Պատմութիւն Հայոց

Յեօթն հարիւր եւ մի թուականին հայոց եկն մարախ սաստիկ, ա՛յնքան՝ մինչ զի ի վերանալն ստուէր գործէր, եւ նուաղ երեւէր լոյս արեգականն։ Եւ եկեալ ի կողմանցն Պարսից, եկեր զաշխարհս Հայոց, ո՛չ միայն զբոյսս դալարոյ, այլ եւ զհող երկրի եւ զաղբս լափէր. եւ մտանէր ի տունս ընդ երդս եւ ընդ դրունս, թէ պատահէր ի բաց։ Զահի հարաւ երկիր, եւ եղեւ սղութիւն հացի։ Եւ հասեալ ի ձմերան եղանակն, արկ ձուս յերկիր եւ մեռաւ, եւ նեխեցաւ երկիր ի հոտոյն։ Եւ ի գալ գարնանն յեօթն հարիւր եւ երկու թուականին բուսոյց երկիր զձագս մարախոյն յոյժ թանձրութեամբ, մինչ զի ծածկեցաւ հող եւ քարինք երկրի. եւ ի ժամ երեկոյին կուտէին ի վերայ միմեանց բլրաձեւ. եւ սկսաւ ուտել զդալարի եւ զհող։

Եւ խորհեցան մարդիկ թողուլ զբնակութիւնս իւրեանց եւ երթալ յօտարութիւն, ուր եւ գտցեն կերակուր։ Եւ զի յառաջագոյն կերեալ էր զշրջակայ գաւառսն՝ սկսեալ ի Սպանիոյ, եւ յԱսիոյ, եւ ի Պարսից եւ ի Միջագետաց, վասն այնորիկ տարակուսեալք ոչ գիտէին՝ զի՞նչ գործեսցեն։ Սկսան այնուհետեւ ապաւինել յամենակարող ձեռն եւ ի բազուկն հզօր, որ յոչէէ գոյացոյց զարարածս եւ ողորմութեամբ իւրով խնամէ զսոսա միշտ, որոյ եւ անհնարինքն հնարաւորք են նմա, եւ արտասուօք եւ ուխտիւք հայցէին ի նմանէ բառնալ զպատուհասն յաշխարհէ։

Իսկ ողորմածն աստուած խիստ վիրացն ետ սպեղանիս արագ, եւ «որ եհարն, նոյն եւ բժշկեացե <Բ Օր. ԼԲ 39>։ Քանզի եկն բազմութիւն մանր հաւուցն պիսակաց, զոր վասն բազմութեանն տարմ անուանեն սովորաբար, եւ կարգ կալեալ յեզերացն, առ հասարակ սպառեալ եկեր զամենայն բազմութիւն մարախոյն, ա՛յնքան, զի եւ մի ոչ գտանիւր։ Եւ անդ էր տեսանել զամենայն բերան ի գովութիւն աստուծոյ, եւ ամենայն միտք՝ ի զարմացման։ Բայց զրոյց, որ վասն հաւուցս այսոցիկ է, սքանչացման արժանի է։

Ասեն, թէ ի կողմանս Պարսից աշխարհին, որ կոչի Քիրման, է ջուր ինչ, զոր երթեալ՝ առնուն ի ջրոյն ի շիշս ապիկիս եւ բերեն անյետս դառնալի. եւ զջուրն յերկիր ոչ դնեն, այլ կապեն ի ձողս եւ ցցեն. եւ անդ է դադարք հաւուցն։ Զհետ ջրոյն՝ որ տանին, ելանեն հաւքն ըստ թուոյ խնդրողին. եւ այսպէս գան հաւքն զկնի մարախոյն։ Այլ մեք հաւատամք զամենայն գործ լեալ ի խնամոցն աստուծոյ, որ ըստ մեղաց աշխարհի թոյլ տայ գալ պատուհասին, եւ դարձեալ բժշկէ ողորմութեամբն իւրով որպէս եւ կամի <Բ Օր. ԼԲ 39>. որ եւ այս պատուհաս մարախոյս զայս ետ դեղ եւ սպեղանի՝ զբազմութիւն ձագուցս ծախողի։