Գիրք Դատաստանի, Գ խմբ.

ԳԼՈՒԽ Դ
ՎԱՍՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ

Եւ վարդապետք եղիցին ըստ իրաւանցնախակրթեալք Հին եւ Նոր կատակարանաց եւ կանոնականհրամանաց։ Յերկուց եւ յերից վարդապետաց կոչեսցին իպատիւ հրամանի, թէ եւ պատահի միոյ վարդապետիաշակերտիլ։ եւ թէ զկամս եպիսկոպոսի եւ կամ առառաւել զհայրապետի ընդ իւրեանս ունիցին, նաեւզիշխանի, բարիոք եւս գործիցեն, ապա թէ ոչ՝ ըստ0րինացն յերկուց եւ յերից վկայից հաստատեսցի։ Իսկ իմիոջէ զկարգեալսն եւ զանձամբ եկեալսն լռեցուսցեն։Այլ ըստ օրինացն զկարգեալսն պատուել, իբրու զիերկրորդ է ըստ մարգարէական շնորհին, զիաշխատութեամբ առաքելոցն հաղորդի եւ շնորհօք՝մարգարէիցն, ուստի եւ բանիւ ընտրեալ կոչի։

Իսկ նախակրթեալք ի միոջէ վարդապետէ եւամբարտաւանեալք՝ յայլմէ առնուցուն պատիւ հրամանի՝արհամարհելով զիւրն, իրաւունք լիցին դատաստանի՝ ինմանէ զուսեալն երկրորդել, եւ կամ զղջացեալարժանաւոր ապաշխարութեամբ՝ իւրոյն հրամանաւվերստին ուղղեսցի։ Եւ կոչողն առանց կամաց իւրոյնվարդապետի, հատուսցէ պատիժս՝ անզեղջ եղեալ, եւզղջացեալ ի դէպ ապաշաւանօք՝ թողութիւն առցէյայնմանէ, զոր քամահեացն՝ զնորայն առանց նորինկամաց կոչել յառաջ։

Եւ թէ պատահեսցի վարդապետի զոք կապելբանիւն Աստուծոյ յաշխարհականաց, կամ ի վանականաց, կամ յեկեղեցականաց, այլ ոք վարդապետ մի՛ լուծցէ. թէ ախտաւոր իցէ եւ կամ տգիտութեամբ՝ միջնորդ լինելուղղել զիրաւացին՝ անեպեր, առանց հակառակելոյ, եւթէ ոչ

անսայցէ՝ կապեսցի փոխանակ կապելոյն, մինչեւ զղջասցի։ Ապա թէ իրաւացի իցէ, եւ ոչ անսայցէայլ ոք նմա, դատաստան լիցի՝ եւ նա ընդ կապելոյնկապիլ, մինչեւ զղջասցի՝ եթէ ի տգիտաց եւյամբարտաւանից իցէ, եւ թէ ի վկայելոց՝ առաջի նորազպատճառ կապանացն ցուցցէ եւ ի նա թողեալզպատասխանին՝ անպարսաւ լիցի։

Եթէ պատահի ի միում եղբայրանոցի երկուլինել վարդապետ եւ կամ աւելի եւս, զմի, որյառաջադէմ իցէ, ինքեանց գլուխ եւ աւագ կոչեսցեն՝ըստ հրամանի առաջնորդաց, զի բարեկարգութիւն եւ ինոսա իցէ, եւ մի՛ պատճառ տայցեն գայթակղութեան։ Եւթէ իւրաքանչիւրքն զոյգ կարգիցին, զոր չէ հնարհամեմատել զշնորհսն, առաւելեալն տարցի զպատիւն, եւ ըստ հրամանի նորա այլքն զարդարեսցեն զտօնսբանիւ, նաեւ զայլ եւս հարկս բանից։ Եւ եթէ ոքընդվզեալ լուծցէ զսահման կարգին, դատաստան լիցիմիաբանութեամբ եղբարցն՝ ելանել նմա։

Իսկ զաշակերտս միմեանց, առանց գրոյ եւկամաց ինքեանց, մի՛ առցեն. ապա թէ քամահելով առցէ, դատաստան լիցի՝ որքան ուսեալ ի նմանէ իցէ, վերստիննստցի եւ ուսուսցէ, եւ կամ զղջացեալ՝ կամօք նորակացցէ, եւ նա ընկալցի։

Իրաւունք են աւագ վարդապետի ընդկաթողիկոսի եւ ընդ եպիսկոպոսի ի վիճակ ելանել ըստնոցա կամաց, եւ կամ այլ ոք՝ ըստ կամաց երկոցունց, զի մի՛ արտաքոյ կանոնաց յեպիսկոպոսէ գործիցի ինչ, զի եւ եպիսկոպոսն միաբանութեամբ վարդապետինզիւրաքանչիւր կարգն գործիցէ։ Եւ թէ այսմ ոչանսայցէ ոք ի վարդապետացն, ըստ դատաստանիեպիսկոպոսին եւ աւագ վարդապետին ելցէ իմիաբանութենէ նոցա։

Այլ զայնոսիկ, որ հանդերձեալ իցեն կոչիլյաստիճան հրամանի, զհամար ուսման արժան էպահանջել, թէ ու՞ր եւ յումմէ՞ զտառս զիւրաքանչիւրընթերցաւ ուսմամբ։ Եւ այս առ այնք լիցի, զոր իբազումս շրջեալ՝ բազում վնասս խակութեամբնգործիցեն։ Եւ այդ իրաւունք նոցա կացցէ, բայցհամօրէն ընտրութիւն լիցի։ Մի՛ ինքեանց կամօքգայցեն յառաջ, այլ զառաջադիմութիւն նոցա, եւզերկիւղ, եւ զբարիոք շինել զոգիս զինքեանց, եւզայլոց տեսեալ՝ հարկաւորիցեն, շարժեալ հոգով՝անստգիւտ մտացն խղճիւ կոչիցին ի սպասաւորութիւնբանին։

Այլ վաղվաղկոտացն իրաւունք լիցի եւայնոցիկ, որ զայլս աղաչիցեն ի պատիւ ելանել բանին, լռել մինչեւ յախտիցն նախ բժշկիցին, զի մի՛ հիւանդքհոգով զբազումս ախտացուցանեն. եւ այդ իրաւացի էդատաստան նոցա։ Այլ ոչ անվիճակս զնոսա իրաւացի էյամենայն տեղիս արձակել, այլ եթէ ի գաւառի իւրեանցկամիցին եւ թէ յայլում պանդխտանալ, եպիսկոպոսացմիաբանութեամբ եւ հրամանաւ լիցին՝ շրջելովբարեկարգութեամբ. այդոքիկ վկայելոցն լիցին։ Իսկզաննշան շրջողս, եւ զօշաքաղս, եւ որք կամիցինցուցանել զանձինս գիտունս առ ամենայն ոք, մշակքեղեալք որովայնի եւ այլոց ախտից, բանավաճառք եւվկայելոց պարսաւադէտք, զայնպիսիսն լռեցուցանենիրաւացի դատաստանաւ եւ առցեն ի նոցանէ զգաւազաննեւ տացեն ցուպ շրջողութեան։

Եւ թէ պատահի վարդապետի երթալհիւրութեամբ յայլ վայրս, ուր վարդապետ իցէ, մի՛առանց մեծարանաց վարդապետի տեղոյն խօսեսցի,

այլ զի նախ նա ըստ տեղոյն սովորութեանընդ եղբարսն խօսեսցի, եւ ապա ըստ ամենեցուն կամացհարկի՝ հիւրն։ Եւ թէ վկայեալ ոք հիւրն իցէ, եւբնականն նախ նմա կամիցի, ըստ կամաց նորա խօսեսցի. սակայն մի՛ յաճախեսցէ եւ զասպնջականն ամաչեցուսցէեւ յիւրոցն զնա քամահել տացէ։ Ապա թէ զսահմանս զայսլուծցէ եւ յանդգնութեամբ անաղերս խօսեսցի, դատաստան լիցի՝ անպատիւ զնա ի բաց դարձուցանել։