Պատմութիւն Հայոց

Արքայն Լեւոն մինչ կենդանի էր, էր բերդ մի ի նորա աշխարհին յոյժ անառիկ, որում անուն էր Լամբրօն։ Եւ իշխանն, որ տիրէր բերդին, ապստամբեաց ի նմանէ, որում անուն էր Հեթում։ Եւ նա բազում անգամ ջանացեալ ոչ կարէր նուաճել զապստամբն։ Ապա յետոյ խորամանկութեամբ խաբեալ զնա խնամութեան աղագաւ, որպէս թէ տացէ զդուստր եղբօր իւրոյ՝ որդւոյ նորա Օշնի ի կնութիւն, ըմբռնեալ զնա եւ զորդիս նորա չարչարեալ, ետուն ի նա զամրոցն։ Եւ նորա առեալ՝ եդ ի նմա զմայր իւր զտիկնաց տիկինն եւ գրեաց նզովս՝ «Ո՛չ եւս տալ զնա այլ ումեք իշխանին, բայց միայն արքունի լիցի, զի հանապազ, ասէ, տեարքն նորա ապստամբ են լեալ վասն ամրութեաննե։

Իբրեւ վախճանեցաւ Լեւոն, եւ թագաւորութեան նորա իշխէր դուստրն Զապէլ, Կոստանդին իշխանաց իշխանն ընդ իւր միաբանեալ զկաթողիկոսն Յովհաննէս եւ զայլ իշխանսն՝ թագաւորեցոյց զորդին իւր. զՀեթում, մանուկ տիօք, ածեալ զնա այր դստերն Լեւոնի փոխանակ որդւոյ բրնձին, զոր ըմբռնեալ եդին ի բանտի։ Կամեցաւ թիկունս օգնականութեան իւր առնել զորդին Հեթմոյ՝ զԿոստանդին համանուն իւր, զորդին Հեթմոյ, զաներն իւր. եւ տայ ի նա զԼամբրօնն՝ զսեփականն իւրեանց, եւ եդ զնա թագադիր որդւոյ իւրոյ։ Իսկ նա յետ աւուրց ինչ՝ ըստ հայրենի սովորութեանն իւրեանց՝ ապստամբեաց ի քուերորդւոյ իւրոյ՝ յարքայէն Հեթմոյ։ Եւ թէպէտ շատ ջանաց Կոստանդին, հայրն արքայի, եւ ինքն իսկ արքայ, ոչ կարաց ածել զնա ի հաւանութիւն հնազանդութեան, զի ձեռն ետ նա ի սուլտանն հոռոմոց եւ այսպէս կայր ապստամբ։

Իբրեւ փախեաւ սուլտանն հոռոմոց ի թաթարէն, արքայն զամենայն գիւղս եւ զանդաստանս Լամբրօնին արար ի ներքոյ հրամանաց իւրոց, եւ միայն մնաց նմա բերդն, որ ապստամբեալ էր։ Ապա յղեաց Կոստանդին դեսպանս առ արքայն՝ խնդրել զհաշտութիւն եւ տալ զորդիս իւր արքայի ի ծառայութիւն, եւ ինքն մնալ ի բերդին։ Եւ արքայ ոչ կամեցաւ։ Երկիցս եւ երիցս յղեաց, եւ արքայ, եւ հայր իւր նոյնպէս ոչ կամեցան։

Ապա գնացեալ Կոստանդնի ի Կօնն, առեալ զօրս սուլտանին հոռոմոց, որք յայնժամ թշնամիք էին արքայի, զի ետ զմայր սուլտանին հոռոմոց ի թաթարն, գայ յեղակարծ ժամու, մինչդեռ ցրուեալ էին զօրքն արքունի յիւրաքանչիւր տեղիս, եւ մտեալ յաշխարհն՝ աւերեաց զբազում աւանս եւ զագարակս այրմամբ եւ սպանմամբ եւ գերութեամբ, զբազում քրիստոնեայս կոտորեալ եւ կողոպտեալ եւ այսպէս բազում չարիս անցուցեալ ընդ աշխարհն քինահանութեամբ։

Իսկ արքայ՝ իբրեւ ետես զայն չարիս, ժողովեալ զզօրս իւր, արիութեամբ հասեալ ի վերայ բազմութեանն՝ սրոյ ճարակ ետ զամենեսին։ Եւ փախեաւ միայն ապստամբ իշխանն եւ սակաւք ընդ նմա։ Այսպէս եօթն անգամ հարաւ ի նմանէ, ապա եմուտ յամրոց իւր եւ ոչ իշխէր համարձակիլ յաջ կամ յահեակ։