Եւ
յայսմ
ամենայնէ
յայտ
է՝
եթե
ոչ
հիւղ
289r
ինչ,
որ
է
նիւթ,
էր
ընթերակաց
Աստուծոյ,
ուստի
ասեն
Յունաց
իմաստունքն
զարարածս
արարեալ,
եւ
ի
նմանէ
չարեաց
յաշխարհ
մտեալ,
որպէս
ասեն
աղանդքն՝
որ
ի
նոցանէ
առին
պատճառս
զհիւղեայն
աստուածացուցանել,
դնել
աստուած
հակառակ
Աստուծոյ.
եւ
ոչ
այլ
ոք
արարիչ
էր
չարեաց,
որպէս
մոգքն
խաբին՝
թե
Խարամանն
արար
զչարիս։
352
Այլ
մի
միայն
Աստուած
է
արարիչ,
եւ
նոյն
բարեաց
եւ
ոչ
չարեաց,
եւ
մշտնջենաւոր
արարիչ։
Զի
եւ
մինչ
չեւ
արարեալ
էր
զարարածս՝
ի
մտի
իւրում
ունէր
յա[236]ռաջգիտութեամբ
զպայման
կազմածոյ
արարածոց։
Եւ
չէր
երբեք
յորժամ
չէր
արարիչ,
այնու
զի
ունէր
յինքեան
զկարողութիւնն
ամենեցուն
բաւական
լինելոյ։
353
Եւ
բազում
պատճառք
եին
Աստուծոյ,
որովք
եկն
զարարածսն
առնել։
Նախ
ռզճարտարութեաննք
խելամտութիւն
չէր
պարտ
դատարկ
թողուլ.
զի
մի
իբրեւ
զտկար
ոք
պարտեալ
ինչ
գտանիցի՝
առ
ի
չկարելոյ
առնել
զայնս,
զորոց
խելամտութիւնն
յինքեան
ունէր
կանխակալ
գիտութեամբ։
Երկրորդ
անգամ,
քանզի
բարերար
է
բնութեամբ,
չեին
իրաւունք
զբ289vարերարութիւնն
անաւգտակար
պահել։
Եւ
այլ
ինչ
բազում
նման
սոցին
էր
զԱստուծով,
վասն
որոց
կազմածոյ
աշխարհի
արար
սկիզբն։
Որպէս
ոք
եթե
ճարտարութիւն
իրաց
ինչ
գիտիցէ,
եթե
զնուագածութեան
եւ
եթե
զբժշկութեան,
եթե
զհիւսնութեան,
եւ
արդեամբք
զճարտարութիւնն
չցուցանիցէ,
ի
զուր
ունի
զհանգամանս
ճարտա[237]րութեան՝
ուստի
ոչ
ինքն
վայելեսցէ,
եւ
ոչ
այլոց
զգիտութիւն
արուեստին
ցուցանիցէ.
նոյնպէս
եւ
որ
բարերար
ոք
իցէ,
եթե
բարերարութեանն
վայելելիք
չիցեն,
ո՞ւմ
շահ
իցէ
բարերարութիւնն։
Զի
բարերարութեանն
առաքինութիւն
այն
է՝
յորժամ
այլքն
ի
նմանէ
վայելեսցեն։
Եթե
չիցեն՝
որք
վայելիցեն
ի
բարերարութեանն,
զի՞նչ
շահ
իցէ
ի
բարերարութենէ
անտի։
Նոյնպէս
եւ
Աստուծոյ
որ
զամենայն
ճարտարութիւն
արուեստգիտութեան
ունէր
յինքեան,
եթե
չէր
արարածս
արարեալ՝
ի
զուր
կարծէր
ունել
զճարտարութիւնն,
յորժամ
չեին՝
որք
ի
ճարտարութենէ
անտի
երեւեին։
Նա
եւ
ոչ
բարերարութիւնն
բարերարութիւն
ցուցանէր,
եթե
արարածս
չէր
արարեալ՝
որք
290r
ի
բարերարութեանն
վայելեին։
Այլ
նա
այնպէս
բարերար
է՝
զի
ոչ
միայն
զառնելն
շնորհեաց
նոցա,
այլ
եւ
յուրախութիւնս
լաւութեանցն
ռվայելելք։
Դարձեալ՝
թե
չէր
Աստուծոյ
ա[238[րարածս
արարեալ,
եւ
գիտէր
իսկ
ոք
ոչ՝
թե
բնաւ
իցէ
Աստուած,
յորժամ
չեին
ի
միջի
որք
զկարողութիւն
գիտութեանն
ստանային։
Ուստի
քանզի
ռյիւրք
գիտութիւնն
ածել
կամեցաւ,
եւ
թե
է
ինքն՝
ցուցանել
ռյաւժարեալք,
<արար>
արարածս
առ
իւրոյ
գիտութեանն
ընծայեցուցանելոյ,
զի
վայելիցեն
ի
բարերարութեանն
նորա։
Եւ
ռզկէսսք
աշխարհիս
վասն
մարդոյ
արար
ի
սպասաւորութիւն
ամենայն
իրաց
կարեւորաց.
եւ
զմարդն
յիւր
փառս,
զի
փառաւորեսցէ
զՏէրն
եւ
ծանիցէ
զբարերարութիւնն։
Եւ
այսպէս
ոչ
երբեք
էր
Աստուած
դատարկ
յարարչութենէ.
քանզի
միշտ
ի
մտի
նկարեալ
ունէր
զորս
առնելոցն
էր։
Եւ
զի
չէր
ի
դէպ
կամաւքն
եւեթ
եւ
խորհրդաւք
ունել
զկարողութիւնն,
վասն
այնորիկ
առ
յայտնելոյ
զկամսն
եւ
զխորհուրդս՝
ած
յայտ
զարարածս,
զի
իւր
կարողութիւնն
երեւեսցի
եւ
արարածքն
ի
նորա
բարերարութեանն
վայելեսցեն։
354
[239]
Արդ
մի
ոք
ինքնակաց
զ290v
աշխարհս
իշխեսցէ
համարել,
եւ
մի
ընթերակաց
ինչ
Աստուծոյ,
զի
մի
զմեծութիւն
զաւրութեան
նորա
խախտիցէ։
Այլ
ամենեցուն
նա
շնորհեաց
զլինելն,
որք
ոչն
եին
յառաջագոյն։
Ընդէ՞ր
զզաւրութիւնն
նորա
ի
միջոյ
բառնալ
կամիցին՝
եւ
արուեստագէտ
միայն
նիւթոյ
իմիք
համարիցին,
եւ
ոչ
ի
չգոյէ
ի
գոյ
ածել
զհասակս
ամենայնի։
Չգոյր
ինչ
ժամանակակից
Աստուծոյ,
եւ
ոչ
նիւթ
ինչ՝
ուստի
առեալ
զարարածս
կազմիցէ.
այլ
ինքն
է
ամենայն
բնութեանց
արարիչ.
եւ
ոչ
միայն
կերպարանաց
կազմիչ,
եւ
ոչ
էութեան
էականաց
իրիք
խառնիչ,
այլ
գոյանալոյ
գոյացելոցն
գոյարար։
Զայսպիսիս
պարտին
ասել
մարդիկ
զԱստուծոյ,
եւ
այսպիսի
պատմութեանց
լինել
պատմիչք.
որով
Աստուած
փառաւորի,
եւ
մարդիկ
ոչ
վնասին։
355
Այլ
ըստ
Աստուծոյ
արժանեաց
ռոչ
ոքք
արժանաւոր
իցէ
պատմիչ
լի[240]նել,
բայց
եթե
Աստուծոյ
բարեկամք՝
որք
վասն
նորա
սիրոյն
եւ
զկեանս
աշխարհիս
արհամարհեցին,
եւ
մահու
չափ
վասն
կենդանի
յուսոյն՝
որ
առ
Աստուած՝
գուն
գործեալ,
մատնեցին
զանձինս
ի
կորուստ
մարմնոց,
ուստի
փրկութիւն
ոգւոցն
գտանի։
356
Եւ
արդ
ի
զուր
իսկ
ջանան
իմա291rստունքն
Յունաց
զԱստուծոյ
ճառել,
այնու
զի
զարարիչն
եւ
զարարածս
ի
միմեանց
ոչ
կարացին
ընտրել,
որք
մթով
դիւացն
խաւարեալք՝
ծնունդս
բազումս
եւ
անթիւ
աստուածոց
մուծանել
դանդաչեցին։
Որպէս
Եսիոդոս
ոմն
իմաստուն
ի
նոցանէն՝
բազում
ծնունդս
աստուածոց
համարին։
Եւ
Հոմերոս
զրաբանեալ,
զնորին
հետ
երթեալ,
պաճուճեալ
բանիւք
զնոյնս
ճամարտակէ։
Եւ
այլք
բազումք
ի
փիլիսոփայից
առասպելական
բանիւք
բանդագուշեալք,
խոստանան
զԱստուծոյ
պատմութիւնս
կատարել։
Որք
զԱստուածն
ոչ
ճանա[241]չեն,
եւ
ոչ
զարարիչն
յարարածոց
մեկնել
գիտեն,
զիա՞րդ
զԱստուծոյ
ճառել
մտաբերիցեն։
Եւ
մանաւանդ
որ
քան
զամենեսինն
իմաստնագոյն
համարին
զՊղատոն,
որ
վասն
Աստուծոյ
եւ
վասն
ոգւոց
եւ
վասն
արարածոց
խաւսել
յաւժարեցաւ։
357
Եւ
արդ
ընդ
նմա
իսկ
մարտիցուք
գոռութեան
բանիւք,
որ
քան
զամենայն
փիլիսոփայսն
աստուածապաշտագոյն
երեւի
Յունաց,
զի
նորա
առաւել
գտանի
ռծանուցեալք
զԱստուած,
եւ
ոչ
զարարչութիւնն
արարածոց։
Զի
յորժամ
զնորա
մեծարոյ
կարիսն
գձձեսցուք,
եւ
հանցուք
291v
զնա
յաչաց
իւրոցն
խաբեցելոց,
ապա
ցուցցուք՝
թե
ով
Աստուած
է,
եւ
զինչ
նորա
արարածք,
եւ
մի
ինչ,
զոր
առաւել
անճառ
համարի
Պղատոն,
այս
է՝
թե
միշտ
էր
Աստուած,
եւ
արարածս
ինչ
ոչ
ունէր։
Զորոյ
զկամսն
սիրեմ
վասն
զԱստուածն
խնդրելոյ,
եւ
զամբարտաւանութիւնն
ոչ
գովեմ։
