ԽՆԴՐԱԿԱՏԱՐ
Ս.
ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ
Ս.
Աստուածածինը
կառուցուած
է
Ս.
Նիկողայոսի
եւ
Ս.
Թորոսի
մէջտեղը,
քաղաքի
հարաւային
կողմում։
Սա
հիմնարկուել
է
Ս.
Նիկողայոսի
հետ
միասին
1781
թուին,
իսկ
աւարտուել
ու
օծուել
է
աւելի
ուշ,
քան
թէ
Ս.
Նիկողայոսը։
Այս
մասին
Յովսէփ
արքեպիսկոպոսի
ձեռագիր
«Դաւթարում»
ասուած
է.
«Ի
սմին
թուոջ
(1781)
երկրորդ
կիւրակէին
զկնի
հգւյգալստենն
արկաք
զհիմն
սբ
Աստուածածին
եկեղեցւոյն
մեծաւ
ցնծութեամբ
եւ
փառօք,
եւ
՛ի
սմին
տեղւոջ
արկաք
զվրան
եւ
մատուցաք
զպատարագ
եւ
ձեռնագրեցաք
զՄարտիրոս
՛ի
քհնյ
եկին
գուբեռնաթն
Վասիլ
Ալէքսէիչ
Զերթկով
եւ
ամենայն
մեծամեքն
ռուստաց»։
Սորա
տեղում
նախապէս
շինուել
է
մի
փայտեայ
փոքրիկ
եկեղեցի,
որ
եւ
պէտքէ
իսկապէս
համարել
Նախիջեւանի
անդրանիկ
եկեղեցին։
Յովսէփ
արքեպիսկոպոսը,
որովհետեւ
դեռ
քաղաքը,
պաշտօնապէս
չ՚հիմնարկուած,
ժամանել
են
զատկական
տօները,
չըկամենալով
ժողովուրդն
այդ
մեծ
տօներին
անմխիթար
թողնել,
ամենից
առաջ
եւ
շուտափոյթ
շինել
է
այդ
փոքրիկ
շինութիւնը
եւ
կոչել
է
նորան
հայոց
նախնի
եկեղեցու
անունով
«Խնդրակատար
Ս.
Աստուածածին»,
ինչպէս
եւ
քաղաքը
Հայոց
նախնի
քա»աքի
անունով
կոչել
էր
«Նախիջեւան»։
Դոյն
նախնի
փայտեայ
եկեղեցում
է
առաջին
անգամ,
եթէ
չըհաշուենք
վերոյիշեալ
վրանում
մատուցուածը,
պատարագ
մատուցանել
Նախիջեւանում,
դորա
մէջ
են
օծուել
միւս
եկեղեցիների
հիմնաքարերը,
դորա
մէջ
են
օծուել,
վերջապէս,
եւ
նոյն
իսկ
քաղաքի
հիմնաքարերը։
Այդ
մասին
նոյն
ձեռագիր
«Դաւթարում»
մենք
կարդում
ենք.
«՚Ի
1781
թուին
եւ
յամսեանն
յապրիլի
՚ի
Նախիջեւան
քաղաքոջն
նախապէս
փայտեայ՝
եկեղեցի
մի
շինեցաք.
եւ
՚ի
զատկին,
որ
էր
տօն
սբ
յարութեան
Քի
եւ
յապրիլի
14,
օծաք
զնա,
յանուն
ամենաօրհնեալ
Սբ
Աստուածածնին
եւ
անուանեցաք
զնա
Խնդրակատար
Սբ
Աստուածածին։
Զի
նախկին
եկեղեցին
աշխարհի,
որ
կառուցաւ
յԵդեսիայ,
այսինքն
՚ի
յՈւրհայ՝
՚ի
Թադէոսէ
Առաքելոյ,
էր
յանուն
սբ
Աստուածածնին։
՚Ի
սոյն
թուոջս
եւ
ի
յապրիլի
իա,
մատուցաք
՚ի
սմին
եկեղեցւոջ
պատարագ,
եւ
օծաք
զչորեսին
հիմանց
քարինսն
քաղաքիս,
յանուն
չորից
սրբոց
Աւետարանչացն,
եւ
՚ի
նմին
օր
մեռոնաթափ
արարաք,
եւ
մեծափառ
հանդիսիւ
եւ
ամ
ժողովրդովք
զգեստաւորեալք
ամ
եկեղեցական
պատրաստութեամբ
շրջապետեալ
զբոլոր
քաղաքաւն,
եդաք
զհիմունս
քաղաքիս
՚ի
չորս
կողմունս
սորին՝
յորդաբուխ
արտասւօք
եւ
բերկրալից
ցնծութեամբ,
եւ
թափօրիւ
անդաստան
արարեալ
օրհնեցաք
զհող
եւ
զջուր
բնակութեանս
մերոյ,
խաչիւք,
Աւետարանօք
եւ
սրբոց
մասամբք,
որք
գոյին
՚ի
ձեռս
բոլոր
վարդապետացն
եւ
քահանայից։»
Ս.
Աստուածածինն
իւր
շինութեան
ոճով,
իւր
ներքին
սարք
ու
կարգով,
ըստ
ամենայնի,
նման
է
միւս
եկեղեցիներին,
միակ,
զանազանութիւնը
միայն
այն
է,
որ
սա,
բացի
մեծ
գլխաւոր
սեղանից,
ունի
այլ
եւս
երկու
փոքրիկ
սեղան,
որոնք
շինուած
են
ոչ
մեծ
սեղանի
երկու
կողմը,
ինչպէս
որ
լինում
է
առհասարակ,
այլ
ցածը
խորանների
առաջ
-
Ս.
Յարութեան
եւ
Յովակիմ
Աննայի
սեղաններ։
Եկեղեցու
պատերը
ներսից,
ինչպէս
միւս
եկեղեցիները,
զարդարուած
են
գեղեցիկ
խաչքարերով,
որոնցից
մի
քանիսի
արձանագրութիւնները,
իւղաներկի
հաստ
շերտով
ծածկուած
լինելու
պատճառով,
դժբաղդաբար
լաւ
չեն
կարդացուում։
Ձախակողմեան
դասի
պատի
մէջ
հագցրած
մեծ
խաչքարի
վերայ
փորագրուած
է.
«Բարեխաւս
է
սբ
նշանս
Մինասին
հողւոյն
եւ
ծնողացն
եւ
եղբարցն»։
Մեծ
սեղանի
աջ
կողմը
գտնուած
խաչքարի
վերայ
կարդացւում
է.
«Յիշատակ
եւ
սբ
նշանս
Պետրոսին
կողակցին…»։
Ս.
Յարութեան
սեղանի
կէսը
կոտրուած
մարմարիոնեայ
խաչքարի
վերայ
գրուած
է.
«Յիշ.
Քուլաֆին
հօր
Մէլիք
շահին
որդոյն
Ստեփանոսին
եւ…։»
Հիւսիսային
եւ
հարաւային
դռների
ճակատին
մետաղեայ
տախտակների
վերայ
գրուած
է.
«Այս
երկաթեայ
փայտեայ
դուռն
եկեղեցւոյ
սբ
Աստուածածնոյ
՚ի
յիշատակ
Նախիջեւանցի
Մկրտիչ
Տէր-Առաքելեան
Աջեմեանց
՚ի
1857
թ.
»։
։
Յովհաննէս
Մարկոսեան
Պոպովի
շքեղ
մահարձանն
ունի
հետեւեալ
արժանի
ուշադրութեան
տապանագիրը.
Կեանքիդ
օրերը
չ՚խնայելով,
Ինչքդ
ստացուածքդ
ազգիդ
զոհելով,
Դու
աղբիւր
եղար
ծարաւիներուն
Ու
պատսպարան
կարօտեալներուն։
Այո՛,
փառահեղ
կեանքով
չ՚կեցար,
Բայց
նախանձելի
մահով
հեռացար։
Չեն
մոռանայ
քեզ
սրբք
Նախիջեւանի,
Քանի
որ
քաղաքս
կայ
յակաստանի։
Այս
եկեղեցին
էլ
ունի
գրչագիր
մատեաններ
եւ
երկու
մասունք
«սբ
Գէորգայ»
եւ
«անյայտ»,
որոնք
պահուում
են
խաչաձեւ
շինուած
արծաթեայ
տուփերի
մէջ։
