաց, ոչ կառք եւ ոչ երիվարք. ոչ մի նշանակ զարդու եւ չքոյ, ոչ դասք սպասաւորաց եւ փոքրաւորաց, եւ ոչ մի օրէնք արտաքին սպասուց կամ հրահանգաց։ Այլ արար եւ պատուիրելաց, եթէ «Մեծն ՚ի ձէնջ՝ եղիցի ամենեցուն ծառայ». եւ «Օրինակ մի ետու ձեզ, զի որպէս ես Ձեզ արարի՝ եւ դուք առնիջիք». այս է, զմիմեանց ոտս լուանալ, եւ ոչ զանաւագաց կռփել գլուխս։ Իշխանութիւն առէք՝ ոչ ՚ի կապել բեռինս պարտուց ծանունս եւ դժուարինս, այլ մանաւանդ անձանց առնուլ նախ եւ ապա դնել այլոց զլուծն Յիսուսի՝ զքաղցր, եւ զբեռն փոքրոգի։ Գաւազան կրէք՝ ոչ հիւպատեան, այլ հովուական, առաջնորդել խաչին Քրիստոսի՝ յարօտ դալարի եւ առ ջուրս հանգստարարս։ Բանալիս ունիք դրանց արքայութեան երկնից, առ ՚ի բանալ քան ՚ի փակել. զի եւ ինքն տուղն՝ եկն ՚ի բանալ եւ հուն գործել դիւրամուտ։ Արծարծել հրամայեցայք զպատրոյգս մտաց առկայծելոց ՚ի գիտութենէ՝ յիսուսական հեզիկ շնչով։ Որքան վերագոյն էք գահուք եւ որքան բազմաթիւ հօտդ հաւատացեալ՝ այնքան մեծ եւ համարս պահանջեցիք։ Յիսուս միայն է ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն. եւ զնոյն ցուցանել ձեզ աւանդեաց. եւ նախ առնել ապա ուսուցանել։

Լուարուք ինձ եւ դուք, մեծամեծք երկրի եւ սիրողք աշխարհի, որք, եւ ըստ թաքուն վկայութեան գիտակցութեանդ՝ ոչ ունիք եւ ոչ էք կարող ունել ինչ մի իսկական առավել քան զստրուկ ոք յետին. ամենայն մեծութիւն ձեր եւ շուք՝ պաճուճանք իմն են եւ պատանք կաշկանդիչք, յորոց զերծ եւս են աղքատքն. կամ որպէս հովանի տարածեալ զձեօք՝ որ եւ ոչ հատաչափ մի կշռէ, կամ՝ ՚ի բուռն անկանի։ Իցէք արդեօք նմանեալ մեծիս այս եւ հաստաբուն եղեւնոյ՝ զոր հող երկրի եւ ցօղ երկնից աճեցուցին եւ պահեցին գուցէ դարս ողջոյն. այլ եթէ կամեցեալ էր փայտահարի՝ ՚ի միում աւուր եւ ՚ի միում ժամու կոյէր լուծանել զայնքան երկար ամաց վաստակն, գետնաքարշ առնելով զայսքան հսկայաձեւս հասակ, եւ լռեցուցանել զբեմբ անապատիս։ Ճշմարիտ մեծութիւն մարդոյ՝ է ստանալ զանձն իւր. եւ հնար առ այս ուսոյց Յիսուս, աշխարհիս եւ անձին ատելութեամբ, եւ սիրելով ղընկերն որպէս զանձն։ Ոչ ուրեք երեւեցաւ այնպիսի ոք եւ հզօր եւ հնախագէտ, որ գիտաց զհասարակաց բնութեամբս գերազանցել վազել զցաւօք եւ զերկեղիւ, ազատանալ ՚ի կասկածէ, ապահարկ լինել ՚ի մահուանէ։ Նինուս եւ Նաբուք, Աղեքսանդր եւ Թիմուր՝ յորոց սարսէր երկիր ամենայն, եւ ոչ միոյ մանկան ահ արկանեն այսօր. մեծ եւ փոքր միօրինակ խաղալիկք են մահու, եթէ ոչ եւ բաղդի։ 

«Ամենայն ուղխք զծով ոչ լնուն», եւ ոչ ցանկութիւնք զսիրտ. մարթ է համօրէն ովկիանու խաղալ անցանել եւ թանալ զդոյզն խողովակ, այլ լնուլ ոչ։ Անանցական է սիրտ, եւ անցանելեօք ոչ յագենայ, ոչ հանդարտէ. «Գանձեցէք ձեզ, (n՛վ ընչասէրք) գանձս յերկինս … զի ուր գանձն ձեր է՝ անդ եւ սիրտք ձեր եղիցին»։ Գիտասջիք եւ դուք, բռնակալք, զի ոչ մեծ իցէ որ տիեզերաց արկանէ սանձ, այլ որ անձամբ զանձն նուաճիցէ ՚ի լուծ Յիսուսի. փորձեցէք զլուծն զայն՝ եւ գտջիք զոր խնդրէքդ՝ հանգիստ։ 

Հրաւէր եւ ձեզ մատուցանեմ, որոց թօթափեալ զծանունս խորհրդոց եւ հոգոցդ, սիրէք ՚ի լոյզ իմն հանել զսիրտ՝ ընդ ալեակս եւ ընդ այերս անօսրունս, ՚ի հեշտալին նկրտելով եւ ՚ի գեղանին. ազդումն արդեօք ոչ լոկ ՚ի սրտէ` այլ եւ ՚ի հոգւոյ առեալ, զի բաղձայ զոյգ ընդ բաւրոյ՝ եւ գեղեցկին։ Սակայն գուցէ մոռացեալ իցէ ձեր եւ զայն, եթէ չիք գեղեցիկ եւ բարի կատարեալ՝ որ ոչ իցէ ճչմարիտ. զի սա միայն է մնայուն. եւ որ մնայուն չէ՝ զխայթ խուսափմանն ընդ իւր ունի, զապականիչ՝ կարծեցելոցն վայելից։ Զի՞նչ արդարեւ յարարածս գեղեցիկ քան զմարդ. եւ ո՞յր գեղ դիւրեղծ քան զմարդոյս։ Աղէ ժուժեա վայրիկ մի եւ դու, օրիորդ գեղաղէշ, եւ մի՛ թաքուցաներ զքեզ ՚ի քէն. զի ոչ այնքան ստուգիւ յանդիման առնէ քեզ հայելիդ՝ որ ինչ երեւիսդ, որքան ներքին հայելեակն հոգւոյ՝ գիտակցութիւնն, զոր եսդ եւ զոր լինելոցդ ես: Կա՛ց, մի՛ զարհուրիր, ճակա՜տ կընքեալ Քրիստոսի նշանաւ, չես ՚ի յաւերժհարսանց կամ յաշխուժուհեաց ոք, այլ ՚ի կանանց հողածնաց. Ի հողոյ այտի սնանին եւ վարդ ընդ փշոյ, շուշանք ընդ դժնըկի. եւ ՚ի նոյն անդրէն դառնան, եւ ոչ անագան։ Հա՛րց դու ինքն զքեզ. ընդէ՞ր այդքան հոգով եւ խնամով տածիցես զշուք  երեսացդ, մի՞ առ եղծանել մուրացածոյիւն զբնատուրն չնորհ. եթէ սնգուրօք եւ ծարրօք կարոօտիցիս՝  ապա գնող ես եւ ոչ ունող գեղեցկութեան. իսկ եթէ ունիցիս զայն բնաւորապէս՝ զի՞ վայրապար հոգաս եւ հսկես սնոտի արուեստի։ Զգաս ապաքէն՝ զի ոչ ընդ երկար կացցէ ՚ի վերայ դիմացդ՝ շնորհն շարժուն, այլ որպէս երանգ հնացեալ պատկերի՝ թափիցի թէպէտ յեղակարծում եւ թէպէտ առ փոքր փոքր. եւ որպէս ծաղիկն այն դալար, զոր յառաւոտու կապես ընդ գլխոյդ  եւ յերեկոյն ՚ի բաց ընկենուս, եւ դու՝ ազնուագոյնդ ծաղկանց աչքարհի, եւ դու՝ յերեկոյի միում թարշամիս. եւ ՚ի վաղիւն ո՞ ժուժայցէ հայել ՚ի դէմս քո … Ոշի՜մ լեր օրիորդ, եւ մի վատնես զգանձդ պարկեշտութեան՝ ի գգուանս սնստիս. եւ եթէ օրինօք լծակցիս առն՝ տե՛ս անխոտոր տանել զամելսն. յիշեա զտիրական կուսանսն, հաւատոյ վառիլ լապտերօք եւ անախեղծ յարդարիլ պատմուճանօք. զի յազդման ձայնի գալստեան այնմ որ ասաց` Ես եմ փեսայն, ելանիցես եւ դու ընդ առաջ, մտանել յօթեվանս անթառամ հարսնարանին։

Եւ դու երիտասարդ, զարդ եւ ալարծանք մարդկութեն, որ ըստ սողոմոնեան սարասի ուրախ ես ՚ի մանկութեան քում, եւ սիրես զուարճանալ ՚ի վտկժոյժ հաստկիդ. եւ սրտի. յիշեա եւ դու, զի մանկութիւն ընդունայնութիւն է. «Հասցեն (եւ քեզ) ամք՝ յորս ասասցես, ո՛չ են կամք իմ ՚ի դոսա»։ Ո՜հ. կործանի եւ քո լարդ արծաթի, խորտակի մանեակ ոսկի, մանրի եւ սափորն կճեայ. եւ դառնայ հողն ՚ի հող, «եւ հոգին առ Աստուած՝ որ ետն զնա»։ Զիցէ՞ քո երբեք անցեալ ընդ ագարակն այն խոտաբոյս եւ սեւանիշ, — եւ ո՞յր չիցէ անցեալ՝ մօտ կա՝ հեռի, առ դրան եկեղեցեաց գեղջէից, եւ բոցագոյն ՚ի բազմամարդոյ քաղաքաց. - յորում ոչ այնքան նոճի երկնաճօճ եւ ուռենի երկրամած, որքան խիտ առ խիտ երեւին եռոստեանքն անշուքք եւ, անսաղարթք, Խաչեա՜ր գերեզմանաց. յորմէ սարսուռ գնայ ընդ սիրտս վատաց, եւ խրախոյս յոգիս առաքինեաց. պրա՜կք իմաստայեղցք քան զամենայն մատեանս. որոց ամենայն տողք յո եւ պէտ ալփաբետաց սկզբնաւորեալ՝ կատարին յ՚Օ։ Անդ ամենայն հասակք եւ վիճակք չափաւորեալ կան։ Եւ քանի՜ ծաղկունք դեռաբողբոջք արագ արագ ծորեալք գնին անդանօր. ո՜րքան ակնախտիղ եւ սրտառուչ գեղեցկութիւնք. ո՜րքան փափկութիւնք գգուեալք ՚ի գիրկս տարփածուաց՝ գարշեցալք ընկեցեալք կան. ո՜րքան դէմք՝ որոց միանգամ երեւոյթ արագագոյնս տպաւորիւր ՚ի սիրտ՝ քան զլուսատիպ կենդանագիրսն, անդ սպառսպուռ եղծեալք եւ ջնջեալք: … 

Ո՜հ. ոչ ՚ի մարմին եւ յարիւն հոսական՝ այլ ՚ի սիրտ եւ ՚ի հոգի՝ անմեկին յարի ճշմարիտն գեղեցկութիւն։ Զարտաքին կերպարանն՝ խնամով խաղաղէ նշանն Քրիստոսի, մինչեւ միւսանգամ խթեալ զնիւթսն թմբրեալս՝ յարուսցէ նորակազմ յաննիւթն, խառնել պատկեր, եւ յերանական վերագրել անմահութիւն։ Վասն այսորիկ սրտանամք եւ գորովիմք՝ յորժամ անցանեմք ընդ գերեզմանս. մանաւանդ ՚ի տեսանել զտապան տղայոյ եւ զդամբան օրիորդի, որք ՚ի կուսական պարզութեան կամ ՚ի հանդերձանս հարսանեաց կորզեալք ՚ի կենաց. որքան դառնապէս ունայնացուցին զակնկալութիւն երկրաւոր՝ այնքան եւ պնդապէս հաստատեցին զերկնաւորն յոյս։ Քանի՜ աւաղ էր տառապեալ ծնողաց եւ սիրելեաց՝ եթէ չգոյր վերակենդանութեան առաքինեաց եւ անմեղաց յոյս։ Այո, այո, որք կեցին եւ ննջեցին ՚ի Քրիստոս՝ զարթիցեն եւ ՚ի նոյն, որ ասացն. «Ես եմ յարութիւն եւ կեանք »։ 

Արդ առ քեզ են բանք իմ, ո՜վ հաւատացեալդ ՚ի Քրիստոս եւ երդուեալ՝ կեալ եւ մեռանել ՚ի նորին հաւատս, ո ոք եւ իցես, եղբայր կամ քոյր քրիստոնեայ՝ որ նստեալ օր մի յաւուրց կենացդ՝ յայսպիսում միայնութեան, խորհիցիս զաւուրսն անանցականս, առ որս ամք հասակիդ մի ըստ միոջէ հոլովեալ տանին մերձեցուցանեն, եւ ընդ հուպ հասուսցեն եւ զքեզ, որպէս զամենայն մարդ` զառաջին եւ վերջինս։ Աղէ յիշեաց, ո՜վ հոգեկից իմ անծանօթ, զի «Հաւատք առանց գործոց մեռեալ են»։ Յիշեա, զի անցանէ ամենայն զոր տեսանես եւ զգաս, որպէս էանց գնաց յառաջնոցն քան զքեզ։ Ամենայն անցանէ, եւ միայն բարին զոր թէ առնես, եւ յոյս հանդերձեալ կենացն՝  մնայցեն, եւ զերծուսցեն զքեզ յաղիտից եւ ՚ի գայթակղութեանց կենցաղոյս. հանեալ յաշխարհ՝ ուր ոչ եւս հրապոյրք եւ որոգայթք փորձանաց եւ մեղանաց. «Եւ մահ՝ ոչ եւս գոյ. ոչ սուգ եւ ոչ աղաղակ. ոչ ցաւք եւ ոչ աշխատանք»։ Յուշ քեզ, զի ոչ նոր իմն ես դու ՚ի բնութեան, եւ ոչ աշխարհ նոր վասն քո կազմեալ. այլ որպէս ամենայն մարդ՝ ընդ նովին անկեալ կրիւք եւ կարեօք. «Յառաջ քան զքեզ բազումք, եւ զհետ քո ամենեքին». թէպէտ եւ ոչ ամենեցուն միօրինակ իցէ վախճան եւ հանդերձեալքն. զի թէպէտ եւ մենեքին ննջիցեն, ըստ Առաքելոյ, այլ ոչ ամենեքին յարիցեն, զերանականն յարութիւն։ Ինքն իսկ Տէր Յիսուս՝ որ այնքան փարելիս բարբառեցաւ, եցոյց՝ ըստ գործոց իւրեանց զոմանս ՚ի մարդկանէ փոխիլ   յօդիս աջակայս, եւ զայլս յայծիս ահեկանս. ոմանց երթալ թռչիլ ՚ի կեանս յաւիտենականս, եւ ոմանց, — ծանր է ինձ արդարեւ ասելն, այլ եւ Յիսուս ասաց. — ոմանց երթալ ՚ի տանջանսն յաւիտենականս։ … Դու մի՛ զարհուրից, մի՛ քրթմնջեր, տանջանս լսելով մտնջենաւորս. զի՞ փոյթ քեզ զչարէ՝ եթէ զբարին խնդրես: Բուռն հար զկենացն խոստմանէ. զի մեծագոյն է յոյս փրկութեան քան զկասկած կորստեան։ Յիսուս զինքն անչափութեամբ իւրով՝ եդ գիսաւականս կենաց եւ յարութեան, եւ զսպառնալիս գեհենին եւ զարհաւիրս մահու՝ ոչ ՚ի կորուստ այլ ՚ի զգուշութիւն կարգեաց:

Աղէ՜ սթափեաց, ո՛վ անձն հաւատացեալ. կա՛ց յաշտիճանիդ յոր եդ զքեզ Աստուած. լե՛ր որպէս կոչիսդ՝ եւ երեւեաց . քրիստոնեայ։ Քրիստոսի հոգւով ծնար յաւազանէն, կեա՛ց եւ սրբութեամբն։ Մնայ քեզ միւս եւս ծնունդ, մահու երկամբք, դնել ՚ի խանձարուրս դագաղի եւ ՚ի քնարան գերեզմանի. տքնիլ յերեկոյանալ շաբաթու կենացդ, եւ կանխեալ յառնել ՚ի լուսանալ միաշաբաթուն մեծի։ Քաջալերեա՜ց, հոգի աստուածանիշ. սակաւիկ ինչ է կենցաղս այս՝ ամենայն սնոտեօքն իւրովք, եթէ ցաւալիք թուիցին եւ եթէ խնդալիք. եւ անբաւ են հանդերձեալքն։ Փոքրատար է չափ սրտիդ. շատ գրեա եւ զփոքրդ ՚ի կեանս  յայս, ուստի չկարասցես ինչ տանել անդր, բայց զկամս հոգւոյդ։ Եւ եթէ մարթ ինչ էր ստանալ եւ պահել, սակայն «Զի՞նչ օգուտ է մարդոյ՝ եթէ զաշխարհ ամենայն շահիցի եւ զանձն իւր տուժեսցէ»: Քեզ՝ ամենայն՝ զհոգւոյդ փրկութիւնն համարեա. առանց որոյ մնայ կորուստն անգիւտ։ Կեա՛ց որքան սահմանեալ են քեզ կեանք, այլ ՚ի սնոտիս մի՛ թարթափիր: Իմա՛ զոր ասեմս. ոչ թէ պարապելն ՚ի պէտս կենաց չար ինչ իցէ, այլ զակատելն զկենցաղովս եւ զբաղիլ ՚ի հոգս ոչ հոգեկանս. «Զի աստ սակաւ ինչ պիտոյ է», առ ՚ի կեալ եւ կեցուցանել զոգի. ընտրեա ընդ Մարեմայ զմասն մի բարի, զփոյթ փրկութեան հոգւոյդ, որ ոչն բարձցի ՚ի քէն. եւ թող զաշխարհս՝ վարողին իւրում։ Եկ, մատիր արդ, դի՛ր  զճակատ քո բազմահոգ. եւ զսիրտ ալէկոծ՝ ՚ի վերայ քրիստոսեան նշանի. կափո զաչս . քո մօտ. յօտարոտի հեթեթանաց, եւ գտցես հանգիստ՝ որում՝ ոչ գոյ փոխանակ։ …