Ա
Անդարձ
երթաս—բարովի
վերջին
հրաժեշտին,
այն
սիրտ
ծակծկող
«Հաւատ
ունելով»ի
մրմունջներուն
հետ
Գէորգ
աղա
ինքն
ալ
նետեց
ափ
մը
հող
զաւկին
գերեզմանին
վրայ։
Հինգ
վեց
նաւավար
ու
ձկնորս,
որոնք
քովն
էին՝
ըսին
իրեն
ալ
մէկտեղ
վերադառնալ։
Խեղճ
մարդը
բացաւ
գլուխը,
համբուրեց
տէրտէրին
ձեռքի
խաչը,
ու
խոշոր
թաշկինակովը
աչքերը
սրբելէն
ետքը
հեռացաւ
բարեկամներուն
հետ,
որոնք
կ՚ըսէին
իրեն.
—Էյ,
դուն
ողջ
կենաս,
Գէորգ
աղա,
ի՞նչ
կրնանք
ընել.
Աստուծու
կամքն
է.
ամէնուս
ալ
գլխուն
եկածն
է.
կէնճութիւն
ունիս,
Աստուած
նորէն
կու
տայ։
Այս
մխիթարականները
բան
մը
չէին
կրնար
պակսեցնել
նաւավարին
սրտին
վրայ
ծանրացած
բեռէն։
Ամէնքը
մէկտեղ
գացին
մեռել—տունը,
ուր
նաւավարին
կնոջը
քովն
էին
ժողվուած
թաղին
դրացի
կիները։
Ծովը
կապար
կտրած
էր .
ինք
որ
քսան
տարիէ
ի
վեր
ջլապինդ
բազուկներով
թեթեւ
թերեւ
առաջ
կը
մղէր
նաւակը,
ա՛լ
իրեն
այնպէս
կու
գար,
թէ
թիերը
գամուած
կը
մնային
ափերուն
մէջ։
Քսան
տարիէ
ի
վեր
նաւավար
Գէորգ
առտուն
կանուխ
արշալոյսին
հետ
կ՚ելլէր
ու
գիշերը
ճրագին
լուսովը
տուն
կը
մտնէր,
սակայն
երբեք
օր
մը
դժգոհութեան
տրտունջ
մը
բերնէն
չէր
թռած.
օր
մը
ինքնիրենը
հարցուցած
չունէր
«զմէ՞
կեանք,
զմէ՞
սէր
»։
Ո՛չ
կարդալ
գիտէր,
ոչ
ալ
գրել.
իրեն
անծանօթ
էին
յոռետես
փիլիսոփաներուն
անունները
եւ
ո՛չ
ալ
լաւատեսներուն
ի՛նչ
ըլլալը
գիտէր.
կեանքը,
սէրը
զաւկըներն
էին,
կնիկն
էր,
կարմրուկ,
անուշիկ
Բուբուլ
տուտուն։
Ու
հիմա
երկու
իրիկուն
է,
երբ
դարձեալ
արեւուն
մարը
մտնելէն
ետքը
Եէմիշէն
կ՚առնէր
ուշ
մնացողները,
որքան
մօտենար
Հալաճը—օղլուին
այնքան
աւելի
կը
դանդաղէր
յառաջանալու։
Հիմա
ձայն
մը
սրտէն
կ՚ըսէր.
«Զմէ՞
կեանք,
զմէ՞
սէր
»։
Ուսում
չունէր,
որ
իր
զգացումները
յայտնէր
այդ
գրական
բացատրութիւններովը,
բայց
պարզ
հառաչանք
մը
կը
թարգմանէր
մտածութիւնը ,
զգացումները.
«Պօ՜շ
աշխարհք,
պօ՜շ
աշխարհք
»
կը
մրմռար
ինքնիրենը։
Պօ՜շ
աշխարհք.
ա՜լ
անդարձ
գացին
այն
երջանիկ
իրիկունները,
երբ
ուշ
ատեն
պարկը
հաց,
պտուղ,
բանջարեղէն
լեցուցած
տուն
կը
մտնէր՝
հոգին
զուարթ։
Կինը
խնդումերես
առջին
վազելով
կ՚առնէր
պարկը
ձեռքէն.
—Քա
կնիկ,
չօճուխները
ո՞ւր
են ,
—
կը
հարցնէր
եթէ
անոնք
դէմը
չելլէին։
—Է՜յ
խըյանէթ,
աս
խըտար
ուշ
կալ
կ՚ըլլա՞յ
քի.
մազլըմները
պէքլէյեցին,
պէքլէյեցին,
լօխմա
մը
բան
տուի,
քուներնին
տարաւ։
Կը
քնանային.
կ՚երթար ,
կը
նայէր
անոնց
վրայ,
կամացուկ
մը
կը
պագնէր
երեսնին,
ու
այդ
պաչիկին
մէջ
կը
մոռնար
օրուան
յոգնութիւնը,
կը
գտնէր
վաղուան
աշխատանքի
ուժը։
Շատ
գիշեր
ալ
արթուն
էին
չօճուխները։
Կը
վազէին
առջեւը,
կ՚առնէին
պարկը
հօրերնուն
ձեռքէն
ու
քաշելով
ներս
կը
տանէին։
—Ծօ՛,
քա՛,
այսօր
ի՞նչ
ըրիք
նայիմ,
կը
հարցնէր
նաւավարը։
Կը
գրկէր
զաւկըները,
կը
պագնէր.
տնակը
կը
լցուէր
ճըվլտուքով,
այդ
ճըվլտուքն
էր
իր
ուրախութիւնը ,
երջանկութիւնը։
Հիմա
ալ
ոչ
ճըվլտուք
կար,
ո՛չ
առջեւ
վազել,
ո՛չ
անկողնի
մէջ
համբոյր։
Գոցուէր
էր
տանը
դուռը.
վերջին
զաւակն
էր,
զոր
նաւավարը
այն
օրը
հողին
կու
տար։
Քսան
տարեկան
կարգուած
էր
նաւավար
Գէորգ.
երկու
զաւակ
արդէն
թաղած
էր
շատ
երիտասարդութեանը։
Հիմա
եօթը
տարուան
աղջիկ
մը ,
հինգ
տարուան
մանչ
մը,
ու
դեռ
նոր,
նոր,
երկու
ամսուան
մանչ
մը
իր
երջանկութիւնն
էին։
Միտքը
դրած
էր
հատ
մըն
ալ
որչափ
կարելի
է
շուտ
հասցնել։
Տասնըհինգ
օր
առաջ
աղջիկը
մեռած
կեղծմաշկէ,
մեծ
մանչն
ալ
փոխուած
ու
ետեւէն
գացած
էր։
Մօրը
տագնապին
մէջ
պաղ
առած
էր
փոքրիկը
ու
անոր
թաղումէն
էր,
որ
կը
վերադառնային
երկու
օր
առաջ։
Երբ
արհեստակիցները
կը
մխիթարէին
զինքը,
ըսելով,
թէ
«երիտասարդութիւն
ունի,
Աստուած
նորէն
կու
տայ»,
ինքը
հաստատ
կ՚որոշէր,
ա՛լ
հայր
չըլլալ։
Անիծուած
էր,
զաւակները
«օղմիշ
»
չէին
ըլլար։
Կը
հաւատար
ասոր։
Զաւակ
չունենա՜լ,
ճըվլտուք
չլսե՜լ.
ինչո՞ւ
ուրեմն
աշխատիլ,
ինչո՞ւ
ուրեմն
ապրիլ։
Չէր
կրնար
շատ
բարակը
մտածել,
բայց
սրտէն
ձայն
մը
կը
հասկցներ
այս
ամէնը
իրեն։
—«Պօշ
աշխարհք
»
հառաչանքին
մէջ
կ՚ամփոփէր
իր
հոռետես
իմաստասիրութիւնը։
