Պատմութիւն Հայոց

Զկնի այսորիկ՝ իբրեւ ժամանակք ինչ անցին ի վերայ, այլ զօր ել ի հոնաց, զոր խբչախն անուանեն, եւ եկեալ ընդ աշխարհն Վրաց առ թագաւորն Լաշայ եւ առ հազարապետն Իւանէ, զի տացեն նոցա տեղի բնակութեան, եւ նոքա ծառայեսցեն նոցա միամտութեամբ։ Իսկ նոքա ոչ առին յանձն՝ լինել նոցա ասպնջական։

Եւ նոքա դէմ եդեալ գնացին առ բնակիչսն Գանձակ քաղաքի։ Եւ նոքա յօժարութեամբ ընկալան, քանզի էին ի մեծ նեղութեան ի զօրացն վրաց, որք աւերէին զաշխարհս նոցա եւ գերէին զմարդ եւ զանասուն։ Ետուն նոցա տեղի բնակութեան ի սահմանս քաղաքին, օգնէին եւ այլ կերակրօք եւ ըմպելեօք, զի նոքօք կայցեն ընդդէմ թագաւորութեանն Վրաց։ Իսկ զօրքն հոնաց դադարեալ անդ եւ զետեղեալ։

Զորաժողով եղեւ ապա Իւանէ եւ դիմեաց ի վերայ նոցա հպարտութեամբ. մեծամեծս փքայր բնաջինջ առնել զնոսա եւ զքաղաքն, ի բազմութիւն զօրացն յուսացեալ՝ եւ ոչ յաստուած, որ տայ զյաղթութիւնն ում եւ կամի։ Իբրեւ հարան ընդ միմեանս, ելին խուժքն հանգստեամբ յորջից իւրեանց եւ զվաստակեալ եւ զլքեալ զօրսն վրաց ի բերան սրոյ արկեալ, եւ զբազումս ձերբակալ արարեալ, եւ զմնացորդսն փախուցեալ։ Եւ մեծ բեկումն եղեւ յաւուր յայնմիկ զօրուն քրիստոնէից, եւ այնքան թողան ի ձեռանէ աստուծոյ, մինչ զի մի վատ այր զբազում քաջ արս եւ անուանիս եղեալս ի պատերազմունս բերէր իբրեւ հովիւ զհօտ առաջի անցուցեալ, զի եբարձ տէր զօգնութիւն ի սրոյ նոցա եւ ոչ ընկալաւ զնոսա ի պատերազմի։ Բերէին զարս պատուականս եւ վաճառէին ընդ դոյզն հանդերձից կամ ընդ կերակրոց. եւ պարսիցն գնեալ զնոսա՝ անհնարին նեղութեամբ կեղէին զկեանս նոցա. եւ այնքան պահանջէին ի նոցանէ կշիռս ոսկւոյ եւ արծաթոյ, մինչեւ անհնարին լինել հատուցանել. եւ բազումք մեռան ի բանտի անդ։

Անդ ըմբռնեցան ընդ այլսն եւ Գրիգոր որդի Հաղբակայ, եղբայր քաջին Վասակայ, եւ Պապաքն նորուն եղբօրորդի, զի երեք որդիք էին Վասակայ՝ Պապաք, Մկդէմ, Հասան, զոր Պռօշն կոչէին, արք քաջք եւ անուանիք, որ յահէ նոցա դողայր ամենայն զօրն տաճկաց. զՊապաքն սպանին ի պատերազմին. իսկ զԳրիգոր ձերբակալ արարեալ, նեղեցին բազում խոշտանգանօք, զի ուրասցի զՔրիստոս, եւ նա ոչ առ յանձն, այլ առաւել եւս անարգէր զմոլար օրէնսդիրն նոցա զՄահմետ եւ զգարշելի օրէնս նոցա։ Եւ նոցա բարկացեալ՝ քարշեցին զնա մերկ ի վերայ երկրի, եւ փշով քանցեցին զամենայն մարմինս նորա, եւ այնքան տանջեցին զնա, մինչեւ ի գանելն աւանդեաց զհոգին, եւ ընկալաւ ի Քրիստոսէ զվկայական պսակն։ Սոքա գաւառաւ խաչենեցիք էին, յերեւելի ազգէ, հաւատով քրիստոնեայք, ուղղափառք եւ ազգաւ հայ։

Եւ զայլ բազումս ի գերելոցն անօրէն պարսիկքն զանազան տանջանօք նեղէին, քաղցիւ եւ ծարաւով եւ մերկութեամբ։ Իսկ քրիստոնեայքն, որ էին ի քաղաքին Գանձակ, բազում բարեգործութիւնս ցուցին առ գերեալսն, զոմանս գնելով եւ ազատելով, եւ զկէսս կերակրելով, եւ կիսոցն հանդերձս զգեցուցանելով, եւ զվախճանեալսն թաղելով, եւ այսպէս յամենայն կողմանց զբարեգործութիւնս ցուցանելով։

Բյց յետ աւուրց ինչ անցանելոյ, դարձեալ զօր ժողովեաց մեծ հազարապետն Իւանէ՝ երթալ առնուլ զվրէժս յայնցանէ, որք կոտորեցին զզօրս նորա։ Եւ դիմեալ ի վերայ նոցա յեղակարծում ժամու՝ եհար սատակեաց զխուժադուժսն բերանով սրոյ, եւ զաւար նոցա եւ զմանկունս գերի վարեալ՝ ած յաշխարհն իւր։