Նորին քարոզ վասն տեսլեան եւ երազոց. ի բանն Ովսէէի որ ասէ։ (Ես ի տեսիլն յաճախեցից. եւ երազօք խօսեցից ընդ ձեզ։) (Գլուխ. Զ)

Բարի է բնութեամբ Աստուած. եւ բարերարութեամբն Իւրով խնամէ զամենայն արարածս. (եւ կամի զի ամենայն մարդիկ կեցցեն, եւ ի գիտութիւն ճշմարտութեան եկեսցեն։) Վասն որոյ ետ մեզ ճրագ զպատուիրանս օրինացն. զի լուսով նորին ընթասցուք ի գիտութիւն ճշմարտին Աստուծոյ։ Եւ թէ ուրէք երբէք սխալիցուք յարդարութեան գնացիցն, եւ զայն եւս բարերարաց կամօք իւրովք խրատէ եւ դարձուցանէ յուղղութիւն։ Եւ այս ի ձեռն հնգից իրաց խնամարկէ զմեզ։ Նախզի՝ ետ մեզ միտս բանաւոր, որով ընտրեալ որոշեսցուք զբարիս ի չարեաց. եւ խոտորիցուք ի չարէն, եւ ընթասցուք զհետ բարւոյն. որպէս խրատէ մարգարէն. (խոտորեա ի չարէ՝ եւ արա զբարի. խնդրեա զխաղաղութիւն եւ երթ զհետ նորա։) որովք բազում խորհին. եւ խորհելով ճանաչեն զառաջիկայն ի փորձոյ իրաց. եւ յետս դառնան ի չարէն։ Եւ թէ յայսմանէ մոլորիցուք, յայնժամ ամենայն զերկրորդն խնամարկէ. ի ձեռն տեսեալն եւ երազոց դարձուցանելով ի չարէ։ Երրորդ՝ մարմնոյն խաղացմամբ՝ նշանակութիւն իրաց ինչ լինելոց. որպէս յորժամ անդամն ինչ խաղայ. ակն՝ մէջք՝ կամ այլ ինչ. ի փորձոյ իմացեալ ի միտ ածեն զլինելոցն։ Չորրորդ՝ ի ձեռն կենդանեաց. որպէս ագռաւք. անձեղք. կամ այլ ինչ կենդանիք. որք ծառայք են մարդոյս՝ համբաւեն մեզ զգուշանալ յառաջիկայն։ Հինգերորդ՝ լինի նշան ի տարերս եւ ի լուսաւորս երկնից. որպէս խաւարումն նոցա. կամ գիսաւոր աստղ. ամպ. շարժմունք. որոտմունք, եւ այլ ինչ. որպէս ասէ գիրն. (ի նշանս եւ ի ժամանակս եդ զնոսա. ) զի յայնմանէ յամենայն տեղիս տեսեալ պատրաստիմք վասն հանդերձելոյն։ Եւ որպէս սովոր է իւրաքանչիւր ոք. եւ այնու ներգործէ զնախապատրաստութիւն նոցա։ Զոր օրինակ՝ եգիպտացիքն երազդիւթք եւ հմայօղք էին. ի ձեռն երազոց կամեցաւ զնոսա ի յուղղութիւն ածել։ Որպէս եւ գրեալ է եթէ՝ փարաօն ետես երազ. զի ելանէին ի գետոյն եօթն գէր երինջք. եւ եօթն նիհար։ Նոյնպէս եւ եօթն ատոք հասկք՝ եւ Է ազազունք։ Եւ կլանէին նիհար երինջքն զգէրսն. եւ ազազուն հասկքն զատոքսն։ Եւ ժողովեաց զամենայն իմաստունս եգիպտացւոցն, եւ ոչ կարէին մեկնել զերազն։ Եւ յոր ժամ եկն Յովսէփ, մեկնեաց զերազն։ Ասէ՝ եօթն գէր երինջք եւ եօթն ատոք հասկքն այն է՝ զի եօթն ամենայն լիութիւն է լինելոց. եւ յետ այնորիկ լինի եօթն ամ ոսվ. զոր նշանակեն նիհար երինջքն, եւ ազազուն հասկքն։ Արդ նախ գիտելի է՝ թէ քաոնի՞ են եղանակ երազոց։ Վարդապետք ասեն թէ, չորս են երազք։ Նախ՝ բնական։ երկրորդ՝ փոփոխական։ Երրորդ՝ դիւական։ Չորրորդ՝ տեսիլ գիտնական։ Եւ բնականն է՝ անկարգ բաջաղմունք տնկականին. զի յորժամ ննջէ մարդ, զգայականն խափանի. եւ իմացականն անգործ մնայ եւ ծածկի. յայնժամ տնկականն յածի ի խորհուրդն եւ ի յիշողութիւնն. կամ զանցեալ գործն յիշէ. կամ ի խորհուրդն լինի դեռեւս գործելոյ՝ զնոսա երեւութացուցանէ յինքեան ստուերապէս։ Այս բնականն է։ Իսկ փոփոխականն է՝ որ յաւելուածոց տարերաց լինի. յարտաքին կամ ի ներրքին կերակրոյ, կամ ի հիւանդութեանց։ Եթէ հուրն առաւելու, զնոյն տեսանէ. եթէ ջուրն՝ եթէ օդ՝ եւ եթէ հող՝ զնմանն երեւեցուցանէ յանուրջս։ Իսկ դիւական է՝ որ դեւք ի սրութենէ մտաց իւրեանց, զառաջի կայն ցուցանեն մարդկան չար կամ բարի. եւ այնպէս պատրեն զմարդիկ։ Իսկ չորրորդն որ է տեսիլ եւ աստուածային յայտնութիւն՝ որ կամի պատրաստել զմեզ՝ ի չարեն ի բարին փոխել, տեսանէ մարդ տեսիլ. որպէս ասեն։ (Ես ի տեսիլս յաճախեցից. եւ երազօք խօսեցայց ընդ ձեզ։) Եւ երկրորդ խնդրելի է թէ՝ վասն է՞ր անարժանք աստուածային տեսիլ տեսանեն. որպէս փարաւօն. Նաբուգոդոնոսոր. եւ այլք։ Ասեմք թէ՝ տեսին անարժանքն տեսիլ վասն արժանաւորաց. որպէս փարաօն վասն արժանաւորին Յովսէփայ. զի յայտնի լիցի եւ մեծասցի։ Նոյնպէս եւ նա Բուգոդոնոսորին վասն Դանիէլի. որ մեկնելով զերազն՝ յայտնի եղեւ թէ, (հոգի Աստուծոյ ի նմա։) Նոյնպէս Բարաղամ մոգն ետես զ հրեշտակն. եւ էշն խօսեցաւ վասն Իսրաէլի. որ օրհնեաց եւ ոչ իշխէր անիծնել զժողովուրդն աստուծոյ։ Այսպէս եւ կայ իափայ մարգարէացւ վասն Քրիստոսի. որ փրկիչ էր մարդկան ազգի. ասէ՝ (լաւ է նմա մեռանիլ, քան թէ ամենայն ազգս կորիցէ։) Երրորդ՝ խնդրելի է թէ, զի՞նչ օգուտ է երազով կամ մարգարէութեամբ նախագէտ լինիլ, եւ ասել զապագայն։ Ասեմք թէ՝ երեք օգտութիւն է գլխաւոր։ Նախ՝ յոր ժամ բարի ասիցէ, նա զանձինս բարւոյն արժանաւորեմք յառաջիկայն. զի մի զրկիցուք ի նմանէ։ Երկրորդ՝ զի թէ չար ասիցէ, զգուշասցուք եւ մի անկցուք ի չարն որ գալոց է։ երրորդ՝ զի թէ ներկայ ի չարն լինիմք, դառնամք եւ ապաշխարեմք զմեղս։ Յաղագս այնորիկ մարգարէութեամբ կամ երազով տեսանեն զառաջիկայն։ Իսկ զերազն փարաւօնի մեկնեաց Յովսէփ եւ ասէ. եօթն ամ լիութիւն՝ եւ եօթն ամ սով լինելոց է. եցոյց քեզ Աստուած զտեսիլդ զայդ՝ զի յեօթն ամ լիութեանն ժողովեսցես ցորեան. եւ ի սովոյն մի մեռցի երկիրդ։ Եւ կացոյց փարաւօն զՅովսէփ իշխան ի վերայ ամենայն երկրին։ Զմատանին իւր ետ ի ձեռս նորա. բեհեզ պատմուճան. եւ մանեաըկ ոսկի ի պարանոցն. եւ ի կառսն բարձրացոյց։ Եւ նա զհնգեակ երկրին ժողովեաց. եւ ամբարեաց ցորեան. որ ոչ գոյր թիւ համբարոցն։ Արդ՝ մատանին ցուցանէզպատկեր տնմահ թագաւորին. որ էր անարատ ի նմա։ Եւ բեհեզն՝ զպատմուճան անմեղութեան հագւոյն։ Եւ մանեակն ոսկի՝ զհաւատն բոլոր եւ անապական։ Եւ կառքն՝ որպէս եղիա հրեղէն կառօքն. եւ նա ելանէր մտօքն առ Աստուած։ Զայն նշանակէ թէ՝ որք լինիւն որպէս զՅովսէփ սուրբ եւ անարատ ի մեղաց՝ նոքա լինին սիրելի երկնաւոր թագաւորին. եւ իշխան եւ հրամայօղ երկրի. եւ նոքա զերծանեն ի պատուհասէն Աստուծոյ. եւ բազմաց փրկութեան պատճառ լինին։ Արդ՝ եօթն պիւն սուրբ է տօն ճշմարիտն Աստուծոյ. (զի սրբեաց Աստուած զօրն եօթներորդ. ) եւ տօն է եօթն օրն Աստուծոյ. որպէս ի շաբաթս կիրակէն։ Այլեւ եօթն են զօրութիւնք հոգւոյն սրբոյ. որով խնամէ եւ բարի առնէ մարդկան։ Իսկ թէ մարդիկ չլինին արժանի բարթեանցն Աստուծոյ, յայնժամ նոյն թւով եօթնեկին զօրութեամբ պատուհասէ զնոսա. վասն այն եօթն ամ ասաց լիութեան. եւ եօթն ամ սովոյ։ Եւ սովորութիւն է Աստուծոյ՝ յորժամ պատուհաս տայ մեղաց, յառաջ երկար ժամանոակ տայ միջոց խաղաղութեան. որպէս յաւուրսն Նոյի՝ հարիւր ամ. եւ ապա եբեր զջրհեղեղեն։ Եւ որպէս յԵգիպտոս եօթն ամ լիութիւն. եւ ապա սովն։ Կամ զի երկար միջոցաւն՝ զղջասցին եւ դարձցին ի մեղաց. զի մի յանկարծակի պատուհասիւն կորիցեն։ Եւ կամ զի գիտասցեն թէ՝ յետ խաղաղութեանն՝ խռովութիւն է լինելոց։ Եւ յետ լիութեանն ոսվ. զի զինքեանս պատրաստեսցեն. զի մի կորիցեն։ Եւ զի՞նչ իցէ սովն. բազմաեղանակ է սովն։ Նախ՝ է ոսով պակասութիւն կերակրոյ. յորժամ վասն մեղաց լինի երկին պղնձի. եւ երկիր երկաթի։ Որպէս ասէ մարգարէիւն Աստուած. (զի երկինքն ոչ ցօղէ անձրեւ. եւ երկիրն ոչ տայ պտուղ։) Նոյնպէս դալարիք չորանան. եւ ամենայն հունդ եւ արմատ որք գտեղի հացի լնուն, չորանան. եւ ձկունք նւազին. եւ անասունք մեռանին. զի մի կթեսցեն. որպէս ասէ՝ (ի քանան էր նեղութիւն մեծ։) Եւ այս վասն այն լինի՝ զի յաճախութիւն կերակրոյ եւ ըմպելւոյ՝ լինի մեղաց պատճառ. որպէս ասէ. (այս է անօրէնութիւն քեռ քոյ Սոդոմ. յղփութիւն կերակրոյ. եւ լիութիւն գինւոյ. ) որով զայնպիսի գործս գործէին. վասն այն հատանէ Աստուած զպատճառ մեղացն. եւ տայ սով։ Դարձեալ՝ սով։ Դարձեալ՝ սով է մտաց՝ յորժամ նւազի իմաստութիւնն Աստուծոյ ի մարդկանէ. որպէս ասէ մարգարէն. (տաց ձեզ՝ ոչ սով հացի եւ ծարաւ ջրոյ, այլ սով լսելոյ զբանն Աստուծոյ։) Զի որպէս կերակրովն ապրի մարմինն. նոյնպէս բանն Աստուծոյ կենդանութիւն է հոգւոյն. ըստ այնմ, (ոչ միայն հացիւ կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւն Աստուծոյ։) Եւ զայս սովս յայնժամ առնէ Աստուած, յորժամ մարդիկ անարժան լինին լսելոյ բանին Աստուծոյ. որպէս ասէ՝ (հրաման տաց ամպոց իմոց, զի մի տեղասցեն յայգի իմ։) Ամպ մարգարէն է՝ վարդապետն է եւ խրատօղն. յոյժամ մարդիկ ի մեղս լինին, եւ արժանի պատուհսի, արգիլէ զխրատատուսն. (զի մի լուիցեն ական ջօք ասէ. եւ իմասցին սրտւիք. եւ դարձցին եւ բժշկեցից զնոսա։) Դարձեալ՝ սով է գործոց. յորժամ գործն եւ սրբութիւնն նուազի ի մարդոյն՝ յայնժամ մեղք եւ անօրէնութիւնք պատեն զմեզ. եւ լինիմք սովեալ եւ կարօտեալ բարի գործոց։ Որպէս յառակն անառակին ասէ։ (Եղեւ սով սաստիկ յաշխարհին յայնմիկ. եւ չքաւորութիւն ի բարի գործոց. եւ յարեցաւ առ մի ոմն. եւ արածէր զխոզս ցանկութեան մեղաց. եւ ոչ յագիւր ի կերակրոյ խոզիցն։ Եւ վասն այսր սովու՝ աղօթէր մարգարէն Դաւիթ առ Տէր։ (Ապրեցո զիս. զի նուազեցաւ սուրբ. նուազեցան ճշմարտութիւնք յորդւոց ի մարդկանէ։) Զի ի նուազիլ ճշմարտութեան եւ սրբութեան որ է բանից եւ գործոց, յայնժամ ստութեամբ եւ աղտեղի գործով կորնչի մարդն։ Զի ստախօս մարդն՝ Բ վտանգ ունի. մին՝ որ ստութեամբն որդի սատանայի լինի. զի ստախօսն սատանայ է. եւ մին որ զինչ ասէ՝ ամենոյ չհաւատան։ Զի ասեն յառակս թէ՝ զի՞նչ է ստախօսի շահն. թէ ղորդին այլ չհաւատան։ Նոյնպէս եւ ընդդէմն՝ որ ճշմարտախօսն Աստուծոյ նման է. մին որ Աստուած ճշմարիտ է. եւ ճշմարտաբանն նման լինի Աստուծոյ. եւ մին՝ յորժամ լսօղքն հաստատին ի ճշմարտութիւն բանին, ամենայն բանք եւ խօսք նորին՝ ընդունելի լիցին նոցա։ Վասն այն հրամայէ Տէրն. (Եղիցի ձեր բանն այոն այո. եւ ոչն ոչ եւ աւելի քան զայն ի չարէն է։ Դարձեալ՝ սով է հաւատոց. յորժամ մարդիկ նւազին ի ճշմարիտ հաւատոց. եւ լինին ուրացօղք, կամ հերձուածօղք, կամ հայհոյիչք. որ իւրաքանչիւր ոք զհետ իւր կամացն ընթանայ, եւ իւր ընտրութեանն, եւ մոլար առաջնորդին. որ ընդ իւր կամացն քարոզէ՝ նոցա հետեւին։ Որպէս ասէ առաքեալն. (ընդ ցանկութեան սրտից իւրեաց կուտեսցեն վարդապետս ըստ մարմազելոյ լսելեաց. այսինքն, հաշտութեանց. եւ յառասպելս կործանեսցին։) Եւ ի ճշմարիտ վարդապետացն ի բաց դարձուցեալ զերեսսս իւրեանց. զի զխրատս իմաստնոց անպարիշտք անգոսեի եւ անարգեն. այլ յառասպելս ստոցան քաղցրանան. (որք քաղցրաբանութեամբ եւ օրհնութեամբ պատրեն զմարդիկ ասէ առաքեալն։) Եւ Տէրն զգուշացուցաանէ. (գան առ ձեզ հանդերձիւք ոչխարաց, եւ այլն։) Զի ունին կրկին հանդերձ. այսինքն, գառնենի եւ գայլենի. ի վերոյ եւ ի ներքոյ զգեցեալ։ Զի հերձուածօղն Գ զգեստուք պատրէ զմարդ. եւ պատառէ որպէս գայլ արաբացի։ Նախ՝ քահանայական զգեստուքն. զոր զգեցեալ է իբրեւ զկարգաւոր։ Երկրորդ՝ բանիւ՝ քարոզութեան, որ հանապազ ուսուցանէ։ Երրորդ՝ զի յայտնապէս զօրէնս եւ հաւատաս ուսուցանէ. այլ ծածուկ զանօրէնութիւն եւ զթերութիւն խառնէ. զոր պարզամիտքն ոչ կարեն ընտրել՝ եւ մոլորին։ Այլ զի՞նչ. (ի պտղոյ նոցա ծանիջիք զնոսա ասէ. այսինքն ի գործոցն զնոսա ճանաչեցէք. եւ մի խաբիք ի բանսն. զի վասն նոցա ասէ Տէրն. (կապեն բեռինս ծանունս այլոց. այլ ինքեանք մատամբ ոչ հպին. այլ դուք մի հետեւիք նոցա. զի ասեն եւ ոչ առնեն։) Զի յորժամ նոուազին մարդիկ ի հաւատոց, նշանակ է կատարածի աշխարհի. որպէս ասէ Տէրն. (Որդի մարդոյ եկեալ գտանիցէ՞ արդեօք հաւատս յերկրի։) Նաեւ նուազեսցի սէրն. որպէս ասէ Տէրն. (ի բազմանալ անօրէնութեանց՝ ցամաքեսցի սէր բազմաց. ) որպէս այժմ տեսանեմք զամենայն մարդիկ թերացեալ ի հաւատաց. նուազեալ ի յուսոյն Աստուծոյ. եւ ցամաքեալ ի սիրոյն Աստուծոյ, եւ ի սիրոյ ընկերին։ Այսպիսիքս՝ սով կոչին հաւատոյ՝ եւ յուսոյ՝ եւ սիրոյ։ Դարձեալ՝ սով է իմանալի յետ մահու եւ հանդերձեալ կեանքն. զի այս կեանքս որպէս լիութիւն է, եւ ամենայն իրաց գիւտ։ Իսկ այն՝ սով եւ դատարկութիւն ամենայն գործոց. զի ոչ սերմանել կարեն, եւ ոչ հնձել, եւ ոչ ժողովել, որպէս ի ժամանակ սովոյն։ Եւ որպէս սովն զլիութիւն կորուսանէ եւ ոչ երեւի. նոյնպէս եւ այն կեանքն զայս. զի յետ մահուն՝ ոչ ինչ երեւի. ոչ գոյք. ոչ շինուածք. ոչ փարթամութիւն. ոչ փառք. ոչ գեղեցկութիւն. եւ ոչ այլ ինչ որ այսմ կենաց է. զի ամենայն խափանեալ է։ Այլեւ ոչ զգայարանօք գործել կարէ. ոչ ակն տեսանէ. ոչ ունկն լսէ. ոչ բերանի խօսք. ոչ ձեռքի գործէ. եւ ոչ ոտք գնայ. զի որպէս գիշեր է այն կեանքն, եւ այս ցերեկ. զի գործէ մարդ մինչեւ ցերեկոյ, եւ գիշերն խափանի։ Զայն ուսուցանէ Տէրն. (գործեցէք մինչ օր կայ. գայ գիշեր մահուն՝ յորում ոչ կարէ գործել։) Եւ որպէս ամառն եւ ձմեռն են. զի այս կեանքս ամառն է. սերմանելոյ՝ հնձելոյ՝ ժողովելոյ. եւ այլ որպէս ձմեռն, եւ խափան գործոյ. միայն վայելեն զոր ինչ ստացեալն են. եւ որք ոչ ունին՝ ի սովոյ կորնչին։ Եւ որպէս զինչ սերմանէ մարդ՝ զնոյն հնձէ. եթէ ցորեան, եւ եթէ գարի, եւ եթէ փուշ. նոյնպէս որ զցորեանն սերմանէ ի հոգին՝ այսինքն, զբարի գործս որ հաճելի է Աստուծոյ, ի հոգւոյն հնձէ զանապական կեանսն. զի հոգին անմահ է. եւ սերմանիքն նորա անմահ։ Եւ որ ի մարմինն սերմանէ զգարին՝ որ է կերակուր անասնոյ. այսինքն, զմեղս՝ որով հեշտանայ անասնական մարմինս, եւ որպէս փուշ խոցոտէ զհոգիս, նա ի մարմնոյն հնձեսցէ զապականութիւն եւ զտանջանսն. զի մարմինն ապականացու է. եւ բոյսքն նորա ապականացու. (փայտ՝ խոտ՝ եղէգն. որք լուցկիք են յաւիտենական հրոյն։) Եւ որպէս լիութիւն կշտոյն ի սակաւ ժամ մի է՝ ուտէ մարդ. այլ սովն եւ քաղցն՝ յերկար ժամս, մինչեւ այլ ուտէ. նոյնպէս եւ լիութեան կեանքս՝ ի փոքր ժամանակ մի է եւ անցաւոր. իսկ հանդերձեալն որ սովն է, յերկարաձիգ է եւ յաւիտեան. անեղր եւ անվախճան. որպէս ասէ առաքեալն. (երեւելիքս առ ժամանակ մի են. եւ աներեւոյթքն յաւիտենականք։) Այլ զի՞նչ է առնելի մեզ. այս է՝ որպէս իմաստունն Յովսէփ ի լիութեան ամացն էառ զհնգեակն. եւ ժողովեաց բացում ամբարս ցորենոյ. եւ զինչս եւ զստացուածս եգիպտացւոցն ժողովեաց ի տունն փարաւօնի։ Նոյնպէս եւ մեզ պարտ է իմաստութեամբ զչորսն տարերաց մարմնոյս բաժին տայ. եւ զհինգերորդ մասն որ է հոգեւորն՝ հոգւոյս բաժին տայ. եւ գանձել ի տուն արքային երկնից. (ուր ոչ ցեց ուտէ, եւ ոչ գող գողանայ։) Եւ զի՞նչ իցէ այն՝ այսինքն, եթէ հոգեւոր շնորհս ունիս որպէս ցորեն. եւ եթէ մարմնաւոր ինչս ունիս որպէս ոսկի եւ արծաթ նոցա։ Եւ եթէ անասուն՝ այսինքն, զհինգ զգայարանսդ անասնական. եւ կամ զերկինս եւ զհայրենիս մարմնոյդ. եւ կամ զքեզ ինքն զհոգիդ ծառայ տուր Աստուծոյ. եւ ժողովեա զամենայն բարութիւնս Քո ի գանձարանս երկնաւոր արքային յերկինս։ Եւ ո՞ր է երկինք. այս է՝ հոգիդ Քո երկինք է եւ երկնային ի վերայ երկրի մարմնոյդ. ի հոգիդ քո գանձեա զամենայն։ Եւ դարձեալ յեկեղեցիս Սուրբ գանձեա. այս է երկինք ի վերոյ երկրի. որք են աղքատք՝ կարօտք՝ զնոցա պէտն լիաց։ Եթէ հոգեւորին են կարօտ բանից եւ խրատու, ուսո զնոսա. եւ եթէ մարմնաւորին հանդերձին եւ ամենայն կերակրոյ, կամ հանգստութեանն, լցո զպէտս նոցա. նոքա Քրիստոսի անդամք են. զոր ինչ առնես անդամոցն՝ գլխոյն ես արարեալ։ Զի թէ բաժակ մի ցուրտ ջուր տաս, ոչ կորնչի վարձն քո. քանի՞ առաւել թէ այլ մեծամեծ պարգեւ եւ արդիւնս առնես։ Ասէ Սողոմօն. (առաքեա զհաց քո ի վերոյ ջրոյ. ի ժամանակի գտցես զնա. ) թէ հացն ի ջուրն ոչ կորնչի, զի ձկունք ուտեն զնա եւ ստեղծւածք են Աստուծոյ, նա հատուսցէ, քանի՞ առաւել յորժամ ի յաղքատս տաս. որ Քրիստոսի պատկեր է աղքատն. եւ Քրիստոս աղքատովն գայ ի դուռն քո. եւ ձեռօք աղքատին ինքն Քրիստոս առնու ի ձեռաց քոց զողորմութիւն. եւ ինքն հատուցանէ զփոխն. (զի որ ողորմի աղքատին՝ փոխ տայ Աստուծոյ ասէ իմաստունն։) Եւ ինքն Տէրն ասէ. (զի որ արարիք միում ի փոքրկանցս յայսցանէ՝ ինձ արարիք. եկայք օրհնեալք հօր իմոյ ժառանգեսցէք զկեանսն յաւիտենից։) Որեւ աղօթիւք ամենայն սրբոց՝ զողորմութիւն եւ զնուէրս հոգոց ձերոց ընկալիցի Քրիստոս ի հաճոյս իւր. եւ միոյն փոխարէն հատուսցէ ձեզ աստ զհարիւրաւորն. եւ անդ զկեանսն յաւիտենից ժառանգեցուսցէ ձեզ ի փառս Հօր Իւրոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ եւ խրատ ամենայն մարդկան. ի բանն՝ (Հայեաց ի քեզ՝ գուցէ լինիցի բան ծածուկ ի սրտի քում։) Բ Օրին. 15. 9։ (Գլուխ Է)

Նոր Օրէնսդիրն Տէր մեր Քրիստոս զճրագ օրինացն հրամայէ յաշտանակի դնել. զի լոյս տայցէ ամենեցուն որք ի տանն իցեն. այսինքն է, յեկեղեցի սուրբ. եւ ոչ դնել ի ներքոյ մահճաց հեշտութեան եւ անհոգութեան։ Քանզի որք ոչ կամին աշխատիլ յառակաւոր բանս գրոց՝ եւ ի մեկնութեան աշտանակն դնել նոքա ընդ մահճոք դնեն։ Եւ որք ընդ գրուանաւ՝ որ է չափ. նոքա են որք ի չափաւոր կեանս ի մարմնոյ հոգոց ոչ փարափին աստուածային բանիցն պարզելոյ։ Եւ որք կամին լսել զբանս Աստուծոյ, պարտ է դնել զբանն Մարթայ իմտի. որում մեղադրեաց Տէրն. (դու զբաղեալ ես զբացում իրօք. եւ աստ սակաւ ինչ պիտոյ է։) Եւ զՄարիամուն ընտրել մասն բարի. նստիլ առոտսվարժապետաց հանապազ. եւ ուսանիլ ի նոցանէ։ Եւ արդ՝ յաշտանակ մերոյս պարզունակ բանիցս ի վեր հանցուք զինմանէ տուեալս։ Նախ՝ զանօթն լուսնկալ. եւ ապա զվառումն ճրագի բանին որ ասէ։ (Հայեաց ի քեզ՝ գուցէ։) Բանս այս՝ մեծին Մովսէսի է. որ յերկրորդ օրէնսն գրեալ է զսա ի մէջ բազում եւ ընդարձակ օրինաց։ Իսկ Մովսէսն այն է՝ որ ծանեաւ ցՏէր դէմ յանդիման նշանօք եւ արուեստիւք. որ բերան ի բերանս խօսեցաւ ընդ նման Աստուծոյ. երեսօք։ Այս Մովսէս առաջին մարգարէն է՝ եւ աստուածախօս. որ Աստուածաշարժ եւ հոգեբուխ բերանով ասացեալ է զօրէնս զայս. որ պիտանի է ամենայն մարդկան։ Եկեղեցական եւ աշխարհականաց. թագա ւորաց եւ ռամկաց. մեծատանց եւ աղքատանց. առողջից եւ հիւանդաց. եւ ամենայն հասակաց. եւ պէսպէս արուեստաւորաց աշխարհի։ Զի հոգին սուրբ ամենեցուն է ստեղծօղ եւ խնամածու. եւ զամենայսն խրատէ՝ որք առին զօրէնս եւ զմարգարէս եւ զաւետարանս. եւ որք անին միտս եւ աչս հոգւոյ՝ ասէ։ (հայեաց ի քեց։) Արդ նախ գիտելի է՝ զի կրկին աչս ունի մարդս։ Մին զգալի աչս որ զերեւելիս տեսմանէ. եւ միւսն զմիաննալի միտսն՝ որ զաներեւոյթսն տեսանէ։ Եթէ վասն զգալի աչացն իմանամք զասացեալս, յոյժ տկարանամք ի պատուիրանէն. քանզի մարմնոյն աչքն՝ ոչ զինքն, եւ ոչ զգլուխն, եւ ոչ թիկունսն կարէ տեսանել. եւ օրէնքն զանկարելիսն ոչ հրամայեն։ Ապա յայտ է՝ զի վասն մտացն ասէ որ աչք է հոգւոյն. եւ նա կարէ զբոլոր մարդն տեսանել. ըստ այնմ, (ոչ ոք գիտէ զմարդն, բայց հոգին որ ի նմա։) Եւ ի յանբան կենդանեացն կրկին իրս ուսանիմք։ Մին՝ որք ընտրեն զմարսական կերակուրն. եւ վնասակարէն հեռանան. եւ յորժամ հիւանդանան, գիտեն զբժշկութեան դեղն։ այսպէս բանաւոր մարդս՝ հայելով յինքն, պարտ է որ զգործն ընտրէ. եւ ի չար գործոցն եւ ի հերձւած բանիցն հեռանայ որք մահաբերք են հոգւոց. եւ երթայ զհետ բարի գործոց եւ ուղղափառ ուսմանց. որք առողջ կերակուր են հոգւոց։ Երրորդ՝ պարտ է ուսանիլ յանբանից՝ որք զերծանին ի յորոգայթից որսողաց. որպէս այծեամն սուր աչօք եւ ոտիք. եւ թռչունք թեւ օք թռչին։ Այսպէս եւ մեզ պարտ է յստակել զակն հոգւոյս ի նախանձւէ. ի հպարտութենէ. յաղտեղութենէ. եւ յայլոցն՝ որք խաւարեն զմիտս։ յայնժամ կարեմք սուր աչօք տեսանել զականատսն. զոր յամենայն կողմանէ թաղէ սատանայ. ըստ այնմ (լարս ձգեցին որոգայթ ոտից իմոց. եւ շուրջ շաւղօք իմովք, եդին ինձ գայթակղութիւն։) Եւ երկու ոտօօք եւ երկու թեւօք՝ այսինքն, հոգւոյ եւ մարմնով միշտ ի միտ ածեմք զերկու կտակարանս. եւ նոքֆօք թռչիմք յերկինս։ Զիւ անդ ոչ որոգայթն, եւ ոչ որսօղքն կանեն մերձենալ. ըստ այնմ, (անձիք մեր ապրեցան որպէս ճնճղուկք յորոգայթէ որսողաց։) Վասն այն ասէ. (հայեաց ի Քեզ։) Երկրորդ միտս բանին որ ասէ։ (Հայեաց ի Քեզ։) Զի ասէ փիլիսոփայն. այլ եմք մեր, եւ այլ է մերն, եւ այլ է շուրջ զմեօքն։ Մեք եմք հոգիս եւ միտքս. զի այս է մարդն՝ որ է պատկեր Աստուծոյ եւ անմահ։ Եւ մեր է մարմինս եւ հինգ զգայարանս. որով տեսանեմք եւ լսեմք եւ հոտոտեմք եւ ճաշակեմք եւ շօշափեմք, եւ սոքօք հեշտանամք յաշխարհի։ Եւ շուրջ զմեօք են հանդերձն՝ կերակուրն՝ տունն, եւ ինչքան ամենայն։ Արդ՝ յոր ժամ ասէ. (հայեաց ի քեզ. ) պարտ է ի հոգին նայիլ եւ ի միտսն. եւ մաքուր պահել ի զանազան ախտից։ Եւ ոչ է պարտ հայիլ ի մարմնական հեշտութիւնս՝ որք զգայարանօքս կատարին. պիղծ եւ գարշելի են որք զայն առնեն, եւ անասնոցն հաւասար։ Եւ ոչ է պարտ հայիլ ի գեղգցկութիւն հանդերձին. եւ ոչ ի բնակութիւնն. եւ ոչ յընչից բազմութիւնն. զի չգան ընդ մեզ ի հանդերձեալ կեանս։ Նոյնպէս եւ առաքեալն Պօղոս՝ զմարդն կրկին ասէ. այսինքն, ներքին եւ արտաքին. զհոգին եւ զմարմինն. եւ սոքա միմեանց հակառակ ցանկան։ Մինն ցանկայ ի վեր ելանել սրբութեամբ աստուած. եւ մինն ի վայր քարշի յախտս մեղաց եւ ի հաշտութիւնս։ Վասն այն խրատէ թէ՝ (մարմնոյ խնամ մի տանիք ի ցանկութիւնս։ Զի որքան արտաքին մարդն չարչարի եւ տկարանայ, ներքին մարդն նորոգի եւ զօրանայ։) վասն այն ասէ՝ ի հոգիդ հայեաց եւ մի ի մարմնոյ ցանկութիւնս։ Երրորդ միտք զայն ասէ՝ թէ առողջ ես եւ անմեղ հոգւով եւ մարմնով՝ եւ զպատկերն Աստուծոյ անարատ ունիս, եւ ցանկալի ես հրեշտակաց որպէս զԴանիէլ, եւ գերեցիկ ես տեսանելով նման Քրիստոսի գլխոյն եւ սկզբնատպին քրիստոնէից, հայեաց ի քեզ. եւ պահեա զքեզ անարատ յամենայն չարէ։ Զի թէ մեղանչես՝ տգեղացար. եւ լինիս գարշելի եւ ատելի հրեշտակաց եւ մարդկան։ Եւ դարձեալ՝ թէ մեղար եւ հիւանդացար մեղօք, հայեաց ի քեզ. եւ դեղոյ ապաշխարութեան պէտս արա. զի մի մեռանիցիս զմահն յաւիտենից։ Տես՝ թէ ծանր է մեղքն եւ մեծ, ծանր ապաշխարութիւն պիտի եւ դառն արտասուք՝ որպէս Պետրոսին յետ ուրացութեանն։ Իսկ թէ թեթեւ եւ սակաւ է մեղքն, ապա հեշտ եւ իւրաւ քաւին պահօք եւ որորմութեամբ տնանկաց։ Չորրորդ միտք՝ առնու զբանս ի վեր ամենայն առաքինութեանց։ Եւ եօթն են առաքինութիւնք. երեքն աստուածայինք. եւ չորսն մարդկայինք. այսինքն, հաւատ. յոյս. եւ սէր։ Սոքա աստուածային եւ գերակատար առաքինութիւնք են։ Եւ խոհեմութիւն. արիութիւն. ողջախոհութիւն. եւ արդարութիւն. սոքա մարդկային եւ կատարեալ առաքինութիւնք են։ Արդ ասէ վասն սոցա։ Նախ որ զհաւատդ ունիս ի Սուրբ Երրորդուիւնն եւ մարդեղութիւնն Քրիստոսի, հայեաց ի քեզ. մի թերահաւատ լինիր. եւ մի հերձուածօղ։ դարձեալ՝ մի դիւրահաւան լինի որպէս Եւա. մի անհաւատ. եւ մի դժուարահաւատ որպէս Զաքարիա որ պատժեցաւ։ Եւ որ զյոյսդ ունիս՝ հայեաց ի քեզ. եւ մի յուհաւատ լինիր յԱստուծոյ. եւ մի յանարժանս եւ ի տկարս յուսալ. զի որ յուսով մեղան չէ, անյոյս կորնչի. այլ զյոյսդ ի Քրիստոս հաստատեա. եւ նա զօրացուցանէ զքեզ։ Եւ որ զսէրդ ունի առ Աստուած եւ առ ընկերն, հայեաց ի քեզ. մի խաբէութիւն խառնել. եւ մի կեղծիւք սիրել զԱստուած լեզուաւ եւ ոչ սրտիւ։ Վասն որոյ ասէ Աստուած. (ժողովուրդս այս զուր ապշէէ զիս. շրթամբք մերձ են յիս. եւ սրտիւ հեռացեալ յինէն։) նոյնպէս եւ որ զկերն սիրես՝ հայեաց ի քեզ. մի մոլեկան ցանկութեամբ սիրեսցես. այլ սրբութեամբ եւ հոգւով. եւ մի բանիւ, այլ գործով եւ արդարութեամբք։ Այսպէս աստուածային առաքինութիւնքն կատարին։ Դարձեալ՝ որ ունիս զխոհեմութիւն եւ զիմաստութիւն՝ հայեաց ի քեզ. գուցէ խորամանկ եւ նենգաւոր լիցիս. եւ գիտութեամբն հպարտասցիս, եւ յանհաւատութիւն անկցիս։ Եւ կամ անզգամութեամբ զքեզ իմաստուն կարծես. այլ իմաստուն մտօք՝ զանձնդ ի խոնարհ կալ. զԱստուած պաշտեա, եւ զպատուիրանս նորա պահեա։ Եւ թէ արիութիւն ունիս ի գործ ինչ, մի յանդգնիր եւ առաւել համարձակիր. զի լիրբն ատելի է Աստուծոյ քան զմեղաւորն։ Եւ մի դարձեալ ի ծուլութիւն եւ յերկչոտութիւն աանկցիս. զի երկոքին ծայրքն չարք են. այլ ի միջին շաւիղն կաց. (մի յաջ խոտորիր, եւ մի յահեակ։) Եւ թէ ողջախոհ ես եւ կոյս անձամբ՝ հայեաց ի քեզ. զի մի մարմնովդ միայն լիցիս կոյս. այլեւ հոգւով մարմնով եւ մտօք, եւ ամենայն զգայանանօք։ Այլեւ զերկիւղն Աստուծոյ ի քեզ բեր. զի մի անկցիս ի բղջախոհութիւն։ Նոյնպէս թէ արդար ես՝ հայեաց ի քեզ զի մի անիրաւեսցես, կամ առ մարդ, կամ առ օրէնս, կամ առ Աստուած։ Այլեւ հատոր զպարտս (որում զերկիւղ. որում զպատիւ. եւ ումեք պարտապան գտանիր որպէս առաքեալն։) Այսպէս հայելով ի քեզ՝ զամենայն մասունս հոգւոյդ կարգաւորեսցես։ Հինգերորդ միտք՝ առնուն զբանս ի վերոյ Է մահու չափ մեղացն։ Որ է հպարտութիւն. նախանձ. բարկութիւն. ծուլութիւն. ագահութիւն. որկրամոլութիւն. եւ բղջախոհութիւն։ Զի որ ութն խորհուրդ ասէ սուրբն եւ Ագրիոս. վասն զի զանազան ազգ դիւաց՝ ծածկապէս ի խորհուրդն արկանեն զչար սերմն մեղաց. եւ ապա ի զգայութիւնսն բուսուցանեն։ Զոր իմացեալ քաջ եւ իմաստունքն ի մարդկանէ, ընդդէմ կալով յաղթեն զմեղս՝ եւ պսակին ի Քրիստոսէ յաղթութեամբն։ Առաջինն հպարտութիւն մեղաց. զոր սերմանէ սատանայ. եւ ցուցաանէ նմա, կամ զառաքինութիւնն, կամ զգիտութիւնն, եւ զայլն. վասն այն ասէ հայեաց ի քեզ եւ տես. զի հող ես եւ մոխիր. որդն եւ ապականացու. եւ մի հպարտանար եւ կորնչիր։ Այսպէս թէ դեւն նախանձու նեղէ զքեզ տեսանելով զնկերին յաջողմունսն եւ զպատիւ, մի նախանձիր. զի նախանձն այսպէս թարգմանի։ Նախ ի յիւր անձն առնէ զչարութիւնն, եւ ապա ընկերին. (եւ ի նախանձւէ բանսարկուին եմուտ մահ յաշխարհս ասէ Սողոմօն։) Այսպէս թէ բարկութիւնն զքեզնեղէ՝ ասէ մարգարէն. (բարկանայք եւ մի մաղանչէք։) եւ բարկացօղ մարդն՝ զարդարութիւն Աստուծոյ ոչ գործէ։) Որպէս խրատեաց Աստուած զմարգարէն եղիա՝ յորժամ շարժումն լինի, կամ հուր, կամ ուժգին հողմն, ոչ է աանդ Տէր. այլ յորժամ սիք հանդարտ, եւ անդ է Տէր։ Սոքա երեքեան չար խորհուրդս՝ առաւել ի յընտիրս գտանին. զոր ի յաջ մեղանչել տայ սատանայ։ Իսկ ծուլութիւն եւ ձանձրութիւն եւ տրտմութիւն ածէ սատանայ ի վերոյ հեշտասիրացն. եւ ի բարեացն ծուլացուցանէ եւ ձանձրացոմւցանէ. եւ ի պակասիլ չարեացն տրտմեցուցանէ. վասն այն ասէ որ յոյլ է մտօք յուսումն, եւ ծոյլ մարմնով ի գործս, (յուլիցն եւ ծուլիցն՝ փակեալ է դուռն առագաստին Աստուծոյ որպէս յիմար կուսանացն։) Եւ յորժամ զագահութիւնն արկանէ ի միտն, կամ վասն ծերութեան, կամ վասն հիւանդութեան, կամ այլ ինչ պատճառի, ասա. (ագահութիւն որ է կռապաշտութիւն. ) եւ Տէրն ասաց. (ոչ կարէք Աստուծոյ ծառայել եւ մամոնայի։) Եւ յագահութենէն՝ լինի գողութիւն. աւազակութիւն. ստախօսութիւն. մարդասպանութիւն. եւ այլ բազում չարիք։Վասն այն խրատէ առաքեալն. (մի առաւել ագահիլ. այլ բաւական համարիլ որ ինչ ի ձեռն իցէ. ցի ունիմք հանդերձ եւ կըերակուրս եւ այնու շատասցուք. ) այս աշխարհականաց։ Իսկ կրօնաւորաց ասեն վարդապետք. որ ունի աբեղայ դանկ մի դանկ մի չարժէ։ Եւ յորժամ զորկորստութիւնն բերէ սատանայ, հայաց ի քեզ. եւ զժուժկալութիւնն եւ զպարկեշտութիւնն տես. եւ ասա ընդդէմ նմա որպէս Տէրն ասաց։ (Ոչ եթէ հացիւ միայն կեցցէ մարդ, այլ ամենայն բանիւ որ ելանէ ի բերանոյ Աստուծոյ։) Եւ յորժամ բղջախոհութեամբն հակառակի, յիշեա զչարչարանս Քրիստոսի. զփուշն՝ զթուքն եւ զապտակն. զբեւեռն, եւ զկողին բացումն. յիշեա զօր մահուն եւ զքակտիլ հոգւոյն։ Այլեւ յիշեա զանաչառ դատաստանն Աստուծոյ. եւ զհուր գեհենին որ պատրաստել է մեղաւորաց։ եւ կամ յիշեա զառաջին մոլի ցանկացելոց պատիժն. որպէս զջրհեղեղն. եւ զհուրն ի Սոդոմ. եւ զայլ բազումս։ եւ այնպէս հայելով ի քեզ, զերծանիս յամենայն մահու չափ մեղաց։ Վեցերորդ միտք՝ առնուն զբանս ի վերոյ Էխորհրդոյ եկեղեցւոյ։ Եւ այս են եօթն խորհուրդք եկեղեցւոյ։ Նախ Մկրտութիւնն. Դրոշմնն. Օծումնն. Պատարագն. Ապաշխարութիւնն. Կարգ քահանայութեանն. եւ պսակն։ Նախ որ լուսաւորեալ ես մկրտութեամբն՝ եւ ծնեալ յորդիս աստուծոյ՝ եւ զհաւատն Քրիստոսի հիմն եդեալ՝ հայեաց ի քեզ. զի մի կորուսցես զշնորհս որդէգրութեանն աստուծոյ. եւ զհաւատն հիմն դրեր՝ մի շիներ ի վերոյ փայտ խոտ եղէգն զնիւթս գեհենոյն. որք են աստէն հարստութիւնք եւ փարթամութիւնք։ Այլ շինեա ոսկի. արծաթ. ականս պատուականս. որք են պահք. աղօթք. եւ ողորմութիւնն, եւ այլն։ Այսպէս որ առեր զդրոշմ եւ օծումն՝ զինուոր ես Աստուծոյ. եւ հայեաց ի քեզ. եւ արիացիր ի ճակատամարտն. ագիր զզրահն արդարութեան. եւ դիր սաղաւարտ զյոյսն. առ զսուսեր զաւետարանին բան. եւ զամենայն գրոց զօրութիւն ընդ մէջդ ած։ Եւ յամենեցունց վերոյ զվահանն հաւատոյ. զի կարօղ լիցիս զնետս զմուխս չարին շիջուցանել։ Նոյնպէս եւ որ հաղորդիս ի սուրբ պատարագն՝ հայեաց ի քեզ եւ տես թէ, արժանի՞ ես. զի պարտ է Աստուածանալ, եւ ապա յԱստուած մերձենալ։ Տես զխորհուրդն որ զՔրիստոս պատարագես՝ եւ որ հաղորդիս. զի ասէ առաքեալն. (փորձեսցէ մարդ զանձն իւրծ, եւ ապա ի հացէ անտի կերիցէ. եւ որ անարժանութեամբ ուտէ եւ ըմպէ, դատաստանանձին իւրում ուտէ եւ ըմպէ։) Առաքեալն ի վերնատանն ճաշակեցին զՔրիստոս եւ արդարացաան. եւ Յուդա ճաշակեաց եւ դատապարտեացաւ։ եւ թէ հեռի կաս՝ անհաւատութիւն է եւ յուսահատութիւն. եւ թէ անարժան մերձիս՝ յամնդգնութիւն է եւ համարձակութիւն։ (Ոյք հեռի արարին զանձինս իւրեանց ի քէն՝ կորիցեն ասէ Դաւիթ։) (Եւ քանի՞ պատժոց արժանի են՝ որք զորդին Աստուծոյ առ ոտն կոխեն եւ արհամարհեն ասէ առաքեալն։) Նոյնպէս որ ապաշխարհես զմեղս քո՝ հայեաց ի քեզ. եւ նախ զղջացիր սրտիւդ. եւ զարմատ մեղաց քակեա ի քէն. եւ ապա խոստովան լեր բերանովդ առաջի քահանային զամենայն մեղս քո մի ըստ միոջէ. եւ մի թագուցաներ բնաւ։ Զի զոր աստ թաքուցանես՝ առաջի ահեղ ատենին Քրիստոսի խայտառակիս. եւ զոր աստ խոստովանիս՝ անդ ծածկի եւ կորնչի։ Եւ ապա յետոյ ցապաշխարութիւն մեղացն կատարեա, եւ զփոխարէնն հատո պահօք եւ աղօթիւք եւողորմութեամբ։ եւ հայեաց ի քեզ. եւ կանգնեա ի գլորելոյդ եւ մի յուսահատիր։ Զի այս Բ իրօքս գտանեն զինքեանս. որք են երկիւղն եւ յոյսն։ Երկիւղն պիտանի է անմեղաց. եւ Յոյսն մեղաւորաց. զի երկիւղն չտայ անկանիլ ի մեղս. եւ յոյսն կանգնէ եւ չթողու ի մեղս։ Այսպէս որ զօրութեան պսակն առեալես՝ եւ մի մարմին եղեալ՝ հայեաց ի քեզ. տես զի՞նչ ասէ առաքեալն։ (Խորհուրդս այս մեծ է, բայց ես ասեմ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի. զի որպէս գլուխ է եկեղեցւոյ. նոյնպէս այրն կնոջ։ Եւ որպէս եկեղեցի հնազանդ է Քրիստոսի. նոյնպէս եւ կնոջն պարտ է հնազանոդիլ առն իւրում։) Եւ որ զօրհնութեան պսակն քակէ պոռնկութեամբ կամ շնութեամբ, ինքն զրկեցաւ յօրհնութենէ պսակին. եւ ի շնութեան կարգ եմուտ։ (Զի պատւական է ամուսնութիւնն. եւ հալալ անկողինն. բայց զշունս եւ պոռնիկս դատէ Աստուած։) Եօթներորդ միտք բանիս՝ առնու ի վերոյ ամենայն աստիճանաց եւ քահանայ ութե կարգաց։ Եթէ կաթուղիկոս ես՝ հայեաց ի քեզ. ընդհանուր ասի կաթուղիկոսն. եւ տեսուչ եպիսկոպոսն. տես յստակ աչօք եւ անկաշառ զվիճակն սուրբ։ Առաքելաբար շրջեաց ի մէջ նոցա. եւ զշնորհս հոգւոյն մի վաճառեր արծաթոյ տգիտաց եւ անարժանից. եւ մի կցորդ լինիր օտարաց մեղաց, եւ արեանն Տէր տղայոց ի բարձր ածելով աստիճան. ուստի վաղվաղակի անկցիր ուշացնորք եղեալք։ Եւ թէ քահանայ ես՝ հայեաց ի քեզ. զի քաւիչ կոչիս եւ միջնորդ Աստուծոյ եւ մարդկան՞ եւ մեղքն քո յԱստուած է աանպարշտութիւն։ վասն զի եթէ մարդոյ մեղաց չէ ոք, զԱստուած աղաչեն. իսկ եթէ յԱստուած մեղաոնչէ՝ զո՞վ աղաչեն։ եթէ քաւիչդ անքաւելի մեղանչես. ո՞ր խորք ծածկեն զքեզ. եւ զհօտն թէ ոչ քաւեսցես՝ (զարիւն նոցա ի ձեռաց քոց խնդրեսցէ Աստուած։) Եթէ աբեղայ ես՝ եւ կրօնաւոր իցես, հայեաց ի քեց. աբեղայն հայր ասի. եւ կրօնաւորն՝ որ կրէ զխաչն Քրիստոսի յուսն բարձեալ։ ԶՔրիստոս (հայր ասէ մարգարէն հանդերձելոյ աշխարհին։) Որ զամենայն քրիստոնեայսս ծնեալ աւազանաւն՝ կացոյց առաջի հօր ասելով. (ահաւասիկ ես եւ մանկուք իմ. ) Քրիստոսի նման է աբեղայն. որ նախ զինքն ծնանի եւ իւր հայր լինի. որպէս ասէ Եսայի. (յահ եւ յերկիւղ քո յղացաք. եւ ծնաք զհոգիս մեր) փրկեալ պահօք եւ աղօթիւք եւ անհանգիստ ապաշխարութեամբ. կրելով զահ եւ զերկիւղն Աստուծոյ. անկեր. անխում. պարկեշտ. հեզ. եւ խոնարհ. սիրտ բեկեալ. եւ հոգի մաշեալ. եւ խաչեալ աշխարհի, եւ միայն կենդանի Աստուծոյ։ Եթէ սարկաւագ ես կամ դպիր՝ կամ այլ ժառանգաւոր եկեղեցւոյ սրբոյ, հայեաց ի քեզ. զի սար կաւագն յեօթանասունա աշակերտաց կարգին է։ Որք երկու երկու առաջի առաքելոցն երթային։ Սարկաւագ էր սուրբն Ստեփաննոս նախաւկայն. որ սպասաւորէր ամենայն որբոցն եւ աղքատաց։ Տես զգործն Քո՝ որ խունկ արկանես բուրվառն. զոր հին քահանայապետն ունէր՝ այժմ դու ունի զնոյն։ Նոյնպէս եւ դպիրն որ զքշոցն կրէ՝ զվեց թեւեան սերովբէիցն ունի զօրինակ՝ որք շուրջ կան զաթոռովն Աստուծոյ։ Այսպէս ամենայն ինն աստիճանք որք են յեկեղեցիս՝ ինն դասուց հրեշտակաց ունի զնմանութիւն. պարտ է այնպէս սուրբ լինիլ որպէս երկնաւորքն. եւ այնպէս սպասաւորել աստիճանին իւրոյ՝ որ զպատասխանին Աստուծոյ տանցէ։ Եւ թէ վարդապետ ես եւ ուսուցիչ կոչեցար՝ հայեաց ի քեզ. զի անուանակից եղեր Քրիստոսի՝ զոր րաբունի կոչէին. պարտ է եւ գործով նմանիլ Քրիստոսի. (որ առնէր եւ ուսուցանէր։) Զի թէ առնես եւ ուսուցանես, մեծ կոչիս յարքայութեանն երկնից. եւ թէ ուսուցանես այլոց՝ ոչ առնես դու, նման ես զանկակի՝ որ ձայն հանէ, եւ ինքն դատարկ է. եւ զմեզ ի ժամ կոչէ, եւ ինքն արտաքոյ մնայ։ Տես զաստիճան Քրիստոս. որպէս ասէ առաքեալն. (զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ՝ այս են։ Նախ՝ զառեքեալս։ Երկրորդ՝ զմարգարէս։ Երրորդ՝ զվարդապետս։ Ապա զզօրութիւնս եւ զբժշկութիւնս. եւ զայլ աստիճանս որ յեկեղեցիս։) Ըստ մեծ աստիճանին՝ մեծ են գործքն. (որում շատ տուաւ՝ շատ խնդրեսցի ի նմանէ։) Եթէ աշակերտ ես եւ սպասաւոր բանի՝ հայեաց ի քեզ։ Աշակերտն Քրիստոսի ես նմանօղ՝ որք բանին Աստուծոյ սպասաւորէին։ Աշակերտ ես գրոց՝ մի գրոյն, այլ հոգւոյն ծառայեա. (զի գիրն սպանանէ. այլ հոգին կեցուցանէ։) Քննօղ ես բանից՝ հոգւոյն ես պատկեր. (զի հոգին զամենայն քննէ, եւ զխորս Աստուծոյ։) Քննես զայս. նախ զքեզ քննեա. (զի ինքեանց գիտակքն՝ իմաստունք են ասէ Սողոմօն։) Պայծառ միտս ստացիր. ուղղափառ հաւատ. հաստատուն յոյս. եւ սէր սուրբ ի սրտէ. խոնարհ եւ հնազանդ առաջնորդաց քոց. արթուն հոգւով եւ մարմնով. ժիր եւ արի յամենայն ուսմունս տեսական եւ գործնական առաքինութեանց։ Ութներորդ միտք բանիս՝ առնու ի վերոյ մարմնաւոր առաջնորդաց։ Եթէ թագաւորս ես, եւ եթէ իշխան, եւ թէ դատաւոր՝ հայեաց ի քեզ. տես նախ՝ զի ոչ ունի բնութեամբ զթագաւորութիւնդ եւ զիշխանութիւնդ. (այլ յԱստուծոյ տուաւ ձեզ իշխանութիւն որպէս ասէ Սողոմօն։) Երկրորդ՝ զի ոչ միշտ ես. այլ երբեմն թողլոց ես զիշխանութիւնդ։ Երրորդ՝ զի որպես դու յայլմէ խնդրես զհարմարս. նոյնպէս եւ Աստուած ի քէն խնդրելոց է. որպէս ասէ Սողոմօն. (ի վերոյ իշխանաց անաչառ լիցի դատաստան. զի հզօրք հզօրագոյնս պահանջեսցեն։) Նոյնպէս եւ դու դատաւորդ՝ որ նստեալ յաթոռ դատաստանի եւ ի տիպ Քրիստոսի, (որ դատելոց է զկենդանիս եւ զմեռեալս, ) հայեաց ի քեզ։ Նախ զքեզ դատեա եւ ուղղեա. եւ ապա զայլս. եւ անկաշառ եւ առանց ակնառութեան եւ առանց երկիւղի՝ եւ իմաստութեամբ զդատաստանն քննեա. եւ ապա դու զայլ դատես՝ Աստուած զքեզ է դատելոց։ Այսպէս ի վերոյ ամենայն տէրանց եւ ազատեաց՝ որք ունին ի ներքոյ ինքեանց հնազանդեալս եւ ծառայս, նոցա հրամայէ հայիլ ի բնութիւնս իւրեանց. որք հաւասար են ամենայն մարդկան եւ մահկանացու են. եւ ոչ զհայրենիս՝ եւ ոչ զինչս՝ եւ ոչ զիշխանութիւնս կարեն տանիլ զհետ իւրեանց. այլ զգործս. եթէ չար՝ տանջեսցին. եւ եթէ բարի հանգչիցին։ Իններորդ միտք բանից՝ առնու ի վերոյ վեց ազգ գովութեց աշխարհի։ Զի վեց իր է՝ որ մարդոյն գովութիւն բերեց. այսինքն գեղեցկութիւնն. զօրութիւնն. ինչքն. իմաստութիւնն. մեծազգութիւնն. եւ արուեստն։ Նախ հայեաց ի քեզ. որ զգեղեցկութիւնդ ունիս՝ զայդ նուիրեալ Աստուծոյ եւ ծրարեա յանկողպտութիւն. եւ մի վաճառեր զգեղեցկութիւնդ եւ գներ զգեհեանն անշիջանելի։ Եթէ զօրաւոր ես մարմնով եւ առողջ՝ տուր զոյժդ ի վաստակս այգւոյ եւ անդաստանի պատուիրանին Աստուծոյ. եւ պտղաբերեա հիւանդաց եւ աղքատաց ի Տէրնէ տուեալ քեզ ի բարեացդ։ Եթէ ինչս ունիս՝ ի պէտս կարօտելոց բաշխես. տուր զմարմնականդ, եւ առ զհոգեւորն. ըստ այնմ, (զամենայն ինչ ունիս՝ վաճառեա եւ տուր աղքատաց. եւ ունիցիս գանձս յերկինս։) Եթէ շնորհ իմաստութեան ունիս՝ աճեցո ի հոգեւորն, բաշխելով առատապէս ծառայակցացն քոց ի ժամու զհոգեւոր կերակուրն։ Եւ թէ արւեստ մարմնական ունիս կերակրեա զաղքատս մարմնական կերակրով. առանց զրկանաց եւ գողութեան գործեաց. հալալ վաստակեա ձեռօքդ. եւ հալալ կեր բերանովդ։ ԱյլեւզՏէր պատուեա յարդար վաստակոց քոց որպէս խրատէ Սողոմօն։) Եթէ մեծ ազգի ես եւ այնու պարծիս՝ հայեաց ի քեզ. զի ամենայնքն ի մի հողոյ եմք. եւ միոյ հօր Ադամայ որդիք. եւ ի մի հող լուծանիմք. եւ միաչափ է գերեզման ամենեցուն։ Եւ թէ կամիս՝ մեծ առաքինութիւն ըստացիր. եւ այնու մեծազգիութիւն մարդոյ եւ փառք. եւ ոչ որ հայրենի եւ փտեալ ոսկերօք պարծիս։ Տասներորդ միտք բանիս՝ առնու վերոյ առ հասարակ ամենայն մարդկան. արանց եւ կանանց. ծերոց եւ տղայոց. մեծատանց եւ աղքատանց. առողջաց եւ հիւանդաց. տէրանց եւ ծառայից. եւ այլն նմանապէս։ Եթէ այր ես մարմնովդ՝ հայեաց ի քեզ. եւ մի լինի թոյլ եւ կնատ հոգւովդ. այլ որպէս մարմնովդ արու ես. այսպէս եւ հոգւովդ արի եւ ժիր կաց յամենայն գործս առաքինութեան։ Եւ դարձեալ՝ այր պատկեր թարգմանի. եթէ պատկեր ես Աստուծոյ մի օտար կերպարանս ի քեզ բերել որ չկայ յԱստուած. հայեաց ի քեզ՟ եթէ ցանկասէր եւ իգամոլ ես, ձիոյ եւ իշոյ ես պատկեր եւ ոչ Աստուծոյ։ Եթէ հպարտ ես, առիւծոյ. եթէ ոխապահ ես՝ ուղտոյ. եթէ որկորեայ՝ խոզի. եթէ նենգաւոր եւ խաբօղ՝ օձ եւ աղուեսոյ. եթէ գող՝ մկան եւ այլն նմանապէս։ Եթէ կին ես՝ հայեաց ի քեզ. զի եւ դու ներքին մարմնովդ պատկեր ես աստուծոյ. եւ զանուն կնոջն կեանս ասաց Ադամ. թէ կեանք ես՝ մի մեղանչեր. զի մի մեռցիս. (անձն որ մեղիցէ՝ մեռցի ասէ Աստուած մարգարէիւն։) Եթէ մարդոյ մեղաց պատճառ լինիս, մայր մեղաց եղեր որպէս Եւա. որ եհան զԱդամ ի դրախտէն։ Անմեղ կաց՝ զի լինիցիս մայր կենաց. որպէս զսուրբ կոյսն Մարիամ Աստուածածինն։ Եթէ ծեր ոք ես՝ հայեաց ի քեզ. զի մերձեալ ես ի մահ. եւ ի գերեզման է իջեալ գարշապարդ տուր զմնացեալ սակաւ աւուրս Աստուծոյ. աղօթեա արտասուօք՝ զի պաշարով երթիցես ի յանճարակ կեանս։ եթէ երիտասարդ ես եւ տղայ մանուկ՝ հայեաց ի քեզ. մի շաղախիր եւ աղտերեր զքեզ. պահեա զաւազանին պայծառութիւնն. կաց ի Քրիստոսի դրախտն. այսինքն յեկեղեցի. այլ չգտանես զայնպիսի պայծառութիւն. բազում պահեաց եւ աղօթեա. եւ ուժով հասակիդ զբարիս գործեա. եւ ծառայեա Աստուծոյ. եւ մի մոռանար զմահն. զի մահն ծերոց է եւ տղայոց։ Եթէ մեծատուն ես եւ փարթամ, արա զխրատն Տէրի. (վաճառեա եւ տուր աղքատաց. ) յիշեա զմեծա տունն՝ որ անտես արար զաղքատն. եւ անդէն պապակեալի հուրն, կաթիլ մի ջրոյ չլինէր արժանի. քրիստոս ասաց զայս եւ ոչ մարդ։ Եթէ աղքատ ես, հայեաց ի քե. եւ յառաքինութենէ մի լինիր աղքատ. զհոգիդ եւ մարմինդ լից առաքինութեան գանձիւք. գոհացիր զԱստուծոյ. համբերեա նահատակութեանդ. յիշեա զաղքատն Ղազար, որ հանգեաւ ի գոգն Աբրահամու. այսինքն յարքայութեանն երկնից, մասնաւորիլ երանութեանն. որպէս ասէ Տէրն. (երանի աղքատաց հոգւով՝ զի նոցա է արքայութիւնն երկնից։) Եթե առողջ ես եւ թէ հիւանդ՝ հայեց ի քեզ՞ զառողջ կեանսդ տուր Աստուծոյ եւ զբարիս գործեա եւ յորժամ հիւանդ ես, գոհացիր զԱստուծոյ՝ որ խրատեաց զքեզ. յառողջութեանն զհիվանդութիւնն յիշեա եւ երկիր յԱստուծոյ. եւ ի հիւանդութեանն՝ զմահն յիշեա եւ խոստովանեա զմեղս քո։ ԵթեՏէր ես՝ հայեաց ի քեզ. եւ մի զզւեր զծառայն. զի քեզ բնութենակից է եւ ծառայ աստուծոյ՝ որ արար զնա. այլեւ զվարձ ծառայութեան նորա մի զրկեր. զի ասէ մարգարէն. (զրկեալն ի ձէնջ աղաղակէ. եւ բողոք հնձողացն եհաս յականջս Տէրն զօրութեանց։) Եթէ ծառայ ես՝ հայեաց ի քեզ. եւ հնազաանդ կաց ի ծառայութեանն՝ եւ մտերիմ ծառայեա մի ակնառութեամբ եւ խաբէութեամբ. զի յԱստուծոյ տուել է նմա իշխանութիւն. եւ քեզ հնազանդութիւն. ով որ իշխանին հնազանդ է, Աստուծոյ հրամանին է հնազաանդ. եւ հակառակն՝ Աստուած է հակառակ։ Երկու իր մի լսեր իշխանին. մին զհաւատոյն. եւ մին զչար գործոյն։ Զի հաւատն եւ բարի գործն՝ բաժին Աստուծոյէ, եւ ոչ իշխանին. եւ բաց յայսցանէ՝ զամենայն լուր հնազանդութեամբ։ Եթէ է իմաստուն ես, հայեաց ի քեզ. յիմար լեր ի չարիս. եւ իմաստուն ի բարիս։ Զչարն բնաւ մի ճանաչեր. եւ զբարին եւ զհանճարն եւ զխելս ամենեցուն բաժանեա ըստ Աստուծոյ։ Եթէ տխմար ես մտօք՝ հայեաց ի քեզ. զի կարօտ ես գիտնոց. մի արասցես ինչ քո ընտրութեամբ. այլ բաժանեա ըստ Աստուծոյ։ Եթէ տխնար ես մտօք՝ հայեաց՝ ի քեզ. զի կարօտ ես գիտնոց. մի արարեսցես ինչ քո ընտրութեամբ ուսիլ յիմաստնոց։ Եւ թէ չունիիս խելս՝ դու վայելեա յայլոց խելացն. զի ամենեցուն բարին յԱստուծոյ է եւ իմաստութիւնն։ Եւ այլ եւս համառօտ ասասցուք։ Զի յերկուս բաժանի քրիստոնեութիւնս. այսինքն, եկեղեցեականս, եւ յաշխարհականս։ Որք երկաքանչիւրքն հայելով յինքեանս ուղղին։ Եղեղեցեական ես՝ հայեաց ի քեզ. (թէ որպէս պարտ է քեզ ի տան Աստուծոյ շրջիլ, որ է եկեղեցի Աստուծոյ կենդանւոյ սիւն եւ հաստատութիւն աշխարհի։) Եւ յոյժամ յեկեղեցականսն անարատ եւ վնաս լինի, խախտի եւ ի փուլ գայ աշխարհս. եւ այնքան աւերման եւ հեղման արեաց՝ պարտական գտանիմք մեք։ Եւ յոյժ սոսկալի եւ դողիալի է մեզ ի մեղաց՝ որ գործի յեկեղեցականս։ Զի որքան մեծ սոսկալի է յեկեղեցւոջ պոռնիկլն քան արտաքոյ՝ նոյնքան մեծ է եւ ահագին կարգաւորին մեղանչելն, քան զաշխարհականին. զի նոքա պատճառել կարեն զաանգիտութիւն. եւ մեք ոչ կարեմք։ Աղ եւ լոյս եմք կոչեալ. որ թէ անհամիմք, ոչ յաղբի եւ ոչ յերկիր եմք պիտանացու. (եւ թէ լոյսդ որ ի քեզ խաւար է, խաւարն ո՞րչափ եւս. ) Աստուած է բանս եւ ոչ մարդոյ. ասաց Աստուած. (երկինք եւ երկիր անցեն՝ եւ բանք իմ ոչ անցանիցեն։) Ահ մեծ ասէ առաքեալն անկանիլ ի ձեռս Աստուծոյ կենդանւոյ. ) եւ յանկաշառ ատեան նորա մատնիլ։ Նոյնպէս եւ դուք որք յաշխարհական կարգին էք, հայեցէք ի ձեզ. զի յայլ կեանս եւ յայլ աշխարհ փոխելոց էք. ուստի այլ չէ հնար յայս կեանս դառնալոյ։ Ով աստ վաստակի՝ անդ հանգչի. եւ որ աստ հանգչի, անդ չարչարի։ Եւ աշխարհականն՝ աշխարհական ասի, որ սգոյ աանուն է եւ ողբոց։ Զի աշխարելի է աշխարհականն ի բազում հոգւոց եւ իցնորից. ի կնոջէ եւ ի տղայոց եւ ի բռնաւորաց. ի դիւաց եւ ի մարմնաւոր կարեաց. եւ քանի՞ ուժ պիտի եւ արթնութիւն. եւ աղօթք առ Աստուած եւ բարեխօսութիւն սրբոց. որ ոչ ընկղմի ի խորս եւ ի պտոյտս անդնդոց։ Եւ պարտ է միշտ ունիլ ի մտի։ Նախ՝ զմահն իւր. որ անզերծանելի պատուհաս է յԱստուծոյ ամենայն մարդկանց։ Երկրորդ՝ եւ զերկիւղ դատաստանին Աստուծոյ. եւ զհամար պարտուցն տալ յահաւոր ատենին Աստուծոյ։ երրորդ՝ եւ զտանջանսն յաւիտենական հրոյն որ ոչ անցանէ, եւ անքուն որդանցն. զլալ աչաց, եւ զկրճտել ատամանց. զխաւարն արտաքին, եւ զմերժումն յերեսացն Աստուծոյ, եւ զաանգիւտ կորուստն։ Եւ զայս ամենայն ի մտի ունելով շնորհօքն Աստուծոյ, պահէ զինքն ի մեղաց։ Եւ թէ անկանի ի մեղս, խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ քաւէ յողորմութենէն Աստուծոյ. եւ հանապազ զգուշ կենաց՝ զի մի այլ մեղանչիցէ. որպէս ասաց Տէրն. (ողջացար՝ մի եւս մեղանչեր. զի մի չար ինչ լինիցի քեզ։) Ապա թէ իբրեւ զշուն դառռնաս ի փսխածն քո, եւ որպէս զխոզ լուացեալ ընդ տիղմն թաւալիս, ատելի եղեր Աստուծոյ եւ հրեշտակաց եւ սրբոց։ Վասն այն ասէ մարգարէն սուրբ։ (Հայեաց ի քեզ՝ գուցէ լինիցի բան ծածուկ անօրէնութեան ի սրտի քում։) որ ոչ միայն զյայտնի գործս հրամայէ խափանել. այլեւ զծածուկ խորհուրդ սրտին սրբել ի մեղաց։ Եւ այսպէս մեկնեալ եղեւ բանս այս ի սուրբ եւ յուղղափառ վարդապէտացն մերոց, ի խրատ եւ ի զգուշութիւն ամենայն հասակի։ Այլ որ նախախնամօղն է ամենայն աշխարհի եւ պահապանն Իսրաէլի, խնամարկեալ պատսպարեսցէ զբոլոր եւ զմասնաւոր արարածս իւր. զիմանալիս եւ զզգալիս. զբանաւորս եւ զբանբանս. եւ բացեալ զաննիրհելի եւ զողորմած ակն, տեսցէ զկարիս եւ զկարօտութիւն սուրբ եկեղեցւոյ քրիստոնէախումբ ազանց. յանծախելի ծովէ բարութեան իւրոյ՝ լցուսցէ զպակասութիւն իւրաքանչիւրոց։ Որեւ մեզ յօգնել նայեսցի տկարացեալ բնութեանս. եւ փութասցի յընկերել անկեալ եւ կործանեալ ազգիս մերոյ ի պէսպէս խորխորատս մեղաց. շնորհելով զամենայն յանցանս մեր. գթալով ի վերոյ մեր նովին մարդասէր կամօք. որ եկն ի խնդիր մոլորեալ ոչխարին եւ կորուսեալ պատկերին. եւ խաչիւ եւ թաղմամբ աւարտեալ զփրկութիւն մեր, եւ կործանմամբ դժոխոցն ազատեաց զհոգիսն որք յԱդամայ, յարեաւ Աստուածաբար. եւ ել յերկինս նովին մարմնով։ Որ եւ գալոց է հայրենի փառօք՝ դատել զկենդանիս եւ մեռեալս։ Որում փառք եւ զօրութիւն եւ երկրպագութիւն ընդ Հօր Իւրում, եւ Ամենասուրբ Հոգւոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ վասն Սուրբ Երրորդութեան. ի բանն՝ (Հոգի է Աստուած. եւ երկրպագուած(ց) նորա հոգւով եւ ճշմարտութեամբ պարտ է երկրպագանել։) Յօհ. 4. 24։ (Գլուխ Ը)

Երրորդութիւն գերակայ գերագոյնդ Աստուած՝ եւ գերագոյնդ բարութիւն. քրիստոնէից վերակացու. երեքլուսեան Աստուածութիւն։ Լոյս եւ լոյս. անծին եւ ծնունդ եւ բղխումն անճառ։ Հայր. եւ Որդի. եւ Հոգի Սուրբ։ Որ լոյս ծագեցար ի մէջ խաւարին ի սկզբան արարչութեանն մերոյ։ Եւ յետոյ ի լեառն Սինայ ի մէջ ամպոյն լուսով երեւեցար Մովսիսի։ Նոյնպէս եւ յայնմ աւուր հրեղէն լեզւաւ ի դասս առաքելոցն իջեր Սուրբ Հոգի։ Որեւ ի նմին աւուր որդիդ միածին գալոց ես փառօք Հօր եւ Սուրբ Հոգւովդ. եւ նորոգես զամենայն երեսս երկրի։ Ծագեա զնշոյլս շնորհաց քոց ի խաւարամած ոգիս մեր եւ ի միտս. եւ ընդ հրեղէն լեզւացն՝ տուր մեզ բան եւ իմաստութիւն։ Զի ի քեն, եւ քեւ կարացից խօսիլ եւ իմանալ զբանս Քո վասն Քոյ որ ասէ։ (Հոգի է Աստուած. եւ երկրպագուաց նորա՝ հոգւով եւ ճշմարտութեամբ պարտ է երկիրպագանել։) ԶԱստուածային անեղ էութիւնն՝ երեք անձինք եւ մի բնութիւն ուսուցին եւ դաւանեցին ամենայն Սուրբ Գիրք Աստուածաշունչք, եւ հոգելից վարդապետք։ Վասն որոյ եւ մեզ պարտ է զնոյն պաշտել եւ երկիրպագանել։ Զի որ կարօտանայ աչաց՝ պարտի հաւատալ տեսողացն զզանազաան գոյնս։ Եւ խուլն պարտի հաւատալ թէ, գոյ քայցր եղանակ ձայնից։ եւ այս վասն երկու պատճառի։ Նախզի՝ թէպէտ զմի զգայութիւն ոչ ունի, այլ զչորս զգայութիւն ունի, որով հմտանայ ի զգալիսս։ Երկրորդ՝ զի բազումք են որք վկայեն՝ որք ունին զամենայն զգայութիւսն կատարեալ։ Ապա ուրեմն որք ոչ ունին սրատես աչս՝ պարտ է հաւատալ տեսողացն։ Նոյնպէս մեք որք մեղօք կուրացեալ եմք, պարտիմք հաւատալ սուրբ առաքելոցն, մարգարէիցն. եւ աստուածաբան վարդապետացն. զի նոքա են հոգեւոր տեսօղք։ Եւ զոր օրինակ՝ թէ մանուկ մի ծնեալ իցէ ի խաւարչտին տեղւոջ, եւ թէպէտ չէ տեսեամլ զարեգակն եւ զլուսին, պարտ հաւատալ թէ գոյ արեգակն եւ լուսին։ Նմանապէս մարդիկ որք ծնեալ են ի մէջ խաւարի մեղաց եւ անգիտութեան պարտին հաւատալ սրբոցն եւ բարի անանց. որոց Աստուած զինքն յայտնեաց նոցա։ Որպէս ասաց Տէրն առաքելոցն. (զամենայն ինչ զոր լուայ ի Հօրէ իմ մէ, ծանուցի ձեզ. եւ դուք վկայ էք վասն իմ։) եւ Նիկոդիմոս եկեալ առ Յիսուս ասէ. (գիտեմք զի յԱստուծոյ եկեալ ես վարդապետ. զի ոչ ոք կարէ զայդ նշանդ առնել զորդուդ առնես, եթէ ոչ Աստուած իցէ ընդ նմա։) Յայս բանս՝ յիշէ զՍուրբ Երրորդութիւնն. այնու որ ասէ յԱստուծոյ, զհայր Աստուած անուանէ։ Եւ եկեալն զորդի. եւ Աստուած իցէ ընդ նմա, զհոգին սուրբ գործակից։ Եւ դարձեալ՝ յիշէ զԵրրորդութիւնն Սուրբ այնու որ ասէ. (որ ոչ ծնցի ի ջրոյ եւ ի հոգւոյ, ոչ կարէ մտանել յարքարութիւնն Աստուծոյ։ Նոյնպէս եւ ամենայն ծնեալն ի հոգւոյն։) Եւ յայլ ուր ասէ. (մկրտեցէք զնոսա յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սուրբ։) Եւ աստ ասէ. (հոգի է Աստուած. ) այսինքն, թէ աստուածութիւնն է Հայր եւ Որդի Եւ Հոգի Սուրբ։ Արդ վասն ամենաՍուրբ Երրորդութեան զճշմարտութիւն ի յերից վկայուեանց ունիմք հաստատեալ։ Նախ՝ յԱստուածաշունչ գրոց։ Երկրորդ՝ յարտաքին իմաստասիրաց։ Երրորդ՝ յԱստուածաբան վարդապետաց, եւ յօրինակաց։ Տեսցուք զառաջինն յԱստուածաշունչ Գրոց։ Նախ՝ Մովսէս ասէ. (Ի սկզբանէ արար Աստուած. այսինքն Հայր։)Եւ ասաց Աստուած. այսինքն Որդի. (եւ հոգի Աստուծոյ շրջէր ի վերոյ ջուրց։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Լուր Իսրաէլ. Տէր Աստուած քո Տէր մի է։) Երիցս Տէր եւ Աստուած՝ զերեք անձնաւորութիւն ասէ. եւ մի վասն միութեան բնութեանն։ Եւ դարձեալ՝ Նոյ ասէ։ (Օրհնեալ Տէր Աստուած Աստուած Սեմայ։) Եւ դարձեալ՝ Աբրահամու երեք արք երեւեցան ի Մամբրէ. եւ որպէս միոյ երկիրեպագ։ Եւ դարձեալ՝ Մովսէս ասաց շինել Գ քաղաք ապաստանի. միաչափք հեռի ի միմեանց։ Երկրորդ՝ Դաւիթ ասէ ի սաղմոսն։ (Կենդանի է Տէր եւ օրհնեալ է Աստուած. եւ բարձր եղիցի Աստուած փրկութեան իմոյ։) Եւ դարձեալ՝ (ողորմութեամբ Տէր լի եղեւ երկիր. եւ բանիւ Տէրն երկինք հաստատեցան. եւ հոգւով բերանոյ նորա ամենայն զօրութիւնք նոցա։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Ձայն Տէր ի վերայ ջուրց. եւ Աստուած փառաց որոտաց. եւ Տէր ինքն ի վերայ ջուրց բազմաց։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Աստուած Աստուած Տէր խօսեցաւ՝ կոչեաց զերկիր։) եւ դարձեալ ասէ։ (Օրհնեաց զմեզ Աստուած Աստուած մեր. Աստուած մեր օրհնեսցէ զմեզ։) Եւ յայլ ուր ասէ։ (Որդի իմ ես դու. եւ ես այսօր ծնայ զքեզ։) Եւ յայլ ուր ասէ։ (Նա կարդասցէ առիս Հայր իմ ես դու։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Ասաց Տէր ցՏէր իմ նիստ ընդաջմէ իմմէ։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Յառաջ քան զարուսեակ ծնայ զքեզ։) Եւ դարձեալ՝ (Յո՞ երթայց ես յոգւոյ քոմմէ. կամ յերեսաց քոց ես յո՞ փոխեաց։) Երրորդ՝ Սողոմօն ասէ յառակասն։ (Որդի եմ ես Հօր իմոյ. միայն միածին յառաջ քան զմայր իմ. եւ նախ քան զամենայն լերինս եւ բլուրս ծնաւ զիս. եւ յորժամ հաստատէր զամենայն, եսընդ նմա էի համապատշաճեալ։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Աստուած իմաստութեամբ հիմունս էարկ յերկրի. եւ հանճարով իւրով զանդունդս պատառեաց։) եւ դարձեալ ասէ։ (Գոյ ի նմա հոգի մտաւոր՝ Սուրբ՝ Միածին։) եւ դարձեալ ասէ։ (Երեք են զոր դժւարին է ինձ իմանալ։) Չորրորդ՝ Եսայի ամէ։ (Սուրբ Սուրբ Տէր զօրութեանց. ) երիցս սուրբ Ասելովն՝ յայտնէ զԵրրորդութեան անձինսն. եւ մի տէր զբնութիւնն։ եւ դարձեալ ասէ։ (Ձգեաց զերկինս որպէս խորան. եւ երեք մատամբ կախեաց զերկիր. եւ դու Տէր Հայր մեր. եւ յաւիտենից է անուն Քո։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Ես որ ամենեցուն ծնունդ շնորհեմ, մի թէ ես ո՞չ ծնանիցիմ ասէ Տէր ամենակալ։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Հոգի յինքէն ելցէ. եւ զամենայն շունչ ես արարի։ եւ երկոտասան մարգարէքն։ Անդգէաս ասէ։ (Ես եմ. եւ բանն իմ եւ հոգին իմ ի միջի ձերում ասէ Տէր ամենակալ։) Եւ Զաքարիաս ասէ։ (Սաստեսցէ ի քեզ Տէր։) Եւ Յոբ ասէ։ (Հոգի աստուածեղէն որ արար զամենայն։) Եւ ցԴանիէլ ասաց թագաւորն։ (Հոգի աստուծոյ գոյ ի քեզ։) Եւ վասն որդւոյն ասէ։ (Ոչ երեք արք արկի ի հնոցն. եւ Չորրորդն նման է Որդւոյն Աստուծոյ։) Եւ դարձեալ ասէ։ (Հին աւուրցն նստաւ. որ է հայր. եւ ի նա եկն Որդին Աստուծոյ. եւ թագաւորութիւն նորա յաւիտենից որ ոչ անցանէ։) Այսոքիկ՝ եւ առաւել քան զայս՝ ի Սուրբ Գրոց վկայութիւնք են վասն Սուրբ Երրորդութեան։ Տեսցուք զերկրորդն յարտաքին իմաստասիրաց. զոր առաւել ի նոցանէ վարդապետք հաստատեն այսպէս։ Նախ՝ բնութեամբ բարւոյն է հաղորդել զինքն այրոցն. եւ որչափ առաւել բարի է, առաւել հաղորդէ զինքն. եւ զի Աստուած է բովանդակ բարի. ապա ուրեմն բոլորովին հաղորդէ զինքն։ Եւ զի ոչ ոք ստեղծուած է անչափ որպէս Աստուած. վասն այնորիկ հարկ է ասել Աստուծոյ Որդի ունիլ. որոյ եւ հաղորդեսցէ զինքն բոլորովին։ Երկրորդ՝ պատուական եւ լաւագոյն է այն՝ որ բարի է ծնանի զբարին եւ բղխէ զանվախճանն. քան զայն՝ որ միայն բարի է եւ անվախճան. ապա թէ ոչ՝ զօրութիւնն պատւական Գոյր քան զներգործութիւնն. այլ Աստուած է պատուական եւ լաւագոյն քան զամենայն է. ապա եւ յառաջ էած յինքենէ զանվախճան բարին որ է Աստուած։ Երրորդ՝ ամենայն ստեղծւածքս չափաւորք են. եւ ամենայն որ կայ ի նոսա՝ չափաւոր է. նոյնպէս Աստուած ունի իմացումն եւ կամք. այսպէս աստուած իմացումն եւ կամքն անչափ են. վասն այնորիկ զանձն կայացուցանեն։ Չորրորդ՝ յաւիտենական եւ հանուն ներգործութիւնն՝ ներգործէ անհուն եւ յաւիտենական. ապա թէ ոչ՝ ոչ լինէր զուտ ներգործութիւն. ապա ուրեմն ներգործէ զյաւիտենական եւ զանհուն բարին։ Հինգերորդ յայտնի է՝ զի Աստուած ունի իմացումն եւ կամք. եւ որպէս իմանալով զինքն ծնանի զբանն յինքենէ. այսպէս կամելով զինքն, բղխէ զհոգին Սուրբ։ Վեցերորդ՝ որպէս ի մէջճ ամենայն էութեանց՝ մին է նախկին էութիւն. այսպէսի մէջ ամենայն շարժմանց՝ մին է նախկին շարժումն. Եւ զի ծնունդն է շարժումն. վասն այսորիկ Աստուած որ է ամենեւին նախկին էութիւն՝ ունի երկու ելումն. մին բնական որ է իմացումն իւր. եւ մին կամաւորական որ է կամիլ իւր։ Եւ այսպէս Որդին է իմաստութիւն Հօր. եւ Հոգին Սուրբ կամք նորին։ եւ այս նոյն է որպէս յառաջն ասացաւ։ Եօթներորդ՝ ամենայն որ կարգ ունի՝ պարտ է զի լինիցի առաջին միջին եւ վերջին. եւ Աստուած կարգ ունի. որպէս ասէ Արիստոտէլ թէ՝ (Աստուած զամենայն կարգ ունի՝ զոր երեք թուով պաշտելի է։) Ութներորդ՝ ամենայն իր անհատ՝ մարմին թէ անմարմին՝ ունի էութիւն եւ զօրութիւն եւ ներգործութիւն. եւ զի խոստովանեալ է թէ՝ գոյ եւ է է Աստուած. ապա եւ զօրութիւն իւր է Որդին, եւ ներգործութիւն Հոգին Սուրբ։ Այլեւ ամենայն մարմին՝ է եռակի տարորոշ. այսինքն, երկայն եւ լայն եւ խոր. օրինակ դիր զտունն. յորոց զմին բառնալն անհնար է. զի ոչ մնայ մարմին։ Իններորդ՝ անկատար հայրն՝ կարէ կատարեալ Որդիս ծնանիլ. որպէս կոյր հայրն՝ աչքաւոր որդի ծնանի։ Եւ թէպէտ մարդն ոչ առնու կատարելութիւն ի ծնունդն որդւոյ իւրոյ. սակայն ի կատարելու թենէ մարդոյն է ծնանիլ զնմանն իւր։ Եւ ամենայն կատարելութիւն պարտ է լինիլ ի յԱստուած։ Վասն որոյ ասէ Եսայի. (ես ամենեցուն ծնունդ շնորհեմ. մի թէ ես ո՞չ ծնանիցեմ ասէ Տէր։) Տասներորդ՝ հրեշտակք եւ մարդիկք՝ են պատուական էութիւնք. եւ ունին բան եւ կենդանութիւն։ Եւ զրկեալն ի նոցանէ անբան եւ անկենդան որպէս քար։ Եւ որպէս կուռքն որ (չ)Աստուածք կոչին՝ անբանք եւ անկենդանք են. այլ Աստուած է պատուական էութիւն. եւ ունի բան եւ կենդանութիւն որ է որդին եւ հոգին Սուրբ։ Եւ թէ ասէ հակառակն. ունի Աստուած բան՝ այլ արարած է եւ ոչ ծնունդ։ Ասեմք առ այս։ Նախ եթէ բանս մեր՝ ծնունդ է մտացս մեր, եւ ոչ արարած. նոյնպէս եւ այլն։ Երկրորդ՝ մինչ արար զբանն՝ անբան էր։ Եւ դարձեալ՝ ասեն հակառակքն. թէ բանն Աստուծոյ եւ հոգին անձն է ի յԱստուած. ապա բազում անձինքն են ի յԱստուած եւ ոչ Գ։ Զի Աստուած ունի բան՝ եւ տեսողութիւն եւ լսողութիւն՝ եւ զօրութիւն եւ ներգործութիւն եւ յաւիտենականութիւն՝ քաղցրութիւն՝ եւ բարութիւն, եւ այլն։ Այլ ասեմք առ այս։ Նախ թէ՝ սոքա ասացեալքս, տեսողութիւն, լսողութիւն, զօրութիւն, եւ այլն, ոչ հային ի ներքս ի յինքն. այլ արտաքս ի յարարածս։ վասն որոյ ոչ են անձինքն. այլ բան եւ հոգին է ի ներքս եւ յինքեան. վասն որոյ անձնաւորք են։ Դարձեալ ասացեալքս ամենայն՝ բարիութիւն, քաղցրութիւն, զօրութիւն, եւ այլն, վերաբերին ի յերեք անձինսն. որպէս ցուցաւ յառաջագոյն։ Այս երկրորդ գլուխն։ Տեսցուք զերրորդն Յաստուածաբան Վարդապետաց. որք հաստատեն զերրորդութիւնն ի միտս մեր բազում օրինակաւ։ Նախ՝ որպէս արեգակն ունի բոլորակութիւն եւ լոյս եւ ջերմութիւն իւր. այսպէս Հայր եւ Որդի եւ Հոգի Սուրբ՝ հաւասարք են միմեանց։ Կամ որպէս յարեգակնէն երկու լոյսք ի յառաջ գան. այսինքն, դեղին եւ սպիտակ լոյսն. այսպէս որդին եւ հոգին սուրբ ի Հօրէ։

Կամ որպէս երեք լոյսք ի մի խառնեալ լապտեր։ Երկրորդ օրինակ՝ ասեն վարդապետք զմարդն թէ, է պատկեր Աստուծոյ. մի է հոգւով եւ մարմնով եւ բանիւ. թէ հոգի չունի, մեռած է. թէ բան չունի, մունճ է։ Երրորդ օրինակ՝ որպէս Ադամ Եւա եւ Սէթ ի նմանէ. մինն ծնունդ. եւ միւսն ոչ մի է բնութիւն երիցն։ Չորրորդ՝ որպէս բանական հոգի մարդոյս՝ ունի միտք եւ կամք եւ յիշողական են երեք զօրութիւնք եւ մի էութիւն։ Նոյնպէս Երրորդութիւնն Սուրբ՝ մի է Աստուածութիւն եւ երեք անձինք։ Եւ դարձեալ՝ միտքն իմաստումնն եւ կամքն՝ մի են բնութեամբ։ Հինգերորդ օրինակ՝ որպէս խնձորն երեք որակութիւն ունի այսինքն, համ եւ հոտ եւ գոյն. եւ երեք զգայութեամբ։ Եւ դարձեալ օրինակ՝ որպէս հուր եւ լոյսն եւ ջերմութիւնն իւր։ Եւ որպէս կերպիւ ինչ բաժանի ի հրոյն. այսինքն, յորժամ ջուրն ջերմանայ. սակայն ջերմութիւնն անապակաս մնայ ի հուրն. նոյնպէս եւ հոտ խնձորին բաժանիլ կարէ։ Այսպէս որդին Աստուծոյ միայն մարդացաւ եւ ծնաւ ի Սուրբ Աստուածածէն, աննուազ մնալով ընդաջմէ Հօր Աստուծոյ։ Վեցերորդ օրինակ՝ հոգին եւ բանն եւ շունչն՝ մի են եւ երեք. բանն ծնունդ. եւ շունչն բխումն ի հոգւոյն։ Եօթներորդ՝ որպէս մի է մարմինն եւ ձեռն եւ մատն՝ եւ երծեքեանս՝ զմի բնութիւն ունի. այլ երեք յատկութիւն։ Ութներորդ՝ որպէս մի բնութիւն են ջրոյ ծով՝ եւ գետ՝ եւ աղբիւր։ Իններորդ՝ որպէս մի է արմատ եւ ծառն եւ պտուղն։ եւ դարձեալ՝ մի է ծաղիկն եւ գոյնն եւ հոտն ի նմանէ։ Տասներորդ օրինակ ամենայն էութիւն մարմին թէ անմարմին՝ ունի բնութիւն եւ զօրութիւն եւ ներգործութիւն։ Եւ դարձեալ՝ ունի էութիւն գեղեցկութիւն եւ բարութիւն։ Եւ այլ բազում ինչ օրինակ տան վարդապետք Սուրբ Երրորդութեանն. իբր նեցուկ տկար մտաց մարդկան։ Այլ նա ինքն է անօրինակ եւ աննման. եւ ի վեր քան զամենայն եղեալս։ Ինքեան միայն է նման. եւ որդին նմին միածին. եւ Հոգին Սուրբ։ եւ թէ ոք ասիցէ ընդդէմ, (չիք ոք բարի, բայց, մի Աստուած ասէ աւետարանն։) Եւ առաքեալն յառաջին կորնթացւոցն ասէ. (մեզ մի է Աստուած հայր՝ յորմէ ամենայն։) Ասեմք առ այս։ Եթէ ասելն մի Աստուած զորդի եւ զհոգին Սուրբ ոչ ի բաց որոշէ։ Նախզի՝ ի միոյն Աստուծոյ է Որդին եւ Հոգին Սուրբ։ Եւ դարձեալ՝ որպէս Աստուած է Հայր. Աստուած է Որդին. Աստուած է եւ Հոգին Սուրբ։ Այլ մի ասելն՝ չորս կերպիւ է իմացումն։ Նախ մի ասելն զԱստուած՝ ընդդէմ բազում Աստուածոց կռոցն է՝ որք չեն Աստուածք. ոչ բնութեամբ, եւ ոչ ներգործութեամբ. եթէ յերկինս, եւ եթէ յերկրի։ Երկրորդ՝ մի է Աստուած բնութեամբ՝ զօրութեամբ՝ փառօք, եւ իշխանութեամբ. թէպէտ երեք են անձինք ընդ յատուկ դիմաց։ Երրորդ՝ մի է ընդ թուոյն. որպէս արեգակն մի թուով. եւ ոչ երեք թիւ ըստ երեք անձանցն. որպէս Գ մարդ երեք անձինք են, եւ երեք թիւ։ Այլ Սուրբ Երրորդութիւնն՝ Գ անձինք են եւ մի թիւ. մի Աստուած եւ մի թագաւոր։ Չորրորդ՝ մի Հայր. մի Որդի. եւ մի Հոգի։ Զի մի է հայր եւ պատճառ որդւոյ ծննդեան եւ հոգւոյ բխման. եւ մի որդի եւ ոչ երկու. թէպէտ որդի եւ հոգի ի հօրէ են. եւ մի հոգի անփոփոխ. զի ոչ փոփոխի ի հայր կամ յորդի։ Եւ այսպէս Սուրբ Երրորդութիւնն մի է եւ երեք. երեք եւ մի. ի վեր քան զմիտս եւ բան հրեշտակաց եւ մարդկան։ Ինքն ինքեան միայն գիտելի. եւ մեզ հաւատալի ի սուրբ գրոց եկ յօրինակաց. եւ ոչ քննելի։ Զի քննել յանդգնութիւն է, եւ հաւատալն փրկութիւն. եւ ճանաչելն կեանք յաւիտենական։ Որում եւ քեզ արժանի արասցէ երկրպագութեան Սուրբ Երրորդութեանն։ Եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։