Պատմութիւն

Իսկ պատուական թագաւորն Սմբատ ՚ի Յուսիփայ ոստիկանէն Տաճկաց խեղդամահ լեալ ՚ի Դուին վասն Քրիստոսի, նշաւակի ՚ի փայտի. յորմէ եւ որդի նորա Մուշեղ դեղակուր եղեալ կատարի ՚ի Տէր վկայութեամբ, եւ թաղի ՚ի Բագարան ընդ հարս իւր։ Եւ զամս եօթն անիշխան լեալ երկիրս, սպառեցաւ սրով եւ գերութեամբ։

Իսկ Աշոտ որդի Սմբատայ, որ եւ Երկաթն կոչեցեալ վասն արիական քաջութեանն, անկանի առ Լեւոն կայսրն Յունաց, կոչեցեալն Կոստանդին։ Յորում աւուրս կատարեցան ՚ի Քրիստոս փառաւոր եւ մեծ իշխանքն Դաւիթ եւ Գուրգէն ՚ի տանէն Գնունեաց ÿի Դուին քաղաքի, յանօրինէն Յուսփայ, վկայական արեամբ պսակեալ. որոց պատուի օր կատարմանն ՚ի մարերի ամսեան քսան. եւ սուրբն Սահակ եպիսկոպոս երկերիւր ոգւով եւ եօթն եկեղեցականօք կատարեցաւ ՚ի Բիւրական, յահկի ՚ի տասն. եւ երկու Կիրակոսքն ՚ի նոյն ամսեան յեօթնեւտասն. որոց տօն գերապայծառ կարգեաց սուրբ պատրիարգն Յոհաննէս, որ ետես աչօք զխաւարաբեր ժամանակն, եւ գրեաց ՚ի յիշատակ ապագայից դարուց. եւ տօն սուրբ թագաւորին Սմբատայ։ Իսկ Աշոտ պսակեալ ՚ի Լեւոնէ դառնայ ՚ի Հայս յերեքհարիւր եօթնասուն թուին. եւ գտանէ թագաւորեալ զհոմանունն իւր Աշոտ որդի հօրեղբօր իւրոյ. զոր հնազանդեաց ՚ի ներքոյ իւր. որպէս եւ զԳագիկ թագաւոր տանն Արծրունեաց, եւ զՄովսէս բռնացեալն յԱղուանս, զորոյ խաւարեցոյց զաչսն. եւ մեծազօր գտեալ քան զնոսա, եւ քան զթագաւորն Վրաց Ներսեհ, կոչեցաւ ՚ի վերայ նոցա Շահնշահ, զամս ութ. կատարի, եւ առնու զթագն Աբաս եղբայր նորա։ Որ զկնի մահուան հօրն գնացեալ ՚ի Վիրս, եւ փեսայացեալ նոցին՝ դառնայ այսրէն եւ տիրէ ամենայն հայրենեաց իւրոց ամս քսան եւ ինն, յերեքհարիւր եօթանասուն եւ մի թուին։ Ի սորա աւուրս յոյժ բազմութիւնք կրօնաւորաց հալածեալք ՚ի Հոռոմոց աշխարհէն սակս ուղղափառութեան (!), եկեալ յաշխարհս մեր շինեցին յոլով վանորայս։ Նախ զԿամրջաձոր, եւ ապա զՀոռոմոսին կոչեցեալ վանք, որպէս թէ ՚ի Հոռոմոց կողմանցն եկին, եւ զԴպրավանքն. ՚ի նոցանէ ասեն շինեալ զՍանահնին սուրբ Աստուածածինն։ Շինեաց եւ թագաւորն Աբաս զկաթուղիկէն ՚ի Կարս գեղեցիկ յօրինուածով։ Յորում աւուրս ել իշխանն Սարմատացւոց, որ յայնկոյս Կովկասայ, Բեր անուն, բազում զօրօք առ Կուր գետով. եւ լուեալ եթէ թագաւորն Հայոց պարապով շինէ եկեղեցի, յղեաց առ նա եւ ասէ. Գիտեա դու կանխագոյն, զի եկեալ եմ յօրհնել զեկեղեցիդ ըստ իմում օրինացս՝ Քաղկեդոնի ժողովոյն սահմանադրութեամբ. իսկ նորա ընդդէմ նորա ելեալ Հայաստանեայցս զօրօք, սրոյ ճարակ տայ առ հասարակ զզօրսն, եւ զԲերն ՚ի բուռն ածեալ բերէ զնա կենդանի ՚ի Կարս, եւ միանգամ տայ տեսանել զեկեղեցին, եւ ապա բրեալ զտեսանելիսն, վաճառէ զնա ազգին իւրում, գիր երդման առեալ, զի յաւիտեան այլ ոչ եւս ելցեն ՚ի Հայս։