Գիրք Դատաստանի, Գ խմբ.

ԳԼՈՒԽ ՄԻԵ
ՎԱՍՆ ԿԱՐԳԱՑ ԵԿԵՂԵՑՈՅ ԵՒ ՏԱՆ ԹԱԳԱՒՈՐԻ

Զի՞նչ գործ մարդոյ՝ զաստուածպաշտութիւնծանեաք։ Ապա արժան է մարդոյս քննել զպաշտօնակցացիւրոց, որով մարթագոյն զինքն ջանայցէ առնելմաքուրս եւ զուարթունս՝ առ նոսա հայելով, եւ զկնիայսորիկ հասու լինել կարգաց եկեղեցոյ եւթագաւորաց, զոր պաշտեմք։

Արդ ահա, որպէս ամենեցուն յայտնի է, երկու արարածք եղեն խորհրդականք եւ բանաւորք՝հրեշտակք եւ մարդիկք. մինն՝ ի պարզ եւ յանխառնբնութենէ, իսկ միւսն՝ ի բազմաց գոյացեալ։ ԵւՄովսէս ի սկզբանն ոչ գրեաց յաղագս հրեշտակաց եւվասն մարդոյ պատմեաց՝ ասելով, եթէ ստեղծ Աստուածզմարդն հող յերկրէ եւ փչեաց յերեսս նորա շունչկենդանի, եւ եղեւ մարդն հոգի կենդանի։ Այլապուշքն, այսինքն՝ տգէտք, կարծեն զԱստուածբերանով եւ այլովք գործիւք վարիլ եւզանբաւանդակելին ի զգայութիւն բաւանդակեալ. այլիմանալի է զփչեալն՝ կենդանացոյց կամ հոգիացոյց։Նոյնպէս գիտեա եւ զհողն յերկրէ՝ ոչ մեկին իմանալհող, այլ բաւանդակ զչորեսին բնութիւնսն ունելով՝զցամաքն եւ զխոնաւն, զջերմն եւ զցուրտն, եւզհողմն։ Որպէս բժշկացն մանկունք բաժանեն զհողոյնցամաքութիւնն յոսկերս, եւ զմարմինն՝ իխոնաւութիւն ջուրցն, եւ զջրոյն՝ յարեան երակսն, զցրտութիւն հողմոյն՝ ի շնչերակսն, զջերմութիւնհրոյն խառնեն ընդ ամենայն։ Այլ եւ արականս եւիգականս բաժանեն եւ զմիսն եւ զմորթն իգական ասեն։Եւ զայս ամենայն Մովսէս ոչ ասաց եւ ոչ զբնութիւնհրեշտակաց, սակայն լինելութիւն է նոցա։

Իսկ արդ, անե՞ղք իցեն, կամ ինքնե՞ղք, կամ նա՞խ քան զսկսանիլն արարածոց, վասն որոյ ոչասաց Մովսէս, թէ արար Աստուած զհրեշտակս, այլ թէհրամայեաց սերովբէիցն բոցեղէն սրով պահելզճանապարհ ծառոյն կենաց։ Թէ այդ այդպէս է, ապա անեղպարտիմք իմանալ եւ զջուրն, զի ասաց, թէ ի սկզբանէարար Աստուած զերկին եւ զերկիր, եւ ոչ ասաց, թէ՝զջուրն, այլ թէ երկիր էր աներեւոյթ եւ անզարդ, եւհոգի Աստուծոյ շրջէր ի վերայ ջուրց։

Այլ իմանալի է մեզ ասել, թէ մինչ արարԱստուած զերկին եւ զերկիր, ընդ նմին արար զամենայնզօրութիւնս երկնից, եւ զջուրս, եւ զքարս

եւ զամենայն, որ ինչ յերկրի, զի երկիրսհող միայն ասի ըստ Եբրայեցոց բարբառոյն։ Ապա եւջուրք, ուրեմն, ընդ երկիր արարան, որպէս եւ Դաւիթասէ՝ նորա է ծով, եւ նա արար զնա, եւ զցամաք ձեռքնորա ստեղծին։ Եւ ընդ երկնի հրեշտակք արարան, ասելով՝ ո՞ արար զհրեշտակս իւր հոգիս եւզպաշտօնեայս իւր ի բոց հրոյ։ Հրեշտակս եւպաշտօնեայս լսելով՝ դասս ոչ յայտնեն, այլ սեռականանուանեն զանունն։ Բայց Մովսէս այսպէս ծածկաբար ոչմիայն զդասս ոչ յայտնեաց, այլ եւ ոչ իսկ յիշեացզհրեշտակսն ի սկզբանն, այլ յետոյ ասաց առԱբրահամու, եթէ եգիտ հրեշտակն զԱգար յանապատին. եւդարձեալ ասէ՝ եկին հրեշտակք ի Սոդոմ։ Եւ ոչկերպարանս ինչ ասաց, այլ իբրեւ զարս երեւալ. ոչմիայն զսոցա, այլ եւ ոչ զքերովբէիցն եւ ոչզսերովբէիցն ինչ ասաց զկերպարանս։ Իսկ Յակոբ իտեսլեանն ասէ զկերպս հրեշտակաց, որպէս Ակիւղասցուցանէ, ասելով. տեսանէր սանդուխտս հաստատեալյերկրի, որոյ գլուխն հասանէր յերկինս, եւբազմութիւն մարդկան թեւաւորաց, որ ելանէին եւիջանէին։ Թուի ինձ՝ եւթանասնիցն կարծելով վասնբանին, զանուանս հրեշտակացն բաւական համարելով, զկերպսն ոչ յիշեն։ Սոյն կերպիւ լսեմք եւզքերովբէսն, զոր ոսկի արար Սողոմոն եւ եդ իտաճարին, զոր արարեալ էր Մովսէս ի խորանիներկթեւեանս եւ թէ ի թեւ կցող, որք հովանի ունէին իվերայ քաւութեանն։ Դարձեալ եւ ի մեքենովթսն լսեմքքերոբք, եւ առիւծունս, եւ եզինս, եւ ուսք մարդոյ եւձեռս, անիւս՝ որպէս կառաց։ Եւ ոչ ասեն ստուգիւ կամկարեն հասու լինել դասուցն եւ ոչ կերպիցն, այլմիայն նմանեցուցանեն, որպէս զթիթեղունս թռուցեալսլուսերամս։ Իսկ Միքիաս զզօրս երկնից ասէզօրուցուցանել շուրջ կացեալ զաթոռովն Աստուծոյ եւոչ զթիւ դասուցն եւ ոչ զանուանս կոչէ։ Բայց Եսայիասէ զանուանս սերովբէիցն եւ վեցթեւեան կերպիւզփառաբանութիւնն յայտնէ։ Իսկ Եզեկիէլ այլ դասսյայտնէ եւ յաւելու չորեքկերպեանն եւչորեքթեւեանն. եւ այս նման է մեքենովթայ տաճարին։Բայց փոխանակ նորա արմաւենոյն՝ սորա արծուին է, թէպէտ եւ ի խորհուրդ առ ի միտս զնոյն բերէ, սակայնկերպիւն որոշի։ Տեսանէ Եզեկիէլ եւ անիւս, այսինքն՝սայլս, այլակերպս եւ ոչ որպէս մեքենովթայ նման, այլ անիւ ի մէջ անուաց, նորոգ եւ հրաշալի։ Այս այլդասս թուի ինձ, քանզի անձնական ասէ զանիւսն, զի ոգիկենդանի զոյր ի նոսա։ Եւ ասէ այլ դասս, որբազմաչեայքն են, ասէ եւ հուր ահագին խառնեալ եւբորբոքեալ. զայս առանձնական ակնարկէ։

Թէպէտ եւ զայս ամենայն ասացինմարգարէքն, սակայն ծածկաբար եւ ոչ յայտնապէսզիւրաքանչիւր դասս։ Նաեւ ոչ Տէրն յԱւետարանի անդայլ ինչ յայտնեաց, բայց միայն զբազմութիւնսհրեշտակաց գնդացն։

Բայց սուրբ առաքեալն Յուդա պարզ եւյայտնի ցուցանէ մեզ եւթն դասք եւ զանուանսիւրաքանչիւրոցն ասէ՝ Հրեշտակք, Հրեշտակապետք, Իշխանութիւնք, Տէրութիւնք, Սերովբէք, Քերովբէք, Պետութիւնք։

Իսկ սուրբն Դիոնեսիոս՝ պարծանքնԱթենացոց, Արիսպագացին, առաքելոյն աշակերտ եւհետեւող, ինն դասս ասաց. զոր առաքեալն երկու ի միերես ասաց՝ ի զատ ասաց զՀրեշտակապետսն իՀրեշտակացն եւ զՔերովբէսն ի Սերովբէիցն։ Եւ թուեացզնոսա ինն դասս ստուգութեամբ այսպիսիկարգաւորութեամբ, յորմէ եւ մեր ուսեալ՝ պատմեմքքում հարցասիրութեանդ, որ են.

Ներքին դասք Հրեշտակացն, որք ենպատգամաւորք եւ հրամանատարք. եւ փառաբանութիւն էնոցա, զոր հովիւքն լուան՝ փառք ի բարձունսԱստուծոյ։

Երկրորդ դաս Հրեշտակապետացն է. եւփառաբանութիւն է նոցա՝ Տէր, ողորմեա քո արարածոցս, զոր Զաքարիասն լուաւ, թէ՝ մինչեւ ցե՞րբչողորմեսցիս Երուսաղէմի եւ քաղաքացն Յուդայ։

Երրորդ դաս Իշխանութեանցն է, որք ենիշխանութեանցն Աստուծոյ փառաբանիչք, ասելով՝տուաւ քեզ հեթանոսք ի ժառանգութիւն եւ իշխանութիւնքեզ յամենայն ծագս երկրի։

Չորրորդ դաս Զօրութեանցն է, որքզօրութեանցն Աստուծոյ են փառաբանիչք, ասելով՝ Տէրհզօր ի պատերազմի։

Հինգերորդ դաս Աթոռոցն է, որք ենփառաբանիչք աթոռոյն Աստուծոյ, ասելով՝ աթոռ քո, Աստուած, յաւիտեանս յաւիտենից։

Վեցերորդ դաս Պետութեանցն է, որք ենփառաբանիչք քահանայութեանն Աստուծող, ասելով՝ դուես քահանայ յաւիտեան։

Եւթներորդ դաս Տէրութեանցն է, որք ենփառաբանիչք տէրութեանն Աստուծոյ, ասելով՝արքայութիւն քո՝ արքայութիւն յաւիտենից։

Ութերորդ դաս Սերովբէիցն է, որք լսինբերանք հրեղէնք, որք են երեքսրբենին փառաբանիչք, զոր լուաւն Եսայիաս՝ սուրբ սուրբ, սուրբ։

Իններորդ դաս Քերովբէիցն է, որք լսինվերինք կամ հանճար մեծութեան, որք գովողք ենմեծութեանցն Աստուծոյ, ասելով՝ Տէր զօրութեանց, լի են երկինք եւ երկիր փառօք քովք։

Այս են իններորդ դասք երկնայինք եւ այս էգործ նոցա։ Աւելի, քան

զայս, մի՛ այլ ինչ իմասցուք, որպէսեղկելին Որոգինէս, որ աւելի, քան զգրեալսն, իմանալով՝ կործանեցաւ անկանգնելի, զերկնայինդասսն զանազանելով. հրաշալիս իմն բարբառելով, զապիրատութիւն ի բարձունս խորհեցաւ՝ այսպիսիասելով բան, թէ մարդիկ ոչ տեսանեն զհրեշտակս, եւ ոչհրեշտակապետք՝ զհոգիս մարդկան, եւ Հոգին Սուրբ ոչտեսանէ զՈրդի, եւ Որդին ոչ տեսանէ զՀայր։ Բայց մեզքաւ եւ մի՛ լիցի այսպիսի բարբառել հայհոյութիւն, այլ ասել զերկնային դասս փառաբանիչսաստուածութեանն։

Եւ կարգաւ կայանին բաժանենզլուսաւրութիւնն եւ ապա չափով լուսաւորութեաննդասս առեալ, որպէս անձն է Հօր, նոյնպէս եւ անձնՈրդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ։ Եւ արդ, որ ինչ երկնայինդասոկւցն է, բաւական լիցի այդչափ։

Իսկ եկեղեցի որպէս հարսն մի գեղեցիկ, որպահի ի համար մեծի փեսայի՝ որդոյ թագաւորին եւ զիւրսենեակն յօրինէ կարգաւորութեամբ, որպէս զինմանագոյն ինչ արքունական կարգաց յարդարիցէզպատիւ որդոյ թագաւորին։ Նոյնպէս եւ եկեղեցիերկնային դասուցն ընտանութիւն զիւրն կարգեացզնմանութիւն եւ զդասս ինն թուով, քանզի ի խորանինինն դասս տեսանեմք զՂեւտացոցն եւ զպաշտօնէիցն, քանզի ոչ ամենեքեան միում արժանաւորեցան կայանիւ, այլ ըստ չափոյ արժանաւորութեանն առինզսպասաւորութիւնն։

Առաջին դասն՝ Մովսէս եւ Ահարոն եւ որդիքնորա։

Երկրորդ՝ գունդն Ամրամայ։

Երրորդ՝ գունդն Սահառայ։

Չորրորդ՝ գունդն Քերովնի։

Հինգերորդ՝ գունդն Ոզիէլի։

Վեցերորդ՝ դասն Ռաւբենի։

Եւթներորդ՝ դասն Սեմէի։

Ութերորդ՝ գունդն Մսողի։

Իններորդ՝ գունդն Մուսեայ։

Ապա թէ ասիցէ ոք, թէ Մովսէս եւ Ահարոն ինոյն գնդէ իցեն, գիտասցէ, զի զատոյց զնոսաԱստուած, զի նոքա էին քահանայք՝ մատուցանելպատարագս, եւ արկանել խունկս քաւութեան, եւիջուցանել զխորանն, եւ ծածկել զնա նուարտանաւն, այսինքն՝ սեկէ ծածկոցաւն։ Ապա այլ սպասաւորքմատչէին եւ բառնային ըստ արժանաւորութեանն, ոմանք՝ զտախտակն եւ զքաւութիւնն, եւ ոմանք՝ զցիցսխորանին, եւ զապաւանդակ֊

սն, եւ զկրսերագոյն կահ սպասունսրբութեան։ Եւ բանակիլ ոչ ընդ այլ դասս հրամայեցաւՄովսիսի, այլ յարեւելից կողմանէ խորանին։

Արդ, ահա յայտնապէս ցուցաք, թէ ըստերկնային դասուցն ինն երեւին, եւ ի հնումն՝զՂեւտացիսն։

Պարգեւս, առաքեալ Սրբո Հոգոյն, համարի. բան իմաստութեան, բան գիտութեան, հաւատս, շնորհսբժշկութեան, աջողութիւն զօրութեանց, մարգարէութիւն, ընտրութիւն հոգոյ, ազգս լեզուաց, թարգմանութիւնս լեզուաց։

Դարձեալ յայտնապէս ցուցանէ մեզառաքեալն ինն դասս եկեղեցոյ, ասելով այսպէս՝ զորսեդ Աստուած յեկեղեցոջ, այս են.

նախ՝ զԱռաքեալս,

երկրորդ՝ զՄարգարէս,

երրորդ՝ զՎարդապետս,

չորրորդ՝ զԶօրութիւնս,

հինգերորդ՝ Շնորհս բժշկութեան,

վեցերորդ՝ 0գնութիւնս,

եւթներորդ՝ Վարիչս,

ութերորդ՝ Ազգս լեզուաց,

իններորդ՝ թարգմանութիւնս լեզուաց։

Որքն են այսոքիկ.

Առաջին դասք եկեղեցոյ՝ պատրիարգք, որթարգմանի հայրապետք, որք ունին զաթոռ չորիցաւետարանչացն։

Եւ արդ, տես զզօրութիւն խորհրդոցն՝փոխանակ չորեքկերպեան կենդանեացն եդան սուրբաւետարանիչքն, որ նշանակէ. դէմք մարդոյն՝զՄատթէոս, քանզի որպէս զմարդ ծնեալ ասէ զՔրիստոս իԲեթղեհէմ։

Իսկ Մարկոս՝ դէմք առիւծու նշանակի, քանզի նա ասէ՝ եւ ել Քրիստոս իբրեւ զառիւծ իՅորդանանէ ի Դաթան։ Եւ սատանայ առիւծ ասի վասնշաղղակերութեան եւ գազանաբար կապտելոյն եւգիշելոյն զկենդանիսն։ Այլ Փրկիչն մեր կոչեցաւառիւծ վասն զօրութեանն եւ ի վերայ կենդանեացնթագաւորելով։ Զնոյն եւ Մարկոս ասէ՝ ել Քրիստոս իՅորդանանէ իբրեւ զառիւծ, այսինքն՝ թագաւորել։

Իսկ դէմք եզինն նշանակէ զՂուկաս, վասնզի նա ասէ՝ փոխանակ աշխարհի զենեալ։

Իսկ դէմք արծուոյն նշանակէ զՅովհաննէս, որպէս ասէ զվերստին քարոզութիւնն, եւ ոչ յերկրէ եւոչ ի մարմնաւորութիւնն սկսանի, որպէս եւ այլքն, այլ նման արագաթեւ արծուոյ սրաթռիչ լեալ՝ սկիզբնարարեալ ասէ. ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն էր առԱստուած, եւ Աստուած էր Բանն.

որով ամենայն եղեւ։ Յիրաւի անուանէ զնաարծուի բարձրաթռիչ եւ թռչուն երկնից։

Արդ, ահա ցուցաք փոխանակ երկնից՝զեկեղեցի, եւ փոխանակ չորեքկերպեան կենդանեաց՝զչորս աւետարանիչսն, եւ նոցա փոխանակ՝զհայրապետացն դասս եւ զնոցին աթոռսն։ Աւագ եւ մեծաթոռ Անտիոքայն՝ զՄատթէոսին, Աղէքսանդրուն՝զՄարկոսին, Հռոմայն՝ զՂուկասուն, Եփեսոսին՝զՅովհաննուն։

Այս կարգաւորութեամբ վարեցաւ եկեղեցիմինչեւ յաւուրս Յուստիանոսի թագաւորին, ըստչորեքկերպեան կենդանեացն, չորեքկուսի եդեմականբխմանն, ըստ չորեքեզերեան տիեզերաց, ըստ չորիցաւետարանչացն բաժանեցաւ աշխարհս յիշխանութիւնչորից աւետարանչացն։ Իսկ Յուստիանոս իբրեւթագաւորեաց, կամ եղեւ փոխել զաթոռ սրբոյնՅովհաննու յԵփեսոսէ ի Կոստանդինուպօլիս, եւհաւանեցուցանել զժողովն՝ եւ զսրբոյն Մատթէոսի՝յԱնտիոքայ յԵրուսաղէմ, զի մինչեւ ի նորա ժամանակնինքնագլուխ էին եպիսկոպոսքն, ոչ ինքեանք՝ ընդայլօք եւ ոչ այլք՝ ընդ նոքօք. Կոստանդինուպօլիս՝վասն թագաւորելոյ քաղաքին, եւ Երուսաղէմ՝ վասն զիքաղաք է երկնաւոր թագաւորին։ Բայց ի ժողովսնհրամայեցին սուրբ հարքն՝ Երուսաղէմի եպիսկոպոսինգեր ի վերոյ նստիլ։

Ահա, ասացաք զեկեղեցոյ առաջին դասն՝զհայրապետսն, որք ունին զառաքելական զգեստն եւզեմիփորոն հինգկրկին։ Եւ գործ է հայրապետինձեռնադրել զարհիեպիսկոպոսս, որք են ընդ վիճակաւ իչորս բաժնի տիեզերաց։ Եւ նա տայ հրաման վասն ժողովառնելոյ։

Երկրորդ դասք եկեղեցոյ՝ արքեպիսկոպոսք։Կարգ է նոցա սպիտակ հանդերձ մինչեւ ծածկէ զոտս՝աքականու պճղնաւոր, եւ շուրջառ, եւ եմիփորոնչորեքկրկին։ Գործ է նոցա ձեռնադրել մետրապօլիտս, այսինքն՝ մայրաքաղաքաց եպիսկոպոս, եւ օրհնել ձէթկնքոյն։ Եւ ունին իշխանութիւն ձեռնադրելպատրիարգս։

Երրորդ դասք եկեղեցոյ՝ մետրապօլիտք, որկոչին մայրաքաղաքաց եպիսկոպոսք, որք ունին զնոյնհանդերձս սպիտակս մինչեւ ցպճղունսն, եւ շուրջառ, եւ եմիփորոն երեքկրկին։ Գործ է նոցա ձեռնադրելեպիսկոպոս ի վերայ բերդից եւ գեղից եւ օրհնել զձէթկնքոյ վասն յաւելուածին արկանելոյ յառաքելականձիթոյն, զոր պահէ եկեղեցի յաւելուածով։ Եւ երեքմետրապօլիտք ունին իշխանութիւն ձեռնադրել իւրեանցարքեպիսկոպոս։

Չորրորդ դասք եկեղեցոյ եպիսկոպոսք են, որք ունին զնոյն կարգ։ Գործ է նոցա ձեռնադրելզամենայն վիճակաւորս։ Եւ երեք եպիսկոպոսունքունին իշխանութիւն ձեռնադրել իւրեանց մետրապօլիտ։Եւ գործ է նոցա սեղան օրհնել, եւ աւազան, եւ իւղօծութեան։

Հինգերորդ դասք եկեղեցոյ՝ եռիսունք եւպապասք, որք են քահանայք եւ երիցունք։ Քահանայքն իքաղաքս լինին, եւ երիցունքն՝ ի գեղս եւ յագարակս. եւ երկոքեանն մի են, բայց յաղագս պատուոյն եւանուանքն զանազանին։ Բայց կարգ է նոցա՝ նոցայն, բայց յեմիփորտէ, զի սոքա ուրար միայն արկանեն իվերայ երկոցունց ուսոցն, նոքա եւ թիկնոցիւ իշխենկալ ի վերայ բեմին։ Եւ գործ է սոցա պատարագմատուցանել, եւ

մկրտել, եւ պսակել, եւ ուր եպիսկոպոսչլինի, օրհնել զխաչն եւ զմատաղն։ Եւ թէ հրամանառեալ իցէ յեպիսկոպոսէն, եւ զիւղն օծութեանիշխանութիւն ունի օրհնել եւ ձեռնադրել զդպիրն, եւզգրակարդացն, եւ զկրօնաւորն։

Վեցերորդ դասք եկեղեցոյ սարկաւագունքեն։ Եւ կարգ է նոցա նոյն, բայց հոլանի կայցեն, այսինքն՝ գլխիբաց, եւ գօտէլոյծ եւ զահեակ ուսովնարկեալ զուրարն։ Գործ է նոցա Աւետարան կարդալ եւքարոզել, եւ զսկիքն եւ զքշոցն բերել ի սենեկէն իսեղանն եւ ի սեղանոյն արտաքս զբաշխումն, եւ խունկծխել եւ առնել, որ ինչ միանգամ սպասաւորութիւն է. եւ նստիլ՝ ոչ ամենեւին, բայց յետ արձակման ժամուն, երբ հրամայէ քահանայն։ Են եւ ի կանանցսարկաւագուհիք, ձեռնադրեալս վասն քարոզելոյկանանց եւ կարդալ Աւետարան, զի մի՛ մտցէ անդ այր, եւ մի՛ նա արտաքս, քան զվանս կանանց, ելանիցէ։ Բայցյորժամ քահանայք մկրտութիւն առնեն կատարեալկանանց, գան սարկաւագուհիքն յաւազանն եւ ջրովլուասցեն զկանայսն, եւ քահանայն օծանէ ի ներքոյվարագուրին։ Եւ կարգ է սարկաւագուհեացն ամենայնինչ հաւատաւորացն, բայց ի վարս պինդն, խաչ ունենայի վերայ ճակատին եւ կիսաթիկնոց՝ յաջմէ կողմանէուսոցն։ Եւ մի՛ նոր ինչ կամ անկարգ համարեսջիքզայս, ով սուրբ եղբարք, այլ ի սրբոց առաքելոցնաւանդութենէ ուսանիմք, քանզի ասէ, թէ՝ յանձն առնեմձեզ զՓիբէ զքոյր մեր, որ է սպասաւոր եկեղեցոյն։

Եւթներորդ դասք եկեղեցոյ եպիսկոպոսքեն, որ կոչին քորեպիսկոպոսք այժմ, գլխաւորսարկաւագաց։ Եւ կարգ է նոցա նոյն, եւ ուրարզերկոսին ուսովքն, եւ կալ գօտելոյծ եւ գլխիբաց, եւիշխանաւ եպիսկոպոսին օրհնեն եկեղեցի եւ հրամանունել ի վերայ քահանայից եւ եկեղեցականաց։

Ութերորդ դասք եկեղեցոյ՝ գլխաւորքեպիսկոպոսաց, որք են կաթողիկոսք, որ ունինզպատուականագոյն աթոռն՝ նմանեալ սերովբէից։ Կարգէ նոցա նոյնպէս հոլանի, այսինքն՝ գլխիբաց, եւգօտելոյծ եւ ուրար զերկոսին ուսովքն։ Բայց գործ էնոցա ձեռնադրել զեպիսկոպոսունս եւ ինքնակամօրհնել զիւղն օծութեան։

Իններորդ դասք վերագոյն քանզամենեսեան՝ պապիոս, որ այժմ կոչեն ֆռանկք պապ, նմանեալ քերովբէից։ Կարգ է նոցա հոլանի, այսինքն՝գլխիբաց, եւ գօտելոյծ։ Եւ գործ է նոցա կարգել զդասսթագաւորաց. զի թէ մարդն պատկէր է Աստուծոյ, եւ որքի Քրիստոս մկրտին՝ զՔրիստոս զգեցեալ են, որչափ եւսառաւել թագաւորք հաւատացեալք, որ ի վերայ գլխոյնբերեն զնշան տէրունական։ Պարտ է նոցա նմանելՔրիստոսի, որ միայն խոնարհամտել եւ զչարչարանսնՔրիստոսի ի մարմնի իւրում կրել, այլ փառացն նմանելոր ցուցանէ զքաղցրութիւն Տեառն եւ Փրկչին մերոյ, զի եւ հեթանոսաց թագաւորաց լուեալ՝ յօժարեսցին գալյերկրպագութիւն Տեառն Աստուծոյ մերոյ։

Եւ այս են նմանութիւն երկնաւոր դասուցն.

Հրեշտակքն՝ առաքելական զգեստիւ յաղօթս.

Հրեշտակապետքն՝ քղանցիւ.

Իշխանութիւնքն՝ գնդաւ առաքելականզգեստիւ.

Զօրութիւնք՝ առաքելական զգեստիւ.

Աթոռքն՝ հիւպատիկք.

Պետութիւնքն՝ առաքելական զգեստիւ.

Տէրութիւնքն՝ պսական առաքելականզգեստիւ.

Սերովբէքն՝ վեցթեւեանք.

Քերովբէքն՝ ութթեւեանքն եւբազմաչեայքն։

Զայս ամենայն զմտաւ ածելով սրբոյնԿոստանդիանոսի թագաւորին, որ ըստ դիւթութեան կարգէին հեթանոսաց՝ զայն եղծեալ խանգարեաց եւ այսպէսզերկնից եւ զեկեղեցոյ յարմարեաց զկարգս դասուցն իպատիւ թագաւորութեանն եւ զտեղիս իւրաքանչիւրկայանացն որոշեաց եւ զգործն յայտնեաց, որ ենայսոքիկ.

Առաջին դաս պաղատին, որ է դարպաս, եղենդիարք, որ են պահապանք ոսկի վաղարին։ Զգեստ էնոցա դիպակ ոսկեթելով կազմաւ, եւ ունին գաւազանոսկի։ Եւ գործ է նոցա տանել յառաջ զագաւորողսն եւզայլս, զոր խնդրէ արքայն։

Երկրորդ դաս՝ վեստիտորայն, որ ենպսակակալք արքային։ Զգեստ է նոցա դիպակքարծաթաթելս եւ գաղտազէնք ի կոպաղս ոսկիս, որ էկիսաթուր՝ ներքեւ հալաւին։

Երրորդ դաս կանտիտորայն է, որ զոսկիտէգսն ունին, այսինքն՝ զոսկով կազմած խիշտսն։Զգեստ է նոցա ծիրանի դիպակ ճամկաւոր եւ մանեակոսկի՝ ի պարանոցսն։ Եւ յորժամ ի ճանապարհ ելանէարքայն, նոքա բառնան զխաչն սուրբ։ Եւ ի նոցանէլինին չորս արք, որք զզէնսն կրեն թագաւորին։

Չորրորդ դաս պռոքսետորայն է որք զվաղերսունին եւ ասպարս երկաթիս։ Եւ զգեստ է նոցա ապրիշմէդիպակ։ Եւ յորժամ վախճանի արքայն, նոքա են, որզդագաղսն եւ զգահոյսն բառնան։

Հիգերորդ դաս եսկոպոտիրայն է, որք լինինմեծահասակք եւ ունին վահանս կմբրաւորս եւ ասպարսփոքրս։ Եւ զգեստ է նոցա կտաւսն ուղորկ, եւվարշամակս, որ է փակեղն, եւ ջաղջեր յոտսն, եւ գօտիոսկի կրկին։ Եւ ի նոցանէ լինին՝ որք սրկբունք եւմանդատորք։

Վեցերորդ դաս պաղատին՝ ստրատորքն, որքզձին թամբեն եւ հեծուցանեն զարքայն։ Եւ զգեստ էնոցա ուռեւուռ կապայ, եւ ի ձեռս իւրեանց՝ թուրմիասայրիք եւ ասպար փոքր։

Եւթներորդ դաս պաղատին սքողարք են։ Եւզգեստ է նոցա գրատք կտաւիք եւ թեզնէ, բերաննդիպակով։ Ունին նիզակս, որ է ռումբ, եւ սեւ ասպարս։Եւ ի նոցանէ լինին՝ որք զդրոշսն, այսինքն՝զնշանակն, եւ զվիշապագլուխսն կրեն եւ կոչինսիգնայք։

Ութերորդ դաս պաղատին՝ դեկանիոնքն, որքեն աղեղնաւորք։ Եւ ունին կրկին վարոցս եւ ասպարսլոկ։ Եւ սքեմ է նոցա, այսինքն՝ զգեստս, այծենիգրատք կարմիր, եւ ունին մուճակք։ Եւ յորժամ արքայնի թամաշա ելանէ, նոքա վարեն զամբոխն։ Եւ զսոսակոչեն Եբրայեցիքն քերեթին, այսինքն՝ աղեղնաւորք։

Իններորդ դաս պաղատին՝ կիւռսորքն, որքեն սուրհանդակք հետեւակք։ Եւ զգեստ է նոցա բամբակէգրատք կազմաւ ճամկօք եւ զանկապանօք, ունինհողաթափս։ Եւ են սոքա սպասաւորք։ Եւ զսոսա կոչեն

Եբրայեցիքն ոփելեթին, այսինքն՝ նետողք։Եւ ամենեքեան գլխիբաց կան եւ գօտիս ունին ոսկով, բայց միայն սոքա են անգօտի։

Այսոքիկ են դասք թագաւորութեանպահապանք, զինուորութիւնք որձիք յիւրաքանչիւրկայանս, արտաքոյ ոսկի բեղարին, եւ այս է գործ նոցաեւ զգեստք։

Են եւ այլ սպասաւորք արքունիք, ոմանք՝որձիք, եւ ոմանք՝ կուրտք, որ ոչ են յիննզինուորութեանցն, այլ արձակք են, ոչ դասք են, ոչչափս քանեաց, ոչ կայք տեղեաց պահպանութեան, այլերբեմն շատ լինին եւ երբեմն՝ սակաւ։

Առաջին՝ դեմետիտոսք, որք ենպատգամաւորք։

Երկրորդ՝ ռիքինարք, որք զյիշատակարանքնկարդան առաջի թագաւորին։

Եւ ոսպիտարք ասին, որք արկանեն ձեռացջուր արքային։

Չորրորդ՝ վինետորք ասին, որք զբաղանիսկազմեն եւ լուանան զարքայն։

Հինգերորդ՝ տռիգլինարք, որք ենտաճարապետք, որք զկոչեցեալսն ի հաց մատուցանենառաջի արքային։

Իսկ ի կոտորոցն լինին ակտարք որք եննշանագիրք։

Եւ ոսպիտարք ասին, որք արկանեն ձեռացջուր արքային։

Ապոկրիսիարք ասին սպասաւորք եկեղեցոյարքային։

Իսկ փղակունքն՝ նոքա են կցորդասացք եւարձակապաշտօնք։

Սպուդէք՝ կրօնաւորք քաղաքին, որոց գործէ նոցա զգուբղայս, եւ զպաշտօնն, եւ զկանոնն երգել։

Իսկ աբեղայք եւ մոնոզոնք, որքխարազնազգեստք են ըստ կամաց իւրեանց գան իպաշտօնն։

Իսկ փղակունք եւ սպուդէս մոնոզոնքն՝ ոչմոնաքոսքն, որք են միայնակեցունք եւ ապաշխարողք։

Դոմետիկոսք՝ որք են հաւատագիրք, որքզարտաքնոցն աստուածաբանութիւնս ուսին եւեկեղեցականօքն վարժին։

Այսոքիկ ամենեքեան ոչ են յինն դասուէնեկեղեցոյ եւ ոչ եթէ ի սպասաւորութիւն ինչ հպին, եւոչ յամբիոն ելանեն եւ ոչ ի բեմն, այլ են ամենեքեանփառաբանիչք, կարգեալք ի տան Տեառն։

Եւ քանզի զայս ոչ վայրապար ինչ դրաք իգիրս դատաստանի, այլ զի գիտասջիք, եթէ այսոքիւքպարտին Հայք ի Հոռոմոց եւ ի Ֆռանկաց, որպէսԱղուանիցն ուսուցանէ Պատմութիւն եւ այլք։ Վասնորոյ հարկաւոր է այս կարգ յեկեղեցի ի հայրապետացկարգիլ, եւ թէ անփոյթ արարեալ՝ միշտ պարտաւորցուցանին յատեան դատաստանին։ Քանզի ի մերԼուսաւորչէն եւ այս դասք պաշտման երեւի յեկեղեցիս, ըստ որում ի սրբոյն յիշի յԵղիշէի Պատմութեանն եւայս դասք, ասելով՝ ընդ ձեզ կան գրակարդացք եւսաղմոսասացք։ Նմանապէս եւ սարկաւագաց յիշուինանուանք ի կանոնս եւ յայլս։

Արդ, յայտ է յաւերածոյ եկեղեցեացխանգարիլ եւ այս կարգի, եւ այլ ի հեղգութենէուղղչաց։ Թէպէտ եւ այլ ինչ յօդեն պատճառք, սակայնարդարացուցանել ոչ կարեն։ Եւ թէ այլազգ այսոքիկյիշատակի ի սրբոյն Դիոնէսիոսի գիրսն եւ աստ՝այլազգ՝ փոփոխմամբ, սակայն զթիւն ամբողջ պահեն, ուստի ոչ ինչ երկբայելիք են։ Արդ, ըստ ճշմարիտդատաստանի

վարելի է զեկեղեցի այսպիսի կարգաւ ըստերկնայնոցն, զի թէ տուն զերկրաւոր թագաւորի ըստայսմ յօրինի, ո՞րչափ եւս երկնաւոր թագաւորինՔրիստոսի. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։