Նորին առաջին քարոզ վասն աղօթից. ի Բանն առաքելոյն յառաջին Տիմօթէոսի։ (Աղաչեմ զձեզ նախ զամենայն ինչ՝ առնել աղօթս խնդրուածս պաղատանս եւ այլն։) 1 Տիմ. 2. 1։ (Գլուխ. ՁԱ)

Նախ գիտելի է՝ զի երեք են տեսակ բարի գործոցն. այսինքն, Պահքն՝ Աղօթքն՝ եւ Ողորմութիւնն։ Եւ թէ վասն է՞ր սոքա երեք են։ Ասեմք վասն վեց պատճառի։ Նախզի՝ ամենայն հոգեւոր գործք՝ վերածին առ աղօթսն։ Եւ ամենայն՝ գործ գթութեան վերածին առ աղորմութիւնն։ Եւ ամենայն գործ կշտամբելոյ զմարմինն՝ վերածին առ պահսն։ Երկրորդ՝ յերեք բաժանին ամենայն մեղք. այսինքն, (ցանկութիւն մարմնոյ. եւ ցանկութիւն աչաց. եւ ամբարտաւանութիւն աստի կենաց. որպէս ասէ Յակօբոս ի կաթողիկէն։) Արդ՝ պահօքն յետս դառնամք ի ցանկութենէ մարմնոյն։ Ողորմութեամբն ի ցանկութենէ աչաց։ Աղօթիւքն ի յամբարտաւանութենէ աստի կենացս։ Երրորդ պատճառ՝ զի պահօքն կարգաւորի մարդն առ ինքն. ողորմութեամբն առ ընկերն. եւ աղօթիւքն առ Աստուած։ Չորրորդ պատճառ՝ զի երիւք հաստատեաց զմարդն. այսինքն, մարմնով եւ հոգւով եւ ընչիւք։ Եւ ի սոցանէ բաժին խնդրէ Աստուած, պահքն է ի մարմնոյ բարեաց. աղօթքն ի հոգւոյն. ողորմութիւնն ի յընչիցն։ Հինգերորդ պատճառ՝ զի պարտական մարդն՝ երեք կերպիւ վճարէ. այսինքն, կամ պատժիլով. կամ տալով. կամ աղաչելով։ Եւ մեք զպարտս մեղացն այսպէս վճարեմք. պատժեմք զմեզ պահելովն. տալով զփրկանս ողորմութեամբն. եւ աղաչեմք աղօթիւքն։ Վեցերորդ պատճառ՝ զի երեք են թշնամիք հոգւոյս. այսինքն, մարմինս, աշխարհս, եւ սատանայ. եւ երիւքս այսոքիւք պատերազմիմք եւ յաղթեմք զսոսա։ Զմարմինս պահօք յաղթեմք. եւ զաշխարհս ողորմութեամբ. եւ զսատանայ աղօթիւք։ Այս է պատճառն որ երեք են ամենայն բարեգործութիւնք քրիստոնէից։ Երկրորդ գիտելի է՝ զի աղօթքն մեծ եւ սքանչելի գործ է քան զայլսն։ Եւ այս վասն երկոտասան պատճառի։ Նախզի՝ աղօթքն պարտք է եւ հարկաւոր. եւ ողորմութիւնն եւ պահքն կամաւոր եւ ի սիրոյ. թէ կամիս՝ պահես եւ ողորմիս. եւ թէ չկամիս՝ ոչ։ Այլ աղօթքն՝ պարտ է՝ վասն այն վճարել պիտի։ Եւ հարկաւր է՝ առանց որոյ հոգին ոչ կարէ կեալ. վասն այն ասէ Տէրն. (պարտ է յամենայն ժամ յաղօթս կալ, եւ ոչ ձանձրանալ։) Երկրորդ՝ զի պահքն եւ ողորմութիւնն՝ երբեմն լինին. այլ աղօթքն յամենայն ժամ. որպէս ասէ առաքեալն. (յամենայն ժամ աղօթս արարէք։) Եւ մարգարէն ասէ. (օրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ եւ այլն։) Երրորդ՝ զի աղօթքն դիւրաւ կատարի. զի թէ տկար է կամ ծեր՝ ոչ պահէ. եւ թէ աղքատ՝ ոչ ունի ողորմութիւն։ Իսկ զաղօթսն՝ ծեր եւ տղայ, առողջ եւ հիւանդ, հարուստ եւ աղքատ, առ ձեռն պատրաստ ունին։ Չորրորդ՝ պահք եւ ողորմութիւն յարտաքին ընչիցն են բաժին. իսկ աղօթքն՝ ի ներս ի սուրբ սրտէ եւ յանձնէ պատարագ. (զոր Աստուած ոչ արհամարհէ։) Հինգերորդ՝ պահքն եւ ողորմութիւնն՝ մասամբ նուէրք են Աստուծոյ. իսկ աղօթքն՝ բոլորիւ. զի մտօքն մաղէ. եւ սրտիւն աղաղակէ։ Աչօքն արտասուէ. եւ ականջովն լսէ։ Բերանովն սաղմոսէ. եւ ձայնիւն խօսի. եւ բոլոր մարմնովն ծունր կրկնէ։ Վեցերորդ՝ որպէս արդարութիւնն յայլ առաքինութիւնն խառնի. ի խոհեմութիւնն, յարութիւն, եւ յայլսն. այսպէս աղօթքն՝ յամենայեն բարեգործութիւնս. զի յորժամ պահեմք կամ ողորմիմք, աղօթեմք՝ զի ընդունելի լիցի։ Եօթնեորդ՝ զի պահքն մեր եւ ողորմութիւնք՝ այժմ յերկինս ելանեն եւ գանձին. այլ մեք ոչ. իսկ աղօթիւք եւ մտօք՝ այժմ մեք յերկինս ելանեմք. եւ մտանեմք ի ներքին կողմն վարագուրին, եւ ընդ Աստուծոյ խօսիմք։ Ութներորդ՝ պահօք առ մեզ կարգաւորիմք. եւ ողորմութեամբ առ ընկերս, իսկ աղօթիւք՝ առ Աստուած կարգաւորիմք, եւ ընդ Աստուծոյ խօսակցիմք։ Իններորդ՝ պահքն սուգն է. եւ ողորմութիւնն տրտմութեամբ. որպէս օրինականն գնաց խոժոռեալ. իսկ աղօթքն՝ որքան յերկարի՝ ուրախանայ զղօթօղն. զի անճառելի խնդութիւն եւ լոյս եւ սէր ծագի ի միտս աղօթողին. վասն այն ասէ Դաւիթ. (ուրախ լիցին սիրտք այնոցիկ՝ որք խնդրեն զՏէր։) Տասներորդ՝ ի պահոցն սատանայ ոչ փախչի. զի նա հանապազ ի պահս է. եւ ողորմութեանն մերձ լինի եւ խափանէ. այլ յաղօթիցն փախչի. յորժամ յիշեմք զանունն Աստուծոյ եւ զայլ սրբոց, եւ կամ խաչ յերեսս նկարեմք, որպէս խաւար ի լուսոյ հալածի. եւ ամենայն որոգայթ նորա ցրուի։ Մետասաներորդ՝ թէ պահես՝ քեզ է օգուտ. եւ ողորմութիւն որոց ետուր. իսկ աղօթքն՝ քեզ եւ այլոց՝ եւ ամենայն աշխարհի՝ արդարոց եւ մեղաւորաց՝ կենդանեաց եւ մեռելոց է օգուտ։ Երկոտասաներորդ՝ աղօթքն այսպէս անուն յայտնէ. աղ՝ այսինքն, որպէս աղն յամենայն իր խառնի, եւ զամենայն ի համբերէ. այսպէս աղօթքն յամենայն բարի գործս խառնի. եւ քաղցր եւ ընդունելի առնէ Աստուծոյ։ Այսպէս բարի է աղօթիցն գործ, քան զայլ տեսակս առաքինութեան՝ եւ հաճոյ Աստուծոյ։ Երրորդ հարցումն, թէ զի՞նչ են աղօթք՝ խնդրուածք՝ պաղատանք՝ եւ գոհութիւնք։ Գիտելի է նախ՝ զի աղօթքն խօսք է ընդ Աստուած. խնդրւածքն ներկային է. պաղատանքն հանդերձելոյն. գոհութիւնն վասն առեալ պարգեւացն։ Երկրորդ ասեն թէ՝ աղօթքն է բաղձանք մարդոյ առ Աստուած սուրբ եւ համարձակ խօսիւք։ Եւ խնդրւածքն է՝ որ լինի վասն հարկաւոր եւ ժամանակաւոր իրաց։ Պաղատանքն է կալ առաջի Աստուծոյ եւ ժտել զհոգեւոր օգնութիւնս։ Եւ գոհութիւնն է ի ճանաչմանէ երախտեացն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ աղօթքն է համբարձումն մտաց առ Աստուած ի ցուցանել զամենայն պակասութիւնս մեր։ Եւ խնդրուածքն է՝ որ լինի վանս այնր որ զամձն արժանանւոր համարի առնուլ. որպէս խնդրուածքն որք լինին յետ բազում պահոց եւ ճնշելոյ զմարմինն։ Իսկ պաղատանքն է՝ հայցել զողորմութիւն վասն չարչարանացն Քրիստոսի եւ սրբոց նորա։ Եւ գոհութիւնն է՝ գովել զԱստուած վասն ընկալեալ բարեացն։ Չորրորդ դարձեալ՝ աղօթքն է՝ որ լինի ի քահանայէն ի ժամ պատարագին յետ ժամամտին եւ Տէր ողորմեային։ Եւ խնդրուածքն է՝ որ լինի ի ծածուկ նախ քան զպատարագն։ Պաղատանքն է՝ որ լինի ի ներս ի կանոնն վասն կենդանեաց եւ մեռելոց։ Եւ գոհութիւնն է՝ որ լինի յետ հաղորդելոյն։ Չորրորդ գիտելի է վասն աղօթից. զի ոմն աղօթէ պտղաւէտ. եւ ոմն անպտուղ։ Արդ՝ պտղաւէտն բազում տեսակս ունի։ Առաջին՝ որ լինի ամօթով եւ խոնարհութեամբ. որպէս աղօթք մաքսաւորին. (որ ոչ իշխէր զաչս ի յերկինս համբառնալ. ) եւ անառակ որ դին ասէր. (հայր մեղայ յերկինս եւ առաջիքոյ. ոչ եմ արժանի կոչիլ որդի քո։) Զի որքան անհաճոյ է Աստուծոյ յանդգնութիւն մեղաւորին. նոյնքան հաճոյ է նմա աղօթք եւ խոնարհութիւն զղջացելոյն։ Երկրորդ՝ որ լինի մաքուր եւ փափագանօք. որպէս աղօթքն շուշանայ որ ասէր. (Աստուուծ ծածկագէտ՝ դու գիտես զի սուտ վկայեն վասն իմ. ) վասն որոյ փրկեաց զնա Աստուած. եւ զսուտ վկայսն զծերսն կորոյս։ Երրորդ՝ է որ լինի ընդարձակ բաղձանօք. որպէս Մովսէս ասէր՝ (եթէ թողուս զմեղս նոցա՝ թող. ապա թէ ոչ, եւ զիս ջնջեա ի դպրութենէն զոր գրեցեր։) Չորրորդ՝ որ լինի գոհացօղ ըղձմամբ. որպէս Պօղոս ասէ կողոսացւոց. (աղօթից ստէտ կացէք՝ տնտեալ ի նմին գոհութեամբ։) Այսոքիկ են պտղաւէտ աղօթք։ Իսկ անպտուղ աղօթքն՝ նոյնպէս ունի բազում տեսակս։ Առաջին է կեղծաւորացն՝ որ լինի միայն շրթամբք. որպէս ասէ Եսայի. (ժողովուրդս այս շրթամբք պատուէ զիս. եւ սրտիւք հեռացեալ մեկուսի են յինէն։) Զի ասեն վարդապետք թէ՝ որպէս ձայն առանց եղանակի է որպէս ձայն ճայից. այսպէս աղօթք առանց ջերմութեան սրտի, է որպէս բչիւն եզանց։ Որպէս զանազանի ցորեան եւ յարդն, թեփն եւ ալիւրն, մորթն եւ կենդանին, նոյնպէս է ձայնական աղօթքն. եւ ջերմ սրտից։ Զի որպէս զչար հովիւ՝ փոխանակ ոչխարին միայն զմորթն հատուցանէ Տեառն. որ չէ ընդունելի. (զի զողջակէզս զիւղալիցս մատուցից քեզ ասէ մարգարէն։) Երկրորդ՝ անպտուղ աղօթք՝ անհամբերին է փութանակի. որպէս Եղիա խնդրեաց մահ անձին իւրոյ յերրորդ թագաւորութեանցն։ Երրորդ՝ է յանդգնաբարն. որպէս որդիքն զԵբեթեայ խնդրէին զարքայութիւնն առանց ըմպելոյ զբաժակն։ Չորրորդ՝ ծաղրականն. որպէս փարիսեցւոյն. այնպիսիքն՝ ի յերկիրս ոչ համբառնան զձեռս. այլ ի յերկիր, անտի խնդրելով զվարձս։ Ծաղրական վասն այն ասի՝ զի ոչ խնդրեն յԱստուծոյ զողորմութիւն. այլ իբրեւ զպարտս. որպէս ասէ. (պահեմ երկիցս ի շաբաթու եւ այլն։) Վասն այն Տէառն զընդդէմն ուսուցանէ. (յորժամ զամենայն առնիցէք՝ ասասջիք ծառայք անպիտան եմք։) Դարձեալ գիտելի է՝ զի աղօթքն յերկուս բաժանի։ Նախ՝ որ վասն ինքեան ոք աղաչէ զԱստուած. վասն հոգւոյ կամ մարմնոյ արքայութեանն, եւ այլն։ Երկրորդ՝ զի այլ ոք աղաչէ վասն նորա. եւ այն կոչի օգնականութիւն։ Եւ զայս ունիմք նախ ի սրբոցն խնդրել՝ որք են յերկինս մերձաւորք Քրիստոսի. որպէս ասէ Յոբ. (Եթէ տեսցես զոք ի սրբոցն՝ ապաւինեա ի նա։) Այս է որ ամենայն սրբոց՝ (յամենայն աւուր տօն կա տարեմք. եւ զբարեխօսութիւն նոցա խնդրեմք։) Երկրորդ՝ պարտ է որ ժողովուրդն խնդրէ ի քահանայէն. որպէս ասէ ղեւտացւոց. (աղաչեսցէ քահանայն վասն նորա. եւ թողցի նմա. ) որպէս եւ քաւեաց Ահարօն վասն ժողովրդեանն. եւ դադարեցաւ սատակումն։ Երրորդ՝ պարտին խնդրել զաղօթս ի միմեանց. եւ առաջնորդք ի ժողովրդոց. որպէս ասէ առակն. (եղբայր յեղբօրէ օգնեալ. ) եւ Պօղոս ի կողոսացւոց խնդրէր. (աղօթս արարէք վասն մեր եղբարք. զի բացցէ մեզ Աստուած զդուռն քարոզութեան բանին. ) եւ թէ՝ (պատերազմակից լինիլ ինձ յաղօթս։) Չորրորդ՝ պարտ է աղօթել վասն նոցա՝ որք ի Տէր մեռանին մարմնով. կամ մեղօք հիւանդ են. որպէս ասէ Յակօբոս. (աղօթս արարէք ի վերայ միմեանց։) Եւ Յօհաննէս յառաջին կաթուղիկէն ասէ. (եթէ ոք տեսցէ զեղբայր իւր մեղուցեալ մեղս ոչ առ ի մահ, խնդրեսցէ եւ տացի կեանս մեղուցելոյն։ Հինգերորդ գիտելի է՝ զի եօթն կերպիւ լինին աղօթքն հաճոյ։ Նախզի՝ ոչ այլ ինչ խոկասցէ միտն՝ բայց զայն միայն զոր աղօթէ. այս է որ ասէ Պետրոս թէ՝ (լերուք զւարթունք յաղօթս։) Զի ասեն վարդապետք թէ՝ տգիտութեամբ աղօթէ, որ աղաչէ զԱստուած զի հայեսցի ի նա. եւ նա ոչ ինքեան միտ դնէ, եւ ոչ Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ որ մեծաւ բաղձանօք աղօթէ. որպէս ասէ յերկրորդ օրէնս. (խնդրեցէք զՏէր Աստուած ձեր յամենայն սրտէ ձերմէ. ) եւ այն է աղաղակել սրտին՝ որպէս ասէ Տէր ցՄովսէս. (զի՞ գոչես առիս։) Երրորդ՝ ջերմ արտասուօք. որպէս Աննա ցաւագին անձամբ եկաց յաղօթս առ Տէր եւ ելաց լալով. վասն որոյ էառ զխնդրելին որպէս ասէ յառաջին թագաւորութեանց. զի ասեն վարդապետք թէ՝ արտասուք բռնադատեն զաղաչեալս։ Չորրորդ՝ խոնարհութինն. որպէս ասէ Դաւիթ. (հայեցաւ Տէր յաղօթս խոնարհաց. եւ ոչ արհամարհեաց զխնդրուածս նոցա. ) որպէս քանանացին որ նմանեցոյց զինքն շահ՝ էառ զխընդրելին. նոյնպէս եւ մաքսաւորն խոնարհութեամբ էջ արդարացեալ ի տուն իւր։ Հինգերորդ՝ աներկբայութիւնն. որպէս ասէ մարգարէն. (միամտութեամբ սրտի խնդրեցէք զՏէր։) Զի երկմիտն ոչ առնու. որպէս Յակօբոս. (որ երկմիտն է, մի ակն ունիցի առնուլ ինչ յԱստուծոյ։) Եւ այս է պատճառն. զի ոչ հաւատայ թէ ամենակարօղ է Աստուած. եւ զամենայն բարիս մեր կամի։ Վեցերորդ՝ վասն յերկարելոյն յաղօթս. որպէս աւետարանն Ղուկաս զանիրաւ դատաւորէն ասէ թէ, (վասն աչխատ առնելոյն՝ արար դատաստան. զի թէ վասն բարեկամութեանն ոչ տայցէ, սակայն վասն ժտութեանն տայցէ։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ (մի շատախօս լինիք ասէ Քրիստոս։) Ասեմք եթէ՝ յերկար աղօթելն ոչ է խոտան. զի նոյն Տէրն (հաներ զգիշերն ի գլուխ յաղօթսն Աստուծոյ ասէ Ղուկաս։) Այլ շատախօսութիւն է աւելորդ բանի խնդրելն՝ զմարմնաւոր եւ զանարժան իրս։ Եօթներորդ՝ է ջերմեռանդութիւն աղօթիցն. զի որպէս հուր եռացուցանէ զջուրն. այսպէս ջերմեռանդութիւնն զաղօթսն։ Եւ որպէս ի խնկոյն ոչ ելանէ ծուխ, թէ ոչ դնի ի հուրն. նոյնպէս եւ աղօթքն ոչ ելանէ առ Աստուած, եթէ ոչ ի ջերմ սրտէ. որպէս ասէ Դաւիթ. (ուղիղ եղիցին աղօթք իմ, որպէս խունկ առաջի քոյ Տէր։) Վեցերորդ գիտելի է՝ զի եօթն արգելմունք են աղօթից։ Նախ՝ մեղք աղօթողին. որպէս ասէ սաղմոսն. (զմեղս թէ տեսանէի ի սրտի իմում, մի թէ լուիցէ՞ ինձ Տէր։) Զի որպէս գէջ ակն ոչ կարէ հայիլ ի լոյսն. նոյնպէս միտք մեղօք մածեալ՝ ոչ ընդունի զշնորհս Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ որ զանօգուտն խնդրէ. որպէս Պօղոս. զի մարմնոյն վէրն ոչ բարձաւ. զի այն էր օգուտ նմա։ Երրորդ՝ թէ անարժանք են վասն որոց խնդրէ. որպէս ասէր առ Երեմիա. (մի աղաչեր վասն դոցա. զի ոչ լսեմ քեզ։) Չորրորդ՝ չար խորհուրդքն արգելուն. որպէս ասէ սիրեցէքն. (ճանճք մեռեալք՝ զազրացուցին զիւղս անուշս. ) մեռեալ ճանճք են չար խորհուրդքն՝ որք կորուսանեն զշնորհսն Աստուծոյ. եւ ի բաց մերժելի է. որպէս Աբրահամ զթռչունսն ի բաց մերժէր որք նստէին ի վերայ յօչելոյ պատարագին։ Հինգերորդ՝ խստասրտութիւնն։ Նախ ընդդէմ օրինանցն Աստուծոյ։ Երկրորդ ընդդէմ աղքատաց։ Երրորդ՝ ընդդէմ մեղուցելոց։ Զի ասէ առակն. (որ ոչ լսէ օրինացն Աստուծոյ, գարշելի է աղօթք նորա։) Եւ դարձեալ ասէ. (որ ոչ լսէ տնակին, եւ Տէր ոչ լուցէ նմա. ) եւ Տէրն ասէ. (եթէ թողուցուք զյանցանս նոցա, թողցէ եւ հայրն ձեր զյանցանս ձեր։) Վեցերորդ՝ յետ աղօթիցն յաւելուլ ի մեղս. որպէս ասէ Սիրաք։ (Մինն աղօթէ, եւ միւսն անիծանէ. ո՞ւմ լսէ Աստուած. ) այսինքն, որ այժմ աղօթէ, եւ զկնի հայհոյէ։ Այլեւ մեղքն հեռացումն է յԱստուծոյ. վասն այն զաղօթսն ոչ լսէ. որպէս ասէ Դաւիթ. (ոյք հեռի արարին զանձինս իւրեանց ի քէն՝ կորիցեն։) Եօթներորդ՝ է թիւր խնդրելն. այս է՝ թէ խնդրեմք զկեանսն յաւիտենից բերանով, եւ ոչ սրտիւ. ըստ աղաղակի լռեմք. որպէս ասէ Դաւիթ. (լռեցի ես առ աղաղակելն իմում առ քեզ զօրհանապազ։) Այսպիսի աղօթքս՝ ոչ լինին լսելիք Աստուծոյ։ Եօթներորդ գիտելի է՝ զի վասն բազում իրաց օգուտ եւ գովելի են աղօթք։ Նախզի՝ բազում անգամ յորդորէ Տէրն ի սուրբ գիրս. որպէս ասէ Երեմիա։ (Կարդա առիս եւ տաց քեզ պատասխանի. ) եւ սաղմոսն՝ (կարդասցէ առիս եւ ես լուայց նմա։) Եւ Տէրն. (պարտ է յամենայն ժամ աղօթս առնել։) Զի թէ ոչ կամէր զտալն, ոչ յորդորէր ի նմին զխնդրելն. եւ նա առաւել կամի զտալն, քան մեք զառնուլն։ Երկրորդ՝ օրինակ ունիմք ի Քրիստոսէ եւ ի սրբոց նորա. որ անկարօտն էր աղօթից՝ այլ վասն մեղուցելոց ասէ. (հաներ զգիշերն ի գլուխ յաղօթսն Աստուծոյ. ) եւ թէ՝ (ել ի լեառն կալ յաղօթս. ) եւ թէ՝ (նստարուք այդր՝ մինչեւ ես կացից յաղօթս. ) եւ այլ բազումք։ Երրորդ՝ աղօթքն յոյժ պատուական է։ Նախզի՝ հրեշտակք մատուցանեն առաջի Աստուծոյ։ Եւ դարձեալ՝ յորժամ աղօթեմք, ըստ Աստուծոյ խօսիմք եւ ընդ Աստուծոյ կեամք։ Չորրորդ՝ օգուտ է աղօթքն ի կեանս յայս. զի երեք են որք ածեն զմարդն յաղաղակել. այսինքն, հուրն, եւ ջուրն, եւ թշնամիք. այսինքն, զի յամենայն օր բորբոքիմք ի խիղճէ մտաց ի հուր գեհենին. վասն որոյ ջուր արտասուացն շրջուցանէ։ Դարձեալ՝ յամենայն օր ալէկոծիմք ի չար խորհրդոց սրտից մերոց. վասն աղաղակեմք ընդ աշակերտացն. (Տէր փրկեա զմեզ զի կորնչիմք։) Դարձեալ՝ թշնամին հանապազ մերձենայ ի դրունս զգայութեանց մերոց. վասն որոյ խնդրեմք յԱստուծոյ զօգնութիւն։ Եւ զի այսպիսի փորձութիւնք՝ ոչ են ի հանդերձեալն. վասն այն անդ աղօթքն ոչ է հարկաւոր. այլ աստ։ Հինգերորդ՝ աղօթքն առողջացուցանէ զհիւանդս. որպէս ասէ առակն. (որդեակ՝ ի հիւանդութեան քում աղօթեա առ Աստուած եւ բժշկեսցի։) Այլեւ երկարակեաց առնէ որպէս զԵզեկիա. զի ասէ՝ (լուա աղօթից քոց. եւ տեսի զարտասուս քո. եւ յաւելում ի ժամանակս քո ամս ԺԵ։ Վեցերորդ՝ փրկէ ի վշտաց իշխանաց. որպէս ասէ Երեմիա. (գոչեցէք առ Աստուած. եւ ի բռնութենէ իշխանաց փրկեսցէ զձեզ. ) որպէս ազատեցաւ Պետրոս ի բանտէն վասն աղօթից եկեղեցւոյն։ Այլեւ առնէ յաղթօղն ի պատերազմի. որպէս Մովսէս յորժամ տարածէր զձեռն ի յաղօթս, յաղթէին զԱմաղէկ։ Եօթներորդ՝ փախուցանէ զդեւս. ըստ այնմ, (այս ազգ ոչ ելանէ՝ եթէ ոչ պահօք եւ աղօթիւք։) Այլեւ փրկէ յորոգայթից. ըստ որում (չիք հնար զերծանիլ յորոգայթից, բայց միայն պահօք եւ աղօթիւք։) Ութներորդ՝ լուսաւորէ զմիտս. զի ի վերայ բանին ի գործն (ել Պետրոս ի տանիսն կալ յաղօթս՝) ասեն վարդապետք թէ՝ տարակոյսն առաւել լուծանի աղօթիւք, քան որոնմամբ։ Այլեւ առաքեալքն աղօթելով լցան հոգւովն սրբովն։ Իններորդ՝ աղօթքն բանայ զերկինս. որպէս ասէ Ղուկաս. (բացան երկինքն ընդ աղօթելն Տեառն։) Նոյնպէս եւ փակէ զերկինս. որպէս ընդ աղօթելն Եղիայի, փակեցան երկինք, եւ ոչ ետուն զանձրեւ։ Այլեւ ընդդէմ կայ բարկութեանն Աստուծոյ որպէս զասպար. որպէս ասէ Սողոմօն. (փութացեալ այրն անարատ՝ աղօթիւք եւ խնկօք եկաց ընդդէմ բարկութեանն։) Եւ վասն ծոյլ առաջնորդաց՝ ամբաստան լինի Եսայի։ (Ոչ ոք է որ կարդայ զանուն քո. եւ յարուցեալ ըմբռնեսցէ զքեզ։) Տասներորդ՝ աղօթիւքն առնուն սուրբք զոր ինչ եւ խնդրեսցեն. ըստ այնմ, (խնդրեցէք եւ առնուցուք, եւ այլն։) Եւ դարձեալ՝ (թէ երկուք ի ձէնջ միաբանեսցին յերկրի վասն ամենայն իրաց՝ զինչ եւ խնդրեսցեն, եղիցի նոցա ի հօրէ իմմէ։) Եւ ի վերայ այսր ամենայնի, աղօթքն օգուտ է խաղաղութեամբ կենցաղավարիլոյ. որպէս առաքեալն Տիմօթէոսի ասէ. (առնել աղօթս՝ խնդրուածս եւ այլն՝ վասն թագաւորաց եւ ամենայն իշխանաց. զի խաղաղութեամբ եւ հանդարտութեամբ վարեսցուք զկեանս մեր։) Որում զմեզ արժանի արասցէ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն աղօթից. ի Բանն՝ (Յորժամ յաղօթս կայցեք, մ՛ի շատախօս լինիցիք իբրեւ զհեթանոսս։) Մատ. 6. 7։ (Գլուխ. ՁԲ)

Զաղօթիցս բան՝ ոչ միայն հաւատացեալք, այլեւ հեթանոսք նախապատիւ համարեցան քան զամենայն գործ. վասն այսորիկ յերկարէին շատ խօսութեամբ զաղօթս իւրեանց։ Քանի՞ առաւել պարտ է մեզ քրիստոնէիցս թողուլ զամենայն գործս, եւ հանապազ աղօթից պարապիլ։ Նախզի՝ ամենայ գործ անցաւոր է. եւ աղօթքն մնացական։ Երկրորդ՝ զի ամենայն գործ՝ յաշխարհի է. եւ աղօթքն ի վեր առ Աստուած ի յերկինս։ Երրորդ՝ զի օրէնս եւ կանոնս դնէ Տէրն յաւետարանին թէ՝ (պարտէ յամենայն ժամ աղօթել, եւ մի ձանձրանալ։) Եւ ինքն Տէրն յօրինակ մեզ (հաներ զգիշերն ի գլուխ յաղօթսն Աստուծոյ։) Եւ առաքեալն ասէ. (յամենայն ժամ աղօթս արարէք։) Եւ մարգարէն Դաւիթ. (օրհնեցից զՏէր յամենայն ժամ ասէ։) Եւ ո՞րպէս կարեմք յամենայն ժամ աղօթել. զի երբեմն գործեմք, եւ երբեմն ուտեմք, եւ երբեմն ննջեմք։ Ասեմք երեք եղանակաւ կատարի յամենայն ժամ աղօթելն։ Նախզի՝ կարէ մարդ լեզուաւն հանապազ աղօթել. կամ մտօքն միշտ ի բարին խոկալ եւ յօժարիլ։ Երկրորդ՝ զկարգեալ ժամանակս աղօթիցն է իմանալ. յաւուրն ինն անգամ ծնրադրութեամբ կատարել։ Կամ յինն անգամ աղօթիցն ի վճարսն՝ զհայր մեր յերկինս ասել՝ զոր Տէրն ասաց. (յորժամ յաղօթս կայք, ասասջիք հայր մեր։) Երրորդ՝ ի գործոյն մեր աղքատաց բաշխել. եւ նոքա եւս աղօթեն վասն մեր. եւ այսպէս յամենայն ժամ աղօթս առնեմք։ Այլ այժմ ծուլացեալ է ամենայն մարդ յաղօթից. ոմն ի վաճառս. ոմն ի յարուեստս ձեռաց. այլք յերկրագործութիւնս. եւ ի զանազան գործս մարմնոյ եմք պարապեալք. եւ զաղօթսն իբրեւ զտուգանս համարիմք. եւ յոչ կամայ կտրեմք։ Վասն այնորիկ Տէրն զհեթանոս օրինակ տայ եւ յանդիմանէ զծոյլսն. զի նոքա շատ խօսին յաղօթսն իւրեանց. եւ սոքա ոչ շատ եւ ոչ սակաւ աղօթեն. որպէս ասէ։ (Յորժամ յաղօթս կայք, մի շատախօս լինիք իբրեւ զհեթանոսս։) Եւ վասն աղօթից՝ չորս ինչ հարցանելի է։ Նախթէ՝ զի՞նչ է շատախօսութիւն աղօթից։ Երկրորդ՝ թէ զմարմնական խնդիրսն տա՞յ Աստուած։

Երրորդ՝ թէ ո՞րն է հաճոյ աղօթք զոր լսէ Աստուած։ Չորրորդ՝ թէ զի՞նչ է շահ աղօթիցն։ Վասն առաջնոյն գիտելի է՝ զի շատախօսութիւն ոչ զայն ասէ, թէ յերկար մի աղօթեր. կամ բազում անգամ խնդրեր. զի ահա ցուցաւ որ պարտ է յամենայն ժամ աղօթել. եւ միշտ զԱստուած յիշեր. եւ հանապազ խնդրել որքան կարողութիւն է մարդոյ։ Այլ շատախօսութիւն հեթանոսաց՝ Ժ եղանակաւ լինի. յոր չէ պարտ մեզ աղօթել։ Նախզի՝ հեթանոսաց Աստուածք՝ դեւք էին ի կուռս մտեալ. եւ դեւն ոչ լինի յամենայն տեղիս. այլ երբեմն յարեւելս, եւ երբեմն յարեւմուտս. վասն այն յերկարէին զաղօթսն՝ զի եկեսցէ ի կուռսն։ Իսկ Աստուած մեր՝ յամենայն տեղիս է յերկինս եւ յերկնի. եւ մերձ է աղօթողին. յայն պատճառն՝ չէ պարտ յերկարել զաղօթսն թէ գայ Ասոտուած։ Երկրորդ՝ զի դեւք ոչ են սրտագէտ. այլ զմարմինն տեսանեն. վասն այն պարէին՝ բարձր աղաղակէին եւ ցետէին զինքեանս՝ զի տեսանիցեն կուռքն։ Իսկ Աստուած մեր՝ սրտագէտ է. եւ զծածուկն տեսանէ. որպէս Մովսէս ի սիրտն աղաղակեաց. ասէ (զի՞ գոչես առիս։) Երրորդ՝ զի դեւքն ոչ էին մարդասէրք. վասն այն քաղցր ձայնիւ գովէին. եւ զանազան զոհ մատուցանէին. զի շարժեսցին ի գութ։ Իսկ Աստուած մեր՝ մարդասէր է եւ գթած. զոր ինչ բոլորով սրտիւ խնդրեմք ի նմանէ, առնումք զամենայն։ Այս երեք կերպիւս՝ ոչ է պարտ աղօթել մեզ որպէս հեթանոսքն։ Դարձեալ չորրորդ՝ շատախօսութիւն է անհանճար եւ անիմաս խնդիրն՝ որ յանբան մտացն յառաջ գայ. այսինքն, որ միտքն յայլ ինչ ցրուեալ լինի. եւ լեզուաւն աղօթէ. այն շատախօսութիւն է եւ ղօղանջել։ Հինգերորդ շատախօսութիւն է՝ որ զոչ ինչն խնդրէ. այսինքն, զանօգուտն եւ զանպիտանն խօսի. որ ոչ է շահ. ոչ իւրն, եւ ոչ ընկերին, եւ ոչ աշխարհի։ Վեցերորդ շատախօսութիւն է՝ որ զան լինելին խնդրէ՝ որ ինքեան ոչ պատշաճի. որպէս թագաւոր լինիլ կամ իշխան. կամ քաղաք շինել. որպէս անիմաստ մանկունքն մտածեն։ Եօթներորդ՝ որ ընդդէմ բնութեան խնդրէ. որպէս թէ յերկինս թռչիլ. եւ յերկար ամս ապրիլ. ոչ ծերանալ, եւ ոչ մեռանիլ. այս շատախօսութիւն է եւ անհնարին։ Ութներորդ՝ մարմնականս եւ անարժանս խնդրել յԱստուծոյ. որ երկրաւոր է եւ ոչ մնացական. որպէս արծաթ. ոսկի, եւ այլ ստացուածս. անարժան են այսք. որպէս ի թագաւորէ կաւեղէն անօթ խնդրել, եւ նուաստացուցանել զնա։ Նոյնպէս անմիտ է որ յերկնաւոր թագաւորէն զերկրաւորս խնդրէ. եւ ի մշտնջենաւորէն զժամանակաւորս. որ անցաւոր է եւ փոփոխական։ Այլ պարտ է խնդրել զարքայութիւնն երկնից եւ զանմահութիւնն. եւ զթողութիւն մեղաց, եւ զայլն. ըստ այնմ, (խնդրեցէք նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա. եւ այդ ամենայն յաւելցի ձեզ։) Իններորդ՝ շատախօսութիւն է ախտաւոր իր խնդրել. որպէս շնալ, պոռնկիլ, սպանանել, յաղթել մարդոյ, հպարտանալ, նախանձիլ, կամ այլ ինչ պիղծ գործոյ օգնական լինիլ։ Այնպիսին՝ զԱստուած իւրն ընկերակից առնէ. եւ սպասաւոր եւ օգնական խնդրէ։ Տասներորդ՝ շատախօսութիւն է ի յաղօթսն չար խորհիլ մարդոյ. եւ չար խնդրել եւ անիծանել. թէ կորո զիմ թշնամին. եւ բարկացիր եւ սպան զնա, եւ այլն։ Եւ այս Գ ազգ յիմարութիւն է։ Մին՝ զի զԱստուած իւրն ախտակից առնէ եւ ընկեր. որպէս թէ ես բարկացեալեմ, դու այլ բարկացիր նմա։ Երկու՝ իւր կամացն սպասաւոր առնէ. կորո զնա. սատակեա եւ անիծեա զնա։ Եւ երեք՝ զմին Աստուածն յերկուս բաժանէ եւ փոխոխէ. եւ իբր թէ, ինձ քաղցր լեր եւ նմա դառն. ինձ բարի արա եւ նմա չար. զիս օրհնեա եւ զնա անիծեա։ Ոչ գիտէ անմիտն. թէ քաղցր է՝ քեզ է եւ նմա. եւ թէ բարկացեալ է՝ քեզ է եւ նմա։ Եւ այս գիտելի է՝ զի զոր զինչ եւ խնդրէ մարդ թշնամւոյն՝ զայն իւրեանց տայ Աստուոծ. թէ չար, թէ բարի. որպէս ասէ առակն. (որ փորէ հոր ընկերի՝ անձամբ լցցէ զնա։) Վասն այն հրամայեաց Տէրն. (օրհնեցէք զանիծիչս ձեր՝ եւ ի բարի արարէք ատելեաց ձերոց. ) զի դուք որք թշնամի էք՝ յորժամ դու զնա օրհնես, եւ նա զքեզ, երկուքդ օրհնիք, նոյնպէս թէ անիծանէք, երկուցդ լինի։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ահա մարգարէն Դաւիթ չար խնդրէ թշնամեացն ասելով. (սատակեա Ասոտուած զթշնամիս, եւ կորո զնոսա։) Եւ թէ՝ (դարձո Աստուած զչարն ի թշնամինս իմ։) Եւ Ովսէէ ասէ. (տուր նոցա Տէր արգանդ անորդի, եւ ստինս ցամաքեալս. ) եւ այլք բազումք։ Ասեմք թէ՝ բնական թշնամիք երկու են մարդոյս։ Նախ սատանայ բնութեամբ թշնամի է մեզ. զի նա անմարմին է՝ եւ մեք մարմին. եւ նա յերկնից ի յերկիր անկեալ. եւ մեք յերկրէ յերկինս ելանեմք. եւ նա ատելի Աստուծոյ. եւ մեք սիրելի եւ պատկեր Աստուծոյ։ Եւ մարգարէքն որք չար խնդրէին՝ էր վասն սատանայի. զի հակառակ է մեզ։ Երկրորդ՝ թշնամիք են մարդոյ զանազան ախտք մեղաց՝ ի սատանայէ ի մեզ արկածքն. այսինքն, հպարտութիւնն. նախանձն. բարկութիւնն. ագահութիւնն. պոռնկութիւնն, եւ այլքն. որք հոգիս մեր ապականեն. եւ նոքա են որք բազմածնունդ լինին ի մեզ. եւ խնամեմք զնոսա. եւ սնուցանեմք մեք ստեամբ որպէս զչար զաւակ։ Վասն նոցա ասէր մարգարէն. (արգանդ անորդի լինիլ. եւ ոչ ծնանիլ չար զաւակ. եւ ստինս ցամաքեալս՝ զի ոչ սնուցանիցեմք զնոսա։ Զի որպէս կատացի շուն յորժամ խածանէ զմարդ, դեղով ժայթքեն զչար թոյնս նորա. այսպէս սատանայ յորժամ խածանէ մեղօք, պարտ է զչար ծնունդս նորա կորուսանել, եւ ոչ պահել ի մեզ։ Ապա յայտ է թէ՝ սոքա են բնութեամբ թշնամիք մեր. այսինքն, սատանայ եւ մեղքն. եւ մեք ընդ նոսա պատերազմիմք. որպէս ասէ Պօղոս. (ոչ է մեզ մարտ ընդ մարմնոյ եւ ընդ արեան, այլ ընդ իշխանութիւնս եւ ընդ այսս չարութեան։) Իսկ մարդ մարդոյ թշնամի ոչ է։ Նախզի՝ մի բնութիւն են. եւ բնութիւն ինքեան թշնամի ոչ է։ Երկրորդ՝ զի մեապէս պատկեր են Աստուծոյ։ Երրորդ՝ զի ի մի հողոյ ստեղծեալք։ Չորրորդ՝ զի միապէս ունին զկեանս եւ զմահ եւ զյարութիւն։ Իսկ որ թուի թէ մարդ մարդոյ թշնամութիւն առնէ՝ ի չարէն շարժին սոքա. եւ ընչիցն եւ մարմնոյն են թշնամիք. եւ ոչ հոգւոյն։ Եւ կրկին շահ առնեն. մին՝ որ զինչսն տանի՝ զցաւն եւ զմեղսն տանի. երկու՝ որ զմարմինն չարչարէ՝ պսակաց արժանաւորէ։ Ապա ուրեմն մարդ մարդոյ բարեկամք են եւ ոչ թշնամիք։ Եւ վասն բարեկամացն պարտ է բարիս խնդրել եւ ոչ չար. եւ ամենայն մարգարէքն՝ մարդոյ չար ոչ խնդրէին. այլ սատանայի եւ զանազան մեղաց։ Այս առաջին գլուխն շատախօսութեան։ Երկրորդ հարցումն՝ վասն մարմնական խնդրուածոց։ Ասեն ոմանք թէ՝ չար ոչ խնդրեմք մարդոյ որպէս ասես. այլ զմարմնական բարիս վասն է՞ր արգելուս. զի բազումք խնդրեցին յԱստուծոյ եւ ետ նոցա ինչս եւ իշխանութիւն եւ թագաւորութիւն. եւ այնպէս հաճոյք եղեն Աստուծոյ։ Ասեն վարդապետք թէ՝ այս յայտնի եւ խոստովանեալ է. զի ամենայն տուրք՝ թէ հոգեւոր թէ մարմնաւոր՝ ի կամացն Աստուծոյ են. եւ նա միայն է տուօղ. ըստ այնմ, (Տէր աղքատացուցանէ եւ Տէր մեծացուցանէ, եւ այլն։) Այլ թէ զմարմնական տուրս վասն է՞ր տայ խնդրողաց։ Ասեմք թէ՝ վասն Ը պատճառի։ Առաջին պատճառ՝ ոչ վասն այն տայ զմարմնական ինչս, որպէս թէ ամենեւին բարի է. այլ վասն այն տայ՝ որ միջակ բարի է. թէ կամիմք՝ սովաւ ի գերագոյն բարին հասանիմք ի ձեռն ողորմութեան աղքատաց. եւ թէ ոչ ի չար փոխեմք մեք։ Երկրորդ պատճառ՝ տայ զմարմնական խնդիրն՝ որք ծանծաղամիտքն հաւատան թէ՝ զինչ խնդեմք ի նմանէ, տայ մեզ Աստուած։ Երրորդ պատճառ՝ զի ի փոքուն ի մեծ աստիճանն ելանեմք. յորժամ զմարմնաւորս եւ զմերձաւորս առնումք, գիտեմք զի զանմարմին եւ զհեռաւորն այլ առնումք. զի երեւելքս՝ օրինակք են աներեւութիցն։ Չորրորդ տայ մեզ զմարմնաւորս՝ զի գիտէ որ այժմ այս է մեզ օգուտ. իսկ հոգեւորն եւ անմահութիւնն որ ի հանդերձեալն է օգուտ, այժմ վնասակար է մեզ. որպէս փոքր տղայոց նախ զկաթն տայ մայրն. եւ ապա հաց եւ ջուր. եւ ապա զարդարեալ հանդերձ. եւ ապա զկատարեալ պարգեւսն. նոյնպէս եւ Աստուած մեզ զօգտակարն տայ։ Հինգերորդ պատճառ՝ տայ զմարմնաւորս յորժամ խնդրեմք. եւ երբեմն արգիլէ զպէտս եւ խրատէ զմեզ. զի յարժամ դարձցուք ի մեղաց, եւ խնդրեսցուք ի նմանէ։ Վեցերորդ պատճառ՝ տայ զխնդիրս մարմնականս՝ որ իմանամք թէ՝ միայն ինքն Աստուած է տւօղ պարգեւացն եւ ոչ այլ ոք. ըստ այնմ. (աչք ամենացուն ի քեզ յուսան։) Եօթներորդ պատճառ՝ այնու ցուցանէ թէ, ամենակարօղ է Աստուած. եւ զոր ինչ խնդրեմք՝ կարօղ է տալ մեզ. թէ զհոգեւոր, թէ զմարմնաւոր։ Ութներորդ՝ ցուցանի մարդասիրութիւնն Աստուծոյ. զի այնչափ մարդասէր է՝ զի զոր ինչ խնդրեմք, տայ մեզ. յաղագս այնորիկ մարմնական սիրով զմեզ առ ինքն ձգէ. որպէս հայր որդւոյ խնծոր տալով առ ինքն կոչէ. եւ յորժամ ծանօթ լինիմք նմա, յայնժամ զհոգեւորն եւ զմեծն պարգեւէ։ Եւ ոչ թէ մեծ պարգեւք են մարմնական տուրքս. այլ ոմանց հանդիպի, եւ երբեմն։ Այլ բազումք այնք են՝ որք խնդրեն զմարմնաւորս եւ ոչ առնուն։ Նախզի՝ նուաստութիւն է եւ խոնարհութիւն ի մեծէն Աստուծոյ զփոքր իրս խնդրել եւ զանաժանս։ Երկրորդ՝ զի մի թողցուք զմնացականն, եւ զանցաւորս խնդրեսցուք։ Երրորդ՝ զի միտք մեր՝ ընդ երկրաւոր իրացս յերկիր մնայ, եւ ընդ երկնաւորին յերկիրս ելանէ. (զի ուր գանձք ձեր են՝ անդ եւ սիրտք ձեր եղիցեն։) Չորրորդ՝ զի բաժանեալ է մեզ հաւատացելոց զերկնաւորն. եւ անհաւատիցն զերկրաւոր բարութիւնս։ Եւ որպէս նոքա ոչ խնդրեն զհոգեւորն. դու մի խնդրեր զմարմնաւորն։ Այս երկրորդ գլուխն։ Երրորդ հարցումն թէ՝ ո՞ր է հաճոյ աղօթքն զոր լսէ Աստուած։ Ասեմք եթէ՝ վասն հաճոյական աղօթիցն խնդիր տասն իր։ Նախ՝ պարտ է իմաստութեամբ եւ խոնարհութեամբ խնդրել։ Եւ այս երկու ազգ է։ Մին՝ որ հաճոյսն Աստուծոյ կամացն խնդրէ, եւ ոչ զիւրն։ Եւ երկու՝ որ կարգաւոր՝ եւ ահիւ եւ դողութեամբ խնդրէ. յորժամ ճանաչէ զինքն առաջի Աստուծոյ կացեալ, որպէս առաջի երկրաւոր թագաւորի։ Երկրորդ՝ պարտ է արդարութեան գործով ուղղել զաղօթս. զի տեսականն գործնականին ուժովն զօրանայ՝ եւ ի վեր ընթանայ առ Աստուած. զոր օրինակ՝ կշռոյն մին կողմն յորժամ ծանրանայ, ապա միւսն թեթեւանայ եւ ի վեր բարձրանայ. այսպէս որքան բարի գործն յաճախէ ի մարմինն, մտաց խոկումն բարձրանայ եւ հասանի յերկինս։ Ապա թէ մարմինն ի գործոց թեթեւանայ, մտօքն ի վայր ի յերկիր քարշի եւ ծանրանայ։ Եւ դարձեալ՝ որպէս նիւթ մոմոյ եւ իւղոյ՝ միշտ ի վառ պահե զլոյսն. այսպէս եւ գործք առաքինութեան՝ օգնեն եւ միշտ ի վառ պահեն զլոյս աղօթիցն. իսկ գործք անիրաւութեան եւ մեղաց ի մարմինն՝ միշտ հակառակին եւ շրջուցանեն զլոյս աղօթից։ Զոր օրինակ՝ հուրն որ ի փայտ է ըմբռնեալ, եւ ունի զգիջութիւն հակառակ իւրն, ոչ կարէ հուրն վառիլ եւ լուսաւորել. զի ի ծուխն ի գիջութենէն յառաջեալ՝ ծածկէ եւ արգիլէ զլոյս բոցոյն։ Այսպէս մեղօք եւ գիջութեամբ լցեալ մարմինն՝ իւր խաւարաւ եւ ծխովն հակառակի եւ ոչ տայ զլոյս աղօթիցն բորբոքիլ։ Երրորդ՝ պարտ է ողջախոհ մտօք խնդրել. այսինքն, որ ոչ թողու զմիտսն ցրուիլ ի հեշտութիւնս աշխարհի. այլ յամենայն զգայութեանցն ժողովէ. եւ ի վեր առ Աստուած հանէ առանց թուլութեան։ Չորրորդ՝ հաւատ եւ յոյս պիտոյ է աղօթիցն. զի հաւատով եւ յուսով խնդրեսցէ. (հաւատացի զոր եւ խօսեցայ ասէ մարգարէն։) Հաւատալ պարտ է թէ՝ է Աստուած լսօղ աղօթիցս. եւ յուսալ թէ՝ զոր ինչ խնդրեմ հաւատով՝ առնում։ Վասն որոյ չասաց Քրիստոս սոսկ թէ՝ (զոր ինչ խնդրէք առնոյք. այլ թէ զոր ինչ խնդէք հաւատով յաղօթս՝ առնուցուք. ) իսկ անհաւատն եւ յուսահատն՝ ոչ առնում։ Հինգերորդ՝ պիտոյ է հարազատ սէր առ Աստուած. զի լիցիս բարեկամ եւ սիրելի Աստուծոյ ի հաճոյս նորա. յայնժամ լսէ զխնդիրն. իսկ թէ լիցի խորհուրդ չար ի միտդ, ոչ լսէ. (զի խորհուրդ մարմնոյ՝ թշնամութիւն է առ Աստուած ասէ առաքեալն. ) եւ զթշնամեաց խնդիրն ոչ լսեն. վասն պարտ է բարեկամ լինիլ Աստուծոյ խորհրդով՝ մտօք՝ եւ սիրով. եւ ապա ընդունիլ զաղօթս։ Վեցերորդ՝ սրբութիւն սրտի. որով աղօթքն նուիրին Աստուծոյ. որպէս ընծայք թագաւրաց՝ զորս մաքուր սկուտեղբ մատուցանեմք. ըստ որում ասէ. (սուրբքն սրտիւք՝ զԱստուած տեսցեն։) Եօթներորդ՝ անոխակալութիւն ընկերին. զի որպէս թողոյք զսխալանս ընկերին՝ (եւ հայրն ձեր՝ զձերն թողցէ ասէ։) Վասն այն ասէ Տէրն. (հան զխէթն ի քէն. եւ ապա մատս զպատարագն։) Ութներորդ՝ պարտ է զի խոնարհութեամբ աղօթեսցէ. որպէս մաքսաւորն որ ոչ կամէր զերեսն ի վեր ունիլ. եւ հպարտութեամբ աղօթքն՝ է որպէս փարիսեցւոյն զի անարգեցաւ։ Վասն այն ասէ Դաւիթ. (հայեցաւ Տէր յաղօթս խոնարհաց. եւ ոչ արհամարհեաց զխնդրուածս նոցա։) Իններորդ՝ զի զբարին խնդրեսցեն՝ որ հոգեւորն է եւ մնացական, լսէ Աստուած. ըստ այնմ, (խնդրեցէք նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա. եւ այդ ամենայն յաւելցի ձեզ։) Իսկ զշատախօսութիւն հեթանոսաց արգել՝ որ է մարմնական եւ չարաց խնդիր. զի զմարմնական խնդիրն՝ ոչ տայ հոգեւորաց. եւ ոչ զչարն բարեաց որպէս ասացաւ։ Տասներորդ՝ պարտ է նուիրանօք մատուցանել զաղօթս. եւ նուէրն է աղերս եւ ընծայ. եւ աղօթքն խնդրուածք։ Եւ չորիւք զանազանին սոքա։ Նախզի՝ նուէրն առաջին է քան զաղօթս. որպէս սերմն քան զհունձն։ Երկրորդ՝ նուէրն ի մէնջ է. եւ աղօթքն յԱստուծոյ պարգեւք։ Երրորդ՝ նուէրն միջնորդ է եւ բարեխօս. եւ աղօթքն խօսք ընդ Աստուած։ Չորրորդ՝ նուէրն գոհութիւն է անցելոյն. եւ աղօթքն աղաչանք հանդերձելոյն։ Եւ են նուէրք ի մարմնոյս մեր պահք՝ սրբութիւն՝ ողորմութիւն՝ պատարագ, եւ այլ ինչ։ Իսկ ի հոգւոյս մերոյ՝ հաւատ, յոյս, սէր, եւ այլն։ Իսկ ի բանից՝ օրհնութիւն, գոհութիւն, եւ փառք, եւ այլն։ Եւ յորժամ յայսցանէ նուիրեմք Աստուծոյ. զաղօթս մեր լսէ. ապա թէ նուէրս ոչ մատուցանեմք, ոչ լսէ։ Այսքան յերրորդ գլուխն։ Չորրորդ հարցումն թէ՝ զի՞նչ շահ է յաղօթիցն։ Ասեմք թէ՝ բազում շահ եւ օգտութիւն ունի աղօթքն։ Այլ մեք զսակաւն ասասցուկ տասն եղանակաւ։ Նախ՝ աղօթքն զմիտս մեր լուսաւորէ. զի յորժամ խօսիմք ընդ Աստուած, ի լուսոյ նորա պայծառանայ իմացումնս մեր. եւ զխաւարն մեղացն փարատէ. որպէս յորժամ նայիմք ի ճրագն, լուսաւորին աչք մեր։ Երկրորդ՝ զի ամենայն հպարտութիւն եւ ատելութիւն՝ ոխ եւ քէն եւ նենգութիւն՝ սրբին ի հոգւոյս մերմէ. զի յորժամ աղօթեմք ի վերայ ընկերին, սոքա ամենեքեան կորնչին ի մէնջ։ Երկրորդ՝ սրտմտութիւն եւ բարկութիւն զիջանի ի մէնջ. վասն այն բարկացեալ ոք խաչ նկարէ յերեսն. եւ թէ ընկերն է բարկացեալ՝ յորժամ աղօթեմք ի վերայ նորա, ցածնու ի բարկութենէն։ Չորրորդ՝ աղօթքն զբղջախոհ ցանկութիւն շիջուցանէ. զի յորժամ աղօթեմք, դեւն պոռնկութեան հեռանայ ի մէնջ եւ զերծանիմք. ըստ այնմ, (այսն չար ոչ ելանէ, եթէ ոչ պահօք եւ աղօթիւք։) Հինգերորդ՝ յամենայն որոգայթից փրկէ զմարդն. զի ամենայն որոգայթ ի սատանայ է. եւ յաղօթից եւ յանուանէն Աստուծոյ՝ նա հալածի. եւ ամենայն չար որոգայթն ընդ նմա. որպէս ասէ Տէրն. (չիք հնար զերծանիլ յորոգայթից. բայց միայն աղօթիւք եւ պահօք։) Վեցերորդ՝ ի հիւանդութենէ դարձուցանէ. որպէս Եզեկիա հիւանդացաւ եւ ի դուռն մահու մերձեցաւ. յորժամ աղօթեաց՝ դարձեալ առողջացաւ. եւ ապրեցաւ ԺԵ ամ։ Եօթներորդ՝ զհուրն շիջուցանէ. որպէս երեք մանկունքն ի Բաբիլօն ի մէջ հրոյն օրհնէին եւ գովէին զԱստուած. եւ հուրն նոցա ի ցօղ փոխեցաւ։ Ութներորդ՝ աղօթքն զբերան գազանաց կապէ. որպէս Դանիէլ ի մէջ առիւծոցն աղօթէր. եւ լեզուին զոտս նորա։ Իններորդ՝ աղօթքն զփոր ձկանն տաճար արար. որպէս Յովնա ի փոր կիտին կենդանի մնալով երեք տիւ եւ երեք գիշեր աղօթէր առ Աստուած. եւ արտաքս ել։ Տասներորդ՝ յաղթէ թշնամեաց եւ սատակէ զնոսա. որպէս Եզեկիա աղօթեաց ի տաճարին. եւ էջ հրեշտակն. եւ ի միում գիշերի հարիւր եւ ութսուն եւ հինգ հազար զօրսն Ռափսակայ աներեւոյթ սրովն սատակեաց։ Այսպէս եւ մարգարէն Մովսէս՝ յորժամ խաչանիշ բազկաւն աղօթեաց, պարտեաց զամաղէկ եւ զամենայլ զօրս նորա։ Եւ զամենայն շահ եւ օգտութիւն աղօթիցն՝ մասնաւորապէս ո՞վ կարէ թուել։ Բայց բոլորապէս ասեմք թէ՝ աղօթքն քան զամենայն առաքինութիւնս՝ քան զպահս՝ քան զողորմութիւն՝ քան զգետնախշտութիւն եւ քան զայլ ամենայն բարի գործս, գերագոյն է եւ պատուական վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ պաշտօն բարի առ Աստուած զաղօթսն անուանէ, յառակսն Սողոմօն. յորում զգիշերոյ հսկումն՝ գիշերապաշտօն կոչեմք։ Երկրորդ՝ զի սա միայն զմարդն հրեշտակաց հաւասարէ. որպէս մարգարէն Դաւիթ՝ զհրեշտակս պաշտօնեայս կոչէ Աստուծոյ. զի հանապազ ի յայս գործս սպասաւորութեան են յարակայեալ։ Երրորդ՝ զի աղօթքն խօսք է ընդ Աստուծոյ. զի ամեանայն առաքինութիւն՝ յայն ունի զդիտումն յանդիման լինիլ երեսացն Աստուծոյ։ Չորրորդ՝ զի խնդրուածօքն զպարգեւս առնուն յԱստուծոյ. զի ամենայն առաքինութիւն ի նոյնս փափագի։ Հինգերորդ՝ զի խնդութիւն ունի ընդ ինքեան եւ յոյս հաստատուն զբանն զոր ասէ. (զամենայն զոր ինչ. խնդրիցէք հաւատով յաղօթս՝ առնուցուք։) Վեցերորդ՝ զի սա միայն զմիտսն արտաքս քարշէ ի հեշտութեանց զգայարնաց, եւ առ Աստուած մուծանէ։ Եօթներորդ՝ սա միայն է կենդանի եւ բանաւոր պատարագ. որ հանապազ աղօթիւք ինքն զինքն մատուցանէ Աստուծոյ. եւ հաճի Աստուծոյ. ըստ այնմ, (զխօսուն պաշտօնս ձեր մատուցէք Աստուծոյ սուրբ եւ կենդանի եւ հաճոյ Աստուծոյ։) Ութներորդ՝ զի թէ ողորմիմք՝ Աստուծոյ ոչ մեծանայ ի տուրս մեր. եւ թէ պահեմք՝ բնութեամբ է միշտ անմարմնոցն պահել. այլ աղօթիւքն՝ փառաւորի Աստուած. ըստ այնմ, (պատարագ օրհնութեան փառաւոր արասցէ զիս։) Իններորդ՝ սա միայն է որ փոքր սերմանէ, եւ բազում ժողովէ աղօթիւք. եւ միշտ եւ յարաժամ պտղաբերի. եւ ամենեցուն դիւրին է ի սրտի եւ ի լեզւի։ Տասներորդ՝ սա միայն լուսով աղօթից զպատկերն Աստուծոյ ի յինքն նկարէ որպէս ի հայելւոջ. եւ զամենայն կագ եւ զքէն եւ զսրտնեղութիւն որք ստուեր ածեն մտաց, ի բաց վարէ. եւ զգօնացեալ հանդարտի. որպէս ասէ առակն. (պաշտօն բարի՝ սկիզբն է զգօնութեան եւ հանդարտութեան։) Եւ այս գիտելի է՝ զի երեք են տեսակք առաքինութեանց. այսինքն, բարոյական, ստացական, եւ աստուածային։ Եւ ի սոցանէ՝ երեքեանն գերագոյնք են քան զայլս։ Ի բարոյականն՝ քան զխոհեմութիւն եւ զարիութիւնն եւ զողջախոհութիւնն, արդարութիւնն գերագոյն է. եւ հաւասարօղ ամենեցուն։ Ի ստացականն՝ քան զպահս եւ զողորմութիւն՝ զգետնախշտութիւն եւ քան զայլն ամենայն, աղօթքն գերագոյն է որպէս ասացաւ։ Իսկ ի մէջ աստուածային առաքինութեանցն՝ քան զհաւատ եւ զյոյս, սէրն գերագոյն է եւ մնացական է. եւ լրումն ամենայն օրինաց։ Այսպէս եւ ի մէջ եօթնարփեան շնորհաց հոգւոյն՝ երկիւղն գերագոյն է. եւ պատճառ ամենեցուն. այսինքն, իմաստութեան, գիտութեան, աստուածապաշտութեան, եւ այլոցն. որպէս ասէ յառակսն. (սկիզբն իմստութեան՝ երկիւղ Տեառն։) Զի ուր երկիւղ Տեառն է՝ է անդ է պատուիրանաց պահպանութիւն, եւ իմաստութիւն, եւ սէր առ Աստուած, եւ այլն։ Ապա ուրեմն երկիւղն եւ արդարութիւնն եւ աղօթքն եւ սէրն առ Աստուած՝ յարգոյ ամենեցուն եւ կատարեալ առաքինութիւնք են։ Արդ՝ յորժամ սէրն Աստուծոյ ծնանի ի սրբեալ սիրտ մեր, որ երկիւղիւն Աստուծոյ եւ արդարութեամբ մաքրեալ լինի, եւ ի սիրոյն ծնանի աղօթքն անպղտոր առ Աստուած, յայնժամ մարտ եւ պատերազմ յառնէ ի հակառակ թշնամւոյն. զի տեսանելով զպաղատանս մեր առ Աստուած մերձեցեալ, զսէրն ապականութեան ի խորհուրդն արկանէ. եւ ջանայ թիւրել զմիտս յԱստուծոյ. զի մի ի հուր սիրոյ Աստուծոյ բորբոքեսցի, եւ կիզցէ զմեքենայս նորա։ Այլեւ (Աստուած մեր՝ հուր ծախիչ է. ) որք անպղտոր մտօք աղօթեն առ նա՝ թէպէտ սակաւ մի առեալ լինին զհարուածս մեղաց, հրակերպ դիմօքն իւրովք զխռիւ մեղացն ի նոցանէ կիզեալ մաքրէ։ Զի օրինակ՝ ասեն զարեգակնէ թէ՝ ի վերայ ջրով լցեալ ապակոյ ի սաստիկ ծագելն՝ հուր արծարծէ։ Արդ՝ մեք աման եմք կենդանի ջրոյ սուրբ Հոգւոյն, մաքուր եւ Սուրբ հաւատով որպէս ապակի. միշտ առաջի կացցուք աղօթիւք արեգականն արդարութեան. զի ծագեսցէ զճառագայթ իւր՝ եւ արծարծեսցէ ի մէնջ զհուր սիրոյ եւ երկիւղ. եւ կիզցէ զխռիւ մեղաց մերոց. եւ լուսաւորեսցէ զմեզ լուսով գիտութեան փառաց իւրոց. եւ նմա եւ հօր իւրոյ՝ փառք եւ երկրպագութիւն եւ զօրութիւն, յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին դարձեալ վասն աղօթից. ի Բանն՝ (Աղօթք իմ սուրբ էին։) Յոբ. 16. 17։ (Գլուխ. ՁԳ)

Եւ գիտելի է՝ զի երեք է սրբութիւն աղօթից. այսինքն, սրբութիւն սրտի. սրբութիւն լեզուի. եւ սրբութիւն ձեռաց։ Զի երիւք կատարի աղօթքն. սրտիւ, լեզուաւ, եւ ձեռօք։ Սրբութիւն ձեռաց այն է՝ զոր ասէ առաքեալն։ (Կամիմ զի արք կացցեն յաղօթս. եւ համբարձցեն զսուրբ ձեռս իւրեանց ի վեր. ) այսինքն, սուրբ լինիլ ձեռօք յագահութենէ՝ ի զրկանաց՝ եւ յարենէ, եւ յայլոցն։ Իսկ սրբութիւն լեզուի՝ որպէս Տէրն աղօթեանց. (հայր թող սոցա՝ զի ոչ գիտեն զինչ գործեն. ) այսինքն, առանց բարկութեան բանի եւ առանց սրտմտութեան գործոց պարտ է աղօթել առ Աստուած։ Իսկ սրբութիւն սրտի՝ է առ ինքն եւ առ ընկերս եւ առ Աստուած։ Առ ինքն՝ զի իցէ սուրբ ի մեղաց. եւ ապա լուիցէ Աստուած. զի ասէ մարգարէն. (զմեղս թէ տեսանէի ի սրտի իմում, մի թէ լուիցէ՞ ինձ Տէր։) Եւ առ ընկերս՝ զի ոչ ունիցի նենգ եւ խենթ զընկերէ իւրմէ. յայնժամ լսէ Աստուած. իսկ առ Աստուած՝ այսպէս զգաստութեամբ սրտի պարտ է աղօթել, իբր առ թագաւոր եւ առ Տէր. եւ որպէս առ դատաւոր. եւ որպէս առ բարեկամ. եւ այսպէս աղօթելով՝ զամենայն հեճոյսն կատարէ Աստուած։ Առ թագաւորն այն է՝ որ հաւատամք թէ ամենակարօղ է. զոր ինչ խնդրեմք ի նմանէ՝ կարողանայ տալ։ Եւ որպէս առ Տէր՝ (զի աչք ծառայի ի ձեռն Տեառն իւրոյ. ) պարտ է կողկողագին սրտիւ պաղատիլ։ Եւ որպէս առ դատաւոր եւ քննօղ գործոց. եւ մեք դատեալ կամք առաջի նորա. եւ խնդրեմք զի մի դատապարտեսցէ։ Եւ որպէս առ բարեկամ՝ զի զամենայն զոր ինչ խնդրեմք՝ կամի զտալն մեզ. որպէս բարեկամն որ ժտեաց խնդրելով եւ էառ։ Այսպէս ի կարճոյ. զի թագաւոր է եւ Տէր՝ կարօղ է ի տալն. եւ զի դատաւոր է՝ գիտէ զտալն. եւ զի բարեկամ է, կամի զտալն։ Վասն որոյ այսոքիւք ամենայն խնդրուածք մեր կատարին ի հաճոյսն Աստուծոյ։ Եւ գիտելի է մեզ թէ՝ զի՞նչ է հաճոյական աղօթքն՝ որ առանց երկբայութեան առնումք զխնդիրն։ Ասեմք թէ՝ հաճոյական աղօթքն զոր լսէ Աստուած՝ ի չորս կողմանէ կատարի։ Նախ ի կողմանէ աղօթողին։ Երկրորդ՝ ի կողմանէ ընդունողին։ Երրորդ՝ ի կողմանէ աղօթիցն։ Չորրորդ՝ ի կողմանէ օգնութեանց։ Նախ՝ ի կողմանէ աղօթողին երեք իր պիտոյ է։ Առաջին՝ որ զմիտսն ժողովէ յամենայն զգայութեանց ի խորութիւն սրտին եւ ի սենեակն. եւ այնպէս ծածուկ աղօթեսցէ. ըստ այնմ, (մուտ ի սենեակ քո՝ եւ փակեա զզգայարանսդ. ) եւ Դաւիթ ասէ. (ի խորոց կարդացի առ քեզ՝ եւ լուար ինձ։) Երկրորդ՝ որ սրբեալ լինի սիրտն յամենայն մեղաց տեսակաց եւ ի չար խորհրդոց. եւ այնպէս (սուրբ սրտիւք՝ տեսցեն զսուրբն Աստուած աղօթիւք որպէս ասէ Տէրն։) Ապա (թէ զմեղս տեսանէ ի սրտին, ոչ լուիցէ որպէս ասէ Դաւիթ։) Երրորդ՝ զի անձկութեամբ սրտին զսէրն բորբոքեսցէ առ Աստուած. եւ այնպէս զբաղձանսն մատուսցէ. որպէս Աննա բաղձանօք սրտին աղօթեաց եւ լուաւ Աստուած. եւ Դաւիթ ասէ. (ի նեղութեան եւ յանձկութեան կարդացի առ Տէր. եւ լուաւ ինձ։) Սոքա ամենեքեան ի կողմանէ աղօթողին պահանջին։ Երկրորդ՝ ի կողմանէ ընդունողին պիտոյ է Գ իր։ Նախ՝ որ վերանայ մտօքն յամենայն երեւելի եւ աներեւոյթ արարածոց. եւ իմացութեան ծայրիւն մտցէ ի ներքին կողմն վարագուրին ուր է լոյսն անմատոյց. եւ այնպէս զաղօթսն սփռեսցէ առաջի Աստուծոյ. այս է անապատն ի չարեաց. ուր խնդրէր Դաւիթ։ (Ո՞ տայր ինձ թեւս որպէս աղաւնւոյ՝ զի հեռայեալ դադարէի յանապատի։) Այս է սրբութիւն սրբոցն՝ ուր քահանայապետն միայն աղօթսն մատուցանէր. եւ Դաւիթ ասէ. (մտից առաջի սեղանոյ Աստուծոյ առ Աստուած։) Երկորդ՝ զի անթուլանալի պահեսցէ այնպէս զմիտսն առ Աստուած, եւ ոչ փոփոխեսցէ, մինչեւ լուսաւորեալ ի նմանէ առնու զխնդրելին. այն է ասելն Դաւիթ. (աչք իմ յամենայն ժամ առ Տէր են. ) եւ թէ՝ (առ քեզ Տէր համբարձի զաչս իմ Աստուած։) Երրորդ՝ որ հետեւեսցի կամացն Աստուծոյ՝ եւ զհաճոյս նորա խնդրսցէ. եւ ոչ բռնութեամբ քարշեսցէ. որպէս ասէր ի յաղօթելն. (ոչ իմ կամք, այլ քոյդ լիցի. ) որ միակամ էր ընդ հօր։ Եւ մեզ ուսոյց աղօթել. (եղիցին կամք քո՝ որպէս յերկինս եւ յերկրի։) Սոքա երեքեանս՝ պիտոյ են ի կողմանէ ընդունողին։ Երրորդ դէմն ի կողմանէ աղօթիցն որ է խնդրելին, պահանջի Գ իր։ Նախզի՝ սրբեալ եւ գեղեցկացեալ լինի մաքուր եւ առաքինի գործով. ըստ Յոբայ. (աղօթք իմ սուրբ էին։) Երկրորդ՝ զի թեթեւացել լինի հաւատոյն եւ յուսոյն թեւօք՝ եւ հաստատ առանց երկբայութեան. ըստ այնմ, (զամենայն զոր ինչ խնդրիցէք հաւատով՝ առնուցուք. ) եւ Դաւիթ՝ (ի քեզ Տէր յուսացայ՝ մի ամաչեցից։) Երրորդ՝ զի զբարին եւ զհոգեւորն խնդրեսցէ. ըստ այնմ, (խնդրեցէք նախ զարքայութիւնն Աստուծոյ եւ զարդարութիւն նորա. ) եւ թէ երբէք զմարմնոյն զհարկաւորն խնդրէ՝ ոչ զաւելորդն խնդրեսցէ. որպէս ասէ. (զհաց մեր հանապազորդն եւ այլն. ) սոքա երեքեանս պահանջի ի կողմանէ խնդրելեացն։ Իսկ չորրորդ՝ ի կողմանէ օգնութեանց որք են միջնորդք եւ բարեխօսք. եւ սոքա երեք դէմս ունին։ Նախ՝ երկնաւորքն. որպէս աստուածածին կոյսն, եւ ամենայն դասք հրեշտակաց եւ սուրբք ամենայն սոքա շարժեն զմարդասէր կամսն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ ժողով քահանայից եւ աղքատաց եւ այլոց. սոքա օժանդակեն աղօթողին կամաց։ Երրորդ՝ նուէրք պատարագաց՝ արտասուք՝ ծունր՝ եւ այլ ինչ. սոքա զաղօթսն համարձակ եւ հաճելի առնեն։ Եւ այսպէս ի չորս կաղմանէ՝ համարձակ եւ հաճելի առնեն. եւ կատարին հաճոյական աղօթքն կատարելոց եւ սրբոց։ Եւ այժմ հարցանելի է թէ՝ քանի՞ են յորդորմունք աղօթից։ Ասեմք թէ տասն։ Նախ՝ խիղճ մտացն մեր՝ խեթկէ եւ զարթուցանէ զմեզ յաղօթս։ Երկրորդ՝ սէրն Աստուծոյ եւ արքայութեան։ Երրորդ՝ ահ եւ երկիւղ դժոխոցն։ Չորրորդ՝ քաղցրութիւն աղօթիցն։ Հինգերորդ՝ սովորութիւն մեր յաղօթս։ Վեցերորդ՝ պահապան հրեշտակն մեր։ Եօթներորդ՝ ընկերք մարմնականք։ Ութներորդ՝ տեղիքն սրբութեան։ Իններորդ՝ ժամանակն աղօթից. (զի ժամ է յառնել Տեառն՝ խափանեցին զօրէնս։) Տասներոդ՝ ազատութիւն յամենայն մարմնական հոգւոց։ Եւ ընդդէմ այսմ՝ բազում են որք խափանեն զաղօթսն։ Նախ՝ հակառակութիւն դիւաց՝ որք խափանեն զմեզ յաղօթից. եւ թէ երբեմն աղօթեմք, յայն ժամ զխորհուրդն զանազան ախտիւ ցրուեն։ Երկրորդ՝ ծուլութիւն մարմնոյ. որ հեշտանայ եւ ծանրանայ։ Երկրրորդ՝ զբաղմունք աշխարհի եւ սէր անցաւորաց. որպէս մեծանալ՝ շահիլ, ժողովել, եւ այլն. զորս փուշս կոչէ զնոսա տէրն։ Չորրորդ՝ հարկաւորացն կարօտութիւն. որպէս յաղքատս է տեսանել։ Հինգերորդ՝ չար ընկերք եւ չար մարդիկ են հակառակ հոգւոց։ Վեցերորդ՝ զի ոչ է սովորեալ յաղօթս. եւ ոչ առեալ զճաշակ նորա։ Եօթներորդ՝ անմտութիւն. զի ոչ գիտէ ընտրել զմնացական եւ զանցաւոր գործս։ Ութներորդ՝ անհոգութիւն. զի մոռացեալ է զօր մահուն եւ զդատաստանն Աստուծոյ, եւ զտանջանսն յաւիտենից։ Իններորդ՝ անհաւատութիւն. զի ոչ հաւատայ փոխարինաց չարեաց եւ բարեաց։ Տասներորդ՝ յուսահատութիւն. զի հատեալ է զյոյսն յերկնաւոր կենացն ի դասուց հրեշտակացն, եւ ի պետութեանցն։ Այս եւ այլ սոյնպիսիքս՝ խափանեն զծոյլսն ի ժամէ աղօթիցն։ Դարձեալ ասէ առակն. (ի ճանապարհաց իւրոց թիւրի, յորժամ անմիտ հրեշտակ առաքէ եւ նախատի. ) այսինքն, որպէս անմիտ հրեշտակն նախատինք է առաքողին եւ թիւրութիւն՝ եթէ առ իշխանս ուղարկեմք, եթէ առ թագաեւորս. յորժամ նա սուտ բան ասէ, մեզ լինի զէնն. որպէս եւ անմիտ հրեշտակն Ռափսակայ եկն յԵրուսաղէմ եւ հայհոյեաց զանունն Աստուծոյ. եւ սատակեցան հարիւր ութսուն եւ հինգ հազար զօրքն Սենեքերիմայ ի ձեռն աղօթիցն Եզեկիայի։ Նոյնպէս եւ աղօթքն մեր՝ հրեշտակ է պատգամաւոր ըղձից մերոց՝ զոր առաքեմք առ Աստուած. որպէս ասէ Տեառն վասն աղքատաց թէ՝ (մի զայրացուցանէք զնոսա. ասեմ ձեզ՝ զի հրեշտակք նոցա հանապազ տեսանեն զերեսս հօր իմոյ որ յերկինս է. ) այսինքն, աղօթք նոցա ընդ հրեշտակացն ելանեն յերկինս առ Աստուած։ Արդ՝ եթէ աղօթք մեր անմիտ հրեշտակ լինի, այսինքն շատախօսութիւն հեթանոսաց եւ մարմնական խնդիրք, յայնժամ հրեշտակքն Աստուծոյ որք մատուցանեն զաղօթս մեր, նախատեն եւ անարգեն զնոսա. եւ ոչ թողուն ի դրունս Աստուծոյ. որպէս մեծամեծք եւ դռնապանք՝ ոչ մուծանեն զանարժան մարդն առ թագաւորն։ Եւ թէ հրեշտակքն երկնաւորք աղերսեն զաղօթս սրբոց յայտ է ի Տուբիթն. որպէս հրեշտակն. (յոր ժամ կացեր դու եւ նուն քո Սառայ յաղօթս, ես մատուցի սրբոյն։) Եւ ի տեսիլն ասէ. (հրեշտակն ունէր ոսկի խնկանոցս ի ձեռն. եւ տուաւ նմա խունկ բազում. ) այս է զաղօթս սրբոցն. զի մատուսցէ առաջի ոսկի սեղանոյն։ Իսկ օգտութիւն աղօթիցն՝ է այսպէս։ Նախզի՝ անմռունչ հեծութիւնն եւ աղօթք սրտին՝ առնէ օգուտ. զի յագենայ եւ զուարճանայ իմացմամբ Աստուծոյ. որպէս ասէ Դաւիթ. (որպէս ի ճարպոյ պարարտութենէ լցցի անձն իմ. եւ շրթամբք ցնծութեան օրհնեսցէ զքեզ բերան իմ. ) այսինքն, որպէս ճարպն լնու զորովայնն, եւ զուարթ առնէ իւղն. նոյնպէս եւ աղօթք սրտին առ Աստուած՝ զհոգի մարդոյն զուարթացուցանէ՝ եւ պարարէ եւ լնու ցնծութեամբ։ Երկրորդ՝ յորժամ զգայարանքն խափանին ի գործոց, յայնժամ ըստ ինքեան առանձնացեալ վերանայ յերկինս. որպէս սրբոյն Ստեփաննոսի. եւ տեսանէ զՔրիստոս ընդաջմէ հօր Աստուծոյ. եւ զհրեշտակաց կարգաւորութիւնս. եւ զմարդկան ընտրելոց անդրանկաց հոգիս դասակից նոցա. որպէս ետես Յօհաննէս ի տեսիլն զքսան եւ չորս երիցունսն. եւ զհոգիս յամենայն ազգաց ժողովելոցն անդ. յայնժամ այնու յուսով զուարճանայ. եւ պայծառանայ միտքն. եւ ուրախանայ առ ինքեան։ Երրորդ՝ միտք մարդոյս երկու ներհակ ունի. մինն ծանրութիւնն մարմնոյս եւ նսեմութիւնն. զի իսմա է՝ եւ սովաւ տեսանէ եւ լսէ եւ այլ։ Եւ երկրորդն՝ հակառակ եւ պատրօղ անմամինն թշնամին. եթէ ի զգալիսս գայ, այսու պատրէ. եթէ առանձին միտքն ի յինքն անփոփի, եւ անդ արկանէ չար խորհուրդս։ Եթէ ըստ ինքեան ընթանայ ի խոկումն աշխարհական իրաց, եւ անդ մոլորէ եւ պատրէ. որպէս աղաւնին թռուցեալ, եւ թշնամի հաւ նմա հասեալ։ Այլ յորժամ աղօթիւք թռչի միտքն ի վեր ի յերկինս, եւ մտանէ ի ներքին կողմն վարագուրին առ Աստուած, եւ լուսաւորի լուսով նորին, եւ բորբոքի ի սէրն, թշնամին սատանայ զայնպիսի միտսն ոչ կարէ ըմբռնել. այլ փախչի ի ջերմութենէ հրոյն եւ յերկնային լուսոյն, ինքն խաւար գոլով եւ սառուցեալ ի սիրոյն Աստուծոյ։ Չորրորդ՝ որպէս ոք դատաւորի աղերս նուիրէ ի ծածուկ՝ եւ նա անցուցանէ զպատուհաս յանցանաց նորա. ապա թէ ոչ նուիրէ, առաւելու բարկրութիւն նորա։ Նոյնպէս դատաւոր Աստուած՝ եւ յանցաւոր մեք. պարտ է ծածուկ սրտիւ հեծեծելով նոուիրել զաղօթս. զի անցուսցէ ի մէնջ զցասումն. ապա թէ ոչ՝ առաւելու խստութիւնն։ Հինգերորդ՝ խոր շտեմարանէ սիրտ մարդոյ. մինչ զի ոչ մարդ, եւ ոչ դեւք, եւ ոչ հրեշտակք կարեն իմանալ. այլ միայն (Աստուած քննէ զսիրտ եւ զերիկամունս. ) եւ ի նոյն քրքրեալ սրտին յորժամ տեսանէ յստակ զխորհուրդն, ծագէ զլոյս իւր ի նմա. եւ հաստատէ ի հաւատս եւ ի գործս։ Որպէս պատկերն տպաւորի ի յստակ հայելւոջն. եւ լոյս աչացն զլոյս արեգականն, եւ պայծառ ոսկի եւ արծաթն զճառագայթիլն, այսպէս եւ յստակ միտք աղօթողին՝ զպայծառ լոյս հոգւոյն սրբոյ յինքն ձգէ եւ լուսաւորին։ Այսպէս (սուրբքն զԱստուած տեսանեն յաղօթս ըստ Տէն ձայնին։) Որեւ զմեզ արժանիս արասցէ տեսութեան իւրոյ Քրիստոս Աստուած մեր. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն Կարգաց Աղօթից. ի բանն՝ (Տէր՝ եթէ զշրթունս իմ բանաս, բերան իմ երգեսցէ զօրհնութիւնս Քո։) Սաղ. 5. 17։ (Գլուխ. ՁԴ)

Զբերան իմ բացի եւ առի զՀոգի աղօթէ մարգարէն։) Եւ մեք բացցուք զբերան մտաց՝ եւ առցուք զհոգի շնորհաց. եւ նովաւ խօսեսցուք զտեսութիւն առաջի եդեալ բանիս որ ասէ։ (Տէր եթէ զշրթունս իմ) շնորհաց. եդեալ բանիս որ ասէ։ (Տէր եթէ զշրթունս իմ բանաս։) Եւ նախ քան զտեսութիւն բանիս՝ չորս ինչ հարցանելի է։ Նախ թէ՝ քանի՞ են աղօթք։ Երկրորդ՝ թէ վասն է՞ր ի գիշերի աղօթեմք։ Երրորդ՝ թէ վասն է՞ր ի գիշերի յառնեմք։ Չորրորդ՝ ընդէ՞ր մէջ գիշերն է սկիզբն ամենայն ժամուց։ Եւ ապա զմեկնութիւն բանիս։ Տեսցուք զառաջին թէ՝ քանի՞ են ժամք աղօթիցն։ Ասեմք՝ ի հին օրէնս եօթն անգամ էր. որպէս ասէ Դաւիթ. (Է անգամ յաւուր օրհնեցից զքեզ։) Իսկ ի նորս՝ ինն անգամ է յաւուրն ըստ ինն դասուց հրեշտակաց. եւ ինն են աստիճանք քահանայապետից։ Զերեքն ի գիշերի. զերեքն ի տիւն. եւ զերեքն յերեկոյին։ Այս հասարակաց աղօթք։ Է եւ երեք առանձնական. նախ քան զմէջ գիշերն. եւ յետ առաւօտուն. եւ յետ երեկոյեան ժամուն։ Եւ այս եւս խորհուրդ։ Նախ ի դէմս երրորդութեանն. եւ զի անձն մեր՝ յերից է հաստատեալ. ի հոգւոյ, ի մարմնոյ, եւ ի մտաց։ Եւ դարձեալ՝ ինն աղօթք հասարակաց՝ եւ երեք առանձնական՝ լինին երկոտասան։ Նախ ըստ թուոյ առաքելոցն։ Երկրորդ՝ զի երկոտասան ունիմք անգամս։ Երրորդ՝ զի երկոտասան են ժամք աւուրն։ Չորրորդ՝ երկոտասան գունդ հրեշտակաց ասաց Տէրն։ Եւ այպէս Դաւիթ երկոտասան դասս կարգեաց սաղմոսաց մինչեւ յերեկոյ։ Եւ սաղմօսդ ԻԴ կարդեաց՝ ոք ի տիւն եւ ի գիշերն՝ մշտապաշտօնք լինէին։ Այս առաին հարցումն։ Երկրորդ՝ թէ վասն է՞ր ի գիշերի աղօթեմք։ Տէրն մեր զկեանս զայս՝ ի գիշեր առակեաց. եւ զհասակս մեր՝ չորս պահու գիշերոյն. եւ հրամայեաց յամենայն ժամ պատրաստ լինիլ։ Յերեկոյ՝ որ է տղայութիւնն նոր սկսեալ։ Մէջ գիշերն՝ երիտասարդն թմրեալ ի մեղս։ Հաւախօս՝ կատարեալ հասակն։ Առաւօտ՝ ծերն մերձ ի հադերձեալն։ Վասն այն յայս չորս պահս պատրաստ լինիմք աղօթից։ Յերեկոյն՝ եկեսցէն։ Ի մէջ գիշերն՝ սաղմոսն։ Ի հաւախօսն՝ հարցն։ Յառաւօտուն՝ արեւագալն։ Եւ դարձեալ՝ մեք յայս երեք հասակս մեղանչեմք որպէս ասացաք։ Այսպէս տղայն՝ անգիտութեամբ մեղանչէ։ Երիտասարդն՝ գիտութեամբ կամաւ։ Կատարեալ հասակն՝ կարողութեամբ մեղանչէ։ Ծերն՝ տկարութեամբ կամ չարութեամբ մեղանչէ. զի մեղքն թողեալ է զինքն։ Վասն այն յայս Դ ժամ գիշերոյս աղօթեմք՝ զի արդարասցուք։ Է եւ այլ իմն պատճառ. զի ի գիշերն խորհուրդ մարդոյն յստակ մնայ յարտաքին զգայութեանցս. զի դադարեալ են։ Վասն որոյ գիշերոյ աղօթքն՝ առաւել հաճոյ եւ ընդունելի է։ Այս երկրորդ հարցումն։ *Երրորդ՝ թէ վասն է՞ր ի մէջ գիշերի յառնեմք։ Ասեմք այսմ չորս պատճառ։ Նախ՝ ի մէջ գիշերին առաւել ծանրանայ քունն. ի յայս ժամանակս թօթափեմք զքունն եւ աղօթեմք. ուսեալք ի մարգարէ էն. (ի մէջ գիշերի յառնէի խոստովան լինիլ առ քեզ։) Երկրորդ՝ ի սոյն ժամս առաւել տիրէ հեշտութիւն մեղաց. ի սոյն ժամս աղօթելով՝ զերծանիմք ի մեղաց։ Երրորդ՝ ի մէջ գիշերի յարուցեալ Տէրն երեւեցաւ իւղաբերիցն՝ որք պատրաստք էին իւղօք եւ խնկօք. ի յայս ժամս աղօթիւք եւ արտասուօք պատրաստ կացցուք. զի երեւեսցի Քրիստոս ի հոգիս մեր։ Չորրորդ՝ ի խորհուրդ իմաստուն կուսանացն. որք ի մէջ գիշերի կազմեցին զլապտերս. եւ ընդառաջ ելին փեսային։ Եւ մեք նմանեալք նոցա, զլապտերս հաւատոյ եւ զլոյս մտաց վառեսցուք. զի Քրիստոս արժանի լիցուք։ Այս երրորդ հարցումն։ Չորրորդ հարցումն՝ ընդէ՞ր մէջ գիշերն է սկիզբն ամենայն ժամուց։ Նախ գիտելի է՝ զի ոմանք սկիզբն աւուրն՝ զերեկոյն դնեն. որպէս եբրայեցիք եւ ասորիք։ Եւ արտաքինքն՝ զմէջ աւուրն ասեն սկիզբն. յորում ժամու արեգական ի կորնթարթն երկնից ելանէ։ Այլ ի մէջ քրիստոնէին՝ կրկին է սկիզբն աւուրն։ Մին առաւօտն՝ որ զպահսն եւ զուտիսն բաժանէ։ Եւ մին մէջ գիշերն՝ որ սկիզբն է տօնից եւ ժամակարգութեանց. վասն այն զտօն վաղուեան աւուրն ի մէջ գիշերի սկանիմք։ Զի ի մէջ գիշերի ծնաւ ի սուրբ աստուածածնէն. ի մէջ գիշերի ըմբռնեցաւ ի հրէիցն. ի մէջ գիշերի գալոց է Քրիստոսի ի դատաստան։ Դարձեալ գիտել է՝ զի զԱդամայ մինչ ի Քրիստոս՝ տիւն յառաջանայր գիշերոյն։ Այլ ի Քրիստոսէ մինչ ի կատարած՝ գիշերն յառաջանայ տունջեան։ Եւ այս է պատճառն. զի Ադամ ի լուսոյ ստեղծեալ՝ ի խաւար փոխեցաւ. ընդդէմ նմին՝ Քրիստոս ի խաւարէ ի լոյս փոխեաց զմեզ. յաղագս որոյ ի մէջ գիշերի ծնաւ Քրիստոս. եւ ի մէջ գիշերի յարեաւ ի գերեզմանէն։ Այս երկու պատճառ՝ որ մէջ գիշերն է սկիզբն ամենայն ժամուց։ Երրորդ պատճառ ի մէջ գիշերի ասեմք զսաղմոսն Դաւթի. զի օրէնքն գիշերեն. եւ աւետարանն լոյս։ Եւ Դաւիթ ի մէջ գիշերոյ օրինացն երգեաց զսաղմոսն. այսինքն յաւուրս Դաւթի խոտեաց զզոհս հին օրինացն. եւ հաճեցաւ ի պատարագս օրհնութեան. ըստ այնմ, (ոչ ընդունիմ ի տանէ քումմէ զուարակս. եւ մատո Աստուծոյ պատարագ օրհնութեան։) Վասն այն ի մէջ գիշերի զբանաւոր պատարագս մատուցանեմք։ Այժմ տեսցուք զմեկնութիւն բանիս որ ասէ։ (Տէր եթէ զշրթունս իմ բանաս։) Եւ զի մեք բանամք զբերանս. վասն է՞ր ի տեառն է խնդրեմք։ Նախ ասեմք՝ թէպէտ մարմնոյ շրթունքս մեր են, այլ զբերան հոգւոյս Տէրն բանայ՝ որ պատկեր է նմա։ Դարձեալ՝ երկու կապ է բերանոյն. այսինքն, հրամանն, եւ երկիւղն սուրբ. կապ են սոքա։ Նախ հրամանն՝ զոր եդ Ադամայ ի պտղոյն չուտել. եւ անհրաման եկեր. մեք հրամանաւ նոր բանամք զբերանս ի պտուղ օրհնութեան։ Երկրորդ երկիւղն՝ որ յերկեսցէն ասացաւ. (ընդ սուրբ երկիւղ քո բեւեռեալ պահեա։) Է եւ այլ չորս կապ՝ որք ոչ են սուրբ. այսինքն մեղք, տգիտութիւն, ծուլութիւն, եւ քուն։ Նախ մեղքն կապէ զբերանն. որպէս այն՝ (սակայն մեղաւորին ասէ Աստուած, դու ընդէ՞ր պատմես, եւ այլն։) Երկրորդ՝ տգիտութիւն. ըստ այնմ, (դու զգիտութիւն իմ մերժեցեր, եւ այլն։) Երրորդ՝ ծուլութիւն. (զի յուլիցն եւ ծուլիցն՝ փակեալ է դուռն արքայութեանն. ) որպէս այն որ ծրարեաց ի վարշամակի։ Չորրորդ՝ քուն. ըստ այնմ, (մինչերւ յե՞րբ ննջիցէք. արիք կացէք յաղօթս. ) վասն այն յորժամ զարթնումք, համարձակութիւն խնդրեմք։ Եւ զի այն կրկին անգամ. զի կրկին բերան էր նախահարցն. եւ մեզ կրկին բերան է՝ հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Եւ չորս փոխ սաղմոսին՝ ի քաւութիւն չորեքնիւթեայ բնութեանս մեր։ Չի հողն զծուլութիւնն առնէ. եւ ջուրն զգիջութիւնն. օդն զհպարտութիւնն. եւ հուրն զբարկութիւնն։ Եւ դարձեալ չորս է փոխն։ Առաջինն փրկիլ խնդրէ ի մարմնոյ փորձանաց. (Տէր զի բազում եղեն նեղիչք իմ ասէ։) Երկրորդն՝ վասն մահու եւ գերեզմանաց։ Երրորդն՝ վասն հոգւոյն նորոգութեան։ Չորրորդն՝ վասն հանդերձեալ դատաստանին։ Եւ հարիւր Տէր ողորմեայն ապաշխարութեան՝ ի խորհուրդ հարիւր ոչխարացն, յորոց մինն էր պակասեալ։ Եւ յիսուն մարտիրոսաց՝ զի ազատեալք եղեն։ Եւ երեք ի դէմս երրորդութեան ի տէունական տօնս ի հոգւոյ եւ ի մարմնոյ եւ ի մտաց մեր սրբութիւն։ Իսկ ասելն՝ օրհնեալ Տէրն մեր եւ փրկիչն Յիսուոս Քրիստոս։ Նախ զի՝ յօրհնութենէ սկսեալք, ի նոյն աւարտեմք։ Եւ դարձեալ՝ զամենայն աղօթս մեր՝ ի քրիստոս նուիրեմք. զի նա ընծայէ հօր։ Յետ որոյ կանոն սաղմոսաց. Է գուբղայն՝ աստի կենացս. եւ ութն հանդերձելոյն։ Նոյնպէս եւ ութներորդ կանոնն որ ելք աստիճանաց ասի՝ զելանելն յաստեացս նշանակէ։ Իսկ կանոնագլուխն՝ կրկին ունի խորհուրդ։ Նախ՝ որպէս Յեսու զեօթն զեօթն օր շուրջ եկեալ յերիքովի՝ զվեց օրն լռութեամբ. եւ յեօթն երորդին՝ աղաղակաւ. եւ կործանեցաւ պարիսպն ի ձայնէն։ Այսպէս եւ մեք զվեց գուբղայն ի թիւ ասեմք. եւ զեօթն ձայնիւ. եւ զփոխն աղաղակաւ. եւ ի կործանիլ մեղացն, ապա օրհնութիւն Աստուծոյ նուագեմք։ Դարձեալ՝ վեցիւք շարժիմք ի կեանս. եւ յեօթներորդն հանգիստ հոգւոց. եւ ի գոչել փողոյն՝ յառնեմք. եւ ապա զօրհնութիւն ընդ հրեշտակս մատուցանեմք։ Զի տասն օրհնութիւն կիրակէին. նոյնպէս եւ օրհնութիւն մարտիրոսացն. զի ազատեցան յաստեացս։ Իսկ ի պահսն ոչ է օրհնութիւն. զի ընդ ապաշխարութեամբ եմք. նոյնպէս եւ ոչ խունկ. զի գարշահոտ եմք մեղօք։ Իսկ թագաւորքն երեք երեք տուն է՝ ի դեմս երրորդութեանն. եւ միջի տունն ի սաղմոսաց խառնեալ. զի Աստուած է մարդացեալ։ Եւ կրկին է թագաւորութիւնն Աստուծոյ. առաջինն կամողաց. եւ վերջինն կամողաց եւ ոչ կամողաց։ Եւ դարձեալ՝ առաջին թագաւորն է Քրիստոս. եւ վերջին՝ թագաւորեալքն ընդ նմա. թէ աստ, թէ ի հանդերձեալն. վասն որոյ ընթեռնումք զյիշատակս նոցա։ Եւ ի տէրունական տօնս՝ հրեշտակացն երգակից լինիմք. եւ աստ կատարի մէջ գիշերոյ ժամն։ Իսկ հարցն երեք երեք տուն։ Նախ՝ ի դէմս երրորդութեանն։ Երկրորդ՝ վասն երից նախահարցն։ Երրորդ՝ զի երեք էին մանկունքն։ Եւ գործատունն երկու տուն՝ զի երկու են զի երկու են արարածք՝ եկնաւորք եւ երկրաւորք. իմանալիք եւ զգալիք։ Եւ սաղմոսն վաթսուն տուն՝ զի պատկերն Բելայ՝ վաթսուն կանգուն էր։ Եւ վեց տուն շարականն՝ վեց կանգուն էր լայնն։ Եւ երեք Աստուած քաւետ՝ ապաշխարութեան է որպէս ասաց մաքսաւորն։ Իսկ մեծացուսցէն՝ ամենայն խորհրդոց կատարումն է. զի թէ չէր ծնեալ ի կուսէ, եւ ոչ էր խաչեալ եւ ոչ յարուցեալ։ Եւ զի հարցն ի դէմս Ադամայ էր. եւ ողորմեայն ի դէմս Եւայի յապաշխարութիւն. մեծացուսցէն ի մէջն՝ զի լուծիչ է երկուց դատապարտութեանցն։ Եւ այն որ ի կիրակէն փակեմք զդուռն՝ թաղման եւ յարութեան է խորհուրդ։ Եւ համբոյր աւետարանին՝ որ յանւանէ կոչեաց զՊետրոս. այլ ի համբոյր եկն մեզ Քրիստոս մարմնովն։ Իսկ ընդ ողորմեայն զկուրծսն բախել՝ զի սովոր են կանայք յապաշխարելն զկուրծսն բախել։ Եւ Տէր երկնիցն բարձիւ՝ ընդ հրեշտակաց երգ. եւ երեք փոխն՝ ի դէմս երրորդութեան։ Եւ անդ փառք ի բարձունս՝ զոր երգեցին հրեշտակքն ի ծննդեանն. եւ յերրորդ ժողովն ապա կատարեցաւ։ Այս դաւանութիւնս ընդ ծագումն լուսոյն. զի հրեշտակքն ուսուցին. եւ ի ծննդեան ասացաւ. եւ ի Նիկիային ի հասարակ օրն. զոր առաքեալքն եւ հայրապետքն կարգեցին։ Եւ այն որ համաձայնիմք՝ զի հրեշտակք ընդ մարդիկս երգեցին։ Այլեւ ի հանդերձեալն համաձայնիմք ընդ նոսա Աստուծոյ, ընդ հրեշտակս։ Եւ առաւօտու երգն ի դէմս խաչին. զի չորս բաժին է։ Եւ ապա երեք սրբութեանն՝ դառն անմահ զենեալ ի վասն նորա։ Եւ որպէս ճաշու մեսեդին եւ երեկոյանն զչորրորդ մասնդ որակի գինւոյն եւ իւղոյն նշանակեն։ Նոյնպէս եւ առաւօտու երգն՝ զխաչն քառաթեւ։ Իսկ երեք սրբեանն ի դէմս Քրիստոսի՝ աւետարանն վկայեաց. (զայս ասաց ասէ Եսայի. եւ խօսեցաւ վասն նորա։) Եւ այս է միտն. թէպէտ որպէս մարդ ըմբռնեցար՝ Աստուած ես. եւ թէպէտ կամաւ ակարացար՝ հզօր ես. եւ թէպէտ մեռար մարմնով՝ անմահ ես. վասն քո չարչարանացդ՝ ողորմեա մեզ։ Զայս Յովսէփ արեմաթացին ասաց. եւ ընկալաւ զաստուածացեալ մարմինն ի խաչէն։ Եւ զփառաւորեալն՝ թօմա առաքեալն ասաց ի փոխումն աստուածամօր կուսին։ Եւ այն որ ի ճաշուն ոչ ասեմք. զի դէմ առ դէմ խօսիմք. եւ չեմք կարօտ բարեխօսի եւ միջնորդի։ Եւ զի յօրն երիցս անգամ՝ այս է՝ նախ ի սրբութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ եւ մտաց մերոց։ Երկրորդ՝ ի դէմս ինն դասուց հրեշտակաց յերիս երրեակս որոշեալ։ Երրորդ՝ ի խորհուրդ ինն աստիճանաց եկեղեղւոյ։ Եւ յետ այսորիկ մանկունքն. զի ի Քրիստոս մանկասցուք։ Նախ՝ մկրտութեամբ։ Երկրորդ՝ ապաշխարհութեամբ։ Երրորդ՝ արեամբ։ Չորրորդ՝ ի հանդերձեալն յարութեամբ։ Եւ աստ կատարի առաւօտու ժամն։ Յետ որոյ՝ արեւագալին։ Նախ՝ ի խորհուրդ այն՝ (որ նստի յերկինս երկրի ընդ արեւելս որպէս ասէ մարգարէն։) Երկրորդ՝ եւ յարեւելից գալոց է ի կատարածի. որպէս զզգալի արեւս ծագեաց՝ հայցեմք որ զիմանալի լոյսն ծագեսցէ ի հոգիս մեր։ Դարձեալ յառաւօտուն յարեաւ Քրիստոս. եւ եգիպտացիքն յառաւօտուն ընկղմեցան ի ծովն. յառաւօտուն ստեղծեաց զարարածս Աստուած։ Եւ յառաջին ժամու աւուրն՝ երեւեցաւ Քրիստոս իւղաբերիցն։ Եւ յառաջին ժամու աւուրն՝ ուսուցանէր Տէրն զժողովուրդն։ Եւ յառաջին ժամու աւուրն՝ կացուցին կապանօք առաջի Պիղատոսի։ Եւ գիտելի է՝ զի ի հնումն Է անգաւ էր ժամն. եւ ի նորս՝ ինն անգամ։ Առաւօտեան արեւելիցն՝ եւ երեկոյեան խաղաղականն՝ ոչ էր ի հինն. այլ ի նորս է յաւելեալ։ Խաղաղականն ի խորհուրդ իջանելոյն։ ի դժոխս՝ որ խաղաղացոյց զհոգիսն։ Եւ արեւագալն ի խորհուրդ յարութեանն. զի յարուցեալ ի մէջ գիշերի, ընդ արշալոյսն երեւեցաւ առաքելոցն եւ իւղաբեր կանանցն։ Այս առաւօտու երեք ժամու խորհուրդն։ Իսկ ի ճաշն երեք ողորմեայն՝ երեք ժամն է տունջեան։ Առաջին ողորմեայն ի դէմս հոգւոյն. որ յերրորդ ժամու էջ ի դասս առաքելոցն։ Եւ յերրորդ ժամու աւուրն կապեցաւ Քրիստոս ի հրէիցն։ Եւ յերրորդ ժամուն խաչեցաւ ըստ գրեցելոյ աւետարանիչն Մարկոսի։ Եւ յերրորդ ժամու կանոնեցաւ ի նոցանէ պատարագել զՔրիստոս։ Եւ յերրորդ ժամու հատանի վճիռ յարդար դատաւորէն ի վերայ մեղաւորաց. ըստ որում հատին վճիռ մահու ի վերայ անմահ թագաւորին։ Եւ յերրորդ ժամու հաւանեալ կինն՝ ճաշակեաց ի հրաժարեցուցեալ ծառոյն։ Իսկ երկրորդ ողորմեայն ի վեցերորդ ժամուն՝ վասն ճաշակման նախաստեղծիցն. որք անկան ի մեղս. եւ արտաքսեցան ի դրախտէն։ Եւ ի սոյն ժամու իշխանն մահու հասնի ի վերայ ամենայն ուրուք. որդունակ նախնեացն որք մերկացան զպատմուճանն սրբութեանն։ Այսպէս երկրորդն Ադամ՝ ի վեց ժամու աւուրն եկն յիմանալի դրախտն ի սուրբ աստուածածինն. եւ յղացաւ ի նմանէ։ Եւ ի սոյն ժամու բեւեռացաւ ի խաչին մերկացեալ. ի փայտին ճաշակեաց զլեղին. Այլեւ ի վեց ժամու աւուրն երեւեցաւ մատասանիցն եւ եկեր ընդ նոսա յաւուրն յայն, յորում կամեցաւ համբառնալ յերկինս։ Եւ ի վեց ժամու աւուրն օձն պղնձի բարձրացաւ ի Մովսիսէ յանպատին Սինայ՝ յօրինակ փրկչին Յիսուսի։ Իսկ երրորդ ողորմեայն յինն ժամու աւուրն՝ ըստ այնմ առադրի. վասն զի ի ժամուն յորում յանցեաւ Ադամ, եւ յետ մեղանացն մնաց ի դրախտին, նոյն չափ Քրիստոս չարչարեցաւ ի վերայ խաչին. որպէս ասէ եւ Սեբի Եմեսու եպիսկոպոսն։ Եւ յորում ժամու վասն անզղջական խոստովանութեան դատապարտեցան ի հրամանէն ելանել ի փափկութենէ վայրեացն, ի նմին ժամու Տէրն արարածոց արձակեալ աւանդեաց զմարդկային հոգին աստուածացեալ. եւ արձակեաց զկապեալ հոգիսն ի բռնութենէ մահու։ Եւ ի ժամու յորում փակեցաւ դրախտն՝ փշրեցան աղխք դժոխոց։ Եւ յորժամ ծածկեցաւ ծառն կենաց՝ ի նոյն ժամու խոցեաց զինուորն գեղարդեամբն զկող փրկչին. բացաւ աղբիւրն ի կողէն՝ եւ ել արիւն եւ ջուր։ Եւ ի ժամու յորում մերժեցաւ Ադամ յադինայ՝ յայնժամ աւազակն վասն խոստովանութեանն եմուտ Կարապետ այնոցիկ, որոց անդ են դառնալոց։ Վասն այն ի սոյն ժամու աղօթեմք։ եւ փառաւորեմք զՔրիստոս. զի մտցուք ուր ինքն հորդեաց մեզ ճանապարհ։ Այլեւ յինն ժամու աւուրն համբարձաւ Քրիստոս յերկինս եւ նստաւ ընդ առաջմէ հօր։ Եւ Մովսէս յինն ժամու աւուրն եհար զվէմն եւ բղխեաց ջուրն։ Վասն այսքան պատճառացս՝ աղօթեմք ի յիններորդ ժամուս։ Իսկ ի տասներորդ ժամն՝ յորում Տէրն կենաց էջ իշիրիմ մահացելոցն. եւ անապական յարութեամբ հաստատեաց յոյս մարդկան սեռի. եւ ի ժամու առաջին մարդոյն մաշկասփած լինելոյն՝ պատի պաստառակալօք բնակեալն ի լոյս անմատոյց։ Եւ յորում ժամու Ադամ հեռացաւ ի դարախտէն, էջ ի սիրտ երկրի ընդ աջմէ հօր գահակալեալն. ուստի պարտ է աղօթել. (զի որ էջ ի ստորին կողմ երկրի, ) տարցէ զմեզ ի վերին աշխարհն անմահ մարմնով նորոգեալ։ Իսկ յերեկոյի ժամուն փառաւորեմք զԱստուած. զի յայնմ ժամու Քրիստոս կատարեաց զպատարագն ի վերնատանն. եւ լուաց զոտս աշակերտացն։ Եւ ի նմին ժամու ի ջուցին ի խաչէն. այլեւ գոհութիւն վասն զտիւն կատարելոյ։ Նաեւ պատճառացն հասեալ ի խաւարիլ լուսոյն, մեծ եւ աւելի փոյթ ունին ի լրութիւն, որովայնին յաղագս պակասութեան գիշերոյն. վասն որոյ զխափան գիշերոյն զմտաւ ածեալ՝ աղօթէ եկեղեցի ըստ մարգարէին ասելով. (ես առ Աստուած կարդացի։) Իսկ ի վերջին ժամու երեկոյին որ է խաղաղականն՝ օրհնեմք զԱսոտուած. զի ի նմին ժամու յորժամ զղօթէր Քրիստոս, հեղութիւն ի նմանէ քրտունքն արեան։ Եւ ի նմին ժամու եդաւ ի գերեզմանի։ Եւ ի նմին ժամու եկաց ի մէջ աշակերտացն դրօքն փակելովք, եւ ետ նոցա ողջոյն։ Եւ վասն այսպիսի բարութեաց զորս առեալք եմք ի Քրիստոսէ՝ ի նմին ժամու փառաւորեմք զնա։ Այսքան առ այս։