Պատմութիւն

Այլ զթիւ յամելոյն Ադամայ ՚ի դրախտին ոչ ոք կարէ ասել. մի՝ զի ժամանակագործ արեգակնս այս ոչ սպասաւորէ դրախտին, եւ երկրորդ՝ զի որքան անմեղ էր Ադամ՝ ընդ անմահսն էր նորա վիճակն, որք չեն ընդ տարեօք։ Իսկ զկնի յանցմանն՝ ոչ յամեաց ՚ի դրախտին. զի ընդ մահու վճռաւ եմուտ, եւ Աստուծոյ մեռաւ, եւ գերեզմանի պէտք էին, եւ դրախտն անմահից էր տեղի, վասն որոյ յերկիր հանեալ՝ մտանէ ընդ ժամանակաւ։ Եւ անտի համարէ Հոգին զտարիսն ÿի ձեռն Մովսիսի. որ լինի ըստ եօթանասնիցն թարգմանութեանն յելիցն ՚ի դրախտէն մինչեւ ցջրհեղեղն՝ երկու հազար երկու հարիւր քառասուն եւ երկու ամք. եւ ըստ եբրայեցւոցն՝ հազար վեց հարիւր յիսուն եւ վեց ամք, պակաս հինգ հարիւր ութսուն եւ վեց ամօք. եւ զպատճառն ասեն թէ կնասէրք էին Հրեայքն, կարճեցին զտարիս ամուսնանալոյ առաջնոցն, զի մի՛ ոք արգելցէ զնոսա ՚ի տղայութեանն առնուլ կանայս. քանզի անմիաբանութիւն նոցա նախ քան զամուսնանալն է։ Զի զԱդամ հարիւր եւ երեսուն ամաց ասեն ծնանել զՍէթ, եւ Սեթայ հարիւր եւ հինգ ամաց ծնանել զԵնովս. իսկ զյետ ամուսնութեան ժամանակն զոյգ բերեն եօթանասնիցն. եւ ՚ի Յարեդին եւ ՚ի Մաթուսաղային եւ ՚ի Ղամեքայն միաբանին դարձեալ. որ առաւել յանդիմանէ զնոցա ստութիւնն, զի թէ կրտսերքն շատ պահեցին զողջախոհութիւնն, քանի՛ առաւել աւագքն եւ լաւքն։ Արդ Նոյ լեալ ամաց հինգ հարիւր՝ ծնաւ զՍեմ, զՔամ եւ զՅաբեթ, որովք ապրեցաւ ՚ի ջրոյն, որ եղեւ ՚ի վեցհարիւրերորդի ամին իւոյ, եւ զկնի ելիցն ՚ի տապանէն եկաց այլ եւս երեքհարիւր եւ յիսուն ամ. եւ ծնաւ ասեն որդի մի այլ Մանիտոն անուն, եւ դուստր մի Աստղիկ անուն, որոց եւ բաժանեաց զամենայն աշխարհս. նախ յերիս հատեալ բաժինս՝ ըստ երից որդւոցն որք ելին ՚ի տապանէն, յԵւրոպիա, ՚ի Լիբիա, յԱսիա։ Եւրոպիա՝ մասնեալ ասի, քանզի մասնեաց Նոյ զարեւմուտս կցելով ՚ի նա յարեւելից յԵմաւոն լեռնէ, եւ ետ զնա Յաբեթի, որ ձգեցան եւս մինչեւ ցլերինս Կասբից եւ Կովկասու եւ լցին զկղզիս. եւ մասն ինչ յարեւմտից հատեալ՝ ետ Մանիտոնի, որ ասեն խնդրեաց յոսկերացն Ադամայ, զոր ունէր Նոյ ՚ի տապանն. եւ ետ նմա զլսռունս ծնգացն, եւ գնաց. որ եւ եգիտ զհաւահմայութիւնն. եւ նա է հայր բնակչաց Բիւրիտոնացւոց։ Եւ Լիբիա լիաբաժին ասի, որ է մեծասահման կողմն հարաւոյ, Եգիպտոս, եւ ամենայն Հնդկաստան եւ Եթէովպիա, զոր ետ Քամայ. եւ զերկիրն խնկաբեր, որ կոչեցաւ Երջանիկ Արաբիա, ետ Աստղկայ դստեր իւրոյ, ուստի եկն տիկինն Սաբայ, զի յայնմհետէ կանայք ժառանգեն զնա։ Իսկ Ասիա աստուածային ասի, որ է արեւելք. տայ զնա Սեմայ, ՚ի Կարմիր ծովէն եւ յԵւիլայ եւ ՚ի Պաղեստինայ եւ յԱսորեաց մինչեւ ցՊարթեւս եւ ցՎրկան, եւ ցելսն արեւու։ Տայ նմա եւ զոսկերս նախաստեղծիցն արկեղբ, զոր ՚ի բռնանալն Քամայ ՚ի վերայ նորա, թաղէ ՚ի Գողգոթա եւ ՚ի Բեթղեհէմ. եւ եդ նզովս զի մի յափշտակեսցեն զմիմեանց։

Յետ աշխարհաւեր ջրոյն յերկրորդում ամին ծնաւ Սեմ զԱրփաքսադ ՚ի հարիւրերորդի երկրորդի ամին իւրոյ. Արփաքսադ ՚ի հարիւրերորդի երեսներորդի եւ հինգերորդի ամին ծնաւ զԿայնան. սա բազմացոյց զքաղդէութիւն եւ եգիտ զկախարդելն աստեղօք, վասն որոյ որդիք իւր աստուած համարեցան զնա, եւ արարին նմա պատկեր ՚ի կենդանութեանն եւ պաշտեցին զնա։ Կայնան հարիւր եւ քսան ամաց ծնաւ զՍաղա. Սաղա հարիւր եւ երեսուն ամաց ծնաւ զԵբեր. Եբեր հարիւր երեսուն եւ չորս ամաց ծնաւ զՓաղէկ, որ է բաժանումն, քանզի անհաւան լեալ վիճակացն տուելոցն ՚ի Նոյէ, վիճէին մինչեւ դարձեալ բաժանեցին, ըստ բազմին եւ ըստ սակաւին աճման ազգի մարդկան. եւ ապա միաբանեալք ընդ միմեանս սիրով խորհեցան գնալ յարեւելս, տեսանել զդրախտն՝ զոր լուեալ էին եթէ անտի ելին նախաստեղծքն։ Եւ իբրեւ չոգան զշատ աւուրս, եւ ահա ծով լայնանիստ անջրպետեալ էր զնա յերկրէ. եւ դարձան անտի խորհելով ՚ի սնոտիս, եթէ վասն մեղաց ջուր աւերեաց զերկիր, եւ անց ծով ընդ մէջ դրախտին, եւ մեղքն այն գտանի այսօր առ մեզ եւ ոչ պակասի յաշխարհէ. եւ արդ եկայք շինեսցուք մեզ աշտարակ պահել զմեզ ՚ի գալ պատուհասի մեղաց ջրոյ։ Եւ էր Փաղէկ ամաց հարիւր երեսուն եւ երից եւ ծնաւ նմա Ռագաւ. եւ եկեալ իշխանաց աշխարհի յերկիրն Սենայար, ՚ի դաշտն Քաղանէ, արկին հիմն քաղաքի, եւ շինեցին զնա վաղվաղակի, եւ սկսան ապա զաշտարակն յառաջին ամին Ռագաւու. ասեն ոսկեղէն եւ արծաթեղէն սարսխօք շուրջ դնելով աղիւս, խորովեալ հրով, զանգեալ բռով, կրով եւ կպերբ, արձակահիմն, խորամէջ, լայնափողոց, բացեալ պատուհանօք լուսաբերօք. ասեն եւ ակունս լուսարձակս դնել առ պատուհանօքն։ Անխոնջ վաստակօք զամառն եւ զձմեռն գործէին, եւ հող տեղւոյն ձեռն տայր. շար իմն մրջմանց յամենայն կողմանց ելողաց եւ իջողաց, այր զայր գրգռէր, եւ կին զընկեր իւր։ Եւ ոչ ոք ասէր եթէ ես շատ գործեցի քան զքեզ, այլ եթէ դու շատ գործեցեր քան զիս. զի դեռ անախտ եւ անցաւ ունէին բնութիւնս. եւ մինչեւ ցքառասներորդ ամն Ռագաւու՝ ոչ առին պարապ գործոյն, մինչեւ հասուցին յօդն անտես, յործուտն եւ ՚ի մղծկուտն եւ ՚ի սատակողն, յոր թռչուն ոչ վերանայ, եւ թէ ձկտի՝ թեւակիզեալ անկանի. եւ ասեն թէ զոսկին յատակացն սկսեալ տարան ընդ մէջն մինչ ՚ի վեր, եւ հալէր ՚ի ջերմութենէն, եւ մարդիկն ջանային եւս հնարիւք անկէզ մնալ, եւ ոչ կասել ՚ի գործոյն, մինչ ինքն Տէր ողորմեալ դադար տայր առնուլ յանօգուտ ջանիցն. եւ գտանին զրոյցք ՚ի տանն Նեբրովթայ, եթէ նախ հրեշտակ եկն առ Նեբրովթ, որ իշխան էր, եւ որսայր շինողացն կերակուր, եւ ասէ ցնա. Ես եմ հրեշտակ Աստուծոյ, կողմնապետ արեւելից. այսպէս ասէ տէր Աստուած երկնի եւ երկրի, լռեցէք դադարեցէք ՚ի գալոյդ առ իս, զի ոչ կարէք. այլ ես եկից առ ձեզ ՚ի ժամանակի, եւ տաց ձեզ սանդուխս որով կարէք եւ դուք գալ առ իս։ Եւ ոչ լուան հրեշտակին. ապա ինքն ասաց ցէակիցսն իւր. Եկայք մեք իջցուք եւ բաժանեսցուք զլեզուս նոցա. եւ զի ստեղծուածք ձեռաց նորա ՚ի ցասմանէ զարհուրեալք փախչէին առ նա, ոչ պատժեաց զնոսա, այլ հոտով դրախտին արբեցոյց զնոսա. զի հանդէպ կայր դրախտին գլուխ բրգանն։ Եւ այսպէս մխիթարեալք զմայլմամբ յանճառելի բուրմանէ հոգւոյն, մոռացան զառաջին լեզուն. եւ չարար զնոսա վաստակ միւսանգամ քակելով, այլ հողմոյ հրամայեաց գործ, եւ ոչ զոք սպան ՚ի նոցանէ. զի ոչ շրջեաց՝ այլ հոսեաց։ Եւ շատ ինչ բարի եղեւ. մի զի ծանեան մարդիկ զիւրեանց տկարութիւնն. եւ դարձեալ պատճառք իմաստից եւ գեղեցկաբանութեան, ՚ի խոշոր լեզուէն առաջնոյ եւ ՚ի կոպտաձեւ. փափկագոյնն Ելլենացւոց, եւ սաստկագինն Հռովմայեցւոց, Հոնն սպառնական, եւ Ասորին աղաչական, Պարսիկն պերճական, եւ Ալանն գեղեցկաձեւ, Գուդն ծաղրական, Եգիպտացին խարափաձայն, եւ Հնդիկն ճճուող, Հայն համեղ եւ ամենազարդ եւ համենական. եւ որպէս աղդի ազգի գոյնք գեղեցկութիւն առնեն, եւ զանազանութիւնք հասակաց, այսպէս եւ լեզուաց զանազանութիւնք։ Եւ առաջին լեզուն մնաց առ Եբերայ, որ ոչ միաբանեաց ընդ այլսն, եւ որպէս մեղքն բաժանեաց յերկու տուն զմարդիկ, ՚ի Կայենին եւ ՚ի Սեթայն, նոյնպէս եւ աստ, յերկու եղեն ազգ մարդկան, յԵբեր, եւ յեօթանասուն եւ երկու տանուտէրսն. որպէս մի Աստուած միազոր, համակ քաղցրն ՚ի մէնջ հարկեալ եւ տանջէ եւս, եւ կոչի Աստուած եւ տէր։ Եւ եթէ ՚ի յարութեանն հասարակի յԵբերայն խօսին, բայց զայս է ասել, եթէ ցեղացեղ եւ բազմակարօտ մեր բնութիւնս եւ յոքնանուն, երբ մաքրի եւ պարզի՝ անկարօտ լինի. զլեզուս հրեշտակաց առնու, ասէ սուրբն Եղիշէ, որով ընդ Աստուած եւ ընդ միմեանս խօսին։ Այլ Տէրն ելից զկարօտութիւն մարդկան, զխաչն տուեալ աշտարակ յերկինս ելից, եւ զաստիճանս առաքինութեան զօրինակն Յակոբայ ցուցեալ, եւ անդ իսկ կոչեաց Հոգին որ փոխեաց զլեզուս նոցա, հրեշտակս Աստուծոյ փոխանակ մարդկան, զի յօժարեսցին առ հրեշտակս ելանել։ Կացոյց ասէ զսահմանս ազգաց ըստ թուոյ հրեշտակաց Աստուծոյ, թուեաց ՚ի հրեշտակս եւ յայլ ամենայն լեզուաց կացոյց վերակացուս ՚ի հրեշտակաց Աստուծոյ, զի մի՛ օտարասցին ամենեւին յԱստուծոյ հեթանոսք։