Ճառք

Ահեց անօրէնութիւն եւ սաստիկ չարութիւն տեսանեմք զոխապահացն եւ զքինահանացն քան զամենայն զմեղաց անօրէնութիւնս. զի ամենայն մեղք եւ անօրէնութիւնք երբեմն սաստացեալ բորբոքին եւ երբեմն դադարեն։ Իսկ չարայուշ քինահանութիւն եթէ բան ինչ ընդիմութեանց յընկերէն ինչ լսիցէ, միշտ բորբոքի յանօրէն 'ի խորամանկացն խորհուրդս։ Եւ յամենայն ժամ անշիջանելի վառի բոցն նախանձու 'ի միտս նոցա, եւ հանապազ զսիրտն քինախնդիր ոխապահացն կսկծեցուցանէ. եւ 'ի միտս իւրեանց հալին եւ մաշին եւ չարչարին. եւ ոմանց գոյնք իսկ երեսացն եղծանին 'ի չար խորհրդոցն եւ 'ի նենգութենէ սրտին։ Եւ շրջի ընդ մարդկան իժ խորամանկն, իբրեւ զթոյնս իժի բարձեալ կրէ զնենգութիւն սրտին. եւ հանապազ վանք եւ օթեվանք են սատանայի միտք նոցա. եւ զոր ինչ ասէ սատանայ՝ լսէ նմա, եւ զոր ինչ կամի՝ վաղվաղակի կատարէ զկամս նորա. 'ի տեսս մարդ երեւի, եւ բարիւք իբրեւ չարաժանի ինչ գազան։ Նստի 'ի հրապարակս իբրեւ զմարդ, եւ խորամանկութիւնք չա դիւին են 'ի խորհուրդս նորա։ Մտանէ յեկեղեցին իբրեւ զքրիստոնեայ, եւ պիղծ են աղօթք նորա քան զպղծութիւն զոհից. քանզի ոչ ելանեն ոխապահացն աղօթքն առ Աստուած, զի չարութիւն է 'ի սիրտս նոցա, եւ անօրէն նենգութիւն խորհին հանապազ։

Թէպէտ եւ ինչս բազումս յողորմութիւն ծախեաց այնպիսին, թէպէտ եւ հսկեսցէ եւ պահեսցէ, եւ զանձն սաստիկ ճգնութեամբ ցամաքեցուցանիցէ, յամենայնի ոչինչ օգտիցի՝ յորժամ ոխս ընդ ընկերին պահիցէ, եւ զչարիսն 'ի սրտին թաղեալ ունիցի։ Նստի հանապազ, եւ խորհի պատահարս չարեաց եւ դիպումն փորձութեանց նախանձորդին։ Ըղձանայ, շրջի մտախորհ յուռ մարեալ, եւ երկնէ իբրեւ ծննդական։ Նիւթէ չար ընկերին. նմա խորհի եւ զսով, նմա խորհի եւ զսուր, նմա խորհի եւ զհէնս, նմա խորհի եւ զմահս եւ զամենայն չարս եւ չարալուրս։ Սքողին երեսք նորա 'ի տեսչութենէ նորա, եւ առ դրամբք քան նորա չախորժէ անցանել։ Եթէ 'ի ճանապարհի ուրեք դիպեսցի, խնդրէ թողուլ զճանապարհն, եւ ոչ պատահէ նմա. եւ եթէ յեկեղեցւոջն տեսանիցէ, չկամի եւ յեկեղեցին մտանել. եւ եթէ 'ի հրապարակին դիպեսցի, պատրուակին աչք նորա առ ոչ կարել հայել յերեսս նորա. այլ զգլուխն խոնարհեցուցանէ, եւ իբրեւ ընդ գետինն խօսի, եւ ըղձանայ չար ինչ խօսել զնախանձորդէն։ Եւ եթէ չար ոք զնմանէն խօսեսցի, նա 'ի վեր հայեցեալ զարթնու եւ զուարթանայ, եւ լսէ ախորժելով, եւ աճեցուցանէ զչարախօսութիւն նորա, եւ բազում խնամով խօսի ընդ զչարախօսս նորա։ Եւ եթէ բան ինչ բարի զնախանձորդէն լսիցէ, տրտմի եւ տխրին երեսք նորա, եւ հալին եւ մաշին միտք նորա։ Սիրելի է թշնամեաց նորա, եւ թշնամի է բարեկամաց նորա։ Ատէ եւ զորդիս նորա, եւ չարախօսէ զնմանեաց նորա. եւ ոչ միայն զխօսունսն, այլ եւ զանասունս նորա ատէ, եւ զանդաստանս նորա չարակնէ, ըղձանալով ցասմունս, երաշտութիւնս վասն նորա։ Զայս եւ առաւել եւս քան զնոյնս խորհի չարայուշն եւ ոխապահն 'ի սրտի իւրում, եւ յերեսս մարդկան ոչ երեւեցուցանէ զթշնամութիւնն։ Եւ արդ ոչ է պարտ զայնպիսի սատանայամիտսն մարդ անուանել, այլ օձս եւ իժս, եւ եթէ եւս քան զնոսա գազանագոյնս ինչ կայցէ. զի նա է չար գազան քան զօձից եւ զիժից բնութիւնս. քանզի իժից եւ օձից բնութեամբ է դաժանութիւն. իսկ ոխապահն ինքնակամ կամօք ընկալաւ զչար խորհուրդս սատանայի, որ ընդ նմին ժառանգելոց է զհուրն անշէջ եւ զխաւարն աղջամղջին։

Այլ եւ զարմանամ եւս ընդ ներողութիւնն Աստուծոյ՝ որ առժամայն իսկ ոչ առաքէ զփայլատակունս յերկնից 'ի վերայ այնպիսի մոլեգնելոց ամբարշտութեանց. զի առաւել եւս քան զաւազակացն եւ զսպանողացն զանցոյց զանօրէնութիւնս իւրոյ չարութեանն. զի նոքա երբեմն սպանանեն, եւ երբեմն դադարեն. իսկ ոխապահն չարայուշ ոչ երբէք դադարէ 'ի սպանութենէ։ Նա եւ 'ի զբօսանս իւր մարդասպան է, զի զոխս ընկերին 'ի սրտին ունի. նա եւ յանկողինս իւր մարդասպան է, յորժամ զոխս ընկերին յիշէ. նա եւ 'ի տան մարդասպան է, նա եւ յեկեղեցւոջ մարդասպան է, եւ 'ի հրապարակս մարդասպան է. այլ եւ 'ի ճանապարհի, 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի եւ յամենայն ժամու մարդասպան է, զի զոխս նախանձուն հանապազ 'ի սրտի իւրում կրէ։ Եւ ապա անօրէն ամբարշտութիւնք ոխապահացն աճեցուցեալ 'ի քինահանութիւնս յօժարեցուցանէ սատանայ՝ առնուլ վրէժս 'ի զրկողէն. թէպէտ եւ փոքր են զրկանք նորա, այլ սատանայ 'ի մեծս յօժարեցուցանէ զնա, մինչեւ հարուածս այգեաց եւ անդաստանաց տայ գործել. եւ 'ի զօրանալ ամբարշտութեանց սատանայի, առաւել եւս յանօրէնութիւնս յանդգնեցուցանէ զնա, մինչեւ տանց եւ բերդից վնասել հրդեհիւք։

Արդ որպիսի՞ անդունդք գեհենի սպառնայցեն այնպիսի անօրինելոց. որպիսի՞ հուր եւ աղջամղջին խաւար. որք այնչափ ամբարշտեցան՝ մինչեւ զտունս բնակութեան մարդկան հրդեհել, եւ դողալ եւ սարսել 'ի ձեռաց մահուցն. այլ եւ զծերս եւ զտղայս առ հասարակ սատակել անողորմ եւ անակնածելի։ Եւ արդ ո՞ր անօրէնութիւնք քան զայս ամբարշտագոյն իցէ, եւ կամ ո՞ր մեղք չարաչարք քան զայս չարագոյն կայցէ, եւ կամ զո՞ր չարիս քան զայս չարագոյն ոք կարծիցէ, եւ կամ ո՞վ 'ի մարդկանէ իցէ՝ որ այսչափ յանօրէնութիւնս կործանեցաւ, եւ յահեղ ամբարշտութիւնս։ Ո¯ չար եւ անօրէն սատանայ՝ որ յայսչափ խորխորատս ընկղմես զմարդիկ, մինչեւ այսպիսի ահեղ անօրէնութիւնս գործել, եւ հեղուլ արիւնս բազումս. եւ այսչափ յիմարութիւնս մոլորեցուցանել զսիրտս մարդկան, մինչեւ միանգամայնս զամենայն ստացուածսն ապականել, զտունս հրդեհել, եւ զբնակիչսն առ հասարակ չարաչար անողորմ եւ աններելի մահու սրով սպանանել։ Այս եւ անօրէն հեթանոսացն հիանալի է։ Զայս եւ ոչ 'ի կռապաշտիցն եւ 'ի բարբարոսացն ոք գործէ. այսպիսի մահս բազումս եւ վնասս մարդկան միանգամայն ո՞վ գործիցէ, որպէս գործի յանօրէն քինահանացն մոլորութենէ։ Թէպէտ եւ ապրեսցին 'ի հրոյն 'ի մահուանէն բնակիչք նորա, սակայն նա մտօք եւ գործովք զամենեցուն զսպանութիւնն կատարեաց, եւ զարիւնս նոցա եհեղ. եւ տալոց է համարս եւ պատիժս տանջանաց ընդ ամենեցուն սպանութեանցն։

Արդ զի՞նչ գործես, ով թշուառական եւ անօրէն անձն, որ յայսպիսի խորս ամբարշտութեան կործանեցար. եղեր գործակից սատանայի, եւ քան զդեւս մոլորեցար, եւ վնասս անօրէնս գործեցեր, եւ բազմաց արեանց եղեր պարտական։ Զի եթէ Կայէն վասն միոյն սպանութեան յայնչափ պատիժս տանջանաց դատապարտեցաւ, իսկ ո՞րչափ առաւել հնոցք եւ հրեղէն գետոցն հոսանք քեզ սպասեսցեն։ Քանզի առաւել ճշդիւ պահանջէ Աստուած 'ի ձեռաց առն զարիւն ընկերի իւրոյ, եւ մանաւանդ զայնպիսի սպանութեանց՝ որ փոխանակ կսկծելի եւ տգեղ ինչ բանից եւ կամ վասն սակաւ ինչ պարտուց՝ քինահանութեան ոք վնասս մեծամեծս եւ ահեղ արիւնս հեղու։ Եւ արդ ած զմտաւ, ով թշուառականդ, զյիմարութիւն անօրէնութեանդ քո. եւ 'ի սնավաստակ անօրէնութեան քո ահա այրեցան համբարքն, եւ հրդեհեցան տունքն, մեռան բնակիչքն, կորեան ինչքն, եւ ամենայն ստացուածքն ապականեցան։

Եւ արդ զի՞նչ շահեցար զսատանայական անօրէնութիւնս կատարելով. բայց միայն զտուգան ոգւոյ եւ զերկիւղ գեհենին ստացար, հուր եւ խաւար եւ տանջանս յաւիտենականս։ Զնոսա շիջանելի հրովս չարչարեցեր, եւ քեզ պահին անշէջ հնոցք բորբոքեալ, ուր հուրն խաւարային 'ի ներքոյ վառեսցի, եւ գետք հրեղէն 'ի վերայ հոսեսցեն նոցա։ Առժամայն մի ցաւեցուցեր, եւ զքեզ ահեղ ախտիցն կսկիծք եւ դաժանութիւն որդանցն թիւնաւորաց միշտ հանապազ անհնարին ցաւոց կսկծեցուցանեն, ուր լալ աչաց է անդադար, եւ կրճել ատամանց անհանգիստ, եւ ամենեւին ներումն ինչ անհնարին վարանացն ոչ գտանես. փոխանակ զի ընդ սակաւ ինչ զրկանաց մեծամեծս գործեցեր։ Զի եթէ զրկեցար ինչ 'ի նմանէ, եւ ցաւեցոյց զքեզ, քեզ պարտ էր անսալ վրէժխնդիր իշխանին, եւ դատաստանի մեծին Աստուծոյ, եւ ոչ անձամբ ինչ պահանջել քինահանութեամբ. զի ծառայ որ զլծակիցն իւր նեղիցէ եւ նա ժուժկալեալ համբերիցէ վասն ահի տեառն իւրոյ, տէրն դատի զդատաստան նորա։ Ապա եթէ վրէժխնդրութեան եւ դատաստանի տեառն ոչ անսայցէ, այլ ինքն իւրովի առնուցու վրէժ 'ի ծառայակցէն իւրմէ, զարթուցանէ զսրտմտութիւն տեառն իւրոյ, զոր եւ դատաւորք աշխարհիս ճշդիւ պահանջեն։ Եթէ ոք 'ի զրկելոցն ոչ անսայցէ վրէժխնդրութեան դատաւորին, այլ արհամարհեալ զպատիւ իշխանութեան նորա՝ իւրովին իսկ վրէժ 'ի զրկողէն առնուցու, տես թէ քանի՛ բարկութիւն ածէ 'ի վերայ նորա դատաւորն. սոյն եւ առ դատաստանն Աստուծոյ։

Եթէ ոք զրկիցի 'ի զօրաւորէն, եւ համբերիցէ երկիւղիւ Աստուծոյ, եւ վրէժ զրկանաց ոչ խնդրիցէ 'ի զրկողէն, նորա տէր է վրէժխնդիր, եւ հատուցանէ նեղչացն նորա նեղութիւն, եւ չարչարողաց նորա չարիս, եւ պահանջէ 'ի զրկողէն զվրէժ նորա հրով գեհենին եւ զանազան տանջանօք։ Եւ նա որ վասն երկիւղին Աստուծոյ զրկանացն համբերէ, ընդունի զկատարեալ համբերողացն զպսակս, եւ զյաւիտենական զբարութիւնս սրբոց եւ արդարոց։ Իսկ որ ոչ թողու յԱստուած զվրէժխնդրութիւն զրկողին, եւ ոչ անսայցէ մնալ դատաստանի նորա, այլ յափշտակէ զիշխանութիւն վրէժխնդրութեան Աստուծոյ, եւ զքէն զրկանաց իւրոց ինքն պահանջէ, զարթուցանէ 'ի վերայ անձին իւրոյ զսաստիկ սրտմտութիւն ահեղ բարկութեանն Աստուծոյ՝ չարչարել եւ տանջել զնա անողորմ եւ աններելի տանջանօք հրով գեհենին եւ աննշոյլ խաւարաւն, ուր բազում ողբովք եւ դառն տանջանօք կոծեսցի եւ լացցէ զահեղ աղէտիցն զնեղութիւնս, եւ ամենեւին ոչ ինչ օգտիցի. փոխանակ զի դատաստանին վրէժխնդրութեանն Աստուծոյ ոչ հաւանեցաւ, այլ արհամարհեաց զպատիւ դատաւորութեան Աստուծոյ, եւ զդատաստանն Աստուծոյ ինքն դատեցաւ՝ քինահանութեամբ վնասելով զզրկողն իւր։ Եւ որպէս դատեցաւ զզրկողն, առաւել եւս բազմապատիկ տանջանօք դատելոց է յԱստուծոյ. զի զրկողն ընդ սակաւ ինչ զրկանաց է դատելոց. իսկ քինահանն ընդ անթիւ ինչ կորստեան, եւ ընդ բոլոր ստացուածոցն ապականութեան, եւ ընդ բազում արեան հեղման է դատելոց աններելի տանջանօք։ Զի թէպէտ եւ ինչք եւ տուն եւ բնակիչքն ապրեցան 'ի հրոյն ապականութենէ, սակայն նա զանօրէնութիւն անձին իւրոյ կատարեաց. եւ զոր ինչ կորուսանելն կամեցաւ, ընդ ամենայնի է պարտապան պատժոց պատուհասից եւ անհնարին տանջանաց։

Արդ մի՛ ոք յադգնեսցի յահեղ անօրէնութիւնս քինահանութեան, եւ մի՛ զանձին վրէժս պահանջիցէ, այլ անսալ դատաւորին Աստուծոյ. զի «Իմ են վրէժխնդրութիւնք, եւ ես հատուցից՝ ասէ տէրե։ Բայց դու մի՛ չար փոխանակ չարի հատուսցես. այլ թէ քաղցեալ իցէ թշնամին քո, հաց տուր նմա. եւ եթէ ծարաւի է, ջուր. եւ զչարեացն զհատուցումն ես հատուցից՝ ասէ տէր։ Եւ արդ որովհետեւ տէր է վրէժխնդիր եւ հատուցանող զրկողացն եւ զրկելոցն, ոչ ոք պարտի զվրէժ անձինն խնդրել, եւ ոչ զքէն զրկողին պահանջել. զի այս անօրէնութիւն առաւել եւս զանցուցանէ զհեթանոսական ամբարշտութեամբք, յորմէ ամենայն զգուշութեամբ հեռասցուք, զի մի՛ 'ի խորխորատ կորստեանն ընդ սատանայի իջեալ այրեսցուք, եւ անլոյծ կապանօք կապեսցուք, եւ անհրաժեշտ տանջեսցուք յաննշոյլ խաւարին։ Այլ փախիցուք յորոգայթից սատանայի. անարգեսցուք զհրամանս նորա. մերժեսցուք 'ի չարայուշն ոխակալութենէ, եւ փարատեսցուք զկսկիծ սրտից՝ զոր սատանայ 'ի մեզ իբրեւ զհուր լուցանէ, եւ իբրեւ զբոց 'ի վեր բորբոքի՝ կատարել զքինահանութիւն անօրէնութեան։ Զայս արհամարհեսցուք, եւ ընդ զրկողին խաղաղութիւն արարէք. զթշնամիսն սիրեսցուք, զատելիսն օրհնեսցուք, չարարարին բարի արասցուք, եւ զամենայն ինչ ըստ հաճոյիցն Աստուծոյ արասցուք. զի եղիցուք կատարեալք որդիք Հօրն երկնաւորի, եւ ժառանգեսցուք զանանց բարութեանցն վայելչութիւնսն 'ի Քրիստոս Յիսուս 'ի տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս. ամէն։