Ճառք

Որք Սուրբ Հոգւոյն են ցանկացողք, եւ աստուածային սիրոյն են բաղձացեալք, գալստեան Որդւոյն Աստուծոյ սպասեն, եւ անմահ փառացն փափագեն. միշտ 'ի վերինն խորհին, եւ հանապազ անդուրախութիւնսն փափագեն. զառօրեայս արհամարհեն ուրանան, եւ օր ըստ օրէ 'ի վեր ելանեն՝ ÿոչ միայն հաւատոցն ճշմարտութեամբ, այլ եւ վարուցն առաքինութեամբք. միշտ սկեն սրտին սրբութեամբ, եւ հանապազ պատրաստ են ոգւոցն անարատութեան. վարին եւ կեան յաշխարհի եւ ոչ ըստ աշխարհիս հաճոյից, այլ իբրեւ զօտարս եւ զթափառականս եւ զմանկունս այլոց աշխարհի նեղին եւ մաշին 'ի բազում պիտոյից. յուսովն զօրանան այնուÿ՝ եթէ «Ուր եսն եմ, անդ եւ պաշտօնեայն իմ եղիցիե։ Այսպիսի են հոգեւորացն պատիւք եւ աստուածասիրացն պարգեւք։ Այլ ես 'ի բազում նետից չարին վիրաւորեցայ, եւ յաղթեալ պարտաւորեցայ. զպարտութիւն խոստովանիմ, եւ զամբարշտութիւնս իմ ծանուցանեմ. զանթիւ զմեղս իմ պատմեմ, եւ զահեղ անօրէնութիւնս իմ պաղատիմ։ Զի ցաւք վիրաց իմոց բռնադատեն զիս պատմել, եւ վարանք աղէտից իմոց հարկեցուցանեն զիս պաղատել, դեղ վիրիս իմոյ որոնել, եւ վտակս արտասուաց խնդրել հանապազ. որով զմեղս իմ լացից, եւ զվէրս իմ բժշկեցից։ Զոր բազում բաղձանօք ցանկամ հանապազ, եւ ըղձալի տենչանօք հայցեմ յարաժամ զմարգարէականն զայն ողբալ. զի ընդ նմա ձայնակցելով ողբայի, եւ արտասուելով զաղերսալի զձայն գորովոյ բարբառէի միշտ՝ ասելով թէ առնէ¯ր ոք զգլուխ իմ շտեմարանս ջուրց բազմաց, եւ զաչս իմ յորդ աղբիւր արտասուաց, եւ միշտ 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի լայի անդադար՝ÿ դառնապէս զանբարշտութիւնս իմ արտասուել, եւ զչարիս իմ վարանել, զբազմութիւն անօրէնութեանց իմոց լալ, եւ միշտ զմեղս իմ ողբալ, եւ զանբաւ զյանցանս իմ հեծել, եւ զանթիւ զպծութիւնս իմ հառաչեցից, եւ զահեղ զկործանումն իմ կոծել, եւ վասն աղէտիցն տանջանաց ողբալ դառնապէս։ Զի խիղճ յանցանաց իմոց հեղձուցանէ զիս յարաժամ, հայելով յանթիւ մեղաց իմոց բազմութիւն, եւ յահեղ ախտից իմոց անօրէնութիւն. որ միշտ զմարմինս իմ մաշէ, եւ զոսկերս իմ խարշատէ, եւ զսիրտ իմ գելու, եւ զորովայն իմ գալարէ, եւ անձն իմ դողայ երկիւղիւ, եւ զամենայն անդամս իմ հալէ հանապազ։ Զի առ ցաւս վիրաց իմոց վարանիմ, եւ միտք իմ ափշեալ յամառին, զի գիտեմ զբարին, եւ առնեմ զչար. իմանամ զարդարութիւն, եւ գործեմ զանօրէնութիւն. խօսիմ զուղղութիւն, եւ խորհիմ զանիրաւութիւն. երեւիմ սրբութիւն, եւ մերձենամ յաղտեղութիւն. ճանաչեմ զճշմարտութիւն, եւ յարիմ 'ի մոլորութիւն. տեսանեմ զլոյսն, եւ խաւարին փափագեմ։

Եւ արդ ո՞վ զիս լացցէ, եւ կամ ո՞վ զիս ողբասցէ զմեռեալս մեղօք եւ զկործանեալս անօրէնութեամբ, զանկեալս 'ի խորս խաւարի եւ յանդունդս ամբարշտութեամբ. զի չարիք իմ չարչարեն զիս, եւ պղծութիւնք իմ սպանանեն։ Եւ արդ որպիսի՞ ինչ լացից, եւ կամ որպիսի՞ ողբացից զանթիւ մեղաց իմոց զբազմութիւն, որ 'ի յանցանացս եմ հիւանդացեալ, եւ ծուլութեամբ իմով ցաւագնեալ։ Զի անմահութիւն ինձ խոստացաւ, եւ ես մնամ 'ի մահուս. 'ի վեր յերկինս հրաւիրեաց, եւ ես յանդունդս դժոխոց իջանեմ. զփափագելի զդրախտն պատրաստեաց, եւ ես զփուշս խոցոտիչս ընտրեցի. եւ կեանս եւ փառս մշտնջենաւորս, եւ զիս մեղօք իմովք սպանի։ Եւ արդ այսր ամենայնի ո՞ր սուգ բաւական իցէ, կամ ո՞ր ողբ ողբալոյ. որպիսի՞ լալումն արտասուաց, կամ որպիսի՞ հառաչանք պաղատանաց. ո՞ր ինչ աշխատութիւնք, եւ կամ ո՞ր վաստակք առաքինութեան զվէրս իմ բժշկեսցեն, զի անթիւք են եւ անհամարք։ Եւ անձն իմ հեղգայ ծուլութեամբ, յահեղ մեղաց բազմութենէ լքեալ թուլանայ, եւ յանշէջ հրոյն գեհենին սարսեալ սարսափէ. զի յիշելով զմեծ օր ահեղ դատաստանին եւ զսոսկալի բեմբին արհաւիրս՝ÿ անձն իմ դողայ երկիւղիւ, եւ միտք իմ ահիւ հիանայ. սիրտ իմ ողբալ պահանջէ, եւ աչք իմ բաղձան արտասուաց. ահ ահեղ ատենին փութացուցանէ զիս յապաշխարութիւն, եւ պատրանք չարին ծուլացուցանեն զիս հանապազ։ Եւ ահա նեղեալ եմ յերկոցունց եւ տագնապեալ եմ ամենայնիւ, զի միշտ 'ի մեղս զաւուրս իմ անցուցի, եւ յանօրէնութեան զկեանս իմ ծախեցի, եւ ումեք զբարիս չարարի, եւ զարդարութիւն երբէք ոչ ստացայ. այլ զամենայն անդամս իմ ապականեալ կորուսի 'ի յանցանս բազմադիմիս։ Զբերան իմ բամբասանօք պղծեցի, եւ զլեզու իմ դատարկ բանիւք աղտեղացուցի. զունկն իմ 'ի լուր չարութեան, եւ զակն իմ 'ի տեսս աղտեղիս. զսիրտ իմ զազիր խորհրդովք, եւ զանձն իմ անպարկեշտ գնացիւք վարեցի հանապազ. եւ ամենեւին ոչ պահեցի զմարմին իմ առողջ եւ զսիրտ իմ ճշմարիտ. զի մեղօք 'ի ցաւս, եւ յանցանօք 'ի հիւանդութիւնս։ Կամիմ զղջանալ խոստովանել, եւ թշնամին յապաղեցուցանէ. կամիմ մտանել 'ի վարս ապաշխարութեան, եւ թշնամին ծուլացուցանէ. կամիմ անկանել առաջի Աստուծոյ, եւ թշնամին հեռացուցանէ. կամիմ պաղատել եւ մաղթել եւ աղաչել, եւ թշնամին կարծրացուցանէ. կամիմ ողբալ եւ լալ արտասուօք, եւ թշնամին ցամաքեցուցանէ. կամիմ ողորմել աղքատին, եւ թշնամին զաղքատութիւնս իմ յիշեցուցանէ. կամիմ պահօք զիս մաշել, եւ թշնամին զտկարանալս մարմնով ինձ յիշեցուցանէ. կամիմ խոնարհել եւ եղբօրն հնազանդել, եւ սիրտ իմ պնդի ամբարհաւաճութեամբ. զի որով մարթիմ զմեղս իմ քաւել, զչարութեան որոգայթ թշնամւոյն առաջի եդեալ գտանեմ։

Եւ արդ նեղեալ եմ ամենայնիւ, եւ անձն իմ հեծէ հանապազ. յիշելով զմեղաց իմոց զբազմութիւն դողամ երկիւղիւ, եւ ընդ զազրութիւն խորհրդոց իմոց վարանիմ. զանսրբութիւնս իմ հայելով ողբամ հանապազ, եւ զանօրէնութիւնս զմտաւ ածելով արհաւիրք տարակուսանաց 'ի վերայ իմ անկանին, եւ ցաւք երկանց ինձ հարկանեն։ Զի միշտ զահ ահեղ ատենին տեսանեմ, եւ զարհաւիրս մեծի բեմբի եւ ահաւորի, եւ զահեղ հնչիւն փողոյն, եւ զահագին բարբառ հրեշտակապետին. զծովածաւալ հրոյն բորբոքումնն, եւ ընդ ամենայն երկիր ծաւալումն. զվերանալն արդարոցն, եւ զմնալն մեղաւորացն. զգումարելն ամենայն մեղաւորաց, եւ տալ համարս բանից եւ գործոց. զսոսկալի դէմս դատաւորին, եւ զաններելի օր դատաստանին. զչար ամօթն մեղաւորաց, եւ զդառն անմահ տանջանսն յաւիտենականս։ Եւ վասն այսր ամենայնի հեծեմ եւ լամ դառնապէս՝ անդադար զմեղս իմ ողբալով, զի յոյժ ահեղ տեսանեմ զարհաւիրս գեհենին, եւ զսոսկալի աղէտիցն զտեսչութիւնն. ուր ոչ ինչք եւ ոչ աղաչանք ինչ օգնեն. ոչ լալումն եւ ոչ արտասուք են օգուտ. ոչ հեծութիւնք եւ ոչ հառաչանք են պիտոյ. ոչ արդարքն մաղթեն, եւ սուրբքն բարեխօսեն ընդ գնացելոցն մեղօք։ Անծանօթ ես 'ի ծանօթից, եւ հեռաւոր 'ի մերձաւորաց. ատելի ես սիրելեաց, եւ թշնամի բարեկամաց. ամայի ես ամենեւին, եւ օտար ես յամենեցունց։ Ոչ զոք կարես աղաչել, եւ ոչ ոք զքեզ ճանաչէ. ողբաս եւ լաս ողորմով, եւ ոչ ոք 'ի քեզ խոնարհի. պասքեալ ծարաւով տապակիս, եւ ոչ գթայ ոք 'ի քեզ. այրիս հանապազ, եւ հնարս խորովմանն ոչ գտանես ամենեւին. միգապատեալ կաս 'ի հուր հնոցացն, եւ աղջամղջիւ յաննշոյլ գեհենին, 'ի գուբս խաւարայինս եւ 'ի տարտարոսս ներքինս 'ի ժահահոտս եւ յորդնեռացս. հուր բորբոքեալ 'ի ներքոյ, եւ հրահոսանք ահեղ 'ի վերուստ՝ որ յորդեալ իջանեն յորդահոս գետոցն հրեղինաց, ուր խաւարն է շօշափելի։ Եւ ամենեւին զոք ոչ կարես տեսանել, զի սեւաթոյր միգովն մթապատեալ եւ արկեալ 'ի մեջ կայծականաց՝ լաս եւ ողբաս անդադար, եւ զքո միայն վարանսն կոծիս, զի յահեղ աղէտիցն ցաւոց զքեզ միայն համարիս 'ի տանջանս չարչարանացն։ Հեծես հանապազ եւ լաս դառնապէս, անհանգիստ եւ անմխիթար. վիշտք եւ նեղութիւնք եւ մշտնջենաւոր տառապանք, անդադար տանջանք եւ աններելի տագնապումն, անպատում ցաւք եւ աննման կսկիծք, ամենայնիւ վարանք եւ ամենեւին տարակուսեալք։ Զի անդ ճչումն եւ վայումն միայն է բարբառ. ողոքանք եւ խանդաղատանք անդ՝ զհաչելն եւ զհառաչելն միայն լսես, զհեծելն եւ զտագնապելն. լալ եւ ողբալ անդադար, եւ ողորմութիւն ոչ գտանել. այլ միշտ 'ի վիշտս խաշիս, եւ հանապազ 'ի կարօտութիւնս մաշիս, հանդերձ արտասուօք եւ պաղատանօք զոր ոչ ոք լսէ, եւ ոչ զպաղատանսն ընդունին, քանզի անժամ է ժամանակն։ Այլ աստ է լալ եւ աստ է ողբալ. աստ է հաչել եւ աստէն հառաչել. աստ է աղաչել եւ մաղթել եւ խնդրել թողութիւն. զի աստ է շահ արտասուացն եւ օգուտ աղօթից, սերմանք ողորմութեան եւ պտուղ ապաշխարութեան, ժամանակ հառաչելոյ եւ ողորմութիւն խնդրելոյ։

Եւ արդ աստէն փոխանակեսցուք զսուղ նեղութիւն մարմնոյս ընդ անսպառ տանջանացն ցաւոց. զի ընդ սակաւ պահոց աշխարհիս աշխատութեան ապրեսցուք 'ի բորբոքեալ բոցոյն եւ յահեղ կայծականց գեհենոյն. ընդ փոքր ինչ տքնութեան աղօթիցն ապրեսցուք 'ի յորդահոս գետոցն հրեղինաց. ընդ սուղ ինչ տրտմութեան ապրեսցուք յահեղ հնոցացն եւ 'ի չարաժանի որդանցն խածանողաց. ընդ հաչելոյն եւ ընդ հառաչելոյն աստ՝ անդ ապրեսցուք 'ի դառն տանջանացն եւ յաննշոյլ խաւարէն. ընդ սուղ մի լալոյ եւ արտասուելոյ աստ՝ անդ ապրեսցուք 'ի միշտ լալոյն եւ 'ի հանապազ ողբալոյն. եւ փոխանակ միոյ ապաշխարելոյ աստ՝ անդ ապրեսցուք 'ի միգապատ խաւարէն, 'ի դառն մահուանէն եւ յաւիտենական ամօթոյն։

Եւ արդ զայս ամենայն զմտաւ ածելով, ով անձն իմ բազմամեղ, մի՛ հեղգար 'ի պահոց, եւ մի՛ ծուլանար յաղօթից. մի՛ դադարեր 'ի զղջանալոյ, եւ մի՛ յապաղեր 'ի խոստովանութենէ, եւ մի՛ վհատիր յապաշխարութենէ, եւ մի՛ վաստակիր յողորմութենէ. մի՛ դադարիր 'ի լալոյ, եւ մի՛ հանգչիր յողբալոյ. մի՛ մնար վախճանին, եւ մի՛ յուսար 'ի վաստակ ծերութեան, եւ մի՛ համարիր զքեզ ամս բազումս յաշխարհիս, եւ մի՛ կարծեր եթէ յապա ինչ ապաշխարեմ. գող է թշնամին եւ խաբող, խաբէ զքեզ եւ կորուսանէ յապաղեցուցանելով այնպէս։ Այժմ գործեցից ասես, ապա ապաշխարեցից. 'ի մանկութեանս հանգեայց ասես, եւ 'ի ծերութեանն ապաշխարեցից. կեցից այսօր վայելեցից ասես, եւ 'ի վաղիւն պահեցից. այժմ փափկացայց ասես, եւ ապա պարկեշտացայց. այժմ ժողովեցից ասես, ապա սփռեցից աղքատաց…։ Այսպիսիք են պատրանք թշնամոյն, որովք խաբէ եւ կորուսանէ զմեզ՝ ամ յամ առնելով, եւ ժամ 'ի ժամ սահմանելով գործել զբարին։

Եւ արդ մի՛ խաբեսցուք յայսպիսի պատրանաց. անյայտ է օր վախճանին, աներեւոյթք են ելք յաշխարհէս. իբրեւ երկունք 'ի վերայ անկանին, եւ ոչ ժամանես զղջանալ եւ ապաշխարել. իբրեւ գող 'ի գիշերի հասանէ, եւ ոչ տայ կոծել եւ ապաշխարել. իբրեւ վարմ հաւորսաց վաղվաղակի ըմբռնէ, եւ տայ լալ եւ հեծել եւ ողորմութիունս թողուլ. իբրեւ զառիւծ յարձակի, գոչէ եւ յափշտակէ, եւ ամենեւին ոչ ժամանես։ Եւ արդ անձն իմ զի՞նչ արասցես, եւ կամ զի՞նչ գործեսցես, որ խորհիսդ զբարին, եւ ոչ առնես. կամիս ողորմել, եւ յապաղես. ասես զղջանալ, եւ ոչ որպէս Դաւիթ արտասուօք զմահիճս թանաս. այլ եւ զմոխիր, ասէ, որպէս հաց կերայ, եւ զըմպելին իմ արտասուօք խառնեցի. եւ զամենայն գիշերս հեծեծէր եւ լայր դառնապէս անդադար։ Յօժար ես 'ի պահել, եւ ոչ որպէս զնինուէացիսն 'ի խորգ եւ 'ի մոխիր իջանես. այլ եւ դարձան եւս, ասէ, յիւրաքանչիւր ճանապարհաց եւ յանօրէն գնացից, զոր եւ առնէին։ Ախորժես արտասուել եւ լալ, եւ ոչ որպէս պոռնիկն խանդաղատագին ողբաս. կամիս ողորմել նեղելոց, եւ ոչ որպէս կինն այրի ՝ որ զամենայնն ծախեաց։

Արդ այսպիսի է ապաշխարութեան ջերմութիւն՝ որ ոչ 'ի յինչս եւ ոչ 'ի մարմնոյ աշխատութիւն խնայէ. այլ նեղէ եւ մաշէ եւ տառապեցուցանէ, եւ խնդրէ միայն զմեղացն թողութիւն, եւ զախտից ոգւոցն զբժշկութիւն. որով եւ մեք զմեղս մեր քաւեսցուք, եւ զվէրս ոգւոց մերոց բժշկեսցուք։ Զի է եւ պահօք եւ ծոմաջան տքնութեամբ զմեղս քաւել. է եւ աղօթիւք եւ խնդրուածովք եւ գորովագին պաղատանօք զմեղս քաւել. է խորգով եւ մոխրով եւ գետնախշտի անկողնօք զմեղս քաւել. է եւ լալով եւ ողբալով եւ գթով տնանկաց զմեղս քաւել. է եւ հաչելով եւ հառաչելով եւ անդադար հեծեծանօք զմեղս քաւել. է եւ հեզութեամբ եւ խոնարհութեամբ եւ հնազանդութեամբ զմեղս քաւել. է եւ աղքատութեամբ եւ անընչութեամբ եւ մերկութեամբ զմեղս քաւել. է եւ բարի բարիւք եւ ամենեցունց բարերարութեամբ զմեղս քաւել. է եւ եղբայրսիրութեամբ եւ երկիւղիւն Աստուծոյ զմեղս քաւել. է եւ ուղիղ խրատու եւ վարդապետութեամբ զմեղս քաւել, ըստ այնմ եթէ «Որ դարձուցանէ 'ի չար ճանապարհէն, ապրեցուցանէ զոգի իւր 'ի մահուանէ, եւ ծածկեսցէ զբազմութիւն մեղաց իւրոցե։ Այլ եւ ճշմարիտ դարձն միայն եւ ուղիղ խոստովանութիւնն բաւական են 'ի փրկութիւն եւ յարդարութիւն, ըստ այնմ եթէ «Ասա դու նախ զանօրէնութիւնս քո, զի արդարասցիսե։

Եւ արդ դու զի՞նչ ունիս ասել, ով անձն իմ բազմամեղ, եթէ այսքան դեղօք ոչ բժշկիս. այլ փութա մի՛ յապաղեր, զարթիր 'ի դառնանիրհ 'ի քնոյդ, դարձիր 'ի կորստական 'ի ճանապարհէդ. փարատեա զխաւարն անգիտութեան. սթափեցիր անզգայ մոլորութենէդ, եւ եկ 'ի քեզ. ընկեա 'ի քէն զմեղացդ սաստկութիւն. թեթեւացո զծանրութիւն բեռանցդ անօրէնութեան. քաւեա զանթիւ յանցանացդ բազմութիւն. բժշկեա զչարաչար վիրացդ զխոցոտումն, եւ լուա զժահահոտութիւն տղմոյդ անբարշտութեան. զի սրբեալ եւ մաքրեալ ոգւով, լուսազարդեալ եւ մեծապայծառ մարմնով՝ համարձակադէմ եւ զուարթերես անցանիցես ընդ բազմութիւն տիեզերական ահեղ եւ անթիւ բանակացն, լինել յանդիման ահաւորի եւ մեծի բեմին Աստուծոյ, եւ լսել 'ի նմանէ զքաղցրալուր բարբառն երանութեան եւ աշխարհատես հրապարակին՝ եթէ եկայք, օրհնեալք Հօր իմոյ, եւ մտէք ժառանգեցէք զերկնից բարութեանցն զվայելչութիւն ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ եւ ընդ Հոգւոյն Սրբոյ. որում փառք եւ պատիւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։