Պատմութիւն

Հայրն բազմորդի մեծն Աբրահամ եղեւ ազգիս մերոյ ըստ մարմնոյ եւ ըստ հոգւոյ հայր պարծանաց, քանզի վեց որդիս ստացաւ ՚ի Կենդուրայ, զԵմրան, եւ զԵկսան, զՄադան, զՄադիման, զԵսբոկ եւ զՍովիէ։ Իսկ երէց որդին Եմրան՝ սպան զԵկսան եւ զՄադան. եւ վասն այսորիկ արձակեաց զնա հայր իւր յարեւելս, յԻսահակայ որդւոյն իւրմէ. յորմէ սերեցան ազգն Պարթեւաց, ուստի քաջն Արշակ. որ զկնի վաթսուն ամաց մահուանն Աղեքսանդրի, ապստամբեալ ՚ի Մակեդոնացւոցն՝ թագաւորեաց յերկրին Քուշանաց, ՚ի Բահլ շահաստանի ամս քսան եւ վեց, տիրեալ ամենայն արեւելից եւ Ասորեստանեայց, սպանանելով զԱնտիոքոս, հալածէ ՚ի Բաբելոնէ եւ ՚ի Քաղդէացւոց երկրէն զՄակեդոնացիս։ Ասեն թէ սա էր որդի Արշաւրայ, որ էր Մարաց արքայ։ Սա էառ կին յազգէ որդւոցն Մովսիսի՝ որ բնակեալ էին ՚ի Տափնաս, եւ խնամացեալ ցեղին Տաճկաց, եւ եկեալ բնակեցաւ ՚ի մէջ Մարաց եւ Պարսից, Հայոց եւ Քուշանաց։ Եւ զի ՚ի դիմաց եւ ՚ի թիկանց, յաջմէ եւ ՚ի ձախմէ թեւեալ էին չորք ազգք, Պարթեւք կոչեցան, պարունակեալք ՚ի չորից ազգաց, եւ վասն Բահլ քաղաքին արքունական՝ Պահլաւք կոչեցան։

Զսա փոխէ Արշան որդի իւր, որ եւ Արտաշէս ասի, չքնաղ այր եւ անձնեայ եւ գոռ պատերազմող. սմա լինի որդի Արշակ, որ կոչեցաւն Մեծ. զորմէ ասեն տիրել երրորդ մասին աշխարհիս, Ասիոյ, Լիբիոյ եւ մեծ բաժնի եւրոպայ։ Սա թագաւորեցուցանէ զեղբայր իւր զՎաղարշակ ՚ի վերայ Հայոց, եւ սահման հատանէ նմա զՊաղեստին, եւ զԱսորեստան եւ զՄէջերկրեայս, եւ զԹետալիա ՚ի ծովէն Պոնտոսի մինչեւ ցուրանօր Կովկաս յարեւմտական ծովն խառնի, եւ այլ եւս, ասէ, որչափ իմաստութիւն քո եւ զէն հատանէ։ Սորա սպանեալ զՄարնեւփիլիկա, որ բռնացեալ ունէր զկողմն Պոնտու եւ հաստատեալ կազմէ զթագաւորութիւնն տանուտէրական ցեղապետութեամբ՝ զորս կոչէ յաստիճանս նոցա անուն պերճանաց. Բագրատունիս զթագադիրսն՝ յանուանէն Բագարատայ, որ ՚ի յազգէն Սմպատայ հրէէ, ՚ի ցեղէն Յուդայ. եւ Քնթունիս զգեստողն իւր, յազգէն Քանանու. եւ Խորխոռունիս, զթիկնապահն իւր ՚ի ցեղէն Հայկայ. եւ Վարաժունիս եւ Արծրունիս եւ Գնունիս եւ Գաբեղեանս եւ Ձիւնականս եւ Հաւունիս, եւ Սիսակեանս՝ զտեարսն Սիւնեաց, եւ Մուրացանս՝ զոր երկրորդ իւր կարգէ, յարենէն Աժդահակայ Մարաց արքայի. եւ Մուրցանն Տէր ասի. եւ Աղուանիս, եւ Առանիս՝ ՚ի թոռանցն Հայկայ։ ԶԱռան ոմն կողմնապետ արեւելից հիւսիսոյ կացուցանէ, յորմէ սերեցան ազգն Ուտիացւոց եւ Գարդմանացւոց եւ Գարգարացւոց եւ Ծօդացւոց. եւ Գուշարացիս՝ յորդւոցն Շարայի մնացելոց, որոց տայ զլեառն Մթին, զԿանկարս, եւ զկէս մասինն Ջաւախաց։ Եւ զկողմնակալն հիւսիսոյ Կովկասու բդեաշխ կոչէ Գուգարացւոց, եւ կարգէ զնա ÿի վերայ գերւոցն Վիրացւոց, զոր ած Նաբուգոդոնոսոր ՚ի Վիրիոյ յարեւմտից Լիբիացւոց, յորոց մասն ինչ առ ծովուն Պոնտոսի բնակեցուցանէ։ Եւ Դունին կոչէ զմեծ նահապետն Բասենոյ ՚ի զաւակէն Հայկայ. եւ Անգեայս կոչէ զկողմնակալն արեւմտից զՏուրքն հայկացի, զոր հարիւր քսան փղի ոյժ ասեն ունել, եւ զորձաքարս ձեռամբն ձեւել ըստ կամաց, եւ բլրաձեւ վիմաւ կորուսանել բազում նաւս յեզր ծովուն Պոնտոսի։ Եւ կուսակալին արեւելից հարաւոյ Շարշանայ, Սասանական կոչէ, զոր կացուցանէ ՚ի վերայ Տիգրիս գետոյ. եւ զՄոկացին ՚ի նմին գաւառէ, եւ զԿորդուացին, եւ զԱնձեւացին, եւ զԱկայեցին, եւ զՏրպատունին, եւ զԱնձտայն. եւ այլ այսպիսիս. կորովին այն եւ խոհեմամիտ արքայն, դպիրս եւ դռնապանս, եւ բարեյիշեցուցիչս արքայի ՚ի բարկութեան ժամու։