Նորին քարոզ Յօհաննու եւ Յակօբայ։ (Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն զոր սիրէրն Յիսուս զի գայր զհետ Նորա եւ այլն։) Յօհ. 21. 20։ (Գլուխ. ՃՁԱ)

Պայծ առ է մեզ Բան տօնախմբութեանս ո՛վ քրիստոսասէր ժողովուրդք. քանզի առաքելական է հաենդէսս. վկայական մրցանակս. սրբազան տեղիս՝ եւ հրեշտակական է ժողովս։ Արքունական է սեղանս. եւ երկնաւոր կոչեցեալ Քրիստոս։ Բարի է կոչնատէրս. եւ հոգեւոր կերակուր եւ ըմպելիս։ Առաքելական է հարսանիսս. եւ պայծառազգեստ խրախճանութիւնս։ Զի այսօր հոգեւորական տօնս մեզ կազմեաց աւետարանիչն Յօհաննէս. ոչ կերակուր եւ ըմպելի մարմնոյ յոր յագեցութիւնն շռայլութիւն գործէ. այլ հոգեւոր եւ աստուածային երանութեան սեղանս յօրինէ։ Եւ շնորհ հոգւոյն պարգեւաց է՝ որ այսօր արժանաւորեաց զմեզ ժամանել մեծի աւուրս սրբազան յիշատակի առաքելոցն սրբոց, եւ հարազատ աշակերտացն Յակօբայ եւ Յօհաննիսի։ Նոյն ինքն տացէ մեզ բան եւ իմաստութիւն. եւ ձեզ ունկն եւ լսողութիւն. ի գովեստ եւ ի պատմութիւն աւետարանչացն պատուասիրութեան որ ասէ։ (Դարձաւ Պետրոս եւ ետես զաշակերտն զոր սիրէրն Յիսուս։) Եւ վասն այսր բանի՝ չորս ինչ ասելի է մեզ։ Նախ վասն տօնիս՝ որ վերջոյ է կարգեալ։ Երկրորդ՝ վասն մեծութեան աւետարանչին։ Երրորդ՝ ի գովութենէ նորին։ Չորրորդ՝ վասն առաջիկայ բանիս տեսութեան։ *Տեսցուք զառաջինն որ տօնս այս՝ քան զայլ երիցն վերջոյ է կարգեալ. ոչ վասն փոքրկութեան. այլ առաւել վասն գերազանցութեան։ Եւ այս յայտ է ի վեց պատճառաց եւ օրինակաց։ Նախ զի՝ Աստուած հրամայեաց ի յօրէնսն զսկիզբն տօնին մեծարանօք ընդունիլ. եւ զկատարումն կրկին պատուել զոհիւք եւ պատարագօք. զի մի թուեսցին ձանձրացեալք տօնիւն։ Այսպէս եւ սպասաւորք բանին՝ ի սկիզբանն զգուշ լինին նախերգութեամբ. զի զարթուսցեն զլսօղս. եւ զվճարն գեղեցկացուցանեն. զի համ թողցեն յասելեացն։ Այսպէս եւ տօնիս այս՝ կատարումն է այլ երիցն։ Երկրորդ՝ որպէս մարգարէքն նախ էին ժամանակաւ եւ առաքեալքն յետոյ. այլ նախապատիւ են առաքեալքն քան զմարգարէս. որպէս ասէ Պօղոս. (զորս եդ Աստուած յեկեղեցւոջ՝ այս են. նախ զառաքեալս. երկրորդ զմարգարէս։) Այսպէս եւ տօնս այս՝ նախապատիւ է քան զառաջինսն։ Երկրորդ՝ որպէս կոչեմք գերադրական. թագաւորաց թագաւոր. իշխանաց իշխան. Տէրանց Տէր. այսպէս եւ սա ի մէջ աւետարանչացն եւ առաքելոցն՝ գերադրական է փառօք։ Նոյնպէս եւ տօն սորա՝ գերադրական է քան զառաջինսն։ Չորրորդ՝ որպէս ասեմք. երկինք երկնից. սրբութիւն սրբոց. թէպէտ տեղեաւ առաջին է սրբութեան խորանն. եւ ապա սրբութիւն սրբոցն. այլ ի նա միանգամ մտանէր քահանայապետն ի տարւոջն. եւ առաջին խորանն՝ յամենայն ժամ քահանայքն։ Եւ երկինքս մեզ առաջին է քան զերկնից երկինս։ Այլ երկինքն հրեշտակաց է բնակութիւն. եւ վերին երկինքն Աստուծոյ։ Այսպէս եւ տօնս այս աստուածաբան աւետարանչին է՝ որ բարձրագոյն է սրբութեամբ քան զամենայն մարդիկ։ Հինգերորդ՝ զի յամենայն ուրեք հասարակքն նախադասք են քան զյատկականս. որպէս փայտն քան զայս անուն փայտ. եւ մարդն քան զպետրոս. այլ յատուկն պատուական է քան զհասարակն։ Նոյնպէս փառք սրբոցն զորս տօնեցաք՝ հասարակ է մարգարէից եւ առաքելոց եւ մարտիրոսաց. իսկ սորայս փառքս՝ յատուկ միայն իւրն է առանձինն. որպէս ցուցանելոց եմք յառաջիկայդ։ Վեցերորդ յայտ է՝ զի որքան տօն սորա մերձ է ի ծնունդ փրկչին՝ այսքան մօտաւոր եւ ընտանի է անհաս խորտրդոցն Աստուծոյ, եւ պատւեալ տօնիւ։ Յաղագս այսր պատճառաց՝ աստ կարգեցաւ տօն սրբոյ աւետարանչիս վերջոյ քան զայլ երեք տօնս։ Այս առաջին գլուխն։ *Երկրորդ գլուխն վասն պատուոյ աւետարանչին։ Զի թէպէտ երկոտասանք էին թւով առաքեալքն որք նախ քան զլինիլն աշխարհի ընտրեցան՝ եւ ի Քրիստոսէ կոչեցան եւ զդատողական աթոռս ընկալան։ Այլ սրբոյն Յօհաննէս՝ նախամեծար եւ գերագոյն պատիւ ընկալաւ երկոտասան թուով քան զայլ առաքեալսն։ Նախզի՝ ըստ մարմնոյ ազգակից էր Քրիստոսի. զի մայր սոցա Սողոմէ՝ դուստր է Յովսէփայ որ աստուածահայր կոչէցաւ. եւ որպէս որդիքն Յովսէփու՝ եղբարք կոչին Քրիստոսի. եւ դստերքն քորք անուանին։ Ապա ուրեմն Յակօբոս եւ Յօհաննէս՝ քեռորդիք էին Քրիստոսի։ Եւ այս ոչ փոքր գովութիւն է՝ մարդացելոյն Աստուծոյ մարմնով ազգակից լինիլ։ Երկրորդ՝ զի երկոքեանն կոյսք էին եւ սրբութեամբ սնեալ. ոչ հոգեկան եւ ոչ մարմնական, ոչ մահացու եւ ոչ ներելի մեղք էր ի նոսա. ըստ այնմ որ ասէ. (զծածուկ ախտ հոգւոյ իմոյ սանձեցեր. եւ զյայտնի գործ նորին խափանեցեր։) Երկրորդ՝ զի սիրելի աշակերտ կոչեցաւ. (աշակերտն այն զոր սիրէրն Յիսուս։) Եւ այս մեծ երանութիւն է՝ որ սիրեցելոյն ի հօրէ սիրելի եղեւ աշակերտ։ (Եւ որ զիսն սիրեն՝ սիրեմ ասէ Տէր. եւ գտցեն մեծ բարութիւնս։) Եւ ի մէջ աշակերտացն որպէս Պետրոս առաւել սիրէր զՔրիստոս. այսպէս Յօհաննէս առաւել սիրիւր ի Քրիստոսէ։ Չորրորդ՝ զի անկաւ զլանջօքն նորա. եւ մաքրեցաւ որպէս զոսկի ի հուր. եւ այս մեծ նշան սիրոյ. զսիրտն մերձ եդեալ սրտին Քրիստոսի, եւ եղեւ սիրտ եւ կամք Քրիստոսի. եւ զծածուկս սրտի նորա ծանեաւ զանճառելի խորհուրդս. եւ ի շնչոյն Քրիստոսի սրբեցաւ սիրտ եւ խորհուրդ եւ զգայութիւն նորա. որպէս ոսկի մաքրեալ ի հրոյ։ Հինգերորդ՝ զի որդի սրբոյ կուսին կոչեցաւ. եւ ի նա յանձնեաց զմայրն իւր ի խաչին ասելով. (ահա մայր քո. եւ ահա որդի քո։) Եւ այս յիրաւի՝ զի կոյսն Յօհաննէս սպասաւորեաց կուսին Մարիամու զերկոտասան ամն, մինչ փոխեցաւ առ կուսածինն որդի։ Վեցերորդ՝ զի որդի որոտման կոչեցաւ ի Քրիստոսէ. ոչ որոտումն ամպոյ որ դժընդակ է լսելեաց, այլ որոտումն որ ելից զտիեզերս քաղցր բարբառով քան զամենայն երգս. զի ի վերուստ որոտմամբ աւետարարնեաց զբանն Աստուծոյ ի սկզբանէ ընդ Հոր Աստուծոյ Աստուած գոլով։ Եօթներորդ՝ զի առաքեալ էր՝ եւ աւետարանիչ եղեւ Քրիստոսի. ոչ միայն բանիւ քարոզելով, այլեւ գիրս գրելով եւ արդեամբ ցուցանելով։ Ութներորդ՝ զի զբաժակն Քրիստոսի եւ զմկրտութիւնն յանձն առին ըմպել եւ մկրտիլ երկոքին եղբարքն հարազատք. եւ նստիլ ընդաջմէ եւ յահեկէ նորա ի փառս որդւոյն Աստուծոյ։ Իններորդ՝ զի զհրաշալի տեսիլն ետես ի Պատմոս կղզին. որ ոչ փոքր ինչ շնորհ է յայտնութեան վասն կատարածի աշխարհի. եւ գալստեան նեռինն. զհանգիստն արդարոց. եւ զտանջանս մեղաւորաց։ Տասներորդ՝ վասն նորա ասաց Տէրն. (թե կամիմ զի կացցէ դա մինչեւ ես գամ. ) այսինքն, ոչ ի ձեռն հրեշտակի, եւ ոչ ի ձեռն մարդկան մեռանիլ. այլ ես գամ եւ վերափոխեմ զսիրելի աշակերտն իմ առիս։ Զայս մեծարանս որպէս առ մայրն իւր սրբոյ երեւեցոյց. այսպէս եւ առ սա արար։ Մետասաներորդ՝ զի ծերացեալ մարմնով, եւ քան զամենայն առաքեալսն բազում ժամանակս քարոզեաց ի յերկրի. ի բանտ եւ յաքսորանս կացեալ, ի ծով եւ ի ցամաք, սերմանեաց զբան վարդապետաութեանն. բազում սքանչելիս ցուցեալ. եւ բազում աշխարհս լուսաւորեալ։ Երկորտասաներորդ՝ զի վերացեալ եղեւ մարմնով յետ մահու. եւ ոչ ուրեք երեւի մարմին նորա. այլ որպէս Մովսէսին կամ Եղիային՝ վեափոխեցաւ յերկինս։ Այս երկրորդ գլուխն վասն մեծութեան սորա։ *Երրորդն ասելի է ի գովութենէ նորին։ Թէպէտ ասացեալս ամենայն զմեծութիւն եւ զպատիւ նորա յայտնէ. սակայն այլ իմն գոյ գովութիւն սրբոյս տեսանել։ Նախ՝ ի յանուանէն. զի Յօհաննէս հնազանդութիւն լսի. որ այսպէս հնազանդ էին հրամանին Քրիստոսի եղբարքն. զի յորժամ միանգամ կոչեաց զնոսա, (թողին զնաւն եւ զհայրն իւրեանց Զեբեդոս ի նաւին. եւ գնացին զհետ Քրիստոսի։) Երկրորդ՝ սա որ ձկնորս էր եւ տգէտ՝ քան զամենայն իմաստունս աշխարհիս գերազանցեաց իմաստութեամբ. զի Պղատոն զհոգին մարդոյ երբեմն յԱստուծոյ զօրութենէն ասէ. եւ յանչափ բարձրութիւն հանէ. եւ երբեմն յանասնոց կարգս իջուցանէ. եւ ի տունկս եւ ի բոյսս բնակեալ ասէ։ Եւ Արիստոտէլ զնախախնամութիւնն Աստուծոյ մինչեւ յամպս ասէ։ Եւ Պիթագորաս զկախարդութիւն յաւելու ի կորուստ հոգւոյ։ Իսկ սորայս իմաստութիւն՝ զմարդիկ յերկինս հանէ. եւ զճշմարտութիւնն աստուաաբանէ։ Եւ դարձեալ բանք սորա՝ արմատացան անջնջելի. եւ նոցա ստութեան բանքն՝ եղծեալ կորեան եւ ապականեցան։ Երրորդ՝ զոր գոնէ ընդ աղօտ տեսանէին հրեշտակք, եւ սերովսէքն ծածկէին զերեսս ի տեսութենէն Աստուծոյ, սա պայծառացեալ մտօք քան զնոսա ի խորս տեսութեանն Աստուծոյ միջամուխ եղեալ ասէր։ (Որ էրն ի սկզբանէ զորմէ լուաք եւ ականատես եղեալ հայեցաք. եւ ձեռք իմացմանց մերոց շօշափեցին զբանն կենաց։) Եւ դարձեալ՝ զոր նոքա ոչ գիտէին զյաւիտենից ծնունդն հօր եւ առ հօր՝ զի ծածկեալ էր խորհուրդն ի նոցանէ. իսկ յորժամ ազժդմամբ հոգւոյն սրբոյ ասաց։ (Ի սկզբանէ էր Բանն՝ եւ Բանն էր առ առ Աստուած. եւ Աստուած էր Բանն. ) նոքա ընդ մեզ գիտացին ի Յօհաննու ձայնէն. որպէս ասէ առաքեալն. (ի ձեռն եկեղեցւոյ ուստն զբազմապատիկ իմաստութիւնն Աստուծոյ։) Չորրորդ՝ որպէս արեգակն ի մէջ երկնից. նոյնպէս եւ սա ի մէջ եկեղեցւոյ ամենեցուն յայտնապէս ծագէ. եւ քան զարեգակն եւս առաւել պայծառ. զի նա երբեմն լուսաւորէ. եւ երբեմն ծածկի. եւ սա միշտ լուսաւորէ։ Եւ դարձեալ՝ արեգակն զերեւելի ակունս լուսաւորէ. եւ սա զիմանալի հոգիս եւ զբանական միտս։ Վասն որոյ ասէ յերգս. (հրաշազարդեալ երեւեցար ի մէջ սրբոցն որպս յաստեղս արգեակն։) Հինգերորդ՝ ի չորից Եդեմաբուղխ գետաց դրախտին՝ ի սա համեմատի գետն չորրորդ Եփրատէս։ Նախզի՝ այն գետ ոչ սահմանի տեղեաւ որպէս այլքն. նոյնպէս եւ սա ոչ զմարդկութենէն ճառէ որ տեղեաւ եւ ազգաւ սահմանի. այլ զառաջին ծնունդն՝ որ տեղեաւ անբովանդակելի է. (եւ զազգատոհմն նորա ո՞ պատմէ ըստ մարգարէին։) Եւ դարձեալ՝ գետս այս առանձնակի գնայ՝ եւ մօտ ի Բաբիլօն ի Տիգրիս խառնի։ Նոյնպէս եւ սա զաւետարանն որոշի պատմէ. եւ մօտ ի չարչարանսն՝ յնկերսն իւր խառնի։ Եւ Բաբելօն խառնակումն լսի. նշանակէ զՀերովդէս եւ զՊիղատոս. որք խառնեալ միաբանեցան ի սպանանել զփրկիչն։ Վեցերորդ՝ ի չորից տարերաց աշխարհի՝ սա ի հուրն համեմատի։ Նախզի՝ հուրն սիրոյ է նշանակ. եւ նա էր սիրելի աշակերտ Քրիստոսի. եւ նշան սիրոյն՝ որ փարէր զսարսափելի պարանոցաւն. եւ փափկասուն եղեալ հանգչէր ի լանջսն որպէս սիրելի որդի ի գիրկս ծնողին։ Եւ դարձեալ՝ որպէս հուրն մաքրէ եւ լուսաւորէ. նոյնպէս եւ նոքա լուսաւորեցին զհաւատացեալս. եւ մաքրեցին ի ժանկոյ մեղաց։ Այլեւ երկնառաք հրովն՝ այրեաց Յօհաննէս զպատկերն Արտիմեդեայ։ Եօթներորդ՝ ի չորից կառացն Էզէկիէլի՝ ի սա բաղդատի արծուին։ Նախ վասն սրատես գոլոյն. եւ դարձեալ՝ զի բարձրաթռիչ է եւ գերամբարձ։ Նոյնպէս եւ սա սրատես մտօք բարձրաթռիչ եղեալ, եւ գերամբարձ քան զամենայն դասս իմանալեաց, եւ անտի զանճառելիսն մեզ աստուածաբանեաց։ Ութներորդ՝ ի չորից առաքինութեանց հոգւոյն՝ արդարութիւնն ցուցանի ի սա։ Նախզի՝ արդարութիւնն ոչ մասին, այլ բոլոր անձինն է առաքինութիւն։ Այսպէս եւ բան քարոզութեան սորա՝ ոչ միոյ ազգի, այլ ամենայն քրիստոնէից է կարգաւորութիւն։ Եւ դարձեալ՝ որպէս արդարութիւնն յարմարէ զայլ առաքինութիւնս. այսպէս եւ աւետարան սորա՝ յարմարիչ է այլ աւետարանչացն. զի զթողեալս ի նոցանէ զնշանսն՝ կարգաւ պատմէ։ Իններորդ՝ ի չորից աւետարանչացն՝ չորրորդ է Յօհաննէսն. զի յորժամ բերին աշակերտքն զերեք աւետարանն՝ Մատթէոսին, զՄարկոսին, եւ զՂուկասուն, եւ Յօհաննէս ընթերցաւ. եւ վկայեաց թէ՝ ճշմարիտ է գրեալս։ Բայց այսք՝ տարւոյ եւ կիսոյ վարդապետութիւնք են նշանաց Տեառն. այլ ի մկրտութենէն Քրիստոսի մինչ մատնեցաւ Ովհաննէս ի բանտն՝ պակաս է։ Եւ աղաչեցեալ յաշակրտացն, ինքն գրեաց զպակասն չորրորդ. գլուխ աւետարանին։ Եւ այս առաւել է քան զայլ աւետարանիչսն։ Նախզի՝ զպակասն նոցա գրեաց։ Եւ դարձեալ՝ նոքա զմարդեղութիւնն ցուցանեն. եւ նա զաստուածութիւնն յայտնաբանէ։ Եւ որպէս առաւել է աստուածութիւնն քան զմարդկութիւնս. նոյնպէս առաւել է Յօհաննէս քան զայլ աւետարնիչսն։ Տասներորդ գովութիւն սոցա՝ զի մարմնով սրբութեամբ՝ եւ կոյսք էին երկոքեան. եւ ի մէջ առաքելոցն նախապատիւք. որպէս յայտ է որ ի Թաբօր լեառն տարաւ զՅակօբոս եւ զՅօհաննէս. եւ զնոսա առաքեաց զզատիկն պատրաստել։ Եւ սա մերձաւոր նստէր Քրիստոսի. որում Պետրոս ի հեռուստ ակնարկեր հարցանել. եւ նա մերձաւոր անկեալ զլանջօքն, հարցանէր. (Տէր ո՞վ է որ մատնելոց է զքեզ։) Այսքան եւ առաւել քան զայս՝ գովութեան արժանաւորք են սուրբ եւ երանելի առաքեալքն Յակօբոս եւ Յօհաննէս որպէս ցուցաւ։ Այս երրորդ գլուխն։ *Տեսցուք զչորրորդ զառաջիկայ բանիս տեսութիւնն որ ասէ։ (Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէ զաշակերտն։) Նախ խնդրելի է թէ՝ վասն է՞ր այնքան զինքն պատուէ աւետարանիչն ասելով. (աշակերտն զոր սիրէրն Յիսուս. որեւ անկաւ զլանջօքն Յիսուսի եւ այլն։) Ասեն վարդապետք եթէ՝ զայս ոչ վասն անձին գովութիւն դնէ. այլ զգութն Տեառն առ Պետրոս կամի ցուցանել թէ՝ այնչափ անյիշաչար եղեւ առաքելոյն Պետրոսի յետ ուրացութեանն, որ զայս աշակերտս Տէրն այնչափ սիրէր, եւ անկաւ զլանջօքն, ոչ կոչեաց զնա. այլ զՊետրոս։ Կամ խորհրդական բան կամէր յայտնել որպէս կատարելոյ. կամ ի խաչ կոչէր զՊետրոս։ Եւ զկնի իմն՝ զայն ցուցանէր։ Իսկ Պետրոս կամէր զՅօհաննէս ընդ իւր ընկեր առնուլ ի քարոզութիւնն կամ ի մկրտութիւնն։ (Ասէ ցՏէր. իսկ սա զի՞։) Ո՞չ գայ ասէ զհետ մեր։ (Ասէ ցնա Յիսուս. կամիմ զի կացցէ դա մինչեւ ես գամ։) Աստ գիտելի է՝ որպէս ինքն Քրիստոսի ի կրկին կեանս եւ ի կրկին վարս եկաց մի զհետ միոյ. այսինքն, չարչարանաց ի կեանս այս. եւ հանգստեան եւ անմահութեան զկնի յարութեանն։ Նոյնպէս ձեւացոյց ի յեկեղեցիս կրկին կեանս եւ վարս համեմատ սոցա երկոցունց. այսինքն զներգործական եւ զտեսական վարս։ Զորեւ յայս երկու աշակերտսս օրինակեաց. եւ զի ներգործականն պարտ է ի չարչարանս եւ ի մահ լինիլ՝ զայն օրինակեաց ի Պետրոս. ասէ՝ (եկ զհետ ի չարչարանս եւ ի խաչ։) Եւ զի տեսական խոկացումն ազատ է ի զգալապէս մարտիրոսութենէ՝ զայն օրինակեաց ի Յօհաննէս. ասէ՝ (կամիմ զի կացցէ դա մինչեւ ես գամ. ) այսինքն, մինչեւ գամ եւ առնում զնա առիս։ Զայն ցուցանէ թէ՝ տեսական վարքն աստ սկսանի. եւ յորժամ եկեսցէ ի դատաստան՝ փոխի տեսականն ի յաւիտեանական կեանս, եւ անդ կատարեսցի։ Զի որպէս սէրն ոչ երբեք անկանի. նոյնպէս եւ տեսական վարքն ոչ երբէք անկանի. այս ըստ մտաց տեսութեան։ Դարձեալ որ ասէ. (կամիմ զի կացցէ դա մինչեւ ես գամ։) Ասացին ոմանք թէ՝ Յօհաննէս ոչ մեռաւ. այլ վերափոխեացաւ ընդ Ենովքայ եւ ընդ Եղիայի ի դրախտն զգալի։ Եւ այլք ասացին թէ՝ ի գերեզմանի իւր տարրացեալ ննջէ. եւ ոչ է մեռեալ. եւ զի խունկ իբրեւ զմանանայ ելանէ ի գերեզմանէն. ի շնչմանէ նոր լինին ելումն այն։ Եւ ի կատարածի վասն Քրիստոսի չարչարանօք մեռանելոց է։ Այսպէս մեկնեն զբանն Քրիստոսի թէ (կամիմ զի կացցէ դա՝) կեցցէ մինչ ի կատարած աշխարհիս յորժամ գայցէ ի դատաստան։ Եւ զի սուտ է կարծիքս այս. յայտ է ի չորից։ Նախզի՝ Քրիստոս կամեցաւ եզական շնորհս եւ բարութիւն ցուցանել Յօհաննու. այլ թէ մարմնով կենդանի է, կամ ի գերազմանի ննջէ, անօգուտ իր է եւ ոչ շնորհ։ Երկրորդ՝ զի թէ մարմնով կենդանի է եւ ի բացեալ է յերանելի կենացն, եւ ընկերք նորա ի փառս են եւ նա ի տանջանս, է ամենեւին սուտ։ Երրորդ՝ զի յայնապէս աւետարանն զայս կարծիսս յանդիմանէ եւ ասէ թէ՝ (ոմանք համարեցան թէ աշակերտն այն ոչ մեռանիցի. եւ ոչ ասաց նմա Յիսուս թէ ոչ մեռանի. ) զի ճշմարտապէս մեռաւ։ Չորրորդ՝ ի հանգիստն Յօհաննու որ է գիրք աստուածաշունչ՝ յայտնապէս վկայէ թէ՝ (մինչ մեք ուրախ էաք եւ լայաք, աւանդեաց երանելին զհոգին ի ձեռս Աստուծոյ։) Այլ թէ զի՞նչ է ասելն (կացցէ դա մինչեւ ես գամ։) Այս է՝ յորժամ Պետրոս խնդրեաց զՅօհաննէս զի ընկերասցի իւրն ի քարոզութիւն եւ յայլ չարչարանս եւ ի խաչ, ասաց Յիսուս. (կամիմ զի կացցէ դա) այսինքն՝ նախզի ոչ կամիմ զի քեզ ընկերասցի ի քարոզութիւն։ Եւ երկրորդ՝ ոչ կամիմ զի մարտիրոսական մահուամբ կամ խաչիւ վախճանեսցի։ Երրորդ՝ ոչ կամիմ, զի ցաւօք եւ բուռն մահուամբ մեռցի որպէս սովորութիւն է մարդոյ մահու։ Այլ զայլ կամիմ. զի կացցէ դա արտաքոյ այս երիցս որք ասացան. եւ կացցէ մինչեւ ես գամ. ոչ մինչեւ ես գամ. ոչ մինչ ի կատարծ աշխարհիս. եւ ի հասարակաց դատաստանն, այլ մինչեւ գամ ես, եւ կոչեմ զնա յերկնային փառսն ի կենաց աշխարհիս։ Զի այսպէս է գրեալ ի վարս սրբոյն Յոհաննու թէ՝ ի վախճան կենաց նորա երեւեցաւ Քրիստոս եւ կոչեաց զնա ի փառս երկնային։ Իսկ ասելն (քեզ զի՞ փոյթ է. ) վասն կրկին պատճառի յանդիմանեաց զՊետրոս։ Նախզի՝ անվայելուչ էր գիտել Պետրոսի զանյայտ խորհուրդն աստուածային նախախնամութեանն զոր ունէր ի վերայ Յօհաննու. որպէս գրէ գործքն. (ոչ է ձեզ գիտել զժամս եւ զժամանակս զոր հայր եդ յիւրում իշխանութեան։) Երկրորդ՝ այսու արգելու զանկարդ ցանկութիւնս ոմանց՝ որք կամին զի ամենեքեան որք ի կարգս իւրեանց եւ ի վարս են, եւ զայլոց կարգս արհամարհեն. եւ այս հակառակ է նախախնամութեանն Աստուծոյ. որ զանազան կարգս կացոյց յեկեղեցիս. զոմն տեսական, եւ զոմն գործնական. վարդապետ եւ եպիսկոպոս. քահանայ եւ աշխարհական. դպիր կամ սարկաւագ. աղօթօղ կամ պահացօղ եւ այլն. վասն այն պարտ է զի ամենայն ոք զիւր գործն կատարեսցէ. որպէս խրատէ եւ առաքեալն. (յոր կոչումն եւ կոչեցայք՝ ի նմին կացէք. ) վասն այն ասէ. (զի՞ քեզ փոյթ է նա՝ դու եկ զհետ իմ։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ապա թէ Յօհաննէս ոչ մարտիրոսացաւ, զի՞նչ լինի բանն որք նոքա յանձն առին զբաժակն Քրիստոսի ըմպել եւ մկրտիլ ի մահն։ Ասեմք նախ եթէ՝ Յօհաննէս յիւր կողմանէն յօժար էր ի մարտիրոսութիւնն եւ ի չարչարանս վասն Քրիստոսի. որպէս ի Պատմոս կղզին եւ Յեփեսոս բազում չարչարանս կրեաց. այլ ի կամացն Քրիստոսի եղեւ արգելումն որ ասաց. (կամիմ զի կացցէ դա։) Երկրորդ՝ զի յորժամ յեռս ձիթոյ արկին զնա եւ համբերեաց յօժարութեամբ՝ մարտիրոսութիւն է նմա։ Զի ասեն վարդապետք թէ՝ հաւասար է համբերութիւնն Յօհաննու որ ոչ վախճանեցաւ չարչարանօք, եւ Պետրոսին որ վախճան էառ խաչիւ։ Ապա ուրեմն յայտ է՝ զի ըմպեաց զբաժակ եւ զչարչարանս որ խոստացաւ վասն Քրիստոսի։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի հաւասար պատւեաց զսիրելի աշակերտն իւր զկոյսն Յօհաննէս. եւ զսիրելի մայրն իւր զսուրբ կոյսն Մարիամ։ Եւ այս երեք եղանակաւ։ Նախ որպէս մօր իւրոյ խոստացաւ գալ եւ աւանդեալ զհոգին. այսպէս եւ աւետարանչիս խոստացաւ. (կամիմ զի կացցէ դա մինչեւ ես գամ։) Երկրորդ՝ որպէս ի փոխումն մօրն ինքն որդին էջ եւ աւանդեաց զհոգին. այսպէս եւ սրբոյ աւետարանչիս՝ ինքն Քրիստոս եկն եւ երեւեցաւ եւ աւանդեաց զհոգին առանց ցաւոց։ Երրորդ՝ որպէս մարմին սրբոյ կուսին յետ երից աւուրց վերափոխեալ եղեւ ի փառս. այսպէս եւ աւետարանչիս մարմինն վերափոխեալ եղեւ ի տեղիս ուր ինքն կամեցաւ։ Եւ յայտ է յերկուց։ Նախզի՝ յորժամ եմուտ ի գերեզմանն, եւ կողմանեցաւ եւ ծածկեցաւ, յետ երից աւուրց եկին աշակերտքն ի գերեզմանն. եւ ոչ գտին զմարմինն սուրբ։ Երկրորդ՝ յորժամ մեծն Կոստանդիանոս բազում խնդիրս արար, եւ բրեաց զտեղին շուրջանակի, երեւեցաւ նմա սուրբն Յօհաննէս եւ ասէ. ով աստուածասէր թագաւոր. մի ընդունայն աշխարտիր. եւ մի խնդրեր զիս յերկրի. զի Աստուած որ ետ քեզ զթագաւորութիւնդ՝ փոխեաց զիս յերկնային փառս արաքայութեանն։ Ապա յայտ է՝ որպէս ինքն Քրիստոս երեք օրեայ յարեաւ ի գերազմանէն. եւ զմայրն իւր երեքօրեայ փոխեաց մարմնով. այսպէս եւ զսիրելի աշակերտն իւր երեքօրեայ փոխեաց մամնով։ Եւ նախ ընկալան եզական շնորհօք զհասարակաց յարութիւնն որպէս մայրն իւր սուրբ եւ սիրելի աշակերտն. եւ են ի փառս անպատում հոգւով եւ մարմնով անվախճան կենօք։ Այս վասն Յօհաննու։ *Նմանապէս եւ եղբայր սորին Յակօբոս՝ ոչ ինչ նւազ քան զսա հոգւով եւ մարմնով. զի ջերմեռանդ սիրով վառեալ ի սէրն Քրիստոսի, խստագոյն յանդիմանէր զտիրասպան ազգն հրէից. եւ նոքա աղաչեցին զՀերովդէս զի սպանցէ զնա։ Այս Հերովդէս որդի է Արքեղայոսի. եւ թոռն մանկակոտորն Հերովդէի։ Այս Հերովդէսէ է որ գլխատեաց զՈվհաննէս. եւ սա նախատեաց զՔրիստոս առ խաչելութեամբն եւ առաքեաց առ Պիղատոս։ Սա շնորհ արար հրէիցն եւ եսպան սրով զՅակօբոս եղբայրն Յօհաննու. եւ ինքն որդնալից եղեալ ի հրեշտակէ սատակեցաւ։ Այսպէս Յակօբոս եւ Յօհաննէս հարազատ եղբարք՝ ընկալան զբաժակ չարչարանացն Քրիստոսի. եւ մկրտեցան ի մահն. Յակօբոս սկիզբն ամենայն առաքելոցն եղեւ մահւամբ. եւ Յօհաննէս կատարումն։ Եւ սոքա են ի ցեղէն Զաբուղոնի. եւ ակն սոցա է ի լանջս քահանայապետին որ է սոսկէքարն. որ գրեալն է Զաբուղօն։ Եւ սոքա մաքրեցան որպէս զոսկի ի հուր. եւ ոսկեղէն բանիւքն իւրեանց՝ զյոլովս սրբեցին ի հուր հոգւոյն. գեղեցիկք եւ վայելուչք. ընտրեալք յորովայնէ եւ կոչեցեալք ի Քրիստոսէ։ Եւ ըստ մարմնոյ ազգակիցք էին Քրիստոսի. քեռ որդիք Տեառն կոչեցեալք. եւ ի վերայ այսց ամենայն փառաց՝ զի կուսութեամբ եւ սրբութեամբ կեցին եւ նա հատակեցան վասն Քրիստոսի։ Եւ զարժանապէս գովութիւն սոցա եւ զփառս՝ գիտէ միայն ինքն որ պսակօղն է սոցա Քրիստոս. եւ ցուցանէ ի հանդերձեալ աշխարհն որ գալոցն է։ *Այլ մեք ապաւինեալ ի բարեխօսութիւն սոցա՝ որք անդառնալի հայ ցուածովք մաղթեն վասն ամենայն աշխարհի եւ սրբոյ եկեղեցւոյ։ Զի հայրաբար խնամեսցեն զորբութիւնս մերի մարմնաւոր կեանս աշխարհի, փրկելով զմեզ ի զանազան փորձանաց հակառակին։

Եւ յետ աստեացս՝ արժանի լինիլ սրբամաքուր տեսութեան սրբոց ի փառս արքաիւթեանն ընդաջմէ Քրիստոսի։ Որում փառք եւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն մատուսցի ամենասուրբ Երրորրդութեան յամենայն արարածոց եւ յամենայն լեզուէ յամենայն յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին քարոզ դարձեալ Յօհաննու եւ Յակօբայ. ի Բանն Ովսէի։ (Իբրեւ զառաւօտ պատրաստական գտցուք զնա. եւ եկեսցէ մեզ իբրեւ զանձրեւ կանուխ եւ անագան։) Ովսէայ. 6. 4։ (Գլուխ. ՃՁԲ)

Առաւօտ պատրաստական է Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. զի որպէս յառաւօտուն որք կամին եւ պատրաստուն զինքեանս՝ ոչ թաքչի ի նոցանէ լոյս առաւօտուն. այլ ամենեքեան տեսանեն զնա։ Այսպէս որք պատրաստեն զինքեանս՝ եւ կամին տեսանել զՔրիստոս հաւատով՝ ամենեցուն պատրաստ է որք տեսանեն զնա եւ լուսաւորին ի նմանէ. որպէս մարգարէն. (ընդ առաւօտս պատրաստ եղէց յանդիման լինիլ քեզ թագաւոր իմ եւ Աստուած իմ։) Այլեւ առաւօտ կոչի Քրիստոս վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ առաւօտն խառնէ. այսինքն, ի լուսոյն եւ ի գիշերոյն։ Եւ Տէր մեր աստուածային եւ մարդկային բնութեան միաւորութեամբն՝ կոչի մի Քրիստոս։ Երկրորդ՝ առաւօտն մերժումն է խաւարի. եւ Քրիստոս անգիտութեան եւ մեղաց։ Երրորդ՝ յառաւօտն տեղի տան ամենայն չարք. գողք եւ աւազակք եւ այլք։ Այսպէս եւ ի ծագմանն Քրիստոսի՝ խոյս ետուն ամենայն չարք. այսինքն. անօրէնութիւնք եւ կռապաշտութիւնք եւ դեւք։ Չորրորդ՝ առաւօտն ցնծութիւն է աչաց եւ ուրախութիւն սրտի. եւ Տէր մեր եբարձ զտրտմութիւն նախհարցն. (եւ սրբեաց զամենայն արտօսր յամենայն աչաց։) Հինգերորդ՝ առաւօտն վախճան է գիշերոյն, եւ սկիզբն աւուրն. եւ Քրիստոս լրումն է օրինաց եւ սկիզբն շնորհաց։ Վեցերորդ՝ առաւօտն որքան յամէ՝ պայծառանայ լոյսն եւ նուազի խաւարն. այսպէս եւ ի տնօրէնութեան փրկչին՝ սակաւ սակաւ պայծառացաւ նորս խորհուրդ։ Եօթներորդ՝ առաւօտն հասուցանէ ի լոյս արեգական. եւ Քրիստոս է ճանապարհ որով գնամք առ հայր։ Ութներորդ՝ ի նոյն բնութենէ լուսոյն է առաւօտն. եւ Քրիստոս՝ (որ ետեսն զիս ասէ, ետես զհայր։) Իններորդ՝ առաւօտն է առաջին լոյսն. եւ Տէր մեր է առաջին ծագումն ի հօրէ։ Տասներորդ՝ զի նուազին լուսաւորք. որպէս լուսին եւ աստեղք. եւ յերեւիլ Տեառն մերոյ, նուազեցան իմաստք եկրաւորք. այլեւ բանք մարգարէիցն զտեղի առին։ Իսկ որ ասէ. (իբրեւ զանձրեւ կանուխ եւ անագան։) Անձերւ զշնորհս հոգւոյն սրբոյ նշանակէ. ըստ այնմ, (անձրեւ կամաց պատրաստեցեր ժողովրդեան քոյ Աստուած։) Այլեւ կանուխ անձրեւ մարմնապէս զսերմն բուսուցանէ եւ աճեցուցանէ. եւ անագանն ծաղկէ եւ պտղաբերէ։ Եւ դարձեալ՝ կանուխ անձրեւն է ցօղն առաւօտու. եւ անագանն անձրեւն երեկոյի։ Իսկ հոգեպէս բազում տեսութիւն ունի։ Նախ եւ առաջին՝ յերկինս ի դասս հրեշտակաց կանուխ եւ անագան անձրեւ՝ առաւօտեան եւ երեկոյի ճանաչումն է ի նոսա։ Զի տեսանելով ի բանն Աստուծոյ՝ առնուն զառաւօտու գիտութիւն. եւ տեսանելով յարարծս՝ առնուն զգիտութիւն երեկոյի։ Երկրորդ՝ կանուխ անձրեւ նախ իմաստութիւնն Աստուծոյ ի հրեշտակս հեղու. եւ անակաւ ի նոցանէ ի մեզ իջանէ. որպէս ուսուցանէ մեծն Դիոնէսիոս։ Երրորդ՝ կանուխ անձրեւ հեղումն ի մարգարէսն. եւ անագան յետոյ ի յառաքեալսն։ Չորրորդ՝ կանուխ էառ գլուխն մեր Քրիստոս. եւ անագան եհեղ ի յանգամս իւր զշնորհս հոգւոյն։ Հինգերորդ՝ կանուխ փչեաց յառաքեալսն զհոգին սուրբ դրօքն փակելովք. եւ անագան յետ համբառնալոյն ի վերնատունն հրեղէն լեզուօք։ Վեցերորդ՝ կանուխ առնուն հայրեպետք զշնորհս հոգւոյն սրբոյն. եւ յետոյ ինքեանք տան ի ժառանգաւորս եկեղեցւոյ. ըստ այնմ, (որպէս ցօղ զի իջանէ ի գլուխ եւ ի մօրուսն Ահարօնի։) Եօթներորդ՝ կանուխ է շնորհն որ ի մկրտութիւնն. եւ անագան՝ որ ի խոստովանութիւնն առնումք զթողութիւն մեղաց։ Ութներորդ՝ կանուխն ծաղկեցուցանէ ի մեզ զհաւատն. եւ անագանն պտղաբերէ զգործս բարիս։ Իններորդ՝ կանուխ անձրեւ եւ շարժէ յաղօթս զբարիս խնդրել. ըստ որում, (հոգին սուրբ բարեխօս լինի յանմռունչ հեծութիւնս. ) եւ անագան շնորհն ի կատարումն աղօթից՝ յորժամ առնումք զխնդրելին։ Տասներորդ՝ կանուխ շնորհն է ի կեանս յայս ի սուրբ եկեղեցիս. եւ անագան ի հանդերձեալն առ սուրբս եւ սիրեցեալս իւր. ըստ որում յարուցանէ եւ յերկնաւոր փառսն հանգուցանէ։ Այսոքիկ են հոգեպէս կանուխ անձրեւ եւ անագան։ *Եւ աստ գիտելի է՝ զի գործ ողորմութեանն եւ գործ արդարութեանն Աստուծոյ՝ ի ծագումն արեւուն եւ ի ցօղ առաւօտուն օրինակի։ Եւ այս վասն չորս պատճառի։ Նախզի՝ լոյսն եւ ցօղն ի միոյ արեգականէն պատճառին. ուստի յայտ է զի ընդ ծագիլ արեւուն՝ ցօղն իջանէ յերկիր։ Այսպէս ի միոյն Աստուծոյ յառաջեն յարարածս գործ արդարութեանն եւ գործ ողորմութեանն Աստուծոյ։ Ողորմութիւն է գութն եւ խնամքն Աստուծոյ. եւ արդարութիւն պատժելն եւ խրատելն զմեզ. Երկրորդ՝ որպէս արեգակն ըստ ինքեան զլոյսն ծագէ՝ եւ զցօղն ոչ ըստ ինքեան, այլ ըստ պատահման հեղու՝ զի զվերացեալ գոլորշիսն ի գիջութենէ դարձուցանէ ի յերկիրս։ Այսպէս ըստ ինքեան եւ առաջին կամօք զողորմութիւնն ծագէ Աստուած ի վերայ մարդկան. այլ զպատիժ եւ զհատուցումն երկրորդ կամօք ածէ ի վերայ մարդկան յայնմանէ՝ զի մեղքն մեր վերանան որպէս գոլոշիքն. եւ ապա դարձուցանէ զպատիժ մեղացն ի վերայ մեր։ Երրորդ՝ զի երբեմն տապ արեւուն զցօղն պակասեցուցանէ. եւ երբեմն ցօղն զչորն կակղացուցանէ։ Այսպէս յորժամ ի մեղսն յաճախեմք եւ անզեղջ մնամք, տապ արդարութեանն Աստուծոյ յաղթահարէ զողորմութիւնն եւ պակասէ ի մէնջ. որպէս ասէր առ Իսրայէլ. (զի՞նչ արարից քեզ. Եփրեմ. զի ողորմութիւնն իմ իբրեւ զցօղ առաւօտու պակասեցաւ ի քէն. ) եւ յորժամ զղջանամք ի մեղաց. ողորմութիւնն իջանէ առ մեզ եւ ծածկէ զարդարութիւնն Աստուծոյ։ Զի չորս եղանակաւ սոքա փոխոխեն զմիմեանս. զի երբեմեն ողորմութիւնն զարդարութիւնն ծածկէ. որպէս յարդարացուցանելն զանպարիշտն. եւ յառաջին գալուստն Քրիստոսի։ Երբեմն արդարութիւնն ծածկէ զողորմութիւնն. որպէս ի պատիժ մանկանց առանց մկրտութեան մեռելոց. եւ յերկրորդ գալուս Տեառն Քրիստոսի։ Եւ երբեմն երկոքինն ծածկին. որպէս ի նեղութիւնս իւրաքանչիւր արդարոց եւ անմեղաց. եւ ի հիւանդութիւնս տղայոց։ Իսկ երբեմն եկոքեանն յայտնին. որպէս ի հատուցումն արդարոց. եւ ի պատիժ անարգեցելոցն։ Զի զնոսա փառաւորէ ի վեր քան զարժանն. եւ զսոսա պատժէ սակաւ քան զարժանն։ Այսքիկ ողորմութեանն են։ Այլ իւրաքանչիւրոցն՝ հատուցանէ ըստ արժանեացն. այսինքն, բարեացն բարիս. եւ չարացն չարիս. այսոքիկ արդարութեանն են։ Չորրորդ՝ որպէս լոյսն եւ ցօղն յառաւօտուն ի միասին երեւին. այսպէս ողորմութիւնն եւ արդարութիւնն Աստուծոյ ծագեաց ի մեզ, յորժամ Բանն Աստուծոյ մարմնով երեւեցաւ ի յերկրի. զի ողորմութեամբ իւրով ազատեաց զմարդիկ ի մեղաց եւ ի դժոխոց. եւ արդարութեամբ դատապարտեաց զթշնամին սատանայ եւ պատժեաց. ըստ այնմ, (այսուհետեւ իշխան աշխարհիս դատապարտեալ է. եւ ընկեսցի արտաքս։) *Դարձեալ՝ տեսցուք զբանս ի սուրբ առաքեալսն։ (Որպէս զառաւօտ պատրաստական։) Եւ զի առաւօտն նշանակէ զլոյսն. որպէս ասէ Տէրն աշակերտացն իւրոց. (դուք էք լոյս աշխարհի։) Եւ զի լոյսս զգալի՝ բազում բարութիւնս ունի. վասն որոյ զնոսա լոյս իմանալի կոչեաց։ Եւ ասեմ տասն եղանակաւ։ Նախզի՝ լոյսն հալածէ զխաւար. նոյնպէս եւ առաքեալքն հալածեցին զխաւարն անգիտութեան եւ անհաւատութեան. եւ լուսով աստուածագիտութեան եւ հաւատոց՝ լուսաւորեցին զմարդիկ։ Երկրորդ՝ լոյսն զտրտմութիւնն փարտէ եւ ուրախացուցանէ. այսպէս եւ առաքեալքն զտրտմութիւն մեղաց փարատեցին յաշխարհէ. եւ ուրախացուցին զմարդիկ արդարութեան լուսովն։ Երրորդ՝ լոյսն զգազանս եւ զգողս փախուցանէ. եւ առաքեալքն զչար գազանն սատանայ փախուցին ի մարդկանէ։ Եւ զի գող է թշնամին մեր՝ որ երբեմն ծածկաբար կողոպտէ զբարիսն մեր. եւ գազան՝ որ յափշտակէ զհոգիս. ըստ այնմ, (ոսոխն ձեր սատանայ՝ իբրեւ զառիւծ գոչէ. ) շրջի եւ խնդրէ թէ՝ զո՞ կլանիցէ։ Չորրորվ՝ լոյսն զճանապարհորդս եւ զայլ արւեստաւորս յիւրաքանչիւր գործս յորդորէ. այսպէս եւ առաքեալքն յորդորեցին զմեզ ի ճանապարհս աստի կենաց. զոմանս յիմաստութիւն. զոմանս ի ի մարտիրոսութիւն, եւ յայլն։ Հինգերորդ՝ զընտիրս եւ զխոտանս որոշէ լոյսն. այսպէս եւ առաքեալքն զբարիս եւ զչարս որոշեցին ի միմեանց. եւ ուսուցին մեզ խոտորիլ ի չարէ եւ առնել զբարի։ Վեցերորդ՝ զբարեկամս եւ զթշնամիս ցուցանէ լոյսն. այսպէս եւ առաքեալքն զհրեշտակս՝ որք բարեկամք են մեզ ի կեանս եւ ի մահ. եւ զսատանայ որ թշնամի է մեզ ի սկզբանէ եւ առ յապայ՝ նոքա մեզ ծանուցին թէ՝ պարտ է մեզ պատերազմիլ ընդ սատանայ եւ հետեւիլ հրեշտակաց սրբոց։ Եօթներորդ՝ լոյս միջնորդով զայլս լուսաւորէ. որպէս ընդ օդ եւ ընդ ապակի. այսպէս եւ առաքեալքն ինքեանք քարոզեցին. եւ յետոյ հայրապետօք եւ վարդապետօք եւ սուրբ գրովք իւրեանց լուսաւորեցին զաշխարհս. որպէս աւետարանն ի Յօհաննէ. եւ սքանչելի տեսիլն. եւ գործք առաքելոցն. եւ թուղթն կաթողիկէից եւ այլքն։ Ութներորդ՝ ի թանձր եւ ի կարծր նիւթն անգործ մնայ լոյսն. որպէս ի քար եւ ի հող. այսպէս եւ առաքեալքն որք լոյսք եղեն աշխարհի՝ նոքա որք խստացեալ էին անհաւատութեամբ եւ թանձրացեալ մեղօք՝ անգործ մնացին։ Եւ Տէրն ասէր. (որ ունիցի ականջս լսելոյ՝ լուիցէ։) Զի որք ընտրեալք էին ի սկզբանէ՝ կոչեցան ի հաւատս եւ արդարացան. եւ խոտեալքն ոչ կոչեցան եւ ոչ արդարացան։ Իններորդ՝ լոյսն զբովանդակ փորուածս երկնից լնու. այսպէս եւ առաքեալքն զերկնաւոր միտս մարդկան լուսաւորեցին. այլեւ զհրեշտակս երկնից. զի ընդ ասել աստուածաբանին. (ի սկզբանէ էր Բանն՝ եւ Բանն էր առ Աստուած. եւ Աստուած էր Բանն. ) զայսպիսի ծածկեալ խորհուրդս ոչ գիտէին հրեշտակք. այլ յառաքելոցն ուսան. եւ այլ բազում ինչ. ըստ այնմ, (հրեշտակք յերկեղեցւոյ ուսան զբազմապատիկ զիմաստութիւնն Աստուծոյ։) Տասներորդ՝ լոյսն ըստ չափու կարողութեան զաչս լուսաւորէ. այսպէս եւ առաքեալքն այնչափ քարոզեցին եւ գրեցին, որքան միտք մարդկան կարացին տանիլ. եւ զայլն լռութեամբ պատուեցին. ըստ այնմ, (կարծեմ թէ աշխարհսս ոչ կարէ տանիլ զգիրսն որք եթէ գրեալք էին։) Յաղագս այսորիկ՝ առաւօտ եւ լոյս կոչեցան առաքեալքն ի Տեառնէ։ *Իսկ որ ասէ (եկեսցէ մեզ իբրեւ զանձեւ։) Ամպ կոչին մարգարէքն ի հնումն. եւ առաքեալքն ի նորումս. ըստ այնմ, (հրաման տաց ամպոց իմոց՝ զի մի տեղասցեն յայգի իմ։) Իսկ անձրեւ Բանն Աստուծոյ եւ գիտութիւնն. զի առին նոքա յանեզրական ծովէ իմաստիցն Աստուծոյ. եւ հողմով հոգւոյն սրբոյ՝ անձրեւեն ի բանական երկիր ազգի մարդկան զշնորհս գիտութեանն եւ իմաստութեան Աստուծոյ։ Եւ որք ընդունին զնոսա՝ դալարին եւ զուարճանան հոգւով. եւ տան զծաղիկ հաւատոց եւ զպտուղ բարեաց գործոց. ըստ այնմ, (ընդունելի լիցի որպէս զանձրեւ բարբառ իմ։ Որպէս անձրեւ ի վերայ խոտոյ։) Իսկ որ ասէ. (իբրեւ զանձրեւ կանուխ եւ անագան։) Այս ի վերայ առաքելոցն զանազան կերպիւ է իմանալ։ Նախզի՝ կանուխ անձրեւ էր առաքեալն Յակօբոս. զի յառաջ նա աւետարանեաց զՔրիստոս հրէիցն. եւ անագան անձրեւ Յօհաննէս. զի յետ երկոտան ամաց զկնի ննջման Աստուածամօր կուսին՝ ապա գնաց Յեփեսոս. եւ աւետարանեաց զՔրիստոս։ Երկրորդ՝ կանուխ անձրեւ էր առաքեալն Յակօբոս կատարմամբն. զի ի նոյն ամի յետ չարչարանացն Քրիստոսի՝ որպէս յանձն է առ ըմպել զբաժակն Քրիստոսի՝ ըմպեաց. զի հերովդէէ սրով գլխատեալ եղեւ նախ քան զամենայն առաքեալսն. եւ մարմինն ընկեցեալ ի ծով, գնաց յարեւմուտս ի սպանիա ի վիճակն իւր. եւ այնպէս հաւատացին նոքա ի Քրիստոս։ Եւ անագան՝ աստուածաբանն Յօհաննէս. զի յետ եօթանասուն եւ երկու ամի վերանալոյ փրկչին՝ ծերացեալ ալեօք փոխեցաւ ի Քրիստոս ի վիճակն իւր Յեփեսոս։ Երրրոդ՝ կանուխ անձրեւ էին այլ երեք աւետարանիչքն. զի Մատթէոս զկնի վերանալոյն Քրիստոսի՝ յետ եօթն ամի գրեաց զաւետարանն յանտիոք քաղաքի եբրայեցւոցն ազգի։ Եւ Մարկոս յետ տասն եւ հինգ ամի՝ աղէքսանդրացւոցն գրեաց հրամանաւն Պետրոսի կարճատօտ բանիւ. որպէս վարդապետն իւր։ Եւ Ղուկաս յետ քսան եւ երկու ամի ի Հռօմ գրեաց զաւետարանն իւր հրամանաւն Պօղոսի առատ եւ երկար բանիւ. որպէս վարդապետն իւր։ Եւ սոքա այսպէս կանուխ գրեցին զաւետարանն Քրիստոսի։ Իսկ աւետարանիչն Յօհաննէս՝ անագան քան զամենեսեան յետ յիսուն եւ երեք ամի վերանալոյ Տեառն. յորժա։մ արձակեցաւ ի Պատմոս կղզւոյն՝ յունաց բարբառովն Յեփեսոս քաղաքի գրեաց զաւետարանն սուրբ։ Չորրորդ՝ կանուխ անձրեւ՝ ըստ պսակացն. զի առաքեալքն ամենայն՝ եւ եղբայրն իւր Յակօբոս՝ նախ վախճանեցան. եւ յառաջ պսակեցան հոգւով յերկինս։ Իսկ աւետարանիչն Յօհաննէս՝ յերկար ժամանակս յերկրի կացեալ, եւ բազում եւ զանազան չարչարանս կրեալ ի կռապաշտիցն ի գեօղս եւ ի քաղաքս, ի կղզիս եւ ի ցամաքի, եւ ապա անագան եւ յետոյ քան զամենայն առաքեալսն հանգուցեալ պսակեցաւ ի Քրիստոսէ։ Հինգերորդ՝ նոյն ինքն սուրբն Յօհաննէս կանուխ ընկալաւ զհանգիստ հոգւոյն. զի յաւուր կիրակէի իջեալ ի շիրիմն, աւանդեաց զհոգին ի ձեռս Քրիստոսի եւ հանգեաւ հոգւով. որպէս յայտ է ի հանգիստն Յօհաննու աւետարանչին։ Եւ ապա յետ երեք աւուրց՝ վերափոխեալ մարմնով պսակեցաւ անթառամ պսակաւն։ Յաղագս այսորիկ ասէ մարգարէն Ովսէէ։ (Իբրեւ զանձրեւ կանուխ եւ անագան։) Որեւ շնորհն եւ ողորմութիւնն Քրիստոսի՝ որ այնպէս զնսա ի հանգիստ ժամանեցոյց, եւ զմեզ արժանաւորեսցէ աղօթիւք նոցա եւ բարեխօսութեամբ եւ աւուրս շնորհիւ. կաթիլ մի մխիթարութեան անձրեւաց նոցին՝ տեղասցէ յոգի եւ ի մարմինս մեր անյիշաչար գոլով գործելոցն ի մէնջ. եւ պատսպարան ի ժամանակս կենաց մերոց։ Աստ ժամանել սուրբ եւ կենսունակ բազմաբաշխ եւ մեծապարգեւ տօնի աստուածային ծննդեանն նորա ի սուրբոյ կուսէն։ Եւ յետ աստեացս ելանելոյ՝ ի հող եւ ի հոգիս մասնաւոր լինիլ յարութեան շնորհացն եւ փառաց ողորմութեանն եւ գթութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Որով եւ ընդ որում Հօր միանգամայն եւ ամենասուրբ Հոգւոյն՝ վայելէ փառք իշխանութիւն եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն, եւ անլռելի գոհութիւն եւ բարեբանութիւն յամենայն արարածոց եւ յամենայն լեզւէ. այժմ եւ առ յապայ եւ բոլոր յաւիտենիւ ամէն։

Նորին վասն միայնակեցաց։ (Որ ոչ թողու զհայր կամ զմայր եւ այլն։) Մարկ. 10. 29։ (Գլուխ. ՃՁԳ)

Իսկ վերագոյն կարգ սոցա որք են միայնակեացք՝ որք կոչին կամարարք՝ ըստ գործոյն ունին զանունն. զի ուրացեալք են զկամսս իւրեանց. եւ առնեն զկամս Աստուծոյ եւ զառաջնորդին։ Արդ՝ վասն միայնակեցաց՝ այսինքն, որք են մաքուր եւ պարզ եւ հոգեւոր՝ կոչին միայնակեացք. զի ի կենցաղական կենաց հրաժարեալք են։ Նախ կոչի միայնակեաց՝ զի միայն կեայ, ուրացեալ զհայր եւ զմայր, զկին եւ զորդիս ըստ հրամանի Տեառն։ Երկրորդ՝ զի միայն կայ ի յաղօթելն առանձնակի. զի հասարակ աղօթքն՝ քահանայից է եկեղեցւոյ։ Երրորդ՝ զի միայնացուցեալ զմիասն ի զգայարանացն, միայն յԱստուած հայի, թողեալ զայլ արարածս արտաքոյ։ Չորրորդ՝ զի միայն զհոգին կեցուցանէ. եւ զմարմինն սպանանէ։ Հինգերորդ՝ զի ի կրկին կենաց՝ միայն զանտի կեանսն ստանայ եւ ոչ զայս. ըստ այնմ, (ինձ աշխարհ ի խաչ ելեալ է. եւ ես աշխարհի։) Վեցերորդ՝ զի մին կամս ունիցին ամենեքեան. այսինքն, զառաջնորդին եւ զԱստուծոյ։ Արդ՝ սոքա միայնակեացք՝ կրկին իրօք բարձրագոյնք են քան զամենայն կարգս լուսաւորելոց եւ մաքրելոց։ Նախզի՝ մաքրելոց դէմքն առ սարկաւագն է. եւ լուսաւորելոցն առ քահանայն. իսկ սոցա կատարելոցս՝ առ քահանայապետն. թեպէտ ի քահանայէն առնուն զկարգ եւ զօրհնութիւնս։ Երկրորդ՝ զի ամենեւիմբ մաքրեալք են. այսինքն, մտօք՝ հոգւով՝ եւ մարմնով. եւ ոչ միայն տեսութեամբ լուսաւորեալք, այլ ի գերագոյն հանճարս եւ ի յիրս խորհրդոյն բարձրացեալք եւ հաղորդեալք։ Արդ՝ սոքա առ հասարակ անուամբ կոչին աբեղայք. որպէս կոչեմք քահանայ։ Այլ բաժանին յերկու դասս։ Ոմանք են մոնոզոնք. եւ ոմանք են կրօնաւորք եւ սքեմաւորք։ Արդ՝ մոնոզոնք են ներքին եւ փոքունք. որպէս սարկաւագունք. որք միայն խոստանան զսրբութեամբ եւ զկուսութեամբ կեալն։ Եւ սքեմաւորք են վեհագոյնք. որպէս երիցունք. որք ոչ միայն զկուսութիւնն յանձն առնուն, այլեւ ի մսամոլութենէ եւ ի գինըմպութենէ պահօք եւ տքնութեամբ չարչարին. եւ ի խաչ հանեն զանձինս վասն Քրիստոսի։ Արդ՝ նուիրեալքն ի կանոնս ինչ գան ի դուռն եկեղեցւոյն առ քահանայն հոլանի եւ անգօտի, բաց գլխով եւ գօտէլոյծ։ Որ ցուցանէ թէ՝ զսէր աշխարհիս ի բաց եմ լքեալ յանձնէ. եւ մերկացեալ յամենայնէ. եւ ոչ ունեմ պատրուակ ինչ մարմնական ծածկոյթ մեղաց։ Եւ տանին յեկեղեցին մոմեղէն ի ձեռս. ոչ մի ոտամբ ծունր կրկնեալ որպէս սարկաւագն. եւ ոչ երկու ոտիւք որպէս քահանայն. եւ ոչ աւետարան ի վերայ գլխոյ որպէս եպիսկոպոսին։ Այլ մերձ կանգնին յետոյ քահանային. եւ զգլուխն ի խոնարհ ունին։ Զայս ցուցանէ թէ՝ ոչ ունին կարգս յայլս ներգործել. ոչ մաքրել զայլս որպէս սակաւագն. եւ ոչ լուսաւորել որպէս քահանայն. եւ ոչ կատարել որպէս եպիսկոպոսն։ Այլ ինքն առ ինքեան ներգործել եւ կրել ի յինքն. եւ ոչ ի յայլս։ Ապա ուրեմն միայնակեացն ոչ իշխէ աւետարանն ընթեռնուլ. եւ ոչ բուրվառով խունկ արկանել. եւ ոչ մաքրել. եւ ոչ քառաոզել. եւ ոչ խաչ տալ. եւ ոչ որ ինչ քահանայիցն է գործ. եւ ոչ գաւազան առնուլ կամ իշխել հրամանաւ քահանայից կամ սարկաւագաց։ Իսկ մերձ քահանային՝ ցուցանէ թէ, բազում իրօք հեռացեալ է յաշխարհական կենաց. եւ մերձ կացեալ քահանային։ Պարտ է նմանապէս քահանային աղօթել, պահել, եւ աստուածատեսակ լինիլ. եւ ապա դառնայ քահանայն ի նուիրեալն եւ հարցանէ զնա։ Նախ հրաժարիլ յամենայն կենցաղականաց. եւ ապա յանձն առնուլ զամենայն լուծ պատուիրանաց. եւ նախ խոստովանի եւ յանձն պահել զամենայն։ Եւ թէպէտ բազումք են հրաժարականք ըստ մասին. սակայն յերիս գլխաւորին։ Նախ ի սիրելեաց հրաժարիլ. այսինքն, ի ծնողաց, ի ծննդոց. եւ յեղբարց. որպէս հրամայեաց Քրիստոս վասն այսպիսեացս զկանոնն. (եթէ ոք ոչ ուրանայ զհայր եւ զմայր եւ զայլս, եւ առնու զխաչ եւ գայ զհետ իմ, ոչ է ինձ արժանի։) Երկրորդ՝ ի մարմնական ընչից, ի հայրենեաց. ի վաճառաց եւ յայլոցն. (զի ոչ կարէք ասէ Աստուծոյ ծառայել եւ մամոնայի։) Երրորդ՝ հրաժարիլ ի հեշտութեանց զգայարանացս. այսինքն, յուտելոյ՝ յըմպելոյ՝ ի ննջելոյ ի տեսութեանց եւ ի զգեստից. ի ծուլութեանց. ի ձանձրութեանց, եւ յայլոցն։ Այսոքիկ մարմնական հրաժարելիք։ Իսկ հոգեկան։ Նախ ի կամաց. զի ոչ իցէ Տէր կամաց իւրոց։ Երկրորդ՝ ի չար խորհրդոց զմիտս անզբաղ պահեսցէ յամենայն ցնորից։ Երրորդ՝ ի հպարտութեանց՝ ի սնափառութեանց՝ ի նախանձու՝ ի գինոյ՝ յատելուեանց, եւ յայլոցն։ Յայսքանեացս հրաժարի առաջի քահանային եւ ուխտէ Աստուծոյ։ Եւ քահանայն խաչակնքէ եւ դրոշմէ իբր Քրիստոսի եղեալ. ապա առնու զկտրոցն ինքնին ձեռամբ եւ տայ ի քահանայն. եւ նա կտրէ զհերս նորա խաչանման ի չորս տեղւոջ. ի ճակատն. ի գագաթն. ի յիշողականն. եւ մերձ ի լսելիսն։ Եւ մաքրեն զգագաթն բոլորապէս։ Եւ այն է խորհուրդն՝ որ ասացաւ յարարողութիւնս քահանային. այսինքն, կտրեալ զամենայն ցանկութիւնս եւ զգեղեցկութիւն մարմնոյ. եւ զպճնիլն ոչ ընդունիլ. զի պճնիլն՝ զցանկութիւն ախտիցն որ ի սիրտն է՝ յայտնի առնէ։ Իսկ զգեցուցանել հանդերձ ըստ պատշաճին գլգլեկ եւ խոշոր՝ ցուցանէ թէ՝ որպէս փափուկ զգեսան ի խոշորն փոխեցաւ. նոյնպէս եւ զվարս աշխարհական կենաց ի խիստն եւ ի խոշորն փոխարկեսցէ։ Արդ՝ մոնոզոնն ունի Ե զգեստ։ Նախ քուսիթայն ի գլուխն որ է ծֆուլն. որ նշանակէ զշնորհն Քրիստոսի ի գլուխն իջեալ. եւ բոլորն՝ զի բոլորապէս զհոգի եւ զմարմին պահպանէ շնորհքն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ հանդերձն նեղ ստորոտիւք՝ որ է խոշոր վարքն եւ նեղ եւ անձուկ ընթացքն։ Երրորդ՝ գօտին ի զսպումն ցանկութեան երիկամանցն։ Չորրորդ՝ հողաթափ յոտս՝ նշանակ արիութեան։ Հինգերորդ՝ քառակուսի թիկնոցն՝ նշանակ խաչին։ Իսկ կրօնաւորն որ է սքեմաւորն՝ ունի չորս զգեստ աւելի. այսինքն, զկնկուղն առանց խաւոյ. որ սպիտակ ծիրն. որ նշանակէ զծածկելն ամենայն զգայարանց. եւ զզսպելն զմիտս յերկրէ. եւ միայն յերկինս զուղղելն։ Այլեւ ունի զսքեմն ի վերայ ուսոյն խաչանման. որ նշանակէ զլուծ պատուիրանին եւ զխաչն Քրիստոսի յուս իւր բարձեալ։ Այլեւ զայծենի մշակեակն որպէս Ովհաննու եւ Եղիայի. որ է բնական զգեստ տուեալ մարդկայինս ազգի։ Այլեւ զաղաբողոն նափորտն վերափորտն վերարկեալ ծածկոյթ մինչեւ ի ստորորտն. որ նշանակէ զսէր եւ զխոնարհութիւն՝ որ ծածկոյթ եւ զարդ է ամենայն առաքինութեանց։ Այս հասարակ կարգաւիրացն է զգեստ։ Այլ որք գերագոյնքն են եւ խստակրօն ճգնութեամբ՝ որպէս հարքն եգիպտացիք. թէզանատ բաճկոնաւ, եւ բոկ ոտիւք ժուժկալին. իբր զնթացս երկրաւորն եւ զգործս մարմնական ի բաց եմ մերկացեալ։ Այս առաջին զանազանութիւն. մոնոզանց եւ սքեմաւորաց։ Այլեւ դարձեալ՝ ունին զանազանութիւն. զի մոնոզոնն ի մէջ եկեղեցւոյ մերձ ի դուռն առնու զկարգ. իսկ սքեմաւորն՝ մերձ ի բեմն առաջի սրբոյ սեղանոյն։ Է եւ երրորդ զանազանութիւն. զի սքեմաւորն մերձ քահանային ի ներքին բեմն ելանէ. եւ ձեռօք իւրովք հաղորդի եւ մոնոզոնն ոչ։ Այլեւ գիտելի է՝ թէ յաշխարհականց գայցէ ի կրօնաւորութիւն, զայսպիսի կարգս կատարելի է։ Իսկ թէ յերիցանց կամ ի սարկաւագաց գայցէ ի կրօնաւորութիւն, ոչ կատարի այս կարգս ի վերայ նոցա. զի ունին զգերագոյնն կարգ. այլ միայն զհանդերձս փոխեսցեն։ *Եօթն բարք են մարդկան՝ որք Աստուծոյ հաճոյ են եւ ի մարդականէ գովին. որք են այսոքիկ։ Առաջինն խոնարհութիւն. որ է հնազանդութիւն եւ հոգեւոր աղքատութիւն։ Երկրորդն հեզութիւն. որ է երկայնամտութիւն եւ ընտրողութիւն եւ խորագիտութիւն։ Երրորդն երկիւղածութիւն. որ է սրբականութիւն. եւ հաւատարմութիւն. եւ ի չարեաց օտարութիւն։ Չորրորդ ողորմածութիւն. որ է մատակարարութիւն. եւ գթածութիւն. եւ Աստուծոյ նմանութիւն։ Հինգերորդ սիրողութիւն. որ է կտարելութիւն. եւ միամտութիւն. եւ ողջախոհութիւն։ Վեցերորդն անոխակալութիւն. որ է դիւրադարձութիւն. եւ լսողութիւն. եւ պատուիրանապահութիւն։ Եօթներորդն ժուժկալութիւն. որ է քաջ նահատակութիւն. եւ յուսով առաքինութիւն. եւ յօժարութեամբ մարտիրոսութիւն։ Իսկ հակառակ սոցին եօթն բարք են ի մարդն. որք ընդդէմ են ճշմարտութեան եւ քարոզութեան. որք են այսոքիկ։ Առաջինն ամբարտաւանութիւն. որ է պերճութիւն. եւ սնափառութիւն. եւ դիւական արուեստականութիւն։ Երկրորդն բարկացողութիւն. որ է սպանութիւն. եւ հրաբորբոք թշնամութիւն. եւ լեզուի անկարգութիւն։ Երրորդն աներկիւղութիւն. որ է լրբութիւն. եւ յանդգնութիւն. եւ անամօթիւն։ Չորրորդն անողորմածութիւն. որ է կռապաշտութիւն. եւ յափշտակութիւն. եւ ագահութիւն։ Հինգերորդ եղբայրատեցութիւն. որ է գազանութիւն. եւ ստահակութիւն. եւ հակառակութիւն։ Վեցերորդն ոխակալութիւն. որ է միշտ խռովութիւն. եւ սնոտի խաբէութիւն. եւ դարանակալ կեղծաւորութիւն։ Եօթներորդն անհամբերութիւն. որ է անյուսութիւն. որովայնամոլութիւն. եւ ուրացողութիւն։ Եւ փրկողին զմեզ ի չարեաց եւ տւողին մեզ զզանազան պարգեւս բարեաց Յիսուս Քրիստոս Աստուծոյ մերոյ, փառք պատիւ եւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեաանս յաւիտենից ամէն։

Քարոզ վասն եկեղեցւոյ. ի Բանն որ ասէ։ (Յեկեղեցիս բարիբանեցէք զԱստուած. եւ Տէր յաղբերացն Իսրաէլի։) Սող. 67. 26։ (Գլուխ. ՃՁԴ)

Նախ պարտ է եւ արժան մեզ իմանալ թէ՝ քանի՞ է նշանակութիւն բանիցս. եւ ապա մխիլ ի քննութիւն սոցա։ Առաջին՝ վասն է՞ր յեկեղեցիս աղօթեմք։ Երկրորդ՝ զշինօղն ժողովուրդ եւ զշինեալն ի քարանց՝ մի անուամբ եկեղեցի կոչեմք։ Երրորդ՝ թէ վասն է՞ր իգական անուամբ կոչի մերս եկեղեցի։ Չորրորդ՝ վասն է՞ր կոչի մերս եկեղեցի դուստր վերնոյն Սիօնի։ Հինգերորդ՝ վասն է՞ր կոչի քաղաք վերինն Սիօն։ Վեցերորդ թէ՝ եկեղեցի երկնի է ի վերայ երկրի։ Եօթներորդ՝ զի՞նչ նշանակէ սրբարան բեմբն. եւ այլն ըստ կարգի։ *Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ ասացուք թէ՝ վասն է՞ր յեկեղեցիս աղօթեմք։ Ասեմք զայս վասն բազում պատճառի։ Նախզի՝ յակեղեցին է զգուշաւոր է պատշաճ խօսակցութիւն Աստուծոյ. զի յորժամ արտաքոյ սորա լինիմք՝ մտածեմք թէ, հեռի եմք յԱստուծոյ։ Եւ առ այս կարծիս՝ անզգուշ լինիմք յաղօթելն խառնելով ի սաղմոսն եւ յաղօթսն գործ. եւ ընդ գործն շատախօսութիւն. ուստի ծնանի դատարկաբանութիւն. եւ անտի խեղկատակութիւն. եւ անտի զեղխութիւն մտաց եւ այլն. լեալ այնուհետեւ փոխանակ հաշտութեան Աստուծոյ աղօթիւք՝ կրկին խռովութիւն։ Երկրորդ՝ զի թէպէտ Աստուած յամենայն տեղիս է հաւատամ եւ ես. բայց մեք ոչ յամենայն տեղւոջ մերձ առ նա. այլ միայն աստ հաւատամ կացեալ առաջի նորա. որով պտուղ հաւատոց՝ տամ զզգուշութիւն մարմնոյս եւ զայլն։ Որպէս թագաւորն իշխանութեամբն՝ է յամենայն աշխարհն որք ընդ իշխանութեամբն. բայց որք ցանկան տեսութեան նորա՝ ի թագաւորական պալատն տեսանեն զնա։ Երրորդ՝ զի յորժամ զգուշանամք մարմնով ի մէջ եկեղեցւոյ, օրըստօրէ առաջնորդ լինի մտացս մաքրութեան, առ ի կարօղ լինելոյ եւ սմա մտանել յիմանալի կայանսն Աստուծոյ. ըստ որում մարմինս ի զգալիսս։ Չորրորդ՝ զի յորժամ ամ մտանեմք յեկեղեցի որ է տուն Աստուծոյ, ցուցանեմք հարազատապէս զսէրն որդիական առ Տէրն տանս եւ բնակիչն. եւ նովաւ զպատուիրանին պահպանութիւն. եւ ապա առանց երկիւղի՝ զհրեշտակ աղօթիցն առաքեմք առ նա. եւ ապա լինի խաղաղութիւն հօրն առ որդիս. եւ ապա ծանօթանամք միմեանց. եւ ապա արժանաւորիմք խօսիլ ընդ նմա ի խորոց սրտէ. եւ ապա լինի հաշտութիւնն Աստուծոյ առ մեզ. եւ ապա պարգեւն եւ շնորհն Աստուծոյ առ մարդս։ Իսկ որք ոչ մտանեն ի տունս Աստուծոյ, ունին զերկիւղ ծառայական որ ընդդէմ է այսմ ամենայնի։ Հինգերորդ՝ պարտ է մեզ այնպէս պատրաստ եւ զգուշ լինիլ ի մէջ եկեղեցւոյ առաջի Աստուծոյ՝ որպէս ծառայ թագաւորին ի մէջ տաճարին առաջի արքային։ Նախզի՝ նա կանգնի առաջի արքային եւ ոչ նստի. նոյնպէս եւ մեզ պարտ է ոչ նստիլ ի մէջ եկեղեցւոյ, այլ կանգնիլ. իբր թէ արի եմք եւ ոչ ընկղմեալ ի մեղս։ Երկրորդ՝ զի նա ոչ դնէ եւ վերացուցանէ զոտսն. այլ ի վերայ երկուցն հաստատ է. իբր թէ հոգւովս եւ մարմնովս պատրաստ եմ ի կատարել զհարմանս քո։ Երրորդ՝ զի կապէ զձեռսն ի վերայ կրծիցն. որպէս թէ չեմ իշխան, այլ ընդ իշխանութեամբն. նոյնպէս եւ մեք ի մէջ եկեղեցւոյ արասցուք այսպէս. որպէս թէ չեմք իշխան ի վերայ օրինացն լուծանելոյ. այլ ի ներքոյ օրինացն եւ հրամանացն Աստուծոյ. զի զոր ինչ ասեն՝ առնելի է մեզ։ Չորրորդ՝ զի ոչ առնու գաւազան. որպէս թէ նշան ծուլութեան, կամ իշխանութեան. այսպէս եւ մեք արասցուք։ Մի սիրել զհեշտութիւն եւ զծուլութիւն. որպէս ասաց Մովսէսի. (ընկեա զգաւազանդ. ) այսինքն զծուլութիւնդ։ Հինգերորդ՝ զի հանապազ զզգեստս ինչ թագաւորին արկեալ զուսովն՝ կանգնիլ առաջի նորա. այսպէս եւ քահանայից ոչ է պարտ առանց փիլոնի մտանել յեկեղեցիս առաջի նորա. որ է զգեստ՝ որով թագաւորեաց ի վերոյ մահու Տէր մեր յաւուր փեսայութեան իւրոյ։ Վեցերորդ՝ զի ոչ թիկնի յանկիւնսն կամ յորմս արքայարանին. այլ ի մէջն ընդդէմ երեսացն կանգնի. նոյնպէս եւ որ մտանէ ի տունն Աստուծոյ՝ չէ պարտ թիկնիլ ի հիմունս եկեղեցւոյ. կամ ելանել յերեսացն Աստուծոյ ի խորանս աղօթից պատճառաւ։ Եօթներորդ՝ զի ոչ գործէ ինչ բաց ի ծառայութենէն. նոյնպէս որ մտանէ յեկեղեցի յեւ յաղօթարանս՝ չէ պարտ գործել զգործ մարմնական. այլ սպասաւորել Աստուծոյ. զի որք գործեն՝ առաւել սիրեն զմարմնական գործն քան զԱստուած։ Ութներորդ՝ զի ոչ խօսի ընդ ումեք. այսպէս եւ մեք ի ժամ աղօթիցն՝ մի խօսեսցուք ընդ ումեք. զի խօսակից մեր Աստուած է. եւ զԱստուած թողուլ եւ ընդ ումեք խօսիլ, սատանայ է խօսակից նմա։ Իններորդ՝ զի ոչ ակն ածէ ումեք. այլ է միշտ աչքն թագաւորն՝ գուցէ հրամայիցի ինչ ի թագաւորէն. եւ նա պատրաստ լինի՝ զի մի ընդ այլս ակնարկելով խափան լիցի հրամանացն եւ պատիժս կրեսցէ։ Նոյնպէս եւ մեզ չէ պարտ ակնարկել ումեք. կամ հայիլ յետս. զի մի միտքն ընդ զգայարանացն ցնդեսցի։ Տասներորդ՝ զի ականջն եւ միտքն՝ են հանապազ առ թագաւորն եւ ի հարմեանս նորա, առ ի կատարել փութով. նոյնպէս եւ մեզ պարտ է զնոյնս առնել. զի ականջք եւ միտք մեր՝ լիցին առ աղօթական ձայնս եւ յերգս. զի մի յիջանել շնորհացն թափուր մնասցուք։ *Եկեսցուք յերկրորդ գլուխն թէ՝ վասն է՞ր զտունս Աստուծոյ որ յանշունչ քարանց՝ եւ զժողովս քրիստոնէից մի անուամբ եկեղեցի կոչեմք։ Եւ այս բազում պատճառաւ։ Նախ ըստ անուանն. զի նա եկեղեցի. եւ սա։ Երկրորդ՝ ըստ կայացման. զի նա ի բազում մարդոց. եւ սա ի բազում քարանց եւ փայտից եւ յայլոց։ Երրորդ՝ ըստ գործոյն. զի նա ժողովումն. սա ժողովարան։ Չորրորդ՝ ըստ ձեւոյն զի մարդն քառաձեւ. եւ սա չորեքկուսի խաչաձեւ։ Հինգերորդ՝ ըստ որպիսութեան. զի նա ունի հինգ զգայարանս դրունք եւ մուտք իմաստից. նոյնպէս եւ սա ի չորս կողմանց. դուռն կամ նա ինն դրունք՝ չորս զգայարանօքն կրկին. եւ բերանն մեկին որ լինի ինն. եւ սա ունի չորս վերին գմբեթին. եւ Դ ի խոնարհ կոյս. եւ դուռն լինի ինն։ Վեցերորդ՝ զի նա ընկալեալ զհոգին Աստուծոյ աւազանաւն. եւ սա ընկալեալ օրհնութեամբն։ Եօթներորդ՝ զի նա անձնաւորեալ բանականութեամբն եւ յատկութեամբն. եւ սա անձնաւորեալ օրհնութեամբն հաւասար նոցա։ Ութներորդ՝ նա սրբութեամբ տաճար Աստուծոյ. եւ սա սրբեալ բնակարան Աստուծոյ։ Իններորդ՝ նա ծնանի ախտաւոր որդի մարդոյ. եւ սա անախտութեամբ ծնանի որդի Աստուծոյ։ Տասներորդ՝ նոքա տան եւ բաշխեն զհաց եւ զմպելի մարմնական. եւ սա տայ զհացն կենաց իջեալ յերկնից ազգի մարդկան պատճառ փրկութեան։ Դարձեալ՝ նա ունի զչորեսին առաքինութիւնս սեղեն նուիրիչ աղօթից եւ վարուց մաքրութեան. եւ սա սեղան քառակուսի հացին սրբութեան։ Դարձեալ՝ նա շինեցաւ ի վերայ հաւատո վիմին Պետրոսեան. եւ սա ի վերայ բանից առաքելոց մարգարէից եւ վարդապետաց հիման։ *Եկեսցուք յերրորդ գլուխն թէ՝ վասն է՞ր իգական անուամբ կոչի մերս եկեղեցի. եւ Քրիստոս փեսայ. ըստ առաքելոյն. (խօսեցայց զձեզ առն միում որպէս զկոյս մի սուրբ անդիման առնել փեսային Քրիստոսի։) Եւ Դաւիթ ասէ. (լուր դուստր եւ տես։) Եւ աւետարանն թէ՝ (նմանեցաւ արքայութիւնն առն թագաւորի՝ որ առնիցէ հարսանիս որդւոյ իւրոյ։) Համարձակութիւն տան մեզ զեկեղեցի եւ զՔրիստոս ի տիպ փեսային եւ հարսին օրինակեալ. այնու՝ զի օտար եւ մաքուր են ի կարծեաց ախտաւոր թուլութեան ամենազգոն միտք նոցա. պարտիմք եւ մեք այսմ վեհագոյն բարձրանալ. եւ ապա զխորհուրդս քննել զօրութեամբ։ Եւ այսպէս բաղդատի հոգեւոր հարսանիքն եւ մարմնաւորն։ Նախզի՝ յորժամ խօսեցեալ լինի հարսն առն՝ հեռի է ի նմանէ տեսութեանբ. այսպէս եւ մեք հեռացեալ էաք ի նմանէ անաստուածութեամբ եւ մեղօք ոչ գիտելով զնա։ Երկրորդ՝ միջնորդքն գան առ հարսն եւ խօսին զհարսն վասն փեսային. նոյնպէս մարգարէքն եւ առաքելքն գնացին առ հրէայս եւ առ հեթանոսս. եւ խօսեցան զնոսա հարսն փեսային Քրիստոսի ասելով. (լուր դուստր եւ տես. մոռա զժողովուրդ քո. զի ցանկացաւ թագաւորն Քրիստոս գեղոյ քոյ. ) այսինքն հոգւոյդ որ է պատկեր Աստուծոյ։ Երրորդ՝ զի գովեն զփեսայն առ հարսն. զփառսն եւ զգեղեցկութիւնն. եւ անդ ի բանից կաթի սէր փեսային ի սիրտ կուսին. նոյնպէս գովեցին զփեսայն Քրիստոսի առ հարսնացեալ ազգս մարդկան։ (Եղբօր որդին իմ կարմիր է եւ սպիտակ. գեղեցիկ քան զամենայն որդիս մարդկան։) Եւ Դաւիթ ասէ. (գեղեցիկ քան զամենայն որդւոց մարդկան։ Եւ մեծ է Տէր մեր՝ եւ օրհնեալ է յոյժ. եւ մեծութեան նորա ոչ գոյ չափ։) Եւ առաքեալն ասէ. (երանելին եւ միայն հզօրն՝ թագաւոր թագաւորաց։) Եւ ի բանից աստի սէր փեսային Քրիստոսի կաթեաց ի սիրտս եկեղեցւոյ. որպէս ասէր հարսն առ փեսայն. (խանդակաթ եմ ի սիրոյ քո. որ հարւատաց յԱստուած եւ ի Տէր։) Չորրորդ՝ զի գերեալ վարի միտք նորա ի սէր նորա. եւ թողու զհայր իւր եւ զմայր եւ ընթանա։ Նոյնպէս եկեղեցիք ազգաց գերեալ ի սէրն Քրիստոսի՝ թողին զժողովուրդն եւ զտունն հօր. այսինքն զաւանդութիւն ծերոցն եւ զտաճարն։ Եւ հեթանոսք զտուն կռոցն եւ զզոհն եւ գնացին զհետ փեսաին Քրիստոսի. ըստ այնմ, (լուր դուստր եւ տես. ) եւ Պետրոս ասէ (մեք թողաք զամենայն։) Հինգերորդ՝ զի զհարսն առ փեսայն գովեն ասելով. (շրթունքն իբրեւ զլար կարմիր. աչքն աղաւնւոյ եւ այլն։) Եւ թէ՝ (կացցէ դշխոյ ընդ աջմէ քումմէ. ) եւ զընկերսն եւս բերէ քեզ. այսինքն զոր ծնանի բանիւ եւ իմաստութեամբ ի հաւատս. կամ զհաւատ եւ զգործսն. որպէս հարսունքն զնաժիշտս իւրեանց։ Վեցերորդ՝ զի յետ խօսելոյ զխաղաղութիւն ի մի անձնութիւն, գան պսակաւն երկուքն ի մարմին մի. որպէս ասէր առ Ադամ. (այս այժմ ոսկր յոսկերաց իմոց. եւ մարմին ի մարմնոյ իմոյ. ) այսպէս յետ հրաժարելոյ ի սատանայէ, եւ հաւատալոյ յամենասուր երրորդութիւնն, մկրտութեամբ աւազանին լինիմք ոսկր յոսկեաց նորա. եւ մարմին ի մարմնոյ նորա։ Եւ յօդակապութեամբ սուրբ հոգւոյն՝ խառնիմք ընդ միմեանս։ Եօթներորդ՝ զի յետ այսորիկ սերմն առեալ ի փեսայէն ծնանի որդիս զանազան. այսպէս եւ եկեղեցի սուրբ՝ սերմն առեալ ի բանից վարդապետութեան Քրիստոսի, յղացաւ եւ ծնաւ զհարս եւ զհայրապետս. զմարտիրոսս եւ զճգնաւորս. զարդարս եւ զսուրբս ուսուցանելով կրկին ստեամբ իմաստից կրկին կտակաց, հասուցանելով (ի յայր կատարեալ ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի։) Ութներորդ՝ զի հարսն ոչ է օտար ի փեսայէն. այլ էութենակից նմա. այսպէս փեսայն Քրիստոս՝ ոչ է օտար ի մէնջ. այլ բնութենակից եւ մարմնակից մեր է։ Իններորդ՝ զի հարսն ոչ թողու զայր իւր եւ լինի առ այլում. զի շնութիւն է համարեալ. այսպէս ոչ է պարտ եկեղեցւոյ ընդունիլ զօտար վարդապետութիւնս որ զհակառակ օրինացն Քրիստոսի ուսուցանէ։ Տասներորդ՝ զի զարդարի հարսն պատուական զարդիւք՝ զի հաճոյասցի փեսային։ Այսպէս եկեղեցի զարդարի առաքինութեամբ՝ զի հաճոյ լիցի Տեառն. ըստ այնմ, (հաճեցաւ Տէր ընդ Սիօն։) Եւ դարձեալ՝ զի յորժամ զարդարի հարսն՝ ոչ ասէ առ ընկերսն թէ գեղեցիկ իցէ. այլ առնու զհայելին եւ այնու ուղղէ զարդն. այսպէս եւ եկեղեցւոյ հարսն յորժամ զարդարի առաքինութեամբ, պարտ է առնուլ զգիրս աստուածայինս. եւ ըստ նոցա հրամանացն ուղղել զգործս բարիս։ Եւ հարսն ժրագլուխ պսակ է առն։ Այսպէս եւ զմեր բարի գործս տեսանելով՝ փառաւոր արասցեն զփեսայն մեր եկնաւոր։ Այսքան առ այս։ *Եկեսցուք ի չորրոդ գլուխն թէ՝ վասն է՞ր կոչի մերս եկեղեցի դուստր վերնոյն Սիօնի. եւ նա մայր մեր. ըստ առաքելոյն. (թէ վերինն Երուսաղէմ ազատ է մեր մեր ամենեցուն։) Եւ Զաքարիա զմեզ դուստր կոչէ ասելով. (ուրախ լեր դուստր Սիօնի։) Եւ այս վասն բազում պատճառի։ Նախզի՝ ամենայն սուրբ գիրք զժողովուրդս սրբոցն որ առ Աստուած զբուն արդարսն՝ մայր մեր կոչեցին. զի նոքա առաքեալքն եւ մարգարէքն ծնան զհայրապետսն հոգեւոր երկամբք. եւ նոքա գնացին եւ ժողովեցան ի վերինն Սիօն որ է դիատնոց ճշմարիտ ուր հաւաքեցան դէտքն. եւ Երուսաղէմ որ է խաղաղութիւն. այսինքն ազատ յամենայն թշւառութեանց. եւ հայրապետքն դուստր նոցա ծննդականք. զի նոքա ծնան բանիւ վարդապետութեան զհետեւօղս իւրեանց։ Եւ այսպէս մի ի միոջէ ծնանելով եւ անդ ժողովելով. նախնիքն երկրորդացս մայր. զի նոքա ծնան զսոսա։ Եւ սոքա դուստր ծնեալք ի նոցանէ եւ ծնանին զայլս։ Երրորդ՝ զի մայրն նախ յղանայ եւ ապա ծնանի. այսպէս նոքա նախ յղացան ի հոգւոյն սրբոյ ի հոգիս. եւ ապա զմեզ ծնան։ Երրորդ՝ մայրն սնուցանէ կաթամբ զտղայն. եւ նոքա կրկին կտակօք իմաստնացուցին զմեզ. ըստ առաքելոյն. (տղայացելոցդ ի Քրիստոս կաթն ջամբեցի։) Չորրորդ՝ մայրն յետ կաթին տայ հաստատուն կերակուր. եւ նոքա յետ բանից քարոզութեան՝ զհացն հրեշտակաց իջեալ յերկնից զմարմինն եւ զարիւնն Տեառն։ Հինգերորդ՝ զի մայրն սիրէ զորդին եւ պահէ յամենայն վնասակարաց։ Այսպէս նոքա սիրեն զմեզ. եւ մեք զնոսա. եւ բանիւք պատգամաց նոցա պահիմք յամենայն վնասուց մեղաց։ Վեցերորդ՝ զի մայրն տրտմի ըստ պակասութեան զաւակին զինչ եւ իցէ. եւ ուրախանայ ընդ յաջողւածն. նոյնպէս նոքա տրտմին ընդ պակասիլն բարի զործոցն մերոց. եւ ուրախանան ընդ բարի գործսն. ըստ այնմ, (ուրախութիւն է յերկինս վասն միոյ մեղաւորի որ ապաշխարիցէ։) Եօթներորդ՝ զի որքան հեռի է զաւակն ի մօրէն, ի հոգս է եւ ի կասկած. եւ յորժամ մերձ լինի՝ անդորրանայ։ Այսպէս եւ նոքա որչափ որ դեռ եւս աստ կամք, ի հոգս են եւ ի կասկած՝ գուցէ անկանիցին. եւ յորժամ խառնիմք ի նոսա, ապա անդորրանան։ Ութներորդ՝ զի ուր եւ ընթանան որդիքն ի գործ ինչ՝ յերեկոյն առ մայրն ժողովեալ հանգիցեն։ Այսպէս եւ մերս եկեղեցի՝ իւրաքանչիւր ոք ըստ կամաց եւ ընտրութեան իւրեանց ի գործ ինչ աստիճանի եւ վարուց ընթացեալ՝ եւ ընդ երէկ մահուն՝ առ նոսա ժողովեալ հանգիցեն։ Այսքան առ այս։ *Եկեսցուք ի հնգերորդ գլուխ թէ՝ վասն է՞ր կոչի քաղաք վերինն Սիօն. ըստ առաքելոյն՝ (ի քաղաք Աստուծոյ կենդանւոյ յԵրուսաղէմ յերկինս։) Եւ այս վասն բազում պատճառի։ Նախզի քաղաքն ի բազմաց է հաւաքեալ. եւ անդ են հազարք հազարաց եւ բիւրք բիւրուց անթուելիք հոգիք արդարոց սրբոց. որպէս ասէ Յօհաննէս. (տեսի զբազմութիւն հոգւոց շուրջ զաթոռովն Աստուծոյ։) Երկրորդ՝ զի քաղաքն պարսպով եւ դրամբք պարուրի։ Եւ ետես Յօհաննէս զպարիսպ նորա յականց շափիւղայ։ Եւ զդրունս յողջոց մարգարտաց. ըստ այնմ որ ասէ Եսայի. (ածից զքեւ պարիսպ յընտիր ականց պատուականաց։ Երրորդ՝ զի ամենայն արուեստաւորք կան ի քաղաքն. եւ անդ կան դասք մարգարէից՝ առաքելոց՝ վարդապետաց՝ հայրապետաց՝ քահանայից՝ մարիրոսաց՝ ճգնաւորաց՝ կուսանաց եւ այլոց բազմաց։ Չորրորդ՝ զի ամենայն իրաց գիւտ է քաղաքն զինչ եւ պիտոյ իցէ ումեք. եւ նա ամենայն բարութեամբ լցեալ է ի վեր քան զտես աչաց եւ լուր ականչաց եւ իմացումն սրտից։ Հինգերորդ զի թագաւորաբնակ է քաղաքն. այսպէս նա երկնաւոր արքային գահոյարան։ Վեցերորդ՝ զի զարդարի քաղաքն ի տես արքային զուարճութեան. նոյնպէս երկնաքաղաքացիքն՝ ի զարդ անկողոպտելի են զարդարեալ շնորհօք հոգւոյն ի ջուր մաքրութեան եւ սրբութեան վարուք. եւ մեռուցմամբ ախտից եւ մատանեաւ պատկերագրութեան։ Եօթներորդ՝ զի քաղաքացին ոչ է զրկեալ ի տեսութենէ թագաւորին որպէս ռամիկն որ ի բացեալ է. այլ հանապազ տեսանէ եւ ուրախ լինի. այսպէս նոքա հանապազ տեսանեն զԱստուած եւ են ուրախ ի սէրն որ առ նոսա. որպէս ասէր. (դարձեալ տեսից զձեզ եւ ուրախ արարից. եւ զուրախութիւնն ձեր ոչ ոք հանիցէ ի ձէնջ։) Ութներորդ՝ զի գեղեցիկ է շինուած քաղաքին. այպէս շինուած այնր քաղաքին՝ պաուական է. զի ի հաւատոյ եւ ի յուսոյ եւ ի սիրոյ ձեռակերտի։ Իններորդ՝ զի արտաքոյ քաղաքին ելեալքն՝ յաւազակաց եւ ի գազանաց վնասին։ Նոյնպէս որք արտաքոյ նորա եմք՝ վնասիմք յաւազկէն սատանայէ. որ կողոպտէ զամենայն բարութիւնս մեր՝ եւ առիւծաբար պատառէ։ Տասներորդ՝ զի գազանք եւ աւազակք՝ ի քաղաքն ոչ մտանեն. եւ ոչ սատանայ ի վերին քաղաքն մտանէ. զի այն կենդանեացն է քաղաք եւ անմեղաց. եւ սատանայ անկմամբն մահացաւ զյաւիտենից մահն եւ մեղանչեաց անդարձ։ *Եկեսցուք՝ ի վեցերորդ գլուխն թէ՝ եկեղեցի երկինք է ի վերայ երկրի։ Եւ այս վասն բազում պատճառի։ Նախզի՝ Աստուածն մարդացաւ եւ մարդն Աստուածացաւ. երկնաւորն երկրաւոր եղեւ. ապա ուրեմն երկիրս երկինք եղեւ։ Երկրորդ՝ զի երկնաւոր խաղաղութիւնն յերկիր իջաւ յասելն. (եւ յերկիրս խաղաղութիւն։) Եւ առաքեալն ասէ թէ՝ (զմիջնորմն ցանգոյն քակեաց. եւ արար խաղաղութիւն հեռաւորաց եւ մերձաւորաց։) Երրորդ՝ զի հաճութիւն եւ հեշտութիւն որ ընդ երկնայինսն՝ առ երկրաւորս եղեւ (ի մարդիկ հաճութիւն։) Չորրորդ՝ զի երկնաւորքն ի մարդիկ խառնեցան. եւ զմարդիկ ընդ ինքեան եւ զփառսն որ առ երկրաւոր կուռսն էր ի յերկինս առաքեցին. ըստ որումինքն ի յերկինս՝ վասն որոյ երկիրս երկինք եղեւ։ Հինգերորդ՝ զի ասաց յանսուտ խոստմունսն. (ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչ ի կատարած աշխարհի. ) եւ մեք ի յեկեղեցի. ապա ուրեմն երկին է եկեղեցի։ Վեցերորդ՝ զի ասաց. (ուր երկու եւ երեք ժողղովեալ են յանուն իմ անդ եմ ես ի մէջ նոցա. ) եւ մեք բազում ժողովիմք յեկեղեցի. եւ նա ի մէջ մեր. ապա ուրեմն երկինք է եկեղեցի։ Եօթներորդ՝ զի յորժամ սիրեմք զնա եւ զպատուիրանս նորա պահեմք՝ բնակի հայր եւ որդի եւ հոգին մաքրագործ. ըստ առաքելոյն. (դուք տաճար Աստուծոյ կենդանաւոր էք. եւ հոգի Աստուծոյ բնակեալ է ի ձեզ։) Զի Աստուած բնակի ի մարդիկ որպէս ի հրշտակս. եւ մարդիկ ի տաճարս. ըստ որում հրեշտակք ի յերկինս. եւ միաձայնութեամբ երկնաւորաց եւ երկրաւորաց պաշտի արարիչն. ապա ուրեմն երկինք է եկեղեցի սուրբ։ Եւ դարձեալ՝ ունի զնմանութիւն երկնիցն եկեղեցի սուրբ։ Նախզի՝ նա բարձր է տեղեաւ. եւ սա բարձր քան զհասարակ բնակութիւն մեր։ Երկրորդ՝ նա լոյս է մշտակայ. եւ ի սա միշտ լուցանի լոյս կանթեղաց։ Երրորդ՝ նա զարդարուն եւ գեղեցիկ է լուսաւորօք. եւ սա զարդարեալ զանազան կարգօք աստիճանաց. եւ լուսաւորեալ կրկին կտակօք. եւ այլ բազում պատուիրանօք որք լոյս տան աչաց։ Չորրորդ՝ նա է անշարժական բնութեամբ. եւ զսա անշարժելի ասաց Տէրն ի դրանց դժոխոց. այսինքն ի բանից եւ ի բերանոց հերձուածողաց։ Հինգերորդ՝ ի նա զանազան օրհնութիւնք իմանալիք ի բնակչաց հրեշտակացն. եւ ի սա բազմազան երգք օրհնութեան Աստուծոյ ի բնակչաց սորա։ Վեցերորդ՝ նոքա անընդմիջաբար կան առաջի Աստուծոյ. եւ մեք ի մէջ եկեղեցւոյ անմիջոցք առաջի Աստուծոյ։ Եօթներորդ՝ նոքա բնակիչք ի ներքուստ ի վեր կոյս առ փառաց աթոռն. եւ բնակեալքն ի նմա՝ մատուցանեն զօրհնութիւն։ Եւ բնակեալքն ի սմա առ խորանն վերինն՝ աթոռ փառացն Աստուծոյ. եւ սեղանն սուրբ՝ նշանակ աստուածութեան. հանգուցեալ ի նմա նուիրեն զօրհնութիւնն եւ զաղօթսն։ Ութներորդ՝ զի նա խաղաղութիւն է միշտ վերնական. եւ բնակեալքն ի սմա խաղաղացան. զի գայլք եւ գառինք ի միասին ճարակին եւ ոչ վնասեն զիրեարս. այսինքն, ագահք եւ պարզամիտք՝ զրկօղք եւ նենգաւորք եւ այլք՝ թողեալք զբարս իւրեանց բնակին յեկեղեցի սիրով. ապա ուրեմն երկինք է եկեղեցի ի վերայ երկրի։ Իններորդ՝ զի քահանայական օրհնութեամբ եւ կատարելականն մեռոնիւ՝ միացաւ հոգին սուրբ յեկեղեցի սուրբ. եւ որդին պատարագի ի նմա. վասն այն եւ հայր ընդունի զսա. ապա ուրեմն իրաւապէս եկեղեցին երկինք է ի վերայ երկրի։ Տասներորդ՝ զի հրաման առաք ի մէջ եկեղեցւոյ յանուն որդւոյ զհայր կարգալ եւ թախանձել. այսինքն, մտանելովն յեկեղեցի՝ պարտ է մեզ մտանել յորդիութիւն. եւ զնմանութիւն նորա բերել ի մեզ. եւ զնմանութիւն հօր նորա որպէս նա. եւ ապա զհայր նորա մեզ կարդալ։ Զի որպէս լսէ նմա անյապաղ. այսպէս եւ մեզ լուիցէ. եւ տես՝ զի թէ զնմանութիւն նորա բերեմք ի մեզ. եւ ապա մտանեմք յեկեղեցի. եւ զնա հայր կոչեմք, որպէս որդին առաջի հօրն մտանէ եւ ապա աղերսէ, ճշմարիտ երկինք լինի եկեղեցիս։ Իսկ թէ զնմանութիւն նորա ոչ ունիմք այլ զհակառակին, եւ մտանեմք յեկեղեցի, լինի եկեղեցի դժոխք եւ սանդարամետք. եւ բնակիչք սոցա սատանայ են. զորոյ զնմանութիւն ունին մեղսասէրքն։ Վասն որոյ պարտ է մեզ սրբութեամբ մտանել յեկեղեցի որ է երկինք. զի երկինքն որոյ է պատկեր. եկեղեցիս անմեղաց է տեղի։ Վասն որոյ որք մեղանն՝ անկան ի նմանէ եւ այլ ոչ մտին կամ մտանեն. այլ ի տանջանս անվախճան։ *Տեսցուք զԷ երորդ գլուխն թէ՝ զի՞նչ նշանակէ սրբարան բեմբն։ Ապա ցոյց է փառաց աթոռոյն Աստուծոյ. զորով շուրջ կան անընդմիաջաբար աթոռքն սերովբէքն եւ քերովբէքն։ Իսկ սեղանն սուրբ՝ պատկեր Աստուծոյ. քանզի որպէս խաչն պատկեր նորա անուանի բնակելովն ի նմա զօրութիւն նորա. այսպէս եւ ի սմա տպաւորեցաւ զօրութիւն եւ ներգործութիւն հոգւոյն սրբոյ քահանայապետական օրհնութեամբ եւ կատարելականն մեռոնիւ։ Որպէս ասէ սուրբն Դիոնէսիոս թէ՝ Յիսուս հաճեցաւ լինիլ սեղան վասն մեր. սեղան ըստ աստուածութեան. եւ զմարդկային անճառ միացեալն ընդ ինքեան բնութեամբ՝ պատարագ ընծայեաց մահուամբ ի վերայ աստուածութեան. իբր ի վերայ սեղանոյ հօր. այսինքն, զի Յիսուս ընդ մեռոնին շնորհի՝ իմացականապէս բնակի ի սեղանն եւ կատարէ զնա ըստ գերունակ աստուածութեան նման ինքեան ի վերայ որոյ մատուցանէ զինքն ըստ մարմնոյ պատարագ. որպէս յայնժամ եւ արդ օրըստօրէ բերելով ի հօրէ մեզ զքաւութեան մեղաց շնորհս։ Առ այս հայի նուիրական սեղանոյն կանգնումն ի մէջ սրբոյ խորանին, եւ դնել զաւետարանն ի վերայ նորին. այսինքն զՔրիստոս։ Եւ որպէս շուրջ զԱստուածավ եւ անջրպետապէս ի նմանէ կան հրեշտակքն փառաբանիչք. այսպէս շուրջ զսեղանովն անանջրպետութեամբ ի սեղանոյն պարեն դասք պաշտօնէից։ Եւ որպէս ի ներքին կողմն վարագուրին միայն կարապետն մեր եմուտ Յիսուս յանդիման լինիլ երեսացն Աստուած վասն մեր. այսպէս ի ներքին կողմն խորանին՝ միան քահանայն մտանէ ի պատկեր նմանութեան Քրիստոսի բարեխօսել վասն մեր։ Եւ որպէս այժմ յոյս մեր՝ զՔրիստոսէ է կախեալ որ գրաւական է մարդկան ի յերկինս ըստ առաքելոյն. այսպէս եւ յոյս ամենայն եկեղեցւոյն՝ զքահանայէն է կախեալ զաղօթից՝ որ ի խորհուրդ աստուածային պատարագի՝ մաղթէ վասն մեր։ Իսկ զանազան ծածկոյթ սեղանին՝ ունի զնմանութիւն անմատոյց լուսոյն եւ ամպոյն, որ շուրջ զնովաւ. եւ դարձեալ՝ արեմաթացւոյն է սպասաւորութիւն Յովսէփայ։ Զի որպէս նա զմարմինն պատեալ զՏէրն՝ եդ ի սնդոնի որ է պէսպէս պատմուճան. եւ ի գերեզման յուղարկէր յոյր ձեռն ամենայն մարդկան յարութիւն պարգեւեալ։ Այսպէս եւ քահանայապետն ի վերայ զարդուց կտաւոցն զհացն եւ զբաժակն օրհնութեամբ սրբելով՝ ճշմարտապէս մարմին Տեառն առանց յերկուանելոյ հաւատամք եւ ճաշակեմք. եւ նա մեզ զանմահութիւն եւ զանապականութիւն շնորհէ։ Իսկ աթոռն ի վերայ որոյ հանգչի պատարագիչն. զի որպէս քահանայապետն մեր Քրիստոս իջեալ կատարեաց զնօրէնութիւն. եւ ապա ելեալ ընդ երկինս նստաւ ընդաջմէ Աստուծոյ։ Այսպէս քահանայն ի տիպ Քրիստոսի իջեալ կատարէ զխնկարկութիւն. եւ ելեալ յարտաքին վայրէն նստի ի բարձրագոյն աթոռն ընդաջմէ սեղանոյն։ Իսկ լուցմունք ջահիցն եւ լապտերացն՝ նախ նշանակեն զբազմութիւն հաւատացելոցն կացեալ առաջի Աստուծոյ. եւ զայս պատկեր զգալի՝ արարին իւրենց իմանալի մտացն, որ իմացականապէս արծարծի հրով սիրոյն Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ որպէս ջահն լուցեալ ի խարուկէն՝ միշտ ի վեր կոյս ձկտի։ Այսպէս եւ որք յեկեղեցիս ժողովուրդք՝ աստուածային սիրով կայծականցն բորբոքեալ, միշտ առ նա վերանան լուսաւոր խորհրդով զվերինն խորհելով։ Երրոդր՝ զի որպէս հրեշտակք լոյս են ի վերին եկեղեցին. այսպէս եւ լոյսս այս՝ ի պատկեր նոցա վառեցաւ։ Չորրորդ՝ ցուցանէ լոյսս այս զլոյսս սբոցն. (որք են ի տեղւոջ լուսոյ եւ ի տեղւոջ հանգստեան։) Հինգերորդ՝ լոյսքս զգալի՝ նշանակեն զլոյսն իմանալի, որ ի սուրբ եկեղեցիս քահանայական օրհնութեամբ եւ կատարելականն մեռոնիւ. որով ծնանի զմեզ անախտ արգանդով աւազանին որդիս Աստուծոյ։ Վեցերորդ՝ զի ի պատարագիլն ի վերայ խաչին՝ խաւարեցան լուսաւորք ի յօրինակ մտաց եւ հոգւոցն հրէից։ Իսկ աստ ի վերայ սեղանոյս պատարագիլն՝ լուցանեմք բազում լոյսս. զի բազմապատիկ լուսաւորէ զհոգի եւ զմիտս եւ զմարմինս մեր։ Եօթներորդ՝ զի լոյսք զորո յեկեղեցիս վառեմք՝ ոչ շիջանին ի հողմոց. այսպէս եւ զգործս առաքինութեան աւ զաղօթս որք ի տանն Աստուծոյ Սենեկի՝ ոչ կորուսանեն կամ շիջուցանեն հողմք դիւական եւ փառք մարմնական. որպէս իմաստուն կուսանքն՝ աստ ի փառս Աստուծոյ վառեալ պահեցան։ Ութներորդ՝ լոսք որք արտաքոյ տաճարին՝ շուտով շիջանին. այսպէս եւ գործք եւ աղօթք յայտնի մարդկան մարմնական փառօք՝ շիջանին որք ի փառս մարդկան պերճանան։ *Իսկ խունկ զոր ծխեմք յեկեղեցին՝ բազում խորհուրդս ունի։ Նախզի չոր է ինքն բնութեամբ. այսպէս աղօթողին պարտ է ցամաքիլ ի գիջախտութեանց. եւ ապա բուրէ հօտն աղօթից նորա առ Աստուած։ Երկրորդ՝ զի պտուղ է յանկենդան ծառոց. եւ աղօթողին պարտ է մեռանիլ յաշխարհիս՝ եւ մեռուցանել զախտն, եւ ապա աղօթել ի հաճոյսն Աստուծոյ։ Երրորդ՝ ի հուր անկեալ՝ վառի բոցով. այսպէս աղօթօղն՝ լոյս լինի իմանալի հոգւով եւ մտօք։ Չորրորդ՝ զի յորժամ ծասկեմք՝ դառն է ի սկիզբն. եւ յետոյ քաղցրանայ. այսպէս աղօթքն՝ առ ժամայն դառն եւ դժուար թուի. եւ յետոյ քաղցրանայ ի ճաշակս հոգւոց աղօթողին։ Հինգերորդ՝ սպիտակ է խունկն. եւ մեք աղօթիւք սրբիմք հոգւով առնլով սպիտակ արկանելիս։ Վեցերորդ՝ զի դեղ է ցաւոց եւ խոցից խունկն. եւ աղօթքն հոգեւոր ցաւոց եւ անբժշկելի խոցից որ ի սատանայէ։ Եւ երեք միտք ի սաղմոսն է։ Իսկ թէ որք ասիցէ՝ մարմնական նուէրն զի՞նչ պիտանացու է ի նորս. զի Աստուած հոգի է եւ զհոգեւոր նուէրս պահանջէ եւ ոչ մարմնաւոր։ Ասեմք թէ՝ Աստուած միայն հոգեւոր նուիրագործութիւն՝ ի հոգեղինացն հրեշտակաց խնդրէ. իսկ մեք խառն գոլով ի հոգւոյ եւ ի մարմնոյ՝ կամի ի մէնջ եւ զմարմնաւոր խնկարկութիւնս՝ ըղձից հոգւոյն ընթացակից տալ։ Եւ օրինակ պատարագն Նոյի՝ որ ընկալաւ ընդ իմանալի խնկոյ ծխոյ աղօթիցն, եւ զզգալի պատկեր նորա զպատարագն ի հոտ անուշից։ Դարձեալ՝ նուէրն մարմնական՝ հաւատոյ եւ սիրոյ է նշանակ. եւ ընդունի զայս իբր թէ տալով նոցա նշանակ թէ՝ այսպէս ընկալաւ եւ զմտաւորական խնդիրն։ Ապա թէ առանց սիրոյ եւ հաւատոյ լիցի այս՝ ասէ. (խունկ ձեր պիղծ են ինձ։) Իսկ թէ հաւատն եւ սէրն առանց սոցին՝ ասէ. (ոչ մատուցեր ինձ խունկս ի Սաբա։) Այլ ուղղակին՝ երկոքեանս պիտոյ են. զի միմեանց վկայ լիցին. հոգեւորն մարմնաւորին, եւ մարմնաւորն հոգեւորին ի հոգի եւ ի մարմին եղելոցս. եւ Քրիստոս Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս ամէն։