О
НОВОМ
ЖУРНАЛЕ
НА
АРМЯНСКОМ
ЯЗЫКЕ
(Письмо
к
редактору)
Милостивый
государь!
В
приятном
убеждении,
что
в
наше
время
всякий
истинный
ценитель
просвещения
не
может
без
сочувственного
внимания
слышать
об
успехах
человечества,
среди
какого
бы
народа
ни
выражались
они,
спешу
известить
Вас,
милостивый
государь,
о
новом
литературном
предприятии
в
стенах
нашей
столицы.
Это
журнал
на
новом
гайканском
языке
под
названием
«
Северное
сияние
»,
который
профессор
персидско-арабской
словесности
при
Лазаревском
Лицее,
доктор
Назарьянц,
с
Высочайшего
соизволения,
предполагает
издавать
с
января
будущего
года.
Ученый
редактор,
первый
армянин
в
России,
который,
углубляясь
в
изучение
вековых
опытов
истории
на
поприще
образования
народных
литератур
новой
Европы,
лонял
необходимость
снять
с
армян
долго
над
ними
тяготевшие
оковы
средневекового
направления
и,
в
виду
современных
жизненных
вопросов
своего
народа,
провозгласил
права
живого
гайканского
слова,
как
естественного
органа
мысли
и
чувства
армянина,
как
одного
из
корен
вий
к
двиганию
вперед
по
лестнице
просвещения
и
науки.
Почтенный
профессор
в
ученых
предисловиях
к
многочисленным
трудам
своим
на
новогайканском
языке,
со
всею
ностью
доказал
армянам
высокую
важность
литературного
разработания
живого,
общеупотребительного
языка
в
составе
настоящего
образования,
наконец
возымел
прекрасную
мысль
широким
путем
журнала
осуществить
свои
убеждения.
Позвольте
мне,
милостивый
государь,
в
легких
чертах
охарактеризовать
здесь
дух,
руководящий
новогайканским
журналом
профессора
Назарьянца.
Я
сообщу
Вам
в
русском
переводе
сокращенную
выписку
из
конспекта
редактора,
обнародованного
30-го
истекшего
мая
сего
года,
и
позволяю
себе
думать,
что
высказанные
в
нем
идеи
имеют
право
на
уважение
каждого
друга
священных
интересов
человечества.
Редактор
«
Северного
сияния
»,
приглашая
к
содействию
литературному
его
предприятию,
обозначает
цель
своего
журнала
в
следующем
виде.
Он
намерен
распространять
среди
армян
в
России
сведения,
необходимо
нужные
в
наше
время
для
каждого
человека,
какому
бы
классу
народа
он
не
принадлежал:
ученым
и
несколько
образованным,
торговцу
и
ремесленнику,
людям,
действующим
на
различных
поприщах
жизни,
отцам
и
матерям,
которые,
как
воспитатели
юного
поколения,
должны
познакомиться
суспехами.
просвещенного
нашего
столетия
и
извлекать
оттуда
пользу
и
здравые
взгляды
на
жизнь
и
окружающий
мир.
«Ученые,
если
несколько
таких
отдельных
лиц
существуют
между
армянами
в
России,
—
замечает
г.
Назарьянц,
не
суть
ни
церковь
и
не
народ:
это
общество,
какая
бы
ни
была
степень
его
образования
и
объем
его
понятий.
Поэтому
наш
журнал,
принимая
на
себя
действовать
в
интересе
народа,
обязан
говорить
с
большинством
нации
так,
как
оно
в
состоянии
понимать
передаваемые
ему
мысли,
т.
е.
употреблять
формы,
близко
подходящие
к
живому
общественному
слову,
без
того
однако
ж,
чтобы
впадать
вобраз
выражения
грубой
массы
или
порабощаться
различным
местным
наречием».
Г.
Назарьянц,
при
всем
сближении
с
складом
речи.
Современных
армян,
предполагает
действовать
самостоятельно,
осмотрительно
справляясь
с
общим
духом
языка.
Вполне
понимая,
что
всякое
новое
создание
должно
основываться
на
лучших
и
годных
элементах
прошедшего
развития,
что
нельзя
и
не
должно
разорвать.
историческую
цепь,
связывающую
настоящее
с
минувшим,
г.
Назарьянц
хочет
в
некотором
смысле
воссоздать
древнегайканское
слово
в
настоящем
общественном
языке
армян;
он
хочет
устроить
такой
язык
популярный,
который
сохраняя
первобытное
свое
основание
и
корень,
ясно
и
изящно
говорил
бы
с
народом
по
правилам.
современного
живого
армянизма.
Чуждые
слова
и
выражения,
историческим
влиянием
из
персидского,
арабского
и
татарского
языков
перешедiние
к
армянам
и
искажающие
чисто
армянское
слово,
будут
заменяться
у
него
национальными
из
сокровищниц
древнегайканского.
Непотрясаемо
утверждаясь
на
этих
основаниях,
редактор
«Северного
сияния»
предначертал
себе
двоякий
труд:
распространять
в
народе
общеполезные
сведения
и
разработать
живое
армянское
слово;
беседуя
с
армянами—
просвещать
их,
и
просвещая—
научить
их
говорить,
следовательно,
мыслить;
ибо,
замечает
г.
Назарьянц,
говорить
значит
мыслить.
Г.
Назарьянц
убежден
в
том,
что
честь
народа
большею
частью
зависит
от
национального
его
языка
и
что
этот
язык,
имеющий
назначение
служить
оружием
его
мышления
и
посредником
его
образования,
должно
со
всякою
тщательностью
выделывать
и
сделать
из
него
сокровищницу
науки
и
знания,
чтобы
юному
поколению
дать
возможность
естественным,
богоучрежденным
порядком
питаться,
расти
и
окрепнуть,
т.
е.
почерпать
нужные
для
развития
духовного
его
организма
жизненные
соки
в
источниках
чистоматеринской
груди.
Затем
обращается
г.
Назарьянц
к
своей
нации
и,
как
видно,
к
односторонним
среди
армян
приверженцам
древней,
отжившей
формы,
к
этим
средневековым
людям,
безусловным
любителям
староклассического
слова,
которые
при
ужасном
ослеплении
над
мертвою
формою
забыли
жизнь
и
ее
содержание,
выпуская
из
виду
вопиющие
потребности
нашего
века
и
умирающее
с
голоду
армянское
юношество.
Ввиду
этого
жалкого
заблуждения,
так
называемых
армянских
гайканологов
в
России,
г.
Назарьянц
громко
провозглашает
популяризацию
науки
среди
армян,
как
это
соверша-лось
и
совершается
среди
народов
европейских
в
наше
столетие.
Позвольте
мне,
милостивый
Государь,
привести
здесь
слова
почтенного
профессора:
«В
наш
человеколюбивый,
своему
ближнему
сочувствующий
век,
который
умеет
снисходительно
и
дружественно
внимать
нуждам
и
потребностям
народов,
в
наше
просвещенное,
великодушное
время,
гордая
наука,
опускаясь
с
возвышенного
своего
седалища,
языком,
понятным
говорит
с
простолюдином
и
богатыми,
своими
приобретениями
братски
делится
со
всеми
классами
народа.
В
наши
дни
наука
не
имеет
более
никаких
заповеданных
сокровенностей,
составляющих
исключительную
собственность
отдельных
египетских
жрецов.
Наука
в
наше
время
не
есть
монополия
некоторых
узкосердных,
жадных,
духовный
свой
талант
зарывающих
людей,
к
которой
не
смеют
подступить
другие
—
не
приВиллегированные.
Нет!
Ныне
без
зависти
и
опасения
открывает
наука
живительный
свой
источник
пред
всяким,
сколько-нибудь
мыслящим
человеком,
который
из
жажды
к
поучению
приближается
к
нему
и
желает
познавать
самого
себя,
природу
и
человечество.
Армянин,
имея
счастье
быть
гражданином
столь
благословенного
века,
ужели
не
должен
предложить
себе
серьезный
вопрос,
какое
его
отношение
к
столетию,
в
котором
живет
он?
Ужели
при
виде
кругом
себя
всего,
кипящего
умственным
движением
и
стремящегося
вперед,
он
один
мог
бы
оставаться
холодным,
безжизненно
равнодушным
зрителем
перед
величавыми
явлениями
века,
и
неподвижно
стоять
на
одной
точке
духовной
омертвелости?
Какоой
армянин
мог
бы
отселе
думать,
что
он
родной
сын
XIX
столетия,
без
сочувственного
участия
в
многознаменательных
успехах
его,
считая
вещественное
благо
верхом
своего
блаженства,
как
будто
бог
сотворил
человека
для
одних
телесных
наслаждений,
телом
без
души?
Нет!
И
армяне,
как
равнородные
сочлены
человеческого
общества,
призваны
соревновать
похвальным
качествам
образованных
наций,
следить
за
успехами
времени
и,
побеждая
смутные,
безутешные
свойства
азиатского
характера,
украшать
армянизм
лучшими
цветами
европейского
знания.
Пусть
любезные
наши
соотечественники,
—
возглашает
г.
Назарьянц,
—посвящают
должное
внимание
мировому
закону,
что
ничто
не
порядка
времени
не
может
долго
противостоять
истребляющей
руке
времени,
и,
следственно,
народ
без
умственно-нравственного
образования—
этого
единственного
твердого
ручательства
за
народное
бытие,
не
может
сохранять
ни
язык
свой,
ни
церковь,
ни
национальность,
но
должен
необходимо
сделаться
печальным
и
презрительным
игралищем
в
руках
слепого
случая».
Теперь,
позвольте
мне,
милостивый
государь,
вкратце
познакомить
Вас
с
содержанием
предполагаемого
новогайканского
журнала,
основываясь
на
самой
программе,
утвержденной
правительством.
Журнал
будет
состоять
из
следующих
отделов:
1.
Статьи
по
части
общего
землеведения,
куда
войдут
география
и
статистика
России
с
большой
подробностью;
описание
земель,
характеристiка
их
естественной
физиономии
и
оттуда
вытекающие
последствия
для
народной
цивилизации.
Сведения
об
открытиях
географических
и
любопытные
отрывки
из
описания
путешествий
по
пяти
частям
света.
2.
Статьи
по
части
всеобщей
истории,
куда-
войдут
история
российского
государства
в
большой
подробности.
В
этом
отделе
будут
сообщаться
достопримечательные
события
в
истории
человечества,
биографические
характеристики
знаменитых
лиц
исторических,
в
особенности
героев
отечественной
истории,
ревнителей
русской
славы
и
русского
имени.
3.
Статьи
по
части
естествоведения
со
всевозможною
подробностью
и
популярностью;
далее
в
этом
отделе
будут
описания
полезных
для
жизни
изобретений
и
открытий
в
области
искусства
и
природы.
4.
Статьи
нравственно-эстетические
и
изящно-литературные.
Сюда
войдут
лучшие
мысли
и
лучшие
чувства
в
изящных
формах,
как
поэтических,
так
и
прозаических:
отборные
отры
тайканской,
русской
и
европейской
литератур.
Сюда
же
поместятся
критические
разборы
изданных
на
армянском,
как
древнем,
так
и
новом
языке,
новых
книг
с
изображением
всякого
полемического
тона,
с
добросовестной
оценкой
каждого
труда
в
области
умственной.
Журнал
будет
выходить
ежемесячно
отдельными
книжками
от
8-и
до
10-ти
печатных
осьмидольных
листов,
с
политипажами
при
статьях
по
части
естествоведения,
с
портретами
при
биографических
характеристиках
исторических
лиц.
Цена
годовому
изданию
для
московских
жителей
8
руб.
сер.,
а
для
иногородних
9
р.
50
коп.
сер.
Мы,
с
нашей
стороны,
как
любители
народного
слова,
от
души
желаем
почтенному
профессору
полного
успеха,
будучи
уверены
в
его
благородном
и
добросовестном
исполнении
своих
обещаний.
Примите,
милостивый
государь,
уверение
в
моем
истинном
к
вам
почтении,
с
коим
имею
честь
быть
Вашим
покорнейшим
слугою
М.
Налбандьянц
24-го
сентября
1857
Москва
Թարգմանութիւն
ՀԱՅԵՐԵՆ
ԼԵԶՎՈՎ
ՆՈՐ
ԱՄՍԱԳՐԻ
ՄԱՍԻՆ
(Նամակ
խմբագրին)
Ողորմած
պարոն,
Այն
հաճելի
համոզմամբ,
որ
մեր
ժամանակներում
լուսավորության
յուրաքանչյուր
ճշմարիտ
գնահատող
չի
կարող
առանց
համակրական
ուշադրության
լսել
մարդկության
հաջողությունների
մասին,
ինչ
ժողովրդի
մեջ
էլ
ուզում
է
նրանք
արտահայտվելիս
լինեն,
շտապում
եմ
տեղեկացնել
ձեզ,
ողորմած
պարոն,
մեր
մայրաքաղաքի
պատերի
ներսում՝
գրական
մի
նոր
նախաձեռնության
մասին:
Դա
«Հյուսիսափայլ»
անունով,
նոր
հայկական
լեզվով
ամսագիրն
է,
որը
Լազարյան
ճեմարանի
պարսկա-արաբական
գրականության
պրոֆեսոր,
դոկտոր
Նազարյանցը,
բարձրագույն
բարեհաճությամբ,
նախատեսում
է
հրատարակել
գալիք
տարվա
հունվարից:
Գիտնական
խմբագիրը՝
առաջին
հայը
Ռուսաստանում,
որը
նոր
Եվրոպայի
ժողովրդական
գրականության
կազմավորման
ասպարեզում
խորանալով
պատմության
դարավոր
փորձի
ուսումնասիրության
մեջ,
հասկացավ
հայերի
վրա
ծանրացած
միջնադարյան
ուղղության
կապանքները
վերացնելու
անհրաժեշտությունը
եւ,
նկատի
ունենալով
իր
ժողովրդի
ժամանակակից
կենսական
հարցերը՝
հռչակեց
Հայոց
կենդանի
լեզվի
իրավունքը,
որպես
հայի
մտքի
եւ
զգացմունքի
բնական
օրգան,
որպես
լուսավորության
ու
գիտության
սանդուղքով
առաջ
շարժվելու
արմատական
պայմաններից
մեկը:
Հարգարժան
պրոֆեսորը,
որը
նոր
հայերեն
լեզվով
գրած
իր
բազմաթիվ
աշխատությունների
գիտական
առաջաբաններում
ամբողջ
հիմնավորվածությամբ
ապացուցել
էր
հայերին՝
ներկայիս
կրթության
համար
հարկավոր
կենդանի,
համընդհանուր
լեզվի
գրական
կենսական
անհրաժեշտությունը,
վերջապես,
գեղեցիկ
միտք
է
հղացել
իրագործել
իր
համոզմունքները
ամսագրի
միջոցով:
Թույլ
տվեք
ինձ,
ողորմած
պարոն,
այստեղ
ընդհանուր
գծերով
բնութագրել
պրոֆեսոր
Նազարյանցի՝
նոր
հայկական
ամսագրի
ղեկավար
ոգին:
Ռուսերեն
թարգմանությամբ
ես
ձեզ
կհաղորդեմ
մի
կրճատ
քաղվածք
խմբագրի՝
ընթացիկ
մայիսի
30-ին
հրատարակված
ծրագրից
եւ
թույլ
կտամ
ինձ
մտածել,
որ
այնտեղ
արծարծված
գաղափարները
իրավունք
ունեն
հարգանքի
արժանանալու
մարդկության
սրբազան
շահերի
յուրաքանչյուր
բարեկամի
կողմից:
«Հյուսիսափայլի»
խմբագիրը,
հրավիրելով
համագործակցել
իր
գրական
ձեռնարկությանը,
ամսագրի
նպատակը
նշում
է
հետեւյալ
կերպ.
նա
մտադիր
է
Ռուսաստանի
հայերի
մեջ
տարածել
տեղեկություններ,
որոնք
մեր
ժամանակ
կենսականորեն
պետք
են
յուրաքանչյուր
մարդու,
հասարակության
ո՛ր
դասին
էլ
որ
նա
պատկանելիս
լինի.
գիտնականին
թե
թերուuին,
առեւտրականին
թե
արհեստավորին,
կյանքի
զանազան
ասպարեզներում
գործող
մարդկանց,
հայրերին
ու
մայրերին,
որոնք,
որպես
երիտասարդ
սերնդի
դաստիարակներ,
պետք
է
ծանոթանան
մեր
լուսավորված
դարի
առաջադիմության
հետ
եւ
օգուտ
ու
առողջ
հայացքներ
ստանան
կյանքի
եւ
շրջապատող
աշխարհի
մասին:
«Ուսումնականք,
եթե
մի
քանի
այդպիսի
առանձնական
մարդիկ
կային
հայոց
մեջ
Ռուսաստանում,
—
գրում
է
պ.
Նազարյանցը,
—
չեն
ոչ
եկեղեցի
եւ
ոչ
ազգ,
եկեղեցին
ու
ազգը
ժողովուրդն
է,
որչափ
եւս
նվազ
լիներ
դորա
կրթության
եւ
հասկացողության
չափը:
Ուրեմն,
մեր
տպելի
օրագիրը
հանձնառու
լինելով
ծառայել
ժողովրդի
օգտին,
նորա
ժամանակի
համեմատ,
պարտական
է
խոսել
ազգի
բազմության
հետ,
ինչպես
սա
կարող
էր
հասկանալ,
այսինքն
այնպիսի
ոճով,
որ
առավել
մոտ
է
հայոց
կենդանի,
ընկերական
բարբառին,
առանց
լինելու
խաժամուժ
ամբոխի
գռեհկաբանություն»:
Պարոն
Նազարյանցը
ժամանակակից
հայերի
խոսակցությանը
մոտենալու
ձգտումով
հանդերձ,
ենթադրում
է
գործել
ինքնուրույն,
շրջահայացորեն
վերաբերվելով
լեզվի
ընդհանուր
ոգու
հետ:
Միանգամայն
հասկանալով,
որ
յուրաքանչյուր
նոր
հորինվածք
պետք
է
հիմնված
լինի
նախորդ
զարգացման
լավագույն
ու
պիտանի
տարրերի
վրա,
որ
չի
կարելի
եւ
չպետք
է
խզել
ներկան
ու
անցյալի
շաղկապող
պատմական
շղթան,
պ.
Նազարյանցը
ցանկանում
է
որոշ
իմաստով
վերականգնել
հին
հայկական
լեզուն
ժամանակակից
հայերեն
ժողովրդական
լեզվի
մեջ:
Նա
կամենում
է
այնպիսի
ժողովրդական
լեզու
ստեղծել,
որը,
պահպանելով
նախնական
արմատն
ու
հիմքը,
պարզ
ու
գեղեցիկ
հաղորդակցվի
ժողովրդի
հետ,
ժամանակակից
կենդանի
հայկական
լեզվի
օրինաչափություններով:
Պարսկական,
արաբական
եւ
թաթարական
լեզուներից,
պատմական
ազդեցության
հետեւանքով
հայերենի
մեջ
անցած
օտար
բառերն
ու
արտահայտությունները,
որոնք
աղավաղում
են
զուտ
հայկական
լեզուն,
նրա
մոտ
կփոխարինվեն
հին
հայկական
գանձարանի
ազգային
բառերով:
Հաստատուն
կերպով
հենվելով
այս
սկզբունքների
վրա,
«Հյուսիսափայլի»
խմբագիրը
իր
համար
նախանշել
է
կրկնակի
աշխատանք:
Տարածել
ժողովրդի
մեջ
հանրամատչելի
տեղեկություններ
եւ
մշակել
հայկական
կենդանի
խոսքը։
Խոսելով
հայերի
հետ՝
լուսավորել
նրանց,
եւ
լուսավորելով՝
սովորեցնել
նրանց
խոսել,
հետեւաբար
մտածել:
Քանի
որ,
—
նկատում
է
պ.
Նազարյանցը,
—
խոսել
նշանակում
է
մտածել:
Պ.
Նազարյանցը
հավատացած
է
այն
բանում,
որ
ժողովրդի
պատիվը
մեծ
մասամբ
կախված
է
նրա
ազգային
լեզվից,
եւ
որ
այդ
լեզուն,
որը
կոչված
է
ծառայելու
որպես
մտածողության
գործիք
եւ
ժողովրդի
զարգացման
միջնորդ,
պետք
է
ամենայն
հոգատարությամբ
մշակել
եւ
գիտության
ու
ուսման
շտեմարան
դարձնել,
որպեսզի
երիտասարդ
սերնդին
հնարավորություն
տրվի
բնական,
աստվածահաճո
եղանակով
սնվել,
աճել
ու
ամրանալ,
այսինքն՝
հոգեկան
կերտվածքի
աճման
համար
գիտության
մայրական
կրծքի
աղբյուրներից
քաղել
բոլոր
կենսական
հյութերը:
Ապա
պ.
Նազարյանցն
իր
խոսքն
ուղղում
է
իր
ազգին
եւ,
ինչպես
երեւում
է,
այն
եզակի
հայերին,
որոնք
պաշտպանում
են
բնությունն
ու
իր
դարն
ապրած
ձեւերը,
այդ
միջնադարյան
մարդկանց,
հին
դասական
լեզվի
անվերապահ
սիրահարներին,
որոնք
սարսափելի
կուրության
մեջ
լինելով,
մեռած
ձեւերի
ներքո
մոռացել
են
կյանքն
ու
նրա
բովանդակությունը,
աչքաթող
անելով
մեր
դարի
աղաղակող
պահանջները
եւ
մտավոր
քաղցից
մեռնող
հայ
երիտասարդությանը:
Ռուսաստանում
եղած
այդ,
այսպես
կոչված
հայագետների,
խորապես
ողորմելի
մոլորվածությանն
ընդդեմ
պ.
Նազարյանցը
բարձրաձայն
հռչակում
է
գիտության
մասսայականացման
անհրաժեշտությունը
հայերի
մեջ,
ինչպես
այդ
կատարվել
եւ
կատարվում
է
մեր
դարի
եվրոպական
ժողովուրդների
մոտ:
Թույլ
տվեք
ինձ,
ողորմած
պարոն,
այստեղ
բերել
հարգարժան
պրոֆեսորի
բառերը:
«Մեր
մարդասեր
եվրոպական
դարումը,
որ
ունի
արդարեւ
մի
ցավակից
սիրտ
դեպի
յուր
ընկերը,
որ
այո
գիտե
ներողապես
եւ
սիրողապես
միտ
դնել
ազգերի
կարոտությանը
եւ
պիտույքին,
մեր
լուսավորյալ
վեհանձն
ժամանակումը,
բարձրահայաց
գիտությունը
ցած
իջանելով
յուր
վեհանիստ
աթոռից,
պարզ
եւ
հասկանալի
լեզվով
խոսում
է
հասարակ
մարդու
եւ
ժողովրդի
հետ,
եղբայրորեն
բաժանում
է
յուր
ճոխ
ստացվածքը
մարդկային
ընկերության
բոլոր
դասակարգերի
հետ:
Մեր
օրերումը
գիտությունը
չունի
այլեւս
ոչինչ
նվիրական,
ծածկած
ու
վարագուրած
գաղտնիք,
որ
պահած
լինեին
մի
քանի
առանձին
եգիպտոսյան
քուրմերի
համար:
Գիտությունը
չէ
այսօր
մի
քանի
նեղսիրտ,
ագահ
եւ
քանքարաթաքույց
մարդերի
մոնոպոլեոն,
որին
մոտենալու
համարձակություն
չկար
մյուսներին:
Ո՛չ,
այսօր
գիտությունը
աննախանձաբար
եւ
անկասկած
բացում
է
յուր
զովացուցիչ
աղբյուրը
ամենայն
փոքրիշատե
մտածող
մարդու
առաջեւ,
որ
ծարավելով
իմաստության,
մոտենում
է
նորան
եւ
կամք
ունի
ճանաչելու
յուր
անձը,
բնությունը
եւ
մարդկությունը:
Այսպիսի
օրհնությամբ
լի
ու
առատ
դարու
քաղաքացի
հայը
ի՛նչպես
կարող
էր
ամենեւին
սառը
մնալ,
ի՛նչպես
կարող
էր
փակել
յուր
աչքը
եւ
սիրտը,
կամ
թե
ուրանալ
յուր
կյանքի
խորհուրդը,
եւ
լուսավորության
աղբյուրի
մոտ
նստած,
միշտ
ծարավի
գտանվիլ:
Ո՞ր
հայը
կարող
է
այսուհետեւ
մտածել,
թե
նա
հարազատ
որդի
է
տասն
եւ
իններորդ
դարու,
առանց
մասնակից
լինելու
դորա
հոգեղեն
բարութեններին,
պաշտելով
միայն
յուր
մարմնավոր
օգուտը,
ուտելով,
խմելով,
փառավորապես
ապրելով,
որպես
թե
աստված
ստեղծել
էր
մարդս
նյութական
բարեկեցության
համար:
Եվ
հայերը
մարդկության
որդիք
լինելով
ունին
իրավունք
եւ
պարտական
են
նախանձավոր
լինել
լուսավորյալ
ազգերի
լավ
շնորհներին,
ընկերակից
լինել
հառաջադեմ
ժամանակին,
հաղթել
ասիական
բնության
պղտոր
եւ
անմխիթար
հատկություններին
եւ
զարդարել
յուրյանց
հայությունը
եվրոպական
իմաստությամբ:
—
Թող
մեր
սիրելի
հայերը,
—
բացականչում
է
պ.
Նազարյանցը,
—
միշտ
եւ
հանապազ
անմոռաց
պահեն
յուրյանց
մտքի
մեջ,
որ
ոչինչ
բան
ժամանակի
կարգից
դուրս
չէ
կարող
երկար
միջոց
դիմանալ
ժամանակի
ուտող
մաշող
ատամներին.
ուրեմն
եւ
մի
ազգ
առանց
մտավոր
եւ
բարոյական
լուսավորության
չէ
կարող
պահպանել
ո՛չ
յուր
լեզուն,
ո՛չ
յուր
եկեղեցին
եւ
ո՛չ
յուր
ազգությունը,
այլ
պիտո
է
մի
տխուր
եւ
արհամարհելի
խաղալիք
լինի
աշխարհի
հանգամանքների
ձեռքումը»:
Թույլ
տվեք
այժմ,
ողորմած
պարոն,
համառոտակի
ծանոթացնել
ձեզ
նախատեսվող
նոր
հայկական
ամսագրի
բովանդակությանը,
հիմնվելով
կառավարության
կողմից
հաստատված
ծրագրի
վրա..
Ամսագիրը
կազմված
է
լինելու
հետեւյալ
բաժիններից.
1.
Հոդվածներ
ընդհանուր
երկրագիտության
վերաբերյալ,
ուր
ամենայն
մանրամասնությամբ
կմտնեն
Ռուսաստանի
աշխարհագրությունն
ու
վիճակագրությունը,
հողերի
նկարագիրը,
նրանց
բնական
կառուցվածքի
բնութագրությունը
եւ
ժողովրդական
կրթության
համար
այդտեղից
բխող
հետեւանքները:
Տեղեկություններ
աշխարհագրական
հայտնագործությունների
վերաբերյալ,
հետաքրքրական
հոդվածներ՝
հինգ
աշխարհամասերում
կատարված
ճանապարհորդությունների
նկարագրություններից:
2.
Հոդվածներ
ընդհանուր
պատմության
գծով,
ուր
ամենայն
մանրամասնությամբ
կշարադրվի
ռուսական
պետության
պատմությունը:
Այս
բաժնում
հիշարժան
տեղեկություններ
կհաղորդվեն
մարդկության
պատմության
մասին,
կենսագրական
տեղեկություններ
կտրվեն
պատմական
նշանավոր
անձնավորությունների,
հիմնականում
հայրենական
պատմության
հերոսների,
ռուսական
փառքի
եւ
անվան
նախանձախնդիր
անձանց
մասին:
3.
Հոդվածներ
բնագիտության
գծով,
հնարավորին
չափ
մանրամասնորեն
ու
հանրամատչելի.
հետագայում
այս
բաժնում
կտրվեն
կյանքի
համար
անհրաժեշտ
գյուտերի,
ինչպես
նաեւ
արվեստի
ու
բնության
ասպարեզում
կատարված
հայտնագործությունների
պատմությունը:
4.
Բարոյա-գեղագիտական
եւ
գեղեցիկ
գրականությանը
վերաբերող
հոդվածներ.
այստեղ
գեղեցիկ
ձեւի
մեջ
կզետեղվեն
ինչպես
արձակի,
այնպես
էլ
պոեզիայի
ասպարեզի
լավագույն
մտքերն
ու
լավագույն
զգացմունքները,
ընտիր
հատվածներ
հին
հայկական,
ռուսական
եւ
եվրոպական
գրականություններից:
Այստեղ
էլ
կզետեղվեն
ինչպես
հին,
այնպես
էլ
նոր
հայերեն
լեզվով
հրատարակված
նոր
գրքերի
քննադատական
վերլուծությունները,
վերլուծությունները
ամեն
մի
բանավիճային
երանգի
պահպանումով
եւ
մտավոր
կարգի
յուրաքանչյուր
աշխատության
բարեխիղճ
գնահատությամբ,
բարեխղճորեն
գնահատական
տալով
մտավոր
աշխատանքի
բնագավառի
յուրաքանչյուր
գործի:
Ամսագիրը
լույս
կտեսնի
ամեն
ամիս,
առանձին
գրքերով,
8—10
ութածալ
տպագրական
թերթերով:
Բնագիտական
հոդվածների
առկայության
դեպքում՝
պոլիտիպաժով,
պատմական
դեմքերի
կենսագրական
բնութագրության
ժամանակ՝
պատկերներով։
Տարեկան
գինը
Մոսկվայի
բնակիչների
համար՝
ութ
ռուբլի
արծաթով,
այլ
քաղաքի
բնակիչներին՝
9
ռ.
50
կոպեկ
արծաթով:
Մենք
մեր
կողմից,
որպես
ժողովրդական
լեզվի
երկրպագու,
ամբողջ
հոգով
ցանկանում
ենք
հարգելի
պրոֆեսորին
լրիվ
հաջողություն,
հավաստիացած
լինելով
խոստումը
կատարելու
նրա
ազնվության
ու
բարեխղճության
մեջ:
Ընդունեցե՛ք,
ողորմած
պարոն,
առ
ձեզ
ունեցած
իմ
անկեղծ
հարգանքի
հավաստիքները,
որով
պատիվ
ունեմ
լինել
Ձեր
խոնարհ
ծառա
Միքայել
Նալբանդյանց
24
սեպտեմբերի
1857
թ.
Մոսկվա
