Ճառք

Մեծ սգով եւ ցաւագին արտասուօք պարտ է պատմել զմիտս ճառիս, եւ ցուցանել զանզեղջ չարութիւնս արբեցողացն, զանապաշաւ անօրէնութիւնս բամբասողաց՝ որ միշտ որովայնի իցեն պաշտօնեայք, եւ չար դիւին արբեցութեանն կան 'ի հարկի։ Եւ են հանապազ հայհոյողք եւ արհամարհողք եւ թշնամանողք պատուիրանացն Աստուծոյ. զոր եւ Պաւղոս իսկ լալով ողբայր զթշնամիս խաչին Քրիստոսի. որոց կատարածն, ասէ, կորուստ է. որոց աստուած որովայնն իւրեանց է, եւ փառք ամօթն. որք զերկրաւորս միայն խորհին, եւ ոչ զվարս առաքինութեան՝ զոր յերկինս վայելեմք. եւ մեծաւ զգայութեամբ նմանեն անասնոց անմտից՝ յամենայն ժամ խոտաճարակ, զի թշնամիք խաչին են եւ չարչարանացն Քրիստոսի որկորեայքն եւ արբեցողքն՝ որ միշտ զորովայնն պաշտեն եւ ոչ զՔրիստոս, եւ անհնարին անզգայութեամբ զկեանս անցուցանեն. որոց եւ յայտնի իսկ բողոքէ մարգարէն՝ եթէ անզգամք եւ անմիտք կորիցեն։

Եւ ո՞ւր ուրեք այնչափ անզգամագոյն անմտութիւնք կայցեն, եւ ոչ կարասցեն գիտել՝ եթէ մեծ պակասութիւն է կուրի որ զրկեալն է 'ի լուսոյ արեգական։ Եւ եթէ այս պակասութիւն է, պարտ է գիտել՝ թէ ո՛րչափ եւս առաւել մեծագոյն եւս պակասութիւն է եւ անհնարին կուրութիւն այնոցիկ՝ որ խաւարեալքն են 'ի լուսոյ պատուիրանացն, եւ վրիպեալք 'ի գրոց տեղեկութենէ. եւ ոչ կարեն որոշել զչարն 'ի բարւոյն, եւ ոչ հաւասար միմեանց իմանալ։ Այսպիսի ինչ է զոր ասեմս. որպէս թէ ումեք դիպեսցին երկու օձք չարաթոյնք, եւ զմինն թիւնաւոր կարծիցէ եւ փախչիցի 'ի նմանէ, եւ 'ի միւսն աներկիւղ մերձենայցէ՝ որ զնոյն չարութիւն մահաբեր թիւնիցն ունիցի, եւ չարամահ սպանանիցէ։ Նոյնպիսիք են՝ որ զմի 'ի պատուիրանացն լսեն եւ պահեն երկիւղիւ, եւ զհաւասարն նորուն արհամարհեալ անարգեն, եւ նովին չարաչար կորնչին։ Եւ արդ այս է որով կորնչին. լուաք 'ի Պաւղոսէ, մանաւանդ եթէ 'ի Քրիստոսէ իսկ որ ասէ, թէ «Գողք եւ պոռնիկք եւ արբեցողք եւ բամբասողք զարքայութիւնն Աստուծոյ ոչ ժառանգենե։

Եւ արդ ո՞ւր կայցէ այսպիսի յիմարութիւն կուրութեան՝ որ զայս ամենայն ընդ մի չարութիւն ոչ համարիցի։ Այլ յոմանց զգուշանայ եւ պահէ, եւ զոմանս արհամարհեալ անարգէ, եւ աներկիւղ մերձենայ՝ որ ունի զնոյն չարութիւն։ Արդարեւ իսկ անզգամք եւ անմիտք են այնպիսիքն, եւ նման կուրացն մոլորելոց որք ընդ խաւարն խարխափիցեն. այնպէս եւ նոքա յամենայն ինչ անխտրութեամբ մերձենան, եւ լքեալք 'ի սաստիկ ծուլութենէն, եւ աներկիւղ գործեն զարգելեալսն 'ի պատուիրանացն։ Զի եթէ արգել զպոռնկութիւնն եւ զգողութիւնն, արգել եւ զարբեցողութիւնն եւ զբամբասանս. զի միապէս հաւասար միով հրամանաւ արգել զամենայն։ Իսկ դու ընդէ՞ր 'ի համանման հաւասարացն յոմանց իբրեւ 'ի չարէ աներկիւղ հեռանաս, եւ յոմանց իբրեւ 'ի բարի անկասկած մերձենաս. զի եթէ պիղծ է գողութիւնն եւ պոռնկութիւն, պիղծ է եւ բամբասանք եւ արբեցութիւն. ընդէ՞ր զպոռնկութիւն զղջաս եւ ապաշխարես, եւ վասն է՞ր զարբեցութիւնդ անփոյթ արարեալ արհամարհիցես, որք միապէս վիրաւորեն, եւ երկոքեան սպանանեն։ Զի եթէ օրէնսդիրն հաւասար չարութիւն ցուցանէր եւ համանմանս պղծութեամբ, եւ որ ասացն եթէ գողք եւ պոռնիկք զարքայութիւն Աստուծոյ ոչ ժառանգեն, անդէն ասաց՝ նոյնպէս բամբասողք եւ արբեցողք զարքայութիւն Աստուծոյ ժառանգել ոչ կարեն։

Եւ արդ եթէ չար է պոռնկութիւն, չար է եւ արբեցութիւն. իսկ ընդէ՞ր չերկնչիս եւ խորշիս յարբեցութենէն իբրեւ 'ի պոռնկութենէն. այլ աներկիւղ մերձենաս, եւ անկասկած կատարես զարբեցութեանն պղծութիւնս։ Ո՞չ լուար 'ի Պաւղոսէ՝ զի միով պատժովք պատուհասէր զպոռնիկն եւ զարբեցողն։ Իսկ որ համարինն եթէ զպոռնիկս դատի Աստուած, եւ զարբեցողսն ընդ նմին ոչ, այսպիսիքն յիմարեալք եւ կուրացեալք են մտօք. զի նոյն հուր եւ նոյն վայումն եւ նոյն տանջանք են արբեցողին որպէս եւ պոռնկին. եւ որպէս եւ մարգարէն զվայումն գեհենին նշանակելով ասէր. «Վայ հզօրացդ ձերոց՝ որ ըմպեն զգինին, եւ իշխանաց՝ որ խառնեն զցքինե. զի գինին իսկ, ասէ, այրէր զնոսա անչափութեամբ եւ արբեցութեամբ։

Այլ եւ ոմանք զայրելն իսկ ոչ իմանան. զօձից չարաթիւնից բուռն հարկանեն, եւ զդառնամահ սատակումնն որ անտի է՝ ոչ իմանան։ Զորոց ոչ միայն զոգիսն սպանանեն արբեցութեանն զեղխութիւնք, այլ եւ զմարմինն փետեն եւ ապականեն գինւոյն նեխութիւնք, եւ հանապազ զսիրտն տաղտկացուցանեն, եւ նեղեն նողկալովն եւ շմալովն, եւ որովայնին փքալովն. եւ զողորմելի ոգիսն միշտ նեղէ եւ չարչարէ իբրեւ զթշնամի, եւ արգելեալ պահէ 'ի մթի եւ 'ի խաւարի՝ յորժամ մթերք կերակրոցն եւ ըմպելեացն 'ի ներքս ամբարիցին, եւ ընդ ցիխ աղբոյն եւ տղմոյն որդունքն ղուղիցին, եւ զկարգս աղեացն ողողիցեն, եւ զաղբաբոյն որովայնն փտեալ ապականիցէ։ Եւ միշտ հեծէ եւ հանապազ թառանչէ յորովայնին ծանրութենէ, եւ զժահահոտ զգայռիւքն նեխութեանն զմերձաւորսն զազրացուցանէ, եւ 'ի կարկառակոյտ աղբոյն յաճախութենէ զառ 'ի վեր փսխածք ելանեն, եւ զառ 'ի վայր խողխոջանք արձակին, եւ շոգին աղտեալ ընդ երեսն մտանէ, եւ ընդ օդսն տարածանին, եւ ազգի ազգի ցաւս 'ի մարմինն արկանէ. զսիրտն մեղկէ, զմարմինն թուլացուցանէ, զստամոքսն խանգարէ, զուղիղն ապականէ, զտեսանելիսն գիջացուցանէ, եւ զամենայն անդամսն ջրգողեցուցանէ. այլ եւ 'ի նեխութենէ լճացեալ աղբոյն զեռունք զեռան, եւ ճիճիք ծնանին. որոց բազում անգամ զսիրտն նեղեալ յանկարծամահ սպանանեն։ Արդ այս եւ այսպիսի ցաւք եւ աշխատութիւնք են մարմնոյ 'ի զեղխութենէ արբեցութեանն։

Իսկ զոգւոցն ցաւոցն զի՞նչ ասացից, եւ կամ ո՞ր բերան բաւական է պատմել զանհնարին աղէտիցն ցաւոց՝ որ 'ի դատաստանի մեծի ահեղ աւուրն յայտնեսցի. սոսկումն բեմբին, արհաւիրք դատաստանին, դառն դատաստանն, անողորմ տանջանք, աններելի պապակումն գեհենին աղջամղջին, տարտարոսք ներքին եւ հնոցք վառեալք, յոր հուրն հոսեալ իջանէ յորդահոս գետոցն հրեղինաց, որ կան եւ պահին 'ի պահանջումն ամենայն մեղաւորաց եւ արբեցողաց։ Եւ եթէ մարթ էր ցուցանել յանդիման, աստէն իսկ 'ի տանջանս եւ 'ի դատապարտութեան ցուցանէր զոգիս արբեցողացն, զի միշտ 'ի մթի եւ 'ի խաւարի պահէ արբեցութեանն թմբրութիւնն, եւ իբրեւ 'ի յանդունդս ինչ աղջամղջին անկեալ դնի 'ի մարմին. եւ միշտ նեղեալ 'ի գինւոյն գիջութենէ՝ թաղեալ կայ հանապազ իբրեւ մեռեալ 'ի գերեզմանի կիսամահ եւ տխուր. եւ որչափ 'ի մարմինն թանձրութիւնն յաւելու, նոյնչափ եւ ոգին 'ի տկարութիւն իջանէ։ Եւ արդարեւ իսկ յիրաւի են յայսպիսի խաւարի արբեցողացն հոգիք, որք զտիւն ամենայն յարբեցութեան ծախիցեն, եւ զգիշերն ողջոյն 'ի քուն հանիցեն, եւ այգուցն յարուցեալք ծանրարթունք իբրեւ զխելագարս դանդաչիցեն, եւ չեւ երեկուն թմբրութիւնն թափեալ՝ անդէն 'ի նոյն դառնայցեն, եւ զճառս երկիւղի Աստուծոյ եւ վարուց առաքինութեան ոչ ճանաչեն։

Արդ չիցե՞ն յանլոյս խաւարի այնպիսիքն. չիցե՞ն 'ի միգի եւ 'ի մոլորութեան մեռեալք եւ թաղեալք 'ի բարեաց, եւ չարեացն միայն կենդանիք. որք վասն արբեցութեանն շուայտանաց մտացածին եւս բանիւք անօրէնութեան բանս եւս յօդեն եւ ասեն, թէ որ յարբեցութեանն ոչ գողանայ եւ ոչ պոռնկի եւ կամ սպանանէ, արբեցութեամբ միայն ոչ մեղանչէ. Այս 'ի մտաց թափելոց են բարբանջք, որք եւ զարբեցութեանն անուն ոչ իմանան։ Զի ամենայն որ արբենայ եւ սպանանէ, երկուք են չարիքն, սպանող է եւ արբեցող. նոյնպէս եւ որ արբենայ եւ պոռնկի, պոռնիկ է եւ արբեցող. իսկ անառակ՝ արբեցողք միայն են։

Գինեսէրք են որք յանդուգն ցանկութեամբ զհետ գինւոյն շրջիցին, եւ 'ի նմին յամիցեն, եւ զանէծս ոչ պատուիրանապահացն ժառանգեսցեն։ Որպէս եւ Սողոմոն ասէ՝ թէ ո՞ւմ է վայ, ո՞ւմ է խռովութիւն. եթէ ոչ այնոցիկ՝ որք յամեն 'ի գինւոջ, եւ որք դիտենն ուր գինարբուքն լինիցին, եւ անչափութեամբ գինւոյն զեղխեալ յիմարին եւ թմբրին իբրեւ զանբան անասունս՝ ոչ գիտելով թէ Աստուած իմաստուն բանաւոր արար զքեզ, եւ դու յանառակ արբեցութեանդ թմբրիս եւ յիմարիս եւ 'ի մտաց անկանիս, եւ չես 'ի մարդկան համարի, այլ 'ի վայր եւս քան զանասուն՝ անզգայացար յիմարութեամբդ եւ անբանութեամբդ, եւ ամենեւին իսկ իբրեւ զփայտ եւ զքար անզգայացար 'ի գինւոյն զեղխութենէ։ Զի թէպէտ եւ մարմին է արբելոյն, ձեռք 'ի գործոյն են դադարեալք, ոտքն 'ի գնացիցն են պարաւանդեալք, լեզուն 'ի խօսելոյ համրացեալ, լսելիքն 'ի լսելոյ են խցեալք, աչքն 'ի տեսութենէն կուրացեալք, սիրտն յիմաստութենէն է յիմարացեալ, եւ ամենայն անդամօքն է 'ի խաւարի՝ խելացնոր եւ մտակորոյս։

Այս են չարիք եւ անօրէնութիւնք արբեցութեան՝ որք զարքայութիւնն Աստուծոյ ոչ ժառանգեն, այլ ընդ պոռնիկս եւ ընդ սպանողս դատին. զի զիմաստունն ստեղծեալ Աստուծոյ՝ 'ի յիմարութիւն փոխեցին ցանկութեամբ գինւոյն արբեցութեան։ Եւ ուր ենն եւ ուր երթանն եւ ուստի գան՝ ամենեւին իսկ ոչ իմանան, զի ըմբռնեալ ունին զգայութիւնս նոցա գինւոյն թմբրութիւնք, որ յիմարեցուցանէ զիմաստութիւնս, թուլացուցանէ զթմբրութիւնն, քայքայէ զխորհուրդսն, եւ լուծանէ 'ի յուժոյ արութեանն գինւոյն զեղխութիւնն։ Եւ արդ ո՞չ է այս արժանի մեծի տանջանաց եւ ահեղ բարկութեանն 'ի վերուստ. զի զխօսունն եւ զբանաւորսն անբան անասուն եցոյց արբեցութեանն զեղխութիւն։ Վասն որոյ Պաւղոս պատուիրէ՝ եթէ «Մի՛ արբենայք գինւով յորում զեղխութիւն էե։ Զի եթէ որք 'ի խորանն մտանէին 'ի հնումն՝ գինի ամենեւին իսկ ոչ ճաշակէին, ո՛րչափ 'ի նորումս պարտ է պարկեշտութեամբ եւս մտանել առաջի Աստուծոյ, զի մի՛ յարբեցութենէն զեղխիցիմք, եւ յանդիմանեալ դատապարտիցիմք իբրեւ զորդիսն Ահարովնի, որ վասն զեղխութեանն հուր օտար եկեր զնոսա, որ եղեւ յօրինակ անառակ քահանայիցն։ Վասն որոյ գիրն ասէ՝ եթէ անառակ է գինի, եւ թշնամանող է արբեցութիւն, եւ որ խառնակի ընդ նա՝ չէ իմաստուն. զի իմաստնոյն եւ ջուրն միայն բաւական է 'ի դադարումն ծարաւոյն, եւ 'ի պէտս խելացն զուարթութեան. քանզի զուարթ են, ասէ, խելք ջրարբաց, եւ առողջ են մարմինք ուծակերաց. զի եւ տէրն ամենայն արարածոց այսպիսի սեղանովք յագեցուցանէր զժողովուրդն յանապատին, եւ զգինի ամենեւին ոչ յիշեաց. զի օրինակ ամենայն աշխարհի էր լինելոց ճաշն Քրիստոսի։

Բայց գիտեմ զի ասես իսկ, եթէ ընդէ՞ր ապա արար զգինին՝ զի զըմպելն արգել։ Ոչ եթէ զըմպելն արգել, այլ զարբենալն. որպէս արար զկին վասն ամուսնութեան, եւ զպոռնկութիւնն արգել. արար եւ զերկաթ վասն երկրագործութեան, եւ զսպանութիւնն արգել. արար եւ զգինի վասն տկարութեան, եւ զանչափն կարճեաց։ Ոչ եթէ զըմպելն խոտէ, այլ զարբենալն պատուհասէ։ Բայց եւ գինի իսկ 'ի պէտս հիւանդաց է եւ սգաւորաց, եւ մեծի խորհրդոյն. որպէս եւ ասէ՝ եթէ գինի սգաւորաց, եւ ուրախութիւն այնոցիկ որ 'ի տրտմութեանն իցեն։ Իսկ որ զկենդանութեան զպէտս վճարէ, հաց է եւ ջուր եւ հանդերձ. բայց այլն ամենայն ցանկութիւնք են եւ ոչ կարեւորք, ընդ որ ոմանք սովորութեամբ եւ կամօք կապին, եւ ոմանք կամաւ եւ սովորութեամբ հեռանան։ Եւ արդ մեք մի՛ սովորութեամբ իսկ կապեսցուք ընդ չար դիւին արբեցութեան. այլ կամօք հեռասցուք յորկորստութենէ կերակրոց եւ յանառակ արբեցութենէ, որով զօրէնս նորա ընկալցուք. զվարս յարդարեսցուք, եւ զառաքինութիւնս յօրինեսցուք, եւ զսէր սուրբս սիրեսցուք, 'ի պահս պնդեսցուք, յաղօթս պարապեսցուք, յողորմութիւնս յորդորեսցուք, եւ 'ի պարկեշտութիւն յօժարեսցուք, զանձինս արդարասցուք, եւ զոգիս մեր ապրեսցուք. զվախճանն բարի ընկալցուք, զի յանանց 'ի կեանսն փառաւորեսցուք, եւ ընդ հոգեղէնսն դասակցեսցուք. զփափագելի դրախտն ժառանգեսցուք, եւ յանմահ բարիսն վայելեսցուք 'ի Քրիստոս Յիսուս 'ի տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։