Ճառք

Հանապազ զմտաւ ածեալ զարհուրիմ յահեղ յանցանացս այսորիկ, եւ անպակաս խորհուրդք իմ յուզին. սիրտ իմ հիացեալ երկնչի, զի հանապազ վիրաւորիմ յախտէս յայսմանէ. զի յընդելական սովորութենէն եւ վէրն իսկ վէր ոչ երեւի։ Չարեօքն չարաչար խոցոտիմք, եւ անհոգ եմք իբրեւ զառողջս. ընդ միշտ հիացեալ զարմանամ եւ սգամ հանապազ, քանզի գիտեմ զվիրին չարութիւնն, գիտեմ լիով զվիրացն ծուլութիւնս։ Վասն այսորիկ պարտ է առաւել սգալ դողալով, եւ անդադար ողբալ զկուրութիւն յիմարութեանս մերոյ. քանզի գիտեմ թէ ահեղ բանդք եւ կապանք մեծամեծք եւ պատիժք զանազան տանջանաց կան արհամարհողաց բանից եւ թագաւորաց աշխարհի։ Իսկ ո՛րչափ եւս առաւել հուր ահեղ տանջանաց բազմութեան այնոցիկ մնասցէ՝ որ զհրաման Հոգւոյն եւ զպատուիրանն Աստուծոյ արհամարհեն, եւ թշնամեաց Աստուծոյ բարեկամք լինիցին, որք հանապազ զՀոգին Սուրբ հայհոյեն եւ տրտմեցուցանեն անօրէն գնացիւք, եւ ոչ դառնան եւ զղջան, այլ կան 'ի նմին հանապազ. յորոց պարտ է աստուածապաշտաց եւ քրիստոսասիրաց 'ի բաց հեռանալ ըստ բանին Պաւղոսի որ ասէ. «Եթէ եղբայր անուանեալ կամ պոռնիկ իցէ, կամ ագահ, կամ արբեցող, կամ բամբասող, կամ յափշտակող, ընդ այնպիսումն եւ հաց մի՛ ուտելե։ Եղբայր անուանեցաւ՝ որ աւազանին ծննդեամբն եւ սրբոյ սեղանին հաղորդութեամբն լուսաւորեցաւ. եւ զի անսուրբ վարիւք եւ անապաշաւ անօրէնութեամբք պղծեաց եւ կորոյս զսուրբ աւազանին զսրբութիւնն, եւ հեռացեալ մերժեցաւ 'ի մէնջ եւ 'ի սուրբ հաւատոյ քրիստոնէութեանն, կամ պղծեցաւ ընդ անօրէնս շնութեամբ աղտեղեալ, եւ կամ զազիր եւ գարշելի անկողնեօք ամուսնութիւն կասկելով զօրէն խոզի ընդ ցեխ եւ ընդ տիղմ թաւալեալ, այնպիսին եթէ եղբայր իսկ իցէ եւ կամ քոյր, կամ որդի, կամ դուստր՝ նզովեսցի եւ մերժեսցի 'ի սիրոյն եւ 'ի խնամոյն եւ 'ի բարեկամութենէ. եւ ընդ այնպիսումն եւ հաց մի՛ ուտեր, փոխանակ զի դարձաւ յետս 'ի Քրիստոսէ, եւ եթուք յաւազանն, եւ հաւատաց անօրէն խաբէութեան սատանայի։

Արդ ո՞յր են հրամանքս, ո՞յր են պատուիրանքս. ո՞չ ապաքէն Միածնին Աստուծոյ եւ թագաւորին թագաւորաց՝ զոր պատուիրեաց Հոգւովն Սրբով 'ի բերանոյ առաքելոյն։ Եւ արդ թշնամանեալ արհամարհին պատգամք Հոգւոյն Սրբոյ եւ պատուիրանք Աստուծոյ վասն չհրաժարելոյ մեր նախ յանօրինացն սիրոյն եւ յանարժան խնամութենէն, որ է հանապազ պոռնկութիւն։ Եւ արդ որո՞ւմ ներելոյ եւ թողութեան արժանի լինիցիմք, զի զհրամանս եւ զպատուիրանս Աստուծոյ կոխան արարաք. նա ընդ ագահի եւ ընդ արբեցողի չհրամայեաց առնել բարեկամութիւն, եւ մեք ընդ Հրեայս եւ ընդ հեթանոսս եւ ընդ հերձուածողս առնեմք բարեկամութիւն եւ խնամութիւնս։ Եւ յո՞ր խաւար երթայցեմք, եւ կամ ո՞ւր սուզանիցիմք վասն անհնարին ծուլութեանս եւ չարաչար սովորութեանս, որ արհամարհեմք զպատուիրանս Աստուծոյ. եւ կամ ո՞ր պատասխանատրութիւն կայցէ յաւուր ահեղ դատաստանին՝ յորժամ յանդիմանեալ կշտամբիցիմք առաջի տիեզերական հրապարակին. զի՞նչ ասիցեմք, չլուա՞ք երբէք յումեքէ ասեմք, կամ չուսո՞յց ոք։ Ահա Պաւղոս բողոքէ եւ ասէ. եթէ եղբայր ոք ագահ իցէ, կամ արբեցող եւ կամ բամբասող եւ կամ յափշտակող, 'ի նոցանէ, ասէ, որոշեա եւ 'ի բաց հեռացիր. ընդ այնպիսումն եւ հաց մի՛ ուտեր. այլ ելէք 'ի միջոյ նոցա, եւ մեկնեցարուք 'ի նոցանէն. մի՛ ճաշակէք, մի՛ հուպ լինիք, զի հանապազ թշնամանողք են Աստուծոյ, եւ արհամարհողք պատուիրանացն նորա։ Զայս յամենայն ժամ լսեմք 'ի Պաւղոսէ, մանաւանդ 'ի Հոգւոյն Սրբոյ՝ եթէ չէ պարտ թշնամեաց Աստուծոյ լինել բարեկամ։ Ահա եւ մարգարէն ասէ՝ եթէ «Զատելիս քո տէր՝ ատեցի, եւ վասն թշնամեաց քոց տրտմեցայ. ատելութիւն կատարեալ ատեցի զնոսա, եւ եղէ նոցա թշնամի, զի զօրէնս քո ոչ պահեցինե։ Ահա մարգարէն ուսուցանէ թէ պարտ է ատել զթշնամիս Աստուծոյ, եւ ոչ եթէ բարեկամութիւն ընդ թշնամիս Աստուծոյ առնել։ Այլ եւ միւս մարգարէն ասէ, եթէ «Եւ վասն այսորիկ խորտակեաց զնաւս քո, զի թշնամեաց Աստուծոյ բարեկամ եղերե. ահա եւ սա զնոյն բողոքէ՝ եթէ չէ պարտ ընդ թշնամիս Աստուծոյ առնել բարեկամութիւն եւ խնամութիւն եւ լինել ատելի եւ թշնամի Աստուծոյ։ Զայս եւ այլ մարգարէ ասէ. «Որ ամբարտաւանն էր աչօք եւ ագահ սրտիւք, ընդ նմա եւ հաց ոչ ուտէի. եւ ոչ բնակէր 'ի մէջ տան իմոյ, որ առնէր եւ գործէր զանօրէնութիւնե։

Արդ զայս գիտելով եւ մեք հեռասցուք 'ի թշնամեաց Աստուծոյ. զի չէ պարտ քրիստոսասիրաց եւ աստուածապաշտից ընդ ատելիս Աստուծոյ եւ ընդ թշնամիս Քրիստոսի սէր ինչ եւ բարեկամութիւնս առնել. այլ ատել եւ իբրեւ զթշնամիս համարել։ Կին ոք եթէ զայրն իւր թշնամանեալ տեսանիցէ, ոչ միայն թշնամի թշնամանողին լինի, այլ եւ քինանայ եւս ընդ նմա եւ ոխայ. մեք վասն Քրիստոսի չատեմք իսկ երբէք եւ չքինանամք ընդ գողս եւ ընդ պոռնիկս եւ ընդ բամբասողս եւ ընդ ամենայն թշնամիս Աստուծոյ, որ յամենայն ժամ բարկացուցանեն զնա անօրէն գնացիւք։ Որդի զանարգիչս Հօր իւրոյ անարգէ եւ թշնամանէ. եւ մեք զթշնամիս Աստուծոյ Հօր մերոյ սիրեմք եւ պատուեմք, եւ առնեմք բարեկամութիւն ընդ նոսա։ Բազում ծառայք 'ի վերայ տերանց իւրեանց մեռանին, եւ մեք վասն Աստուծոյ Հօր մերոյ եւ արարչի մերոյ ատելի եւս թշնամեաց նորա չկամիմք լինել։ Եւ զիա՞րդ անուանիմք աստուածասէրք եւ աստուածապաշտք, եւ ակն ինչ յաւիտենական կենացն ունիցիմք. եւ կամ զիա՞րդ սիրիցիմք 'ի նմանէ՝ որք ոչ սրտիւք զնա սիրիցեմք. զի որով չափով չափէք՝ չափեցից ձեզ։ Զի եթէ կոչէք զիս հայր՝ ասէ, եւ զոր ասեմն ոչ առնէք, որդիս կոչեցից եւ ես, եւ 'ի ժառանգութենէ իմմէ հառի արարից։ Ընդէ՞ր տէր եւ վասն է՞ր. զի զթշնամիս իմ սիրեցիք, եւ զատելիս իմ բարեկամ արարէք։

Եւ այժմ ոչ ինչ համարին զայն բազումք. այլ խառն եւ անխտիր ընդ թշնամիս, ընդ շունս եւ ընդ գողս եւ ընդ պոռնիկս եւ ընդ ագահս եւ ընդ յափշտակողս ուտեմք, եւ ընդ բամբասողս եւ ընդ զրկողս, եւ խնամով 'ի տունս մեր մուծանեմք, եւ պատուեմք զթշնամանողս Աստուծոյ, եւ զոգիս մեր վնասեալ կորուսանեմք։ Եւ որ եւս ահագին անօրէնութիւնք են քան զամենայն չարիս, եւ հաւասար կռապաշտութեան, որք քրիստոնեայքն լինին, եւ ընդ անօրէնսն խառնակին, ամուսնանան եւս եւ հաւասար անասնագիտաց անուանեն զանձինս իւրեանց, եւ զՀոգին Սուրբ հալածեն յինքեանց եւ 'ի տանց իւրեանց եւ 'ի ծնողաց եւ յեղբարց եւ յազգատոհմից իւրեանց, եւ ոչ իմանան եւ զղջանան, եւ ոչ դառնան եւ ապաշխարեն. եւ սատանայ զայն փոքր կարծեցուցանէ, եւ չտայ իմանալ՝ եթէ այս են մեղք որ մահուչափ են։ Վասն որոյ ոչ է պարտ յայսպիսիսն յարել եւ ճաշակել ընդ նոսա. այլ իբրեւ յօձից փախչել 'ի հաղորդութենէ նոցա, գուցէ ոք ուսանիցի զգործսն։ Իսկ եթէ ընդ չարակն չհրամայէ հաց ուտել, ո՞րչափ եւս առաւել ընդ չարագործելն՝ որով ոգիք մեր ապականին։ Զի թէ 'ի պոռնիկ ամուսնոյն հեռանալ հրամայէ, ո՞րչափ եւս յօտար պոռնկէն, որք զմեզ յԱստուծոյ հեռացուցանեն։ Զի եթէ 'ի դատարկէն փախչել հրամայէ, որ դատարկ եւ անգործ եւ ստահակ շրջի, ո՞րչափ եւս առաւել փախչել 'ի բամբասողաց եւ յարբեցողաց։ Զի եթէ ընդ բարկացող առն չհրամայէ բնակել՝ գուցէ ուսանիցին զճանապարհս նորա, ո՞րչափ եւս առաւել 'ի նոցանէն հեռանալ՝ որք զԱստուած բարկացուցանեն հանապազ։

Ընդէ՞ր օտար չարեօքդ չարչարիցիմք, եւ ընդ այլոց մեղացն դատապարտիցիմք. տես որ զհանդերձս մաքուրս ոք ունիցի, եւ առաւել շփիցի ընդ այնոսիկ՝ որ տղմովն իցեն շաղախեալք, ո՞չ ապաքէն եւ նա ընդ նոսա շաղախեալ ապականիցի. նոյնպէս եւ որ սրբութիւն իցէ ստացեալ, եւ ընդ ագահս եւ ընդ յափշտակողս եւ ընդ ամենայն շաղախեալս մեղօք սէր եւ բարեկամութիւնս առնիցէ, 'ի պղծոցն պղծութենէ զսրբութիւնն իւր ապականէ։ Ապա եթէ ոք նեխեալ եւ փտեալ եւ չարահօտ վիրօք զոք տեսանիցէ, չկամի եւ ոչ 'ի մահիճսն յարել. իսկ մեք ընդ անօրէնսն եւ անկնունքսն խառնակիմք, եւ ընդ հերձուածողսն՝ որ եւս չար քան զնեխութեան եւ փտութեան 'ի նոցանէ բուրէ մեղացն ծանրութիւն՝ որ զմարմինս մեր եւ զոգիս պղծեալ ապականէ, եւ հանէ յարքայութենէն, եւ սատանայի եւ դիւաց առնէ ժառանգակից, որ զՔրիստոս բարկացուցանեն յանօրէն անկողինս պղծելով։ Իսկ քրիստոնեայք նոքա են՝ որք զհրամանն Քրիստոսի պահեն եւ առնեն հանապազ։

Այլ քրիստոնեայքն միշտամեղք որք ընդ անօրէնս վաւաշին, եւ քան զհեթանոսս առաւել եւս դատապարտին։ «Ծառայ, ասէ, որ գիտէ զկամս տեառն իւրոյ, եւ ոչ առնէ, արբցէ գան սաստիկե. եւ Պաւղոս ասէ. «Եթէ եղբայր ոք անուանեալ՝ կամ ագահ իցէ, կամ կռապարիշտ, ընդ այնպիսումն եւ հաց մի՛ ուտելե։ Ահաւասիկ ընդ կռապարիշտս համարի զայնոսիկ երանելին Պաւղոս՝ որք ընդ անօրէնս կամօք յարաժամ պոռնկին, եւ ամուսնութիւնս համարին. զթլփատութիւնն պատուեն, եւ զաւազանն եւ զլուսաւորութիւնն Քրիստոսի անարգեն. եւ ոչ իմանան թէ չէ նմանութիւն լուսոյ խաւարի, եւ ոչ Քրիստոսի ընդ սատանայի, եւ ոչ բաժին հաւատացելոյն ընդ անհաւատին։ Արդ եթէ սիրելի ես Քրիստոսի, ատեա զթշնամիս նորա. եթէ բարեկամ ես Քրիստոսի, թշնամի լեր ատելեաց նորա. զի ամենայն որ անօրէնութիւն գործէ, արհամարհէ զպատուիրանս նորա, եւ թշնամի է նա Աստուծոյ. որ սրտիւք աստուածապաշտ է՝ մերժի եւ հեռանայ 'ի նմանէ որպէս 'ի թշնամոյ, թէպէտ եւ կարի սիրելի ոք է, եւ կարեւոր յընտանեաց։

Մեծ առաքինութիւն է որք նահատակին եւ մերժին յարհամարհողացն Աստուծոյ, եւ լինին թշնամիք թշնամանողաց նորա. ընդ որոց կան հատուցմունք մեծամեծք եւ պարգեւք զանազանք եւ պատիւք ընդ մերձաւորս Աստուծոյ։ Աղէ հարց ընդ թագաւորս աշխարհիս, եթէ զոք 'ի ծառայիցն տեսանիցէ՝ որ թշնամի թշնամեաց նորա լինիցի, տես քանի վայելչութեամբ պատուով փառաւորէ զնա առաջի մեծամեծաց իւրոց։ Իսկ եթէ լսէ եթէ ծառայ ոք թագաւորին սէր ընդ թշնամիս նորա առնիցէ, եւ բարեկամութիւն ընդ նոսա դնիցէ, 'ի միտ առ թէ քանի գանիւք եւ բանդիւք եւ զանազան տանջանօք մաշեսցէ, եւ չար մահուամբ յաշխարհէս բառնայցէ։ Իսկ մեք որո՞ւմ ներելոյ եւ թողութեան արժանի լինիցիմք, եթէ սէր եւ բարեկամութիւնս ընդ թշնամիս Աստուծոյ առնիցեմք, որք հանապազ անօրէն գնացիւք հայհոյեն եւ թշնամանեն զնա։ Յորոց պարտ է բազում երկիւղիւ զգուշանալ 'ի սեղանոյ եւ 'ի սիրոյ նոցա. քանզի յանօրէնութեանց են կերակուրք եւ յափշտակողաց եւ գողոց. պիղծ են կերակուրք պոռնկաց եւ բամբասողաց. առիթ յաւիտենական տանջանացն են արբեցողացն խրախճանք, եւ մարդազոհիցն արեամբ շաղախեալ են ագահացն սեղանք, եւ են անսուրբ, եւ ապականիչ են կերակուրք ամենայն անօրինաց եւ ապստամբողաց յԱստուծոյ, յորոց եւ Պաւղոս պատուիրէ հեռանալ. զի թէ մատուցողն պիղծ է, առաւել զոհն նորա պիղծ է. եւ որոց վարքն անսուրբ է, անսուրբ են եւ կերակուրք նոցա։ Եւ դու եթէ սրտիւ ես աստուածապաշտ, մերժեա եւ հեռացիր 'ի սեղանոյ եւ 'ի սիրոյ նոցա։ Տես զի եւ դատաւորք աշխարհիս զոր եւ ընդ գողս եւ ընդ սպանողս գտանեն, ընդ նոսին եւ դատին, մանաւանդ զբարեկամս եւ զվանատուրս նոցա։ Վասն որոյ եւ մեք հեռասցուք 'ի նոցանէն զոր Աստուած է դատելոց. զի մի՛ եւ մեք ընդ նոսին դատեսցուք յահեղ հուր գեհենին եւ աններելի տանջանօք։

Եւ արդ զայս ամենայն իմացեալ 'ի բաց եղիցուք 'ի բարեկամութենէ Հրէից եւ հեթանոսաց եւ հերձուածողաց, գողոց եւ սպանողաց, պոռնկաց եւ բամբասողաց, յարբեցողաց եւ յագահաց եւ յափշտակողաց. եւս առաւել յայնցանէ՝ որ յանապաշաւ չարիսն իցեն զազրեալ եւ ընդ անօրէնս՝ ամենեւին 'ի բաց մեկնեսցուք. զի չէ միաբանութիւն արդարոյն ընդ անօրինին. զի թշնամի է արդարութիւն ընդ անօրէնութեան։ Զի՞նչ միաբանութիւն է լուսոյ ընդ խաւարի, եւ կամ զի՞նչ կայ հաւատացելոյն ընդ անհաւատին. զի հաւատացելոց տէր է բաժին, եւ անհաւատիցն հուր է ժառանգութիւն։ Եւ կամ զի՞նչ նմանութիւն է տաճարի Աստուծոյ եւ մեհենաց. զի քրիստոնեայն տաճար է բնակութեան Աստուծոյ, եւ անօրէնն բագին է դիւաց։ Նոյպէս եւ ամենայն անօրինեալք մեղօք մեհեանք սատանայի են եւ բնակարան դիւաց։ Ահա այս են բաժինք եւ սահմանք եւ որոշմունք, եւ զատուցանեն զմեզ յանօրինաց սիրոյ։ Ո՞ւր է զի աղաւնիք ընդ ագռաւս բնակեսցեն, եւ գառինք ընդ գայլս մակաղեսցեն, եւ կամ խառնուրդք միաբանութեան դիւաց պղծոց եւ լուսեղէն հրեշտակաց լինիցին։ Այլ սուրբք զսուրբս խնդրեն, եւ անօրէնք յանօրէնս յարին. զի ամենայն հաւ, ասէ, յերամս իւր իջանէ, եւ մարդ զնմանիս իւր խնդրէ։ Վասն որոյ եւ մեք զսուրբս խնդրեսցուք եւ 'ի սուրբս յարեսցուք. զսուրբս պատուեսցուք, զառաքեալս սիրեսցուք եւ բարեխօս արասցուք, եւ 'ի շնորհաց եւ յողորմութենէ եւ յաղօթից մի՛ զանգիտեսցուք. եւ արժանի լիցուք ընդ նոսին խոստացեալ աստուածային բարութեանցն 'ի Քրիստոս Յիսուս 'ի տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս. ամէն։