Նախ
թէ
վասն
է՞ր
ասին
մոլորակք,
երկրորդ`
թէ
վասն
է՞ր
Է.
(7)
թուով
պարունակեցան,
երրորդ`
յինքեանց
շարժին
թէ
յայլմէ,
չորրորդ`
ներգործականք
են
թէ
կրականք,
հինգերորդ`
թէ
որոց
աւուրց
եւ
դարուց
են
տանուտէրք,
վեցերորդ`
թէ
որ
է
առաջին
եւ
որ
է
վերջին,
եօթներորդ`
թէ
քանի
կենան
յաստիճանս
եւ
ի
կենդանակերպս,
ութերորդ`
թէ
զինչ
որակութիւն
ունին
սոքա,
իններորդ`
թէ
որք
են
արականք
եւ
որք
իգականք,
տասներորդ`
թէ
զինչ
հասարակութիւն
ունին
եւ
կամ
զինչ
զանազանութիւն:
Գիտելի
է,
զի
սոցա
վարդապետութիւն
ըստ
բոլոր
է,
ոչ
է
ըստ
տումարական
մակացութեանս,
այլ
աստեղաբաշխութեան,
զի
հիմն
աստեղաբաշխութեան
սոքա
են
ըստ
զանազանութեան
ներգործութեանց,
նաեւ
ըստ
կենդանակերպից
շարժմանց
սոցա:
Այլ
ի
սոցանէ
զերկուց
լուսաւորացդ
տարորոշեալ
զհանգամանս
ընթացից
է
ըստ
տումարական
արհեստիս,
զի
ի
սոցանէ
սահմանեալ
եղեւ
տումար`
զԱրեգակն
վասն
հասարակաւորութեան,
զի
յետ
այնորիկ
չարչարանքն
եւ
Յարութիւն
Փրկչին,
իսկ
զԼուսինն`
զի
ի
լրման
սորա
եղեւ
կամաւոր
չարչարանքն
Քրիստոսի:
Վասն
որոյ
եւ
մեզ
զանց
առնելի
է
զըստ
բոլորէ
խնդիրն,
զի
այլոց
իրողութեան
է,
մանաւանդ,
զի
արգելեալ
է
եկեղեցւոյ
քրիստոնէից:
Վասն
որոյ
բուն
հարցուք
մասնաւոր
խնդրոյս,
որ
ի
գործս
մեր
պիտանի
է:
Վասն
առաջնոյն
ասելի
է,
թէ
մոլորակք
վասն
այն
ասին,
զի
Ե.
(5)
ի
սոցանէ
ուղիղ
եւ
մոլար
ասին
ունել
զշաւիղս
ընթացիցն,
իսկ
Արեգակն
եւ
Լուսին`
ըստ
ուղիղ
գծի
եւ
անմոլար:
Երկրորդ`
զի
իմաստասէրք
բազում
ջանիւք
եւ
կատարեալ
գիտութիւն
սոցա
ոչ
կարացին
լինել
հասու,
զի
ի
նուրբ
շաւղաց
սոցա
մոլորէին
եւ
զմոլորումն
իւրեանց
ի
վերայ
գօտեացս
անուն
եդին
մոլորակք,
կոչելով
այսպէս
իբր
թէ
անհաս
է
գիտութիւն
սոցա
ի
մարդկանէ:
Եւ
չէ
զարմանք,
զի
եւ
մարգարէն
ասէ,
թէ
«տեսից
զերկինն
զգործս
մատանց
քոցե:
Երրորդ`
վասն
զանազան
փոփոխման
նուրբ
որակութեանցն
ըստ
առաւելութեան
եւ
նուազութեան
ոչ
կարեն
զցուցումն
նշուլից
նշանացն
իսկապէս
իմաստասիրել:
Երկրորդ`
խնդրելի
է,
թէ
վասն
է՞ր
Է.
(7)
թուով
բովանդակեցան:
Նախ
ըստ
գոյութեան
ներքին
եւ
արտաքին
մարդոյն
եւ
ըստ
Է.
(7)
զգայութեանցն:
Երկրորդ`
ըստ
տարորոշման
երկրի,
զի
յԷ.
(7)
կլէմս
բաժանի:
Երրորդ`
ըստ
քանակութեան
աւուրց
եւ
դարուց,
զի
յԷ.
(7)
օրն
զլրումն
առին
եղելութիւնք
եղանակացս,
ըստ
որում
արար
եւ
հանգեաւ,
եւ
յԷ.
(7)
դարն
առնու
զվախճան:
Չորրորդ`
ըստ
հնոցն
պատուիրանադրութեան
պատուաւոր
է
թիւս`
այսինքն
պահել
զօրն
Է.
(7)երորդ
այլ
եւ
զամն
Է.
(7)երորդ,
նաեւ
զԷ
(7)
ից
Է.
(7),
այլ
եւ
զազատարար
թիւն
յոբելեան:
Հինգերորդ`
եւ
ըստ
Է.
(7)
աջահեան
աշտանակին
եւ
Է.
(7)
բերանոյ
ճրագացն:
Վեցերորդ`
զի
եւ
պատիւ
Է.
(7)
թուոյս
երեւեցաւ
ի
Կոյսն
Մարիամ
եւ
յորդին
իւր
միածին,
զի
Է.
(7)
բան
խոսեցեալ
է
Կուսին
յաւետարանն
եւ
Է.
(7)`
Տեառն
ի
խաչին:
Եօթներորդ`
եւ
ի
նորոյ
եկեղեցի,
զի
Է.
(7)
է
խորհուրդ
եկեղեցւոյ
եւ
Է.
(7)`
աստիճան
քահանայութեան
եւ
կրկին
Է.
(7)
ամբ
սահմանեցաւ
աստիճանք
հաւատոյ
յեկեղեցի
Աստուծոյ:
Ութերորդ`
ըստ
Է.
(7)
զօրութեան
հոգւոյն
եւ
Է.
(7)
ազգ
ողորմութիւնք
են
հոգեւոր,
այլեւ
մարմնաւոր,
իններորդ`
ըստ
Է.
(7)
դասուն
անմարմին
զուաթնոց
զօրութեանց
եւ
Է.
(7)
աստեղեան
խորանացն:
Տասներորդ`
այլեւ
գերազանցութիւն
պատուաւոր
թուոյս
երեւեցաւ
յԷ.
(7)
արփի
շնորհօք
Հոգւոյն
Սրբոյ:
Եւ
զի
գօտիքս
մէջ
գոլով
երկակի
ծայրից
պատուաւոր
թուով
սահմանեցան
քանիօնութիւն
սոցա,
զի
եւ
պատիւ
գեղեցկութեան
սոցա
ըստ
ասեցելոցս
երեւեսցին:
Երրորդ`
խնդրելի
է
եւ
վասն
շարժմանց
սոցա:
Գիտել
պարտ
է,
զի
սոքա
զշարժմունք
յինքեանց
ունին
եւ
ոչ
յայլմէ,
զի
սոքա
ոչ
են
իբրեւ
զհասարակ
աստեղս,
որ
հաստատեալ
են
յերկինս
եւ
ի
նմանէ
շարժին,
այլ
հեռացեալք
են
բազում
միջոցաւ
յերկնէ
եւ
տարանջատեալք
են
ի
միմեանց
եւ
ըստ
ինքեանց
շարժին:
Չորրորդ`
ասելի
է
եւ
այս,
զի
ոմանք
ներգործականք
են
եւ
ոմանք
կրականք
եւ
ոմանք`
ներգործականք
եւ
կրականք:
Քանզի
Երեւակն
եւ
Լուսինն
էգ
են
եւ
կրական,
Լուսնթագն,
Հրատն
եւ
Արեգակն
արու
են
եւ
ներգործական,
Լուսաբերն
եւ
Փայլածուն
ընդ
էգն
էգ
են
եւ
ընդ
արուն`
արու,
վասն
որոյ`
կրականք
եւ
ներգործականք:
Եւ
ի
սոցանէ
լինին
ստորնայնոցս
գոյից
լինելութիւնք
եւ
ապականութիւնք,
աճելութիւնք
եւ
նուազութիւնք:
Հինգերորդ`
թէ
որոց
աւուրց
եւ
դարուց
են
տանուտէրք.
Երեւակն
առաջին
դարուն
էր
տանուտէր,
Լուսնթագն`
երկրորդին,
Հրատն`
երրորդին,
Արեգակն`
չորրորդին,
Լուսաբերն`
հինգերորդին,
Փայլածուն`
վեցերորդին,
իսկ
Լուսինն`
եօթներորդ
դարուս:
Այսպէս
եւ
զաւուրցն
կարգն
իմա,
սկսիր
յԵրեւակէն
եւ
ի
միաշաբաթէն:
Վեցերորդ,
գիտեա
եւ
զայս,
զի
առաջին
է
ստորեւս
Լուսինն
եւ
երկրորդ
ի
վերայ
սորա`
Փայլածուն
եւ
այլն
ըստ
այդմ
կարգի
մինչեւ
հասանէ
յԵրեւակն,
որ
է
Է.
(7)երորդ
եւ
վերին
գօտին:
Եօթներորդ`
ճառելի
է
եւ
որքանաբար
յամելոյն
յաստիճանս
եւ
ի
կենդանակերպս.
Երեւակն
Լ.
(30)
օր
կենայ
յաստիճանն
եւ
Լ.
(30)
ամիս
ի
կենդանակերպսն
եւ
յԼ.
(30)
տարին
պատէ
զկենդանակերպքն,
Լուսնթագն
ԺԲ.
(12)
օր
կենայ
աստիճանն
եւ
ԺԲ.
(12)
ամիս
ի
կենդանակերպն
եւ
ի
ԺԲ.
(12)
տարին
պատէ
զամենայնն,
Հրատն`
օր
եւ
կէս
յաստիճանն
եւ
ամիս
եւ
կէս`
ի
կենդանակերպն
եւ
տարի
եւ
կէսն
պատէ
զամենայնն,
Արեգակն`
Ա.
(1)
օր
յաստիճանն
եւ
Ա.
(1)
ամիս`
ի
կենդանակերպն
եւ
ի
Ա.
(1)
տարին
պատէ
զամենայնն,
Լուսաբերն`
կէս
օր
յաստիճանն
եւ
կէս
ամիս`
ի
կենդանակերպն
եւ
ի
կէս
տարին
պատէ
զամենայնն,
Փայլածուն`
Գ.
(3)
ժամ
յաստիճանն
եւ
Է.
(7)
օր
եւ
կէս`
ի
կենդանակերպն
եւ
յԳ.
(3)
ամիսն
պատէ
զամենայնն,
Լուսինն
Ա.
(1)
մասն`
յաստիճանն
եւ
Լ.
(30)
մասն`
ի
կենդանակերպն
եւ
Լ.
(30)
օրն
պատէ
զամենայնն:
Ութերորդ`
ասելի
է
եւ
վասն
որակութեան
սոցա.
Երեւակին
բնութիւն
ցուրտ
է
եւ
չոր
եւ
վնասակար
եւ
զհողոյ
բնութիւն
ունի,
Լուսնթագն
ունի
բնութիւն
ջերմն
եւ
գէջ
եւ
բարի,
Հրատն
ջերմ
է
եւ
գէջ,
ընդ
չարն
չար
է
եւ
ընդ
բարին`
բարի,
Արեգակն
ջերմ
է
եւ
չոր
եւ
բարի,
Լուսաբերն
ջերմ
է
եւ
գէջ
եւ
միջակ,
Փայլածուին
բնութիւն`
է
որպէս
Լուսաբերին,
Լուսինն
ցուրտ
է
եւ
գէջ
եւ
բարի:
Իններորդ`
ծանիր
զարականն
եւ
զիգականն,
զոր
ասացաք
ի
չորրորդ
համարին`
առ
կրականքն
եւ
ներգործականքն:
Տասներորդ`
ասելի
է
եւ
վասն
հասարակութեան
եւ
զանազանութեան
սոցա:
Եւ
նախ
վասն
հասարակութեան.
առաջին,
զի
մոլորակք
կոչին,
երկրորդ`
զի
գօտիք
ասին,
երրորդ`
զի
երկինք
անուանին,
չորրորդ`
զի
ունին
հասարակ
շարժումն,
որ
յԱրփոյն
յարեւելից
յարեւմուտս
ձգին,
հինգերորդ`
ունին
եւ
յատուկ
շարժումն,
զի
յարեւմտից
յարեւելս
ձգին,
վեցերորդ`
զի
յինքեանց
շարժին,
եօթներորդ`
զի
ի
վերայ
ԺԲ.
(12)
կենդանակերպիցն
շարժին,
ութերորդ`
զի
նշանք
արարածոց
են,
իններորդ`
զի
ստորնայնոցս
մատակարարք
եւ
սպասաւորք
են,
տասներորդ`
զի
երկնից
զարդարանք
են:
Իսկ
առաջին
զանազանութիւն`
զի
ոմն
Երեւակ
ասի
եւ
ոմն`
Լուսնթագ,
երկրորդ`
զի
ոմն
բարձր
է
եւ
ոմն
խոնարհ,
երրորդ`
ոմն
յամրընթաց
է
եւ
ոմն
սրընթաց,
չորրորդ`
ոմն
քանակաւ
մեծ
է
եւ
ոմն`
փոքր,
հինգերորդ`
ոմն
առաջին
է
եւ
ոմն
վերջին,
վեցերորդ`
ոմն
ջերմ
է
եւ
ոմն`
ցուրտ,
եօթներորդ`
ոմն
արական
է
եւ
ոմն`
իգական,
ութերորդ`
ոմն
ներգործական
եւ
ոմն`
կրական,
իններորդ`
ոմն
նշան
խռովութեան
եւ
ոմն`
խաղաղութեան,
տասներորդ`
ոմն
իշխան
տուընջեան
եւ
ոմն`
գիշերոյ
ըստ
լուսաւորութեան:
Այսքան
առ
այս:
