94.
ԹԱՄԱՄ
ԿԱՄ
ԿԱՏԱՐԵԱԼ
ԿՈՅՍ
ՇԱՂԿԵՐՏՑԻ
†
ՌՃԽ=1690-1
Կոյսս
այս
էր
ի
գաւառէն
Գողթանայ
`
ի
գեղջէն
Շաղկերտոյ,
եւ
էր
անուն
նորա
Թամամ,
որ
է
կատարեալ
կամ
լցեալ,
դուստր
առն
միոյ
անզգամի
`
Մալխաս
անուն.
եւ
էր
տանուտէր
Շաղկերտոյ:
Իսկ
գեղականքն
ասացին
ցնա.
«
Ե
'
կ
տո
'
ւր
զհամար
տանուտէրութեան
քո
»:
Եւ
ետ
զհամարն,
եւ
մնաց
ի
վերայ
նորա
բազում
եւս,
եւ
խնդրէին
ճնշիւ:
Իսկ
նա
պատրեաց
զնոսա
`
եւ
ասէ.
«
Թոյլ
տուք
ինձ
աւուրս
երիս,
եւ
ես
հատուցից
»:
Եւ
նա
ելեալ
փախստեամբ
եւ
գնաց
յԱսպահան
`
առ
իշխանն
Նախչուանու
Մահմատ
-
Ռզայ
-
խան
`
եւ
ասէ.
«
Դուստր
իմ
տաց
որդւոյ
քում,
եւ
դու
զերծո
'
զիս
ի
գեղականաց
անտի
»:
Իսկ
իշխանն
արար
ըստ
կամաց
նորա.
գրեաց
առ
շինականսն
Շաղկերտոյ,
թէ
«
Ես
առի
զհամար
դորա,
եւ
ինձ
եհաս
զամենայն.
եւ
դուք
չունիք
հրաման
խօսել
ընդ
դմա
»:
Եւ
որդին
իւր
Մուրթուզայ
-
Ղուլի
էր
յԵրեւան
նստեալ
տեղապահ
յետ
Զալին.
գրեաց
առ
նա,
թէ
«
Առաքեա
'
ի
Շաղկերտ
`
եւ
բեր
առ
քեզ
զդուստր
տանուտէր
Մալխասին
»:
Եւ
լուեալ
զայս
ի
հօրէն,
առաքեաց
զարս
հանդերձ
կնաւ
տաճկի
`
ածել
զկոյսն
Թամամ:
Եւ
գնացին
հրաւիրակքն.
մատուցին
զչար
աւետիքն:
Եւ
մինչեւ
ցայժմ
ոչ
էին
լուեալ
զայս
աղջիկն
եւ
մայրն:
Յորժամ
լուան,
աղաղակէին,
ճանկէին
զերեսս,
ճողէին
զհերս,
լային
եւ
հառաչէին:
Իսկ
Տաճիկքն
կալեալ
զերանելի
կոյսն
Կատարեալ,
մերթ
ի
քարշ,
մերթ
ի
յոտին,
եւ
տարեալ
մուծին
ի
ժանուարն:
Իսկ
պիղծն
Մալխաս
պատուէր
առաքեաց
առ
Մուրթուզայն
`
եւ
ասէ.
«
Ա
'
յնքան
մի
'
խօսեսցիս
ընդ
դստեր
իմոյ,
մինչեւ
ես
եկեալ
արարից
զհարսանիսն
»:
Եւ
առեալ
տարին
զնա
յԵրեւան
`
եւ
ցուցին
Մուրթուզայ
-
Ղուլուն:
Եւ
տեսեալ
զգեղեցկութիւն
նորա,
զարդարեաց
զնա
ոսկւով
եւ
արծաթով
եւ
դիպակով
եւ
այլ
եւս
զարդուք
պճնեցոյց,
եւ
մնայր
զալստեան
հօր
նորա,
զի
արասցէ
զհարսանիս:
Իսկ
երանելի
կոյսն
Կատարեալ
ո
'
չ
ուրախանայր,
ո
'
չ
ուտէր
եւ
ո
'
չ
ըմպէր:
Այլ
միշտ
զմտաւ
ածէր,
թէ
որո՞վ
հնարիւք
կարիցէ
զերծանել:
Եւ
նստէր
հանդէպ
ձորոյն.
եւ
ի
գլուխս
բարձր
քարանցն
զննէր,
գոնեա
'
յ
խոնարհ
տեղի
ինչ
գտցէ,
զի
իջեալ
փախիցէ:
Եւ
ոչ
եգիտ
ցած
տեղի:
Եւ
ապա
ի
գիշերի
միում
խորհեցաւ
ի
միտս
իւր,
թէ
«
Անկայց
ի
քարանցս
ի
վայր.
բարւոք
է
իմով
կամաւ
եւ
Քրիստոսի
հաւատովն
մեռանել,
քան
ուրացութեամբ
մնալով
կենդանի
»:
Եւ
կնքեալ
խաչ
զերեսն,
անկաւ
ի
բարձր
քարանցն
ի
վայր,
եւ
ուշաթափ
եղեւ
սակաւ
մի.
եւ
ապա
յարուցեալ
հայի
ընդ
կամուրջն
`
որ
ի
վերայ
Հուրաստան
գետոյն,
եւ
անցեալ
ընդ
նոյն
`
ուղղէ
զինքն
գնալ
ի
Կարբի:
Եւ
ահա
պատահեաց
տաճիկ
մի,
եւ
աղաչեաց
առ
նա
կոյսն.
եւ
ետ
նմա
ապազի
մի
`
եւ
ասէ.
«
Ցո
'
յց
ինձ
զճանապարհ
Կարբւոյ
»:
Եւ
նա
եցոյց
նմա
`
եւ
ասէ.
«
Պատեա
'
զայգեստանաւդ
եւ
մո
'
ւտ
ի
Նորագեղ,
եւ
անդ
ցուցանեն
քեզ
ճանապարհ
»:
Եւ
նա
գնացեալ
էանց
զգիւղն,
եւ
առապար
ճանապարհաւ
երթայր
`
եւ
ո
'
չ
գիտէր
թէ
ո՞ւր
գնայր:
Եւ
հայեցեալ
տեսանէ
`
զի
առաջի
իւր
գնան
բազմութիւն
Տաճկաց
`
արք
եւ
կանայք
`
բեռնակիր
անասնօք
`
հանդէպ
լերինն
Արայի
լեռնանալ:
Եւ
փութացեալ
եհաս
նոցա,
զմտաւ
ածեալ
`
թէ
ի
շէն
ինչ
երթան
նորքա:
Ո
'
չ
նոքա
հարցին
ցնա
`
թէ
«
Ո՞վ
ես,
կամ
ո՞ւր
երթաս
»,
եւ
ո
'
չ
նա
եհարց
ցնոսա
ինչ.
եւ
անմռունչ
գնայր
ընդ
նոսա
զկնի
նոցա:
Եւ
գնացեալ
հասին
հանդէպ
գեղջին
Եղավարդայ:
եւ
սուրբ
կոյսն
եհարց
տաճկացն
վասն
գեղջն.
եւ
նոքա
ասացին.
«
Գեղ
է
Հայոց
`
եւ
կոչի
Եղավարդ
»:
Եւ
ապա
մեկնեցաւ
ի
նոցանէ,
եւ
ուղղեաց
զինքն
դէպ
ի
գիւղն.
եւ
եմուտ
ի
տուն
քրիստոնէի
միոյ,
եւ
ասաց
զամենայն
`
զոր
ինչ
վասն
իւր.
եւ
աղաչէր
նոցա
`
կոչել
քահանայ
մի,
«
զի
հաղորդեսցէ
զիս.
գիտեմ
`
զի
ահա
սպանանեն
զիս
»:
Եւ
նոքա
գնացեալ
բերին
այրի
երէց
մի
`
Մկրտիչ
անուն,
եւ
խոստովանեցաւ
եւ
պատմեաց
նմա
զամենայն
վարս
ի
ծննդենէ
մինչեւ
ցօրն
`
յորում
էր,
եւ
հաղորդեցաւ
մարմնոյ
եւ
արեանն
Քրիստոսի:
Եւ
տէր
գեղջին
տաճիկ
Ուղարլու,
ասաց
արձակել
զնա,
ուր
եւ
կամի
`
գնասցէ:
Իսկ
ոմն
պիղծ
`
ՍաՀակ
անուն,
որ
էր
տանուտէր
գեղջին
Եղավարդայ,
ասաց.
«
Ես
երկնչիմ
յիշխանէն,
զի
մի
վտանգ
ինչ
կրեցից
սակս
դորա
»:
Եւ
գնացեալ
պատմեաց
իշխանին:
Եւ
ասէ
իշխանն.
«
Ես
փոյթ
ինչ
արարի
վասն
նորա.
որովհետեւ
այդպէս
է,
գնացեալ
մերկացուցէ
'
ք
զնա,
եւ
կորուսէիք
զինքն
»:
Եւ
եդ
երկու
տաճիկ
ընդ
պղծոյն
Սահակայ,
որ
գնացեալ
կապեցին
զերանելին,
եւ
հեռացուցին
ի
գեղջէն,
եւ
մերկացուցին
ի
զարդուցն.
եւ
արձակեցին
զանկապան
ոտիցն
իւրեանց,
որ
չաշուրբաղի,
եւ
ետուն
ցՍահակ.
եւ
նա
խեղդեաց
զսուրբ
կոյսն
Թամամ
Կատարեալն
`
բարի
մահուամբ
եւ
ուղիղ
հաւատով,
մաքուր
մտօք
եւ
ճշմարիտ
սիրովն
Քրիստոսի:
Եւ
կուտեցին
զքարինս
ի
վերայ
նորա,
եւ
թողեալ
գնացին:
Եւ
ի
վաղիւն
եկն
պիղծ
հայր
սրբոյն
`
եւ
ասէ
ցիշխանն.
«
Ցո
'
յց
ինձ
զդուստրն
իմ
»:
Ասէ
իշխանն.
«
Դուստրն
քո
զկեանս
իւր
քեզ
շնորհեաց
».
եւ
պատմեաց
նմա
զամենայն:
Ասէ
այրն.
«
Դու
ոչ
կարացեր
պահել
կին
մի,
արդ
ընդէ՞ր
սպաներ.
տո
'
ւր
զմարմին
նորա
»:
Եւ
ետ
նմա
զնոյն
Սահակն,
եւ
գնացեալ
եհան
ի
ներքոյ
քարանցն,
եւ
տարեալ
ի
գիւղն
Եղավարդ,
եւ
ժողովեցան
քահանայք
եւ
ժողովուրդք
բազում,
եւ
թաղեցին
ի
ի
ներքոյ
որմոյն
եկեղեցւոյ
հարաւոյ:
Եւ
եմուտ
արեգակն,
եւ
մտին
յեկեղեցին
`
պաշտել
զերեկոյեան
ժամն:
Եւ
յաւարտ
ժամուն
`
գնացին
ոմանք
`
զի
համբուրեսցեն
զգերեզման
նորա.
եւ
տեսին
որպէս
մանր
կայծ
հրոյ
ի
վերայ
գերեզմանին,
եւ
գրոհ
տուեալ
միմեանց
`
գնացեալ
տեսին
լոյսն
ի
վերայ
գերեզմանին.
եւ
ա
'
յնքանք
մնացին
անդ
`
մինչեւ
նուազեցաւ
լոյսն:
Եւ
իմ
լուեալ
`
գնացեալ
իմացայ
հաւաստեաւ
ի
Մկրտիչ
երիցոյն.
եւ
գրեցի
զանուն
ի
վերայ
տապանին
եւ
զթուականն
ՌՃԽ: