Մատեան աշխարհավէպ հանդիսարանաց

Քանզի իբրեւ մեռաւ Մահմետ, պատեալ եդին զնա ի պարտիզի իւրում, ոչ թաղեալ, վասն զի խոստացաւ՝ յերիր աւուր յառնել, նման Քրիստոսի: Եւ ի քուն լինել պահապանացն՝ մտեալ շանց, կերան զերեսս մեռելոյն: Եւ յայնմ հետէ աւրինադրեցաւ յաշակերտաց նորա՝ ի նոյն ամսւոջ սատակել զշունս, որ մինչեւ ցայսաւր կալեալ զսոյն սովորութիւն, սատակեն զշունս ի նոյն ամսեան: Այլ առաւել է, թէ զկրաւնից եւ զկարգաց եւ զդատաստանաց նորին ասացից, լի յիմարութեամբ: Եւ եդ ի բերան աշակերտելոցն կարծել, թէ որպէս վասն Քրիստոսի գուշակեցին մարգարէքն, սոյնպէս եւ զՄահմետայ գուշակեցին: Նշանակելով զկոչումն մարգարէութեանն, Յիսուս՝ իշով, եւ սա՝ ուղտով, զԵսայեայ տեսիլն առեալ իւրեանց վկայութին. «Հեծեալ մի, ասէ, տեսի իշոյ եւ հեծեալ մի՝ ուղտոյե: Զայս ասէր ի քաղաքին իւրում Մադինայ, մինչդեռ նստէր ի բազմամբոխ հրապարակին: Եւ մինչդեռ խաւսէրն, աներեւոյթ եղեւ յաչաց տեսութենէ ժամս հարուստ: Եւ կալաւ ափշութիւն մեծ զամենեսին: Եւ ապա մինչդեռ խաւսէինն՝ եկաց ի մէջ նոցա եւ ետ ողջոյն եւ ասէ. /255ա/ «Խաղաղութիւն ընդ ձեզ եւ ողորմութիւն եւ շնորհե: Ապա զարհուրեալ հիացան եւ ասեն. «Ուստի՞ գաս, կամ զի՞նչ է ողջոյնդ այդ, կամ յորո՞ց աստուածոց բերեր զայդպիսի բան ողորմութեան եւ շնորհացե: Ետ պատասխանի. «Ահա՛, մինչդեռ խաւսէի ընդ ձեզ, յափշտակեցայ ի հրեշտակէ եւ գտայ ի Մաքայի, ի տան հարց մերոց՝ Աբրահամու եւ Իսմայէլի, զոր շինեալ զնա տուն աստուծոյ եւ մեզ ի ժառանգութիւն, որպէս երբեմն զԵրուսաղէմ Հրէիցն շինեալ եւ մարգարէիցն՝ առ ի բնակութիւն որդւոցն Իսրայէլի: Զի լուեալ զյափշտակելն Ամբակումայ յԵրուսաղէմէ ի Բաբիլոն առ Դանիէլ, սայապէս զինքն համարեալ ասէր առ նոսա, որ ոչ երբէք ճշմարտութեամբ էին բանքն: Ծածկէր առ ի նոցանէ, թե էր նորա տեսեալ զՄաքայ եւ պատմէր առաջի նոցա զաւրինակ տեղւոյն, զվայրացն եւ զշինուածոցն եւ զամենայն նշանս սահմանացն ետ նոցա դիւթութեամբ, որպէս եւ տեղեկացեալն էր ի մանկութենէ: Վասն որոյ զարմացեալք ամենեքեան ասէին՝ զնա մարգարէ գոլ: Եւ իբրեւ լուաւ զայս ի բերանոյ նոցին, համարձակեցաւ քարոզել եւ ասել. «Վկայեցէք, թէ չիք աստուած, բայց միայն ինքն, եւ ոչ գոյ նորա ընկեր եւ Մահմետ ծառայ նորա եւ առաքեալե: Զայս այսպէս իմաստասիրեաց, զմի աստուածն ասելով ըստ հրէականին: Իսկ ասելովն, թէ չիք նորա ընկեր, այսու բաժանէր զորդի եւ զհոգի ի հաւրէ: Եւ այսպէս ուսուցանէ նոցա, թէ «Զոր հարքն մեր պաշտեցին եւ մարգարէքն՝ զայն աստուած քարոզեմ ձեզե: Եւ այսու հաւանեցուցանէ զժողովուրդն: Եւ դարձեալ՝ որոշէ զնոսա ի հրէականացն, որ մարդ միայն եւ որդի Յովսեփու ասացին զՔրիստոս եւ յինքեանց խաչեալ: Այլ եւ սա կոչէ զՅիսուս՝ բան աստուծոյ եւ հոգի առաքեալ ի Մարիամ յաստուծոյ, եւ առեալ ի նմանէ մարմին մարդկապէս: Եւ դնէ վկայութիւն բանիւ աստուծոյ եւ ասէ, թէ «Այսպէս ասաց աստուած, /255բ/ թէ առաքեցաք ի նա զհոգին մեր, որ եղեւ ի կերպարանս մարդոյե: Եւ ասէ, թէ Հրէայք զնա ոչ խաչեցին, այլ նմանեցոյց նոցա: Եւ ոչ համարեցաւ նոցա կարող գոլ՝ խաչել զբան աստուած եւ խաչիլ ի նոցանէ: Եւ ոչ ընդ մահուամբ անկեալ, այլ կայ կենդանի եւ գալոց է յաշխարհ յետին ժամանակս: Եւ գովէ զքրիստոնէայս եւ ընդունի զաւետարանն եւ զմարգարէս: Եւ նզովէ զՀրէայսն, թէ ուրացան զՔրիստոս եւ ապստամբեցան ի նմանէ եւ սպանին զմարգարէսն: Արդ՝ Մահմետ առնէ զաւրինադրութիւն իւր յաւրինացն հին եւ յաւետարանէն, բայց որոշէ մտացական կամաւք, զոր ինչ ախորժէ, իբր յիւրմէ եդեալ եւ ոչ առեալ յումեքէ, զոր եւ աւրինադրէ ժողովրդեան իւրոյ: Եւ առնէր առաջի ժողովրդեանն առ աչաւք նշանս, որպէս եւ առաջիկայ հանդերձեալ նեռնն, զոր զգուշացուցանէ տէրն մեր Քրիստոս: Սա կարապետ նեռինն հորդէ ճանապարհ նմին, զի ի ժամանակի անդ կոչէ զծառս յանտառէ յանուանէ: Եւ նորա մեկնեալ ի միջոյ, գայ ճեմելով, կայ առաջի: Եւ դարձեալ հրամայէ երթալ ի տեղի իւր: Եւ շարժել լերանց կարծեցուցանէր մարդկան: Եւ ի վեր ունելով զձեռս, ի հինգ մատանց աղբեր բղխեցուցանէր առ աչաւք: Եւ դեղ մահու, ասեն, գործեալ նմա: Խորովեալ ուլ մի եւ եդեալ առաջի նորա, կամեցաւ ուտել: Եւ խաւսեցեալ ուլն ի լսելիս բազմաց, թէ «Մի՛ ճաշակեր յինէն, զի դեղ մահու գործեալ է յիս վասն քոե: Եւ հանգեալ ի կարաւանի, աւազակաց ի վերայ անկեալ՝ կամելով յափշտակել զնա եւ զնոսա: Իսկ նոցա ժողովեալ ի մի վայր՝ բնակէին ի ցամաքային դաշտի եւ շուրջ զինքեամբ ծովացեալ արգելան աւազակքն յեզր /256ա/ ծովու. մնալով զերիս աւուրս, գնացին ունայն: Եւ սոքա տեսանէին զինքեանս ի ցամաքի, ուր ոչ գոյր խոնաւութիւն: Զայս զհաւրեղբայր նորա ասեն արարեալ, եւ սա ի նմանէ ուսեալ, նոյնպէս արար: Այլ բազումք իսկ յիւրոց անտի ոչ հաւատան առասպելայաւդ բաջաղանաց նորա: Եւ ասեն դարձեալ, եթէ զլուսինն ի չորս բաժանեալ ցուցանէր մարդկան, որիշս ի միմեանց եւ դարձեալ ի մի հաւաքեալ կարակնաձեւ: Իսկ վասն զքարինսն ձգելոյ, զոր յառաջն ասացաք, յաւդեն այսպէս, թէ՝ յորժամ եհան զԱդամ ի դրախտէն աստուած, յայսմ աշխարհի բնակեցոյց զնա: Եւ նորա տեսեալ զսատանայ յայսմ տեղւոջ, ուր զքարինսն ձգեմք՝ ծանեաւ, թէ սա էր, որ զմեզ եհան ի կենացն: Առեալ քարինս արկ ի վերայ նորա, վասն որոյ եւ մեք այսպէս առնեմք:

Իսկ յորժամ պատմեաց նոցա, զոր ինչ պատմեաց եւ զինքն պատգամաւոր քարոզեաց, յայնժամ նոքա խնդրեցին իւրեանց աւրէնս դնել: Եւ նա խոստացաւ նոցա՝ առ վաղիւն հարցանել ցաստուած, թէ զի՞նչ հրամայեսցէ: Եւ արձակէ յիւրմէ: Եւ ինքն ետ ածել երինջ մի առաջնածին յայն ժողովետղ եւ զորթին արգելու ի տան: Եւ զոր ինչ կամէր ինքեան, գրեալ կապէ յեղջիւր երնջուն եւ հանեալ յանապատ: Իսկ ի ժամու ժողովմանն, հրամայէ արձակել զերինջն: Եւ ինքն հանդերձ սիւնհոդոսաւն սպասեալ մնայր գալստեանն, իբրեւ ի վերուստ այցելութեան ինչ: Եւ յերեւման երնջուն զաղաղակ բարձեալ, գոհութիւն առաքէր ի վեր, եւ հանեալ զգիրն ահիւ եւ շքով ընթեռնոյր, իբր յերկնից եկեալ աւրինին: Զայս ամենայն յայտնեալ մեզ աշակերտ /256բ/ նորին եւ խայտառակեալ զպատրանս աղանդաւոր առասպելացն, եկեալ մկրտեցաւ ի Կրէտէս կղզւոջ, յազդմանէ նախախնամող կամացն աստուծոյ: Եւ մեք զառասպել եւ զզազիր պատրանս նորա գրեցաք առ ի ծանուցումն եւ ի զգուշութիւն երկեղածաց Քրիստոսի, զի փախուցեալ ատեսցուք զատելին աստուծոյ: