Յետ
այսորիկ
լուան
արք
Բաղդիարայ,
զոր
ինչ
արար
Ղուլի
խանն
ընդ
շահ
Թամազն,
ի
մի
վայր
ժողովեցան,
եւ
զոմն
ի
միջոյ
իւրեանց
շահ
կացուցին
եւ
զօրաժողով
եղեն
գալ
ի
վերայ
Շոշայ
ի
վրէժխնդրութիւն
շահին:
Եւ
եկին
հասին
մերձ
Շօշայ,
եւ
զգիւղօրէս
գաւառին
ասպատակեալ`
զբազումս
գերի
վարեցին
եւ
զբազումս
սրով
կոտորեցին.
եւ
այսպէս
զիննսուն
եւ
եօթն
գիւղս
յաւեր
ածին:
Զայս
լուեալ
Ղուլի
խանին`
ել
բազում
զօրօք
գնալ
ի
վերայ
Բաղդիարայ:
Իբրեւ
եհաս
ի
սահմանս
նորա,
ազդ
եղեւ
արանցն
Բաղդիարայ,
եւ
փախուցեալ
գնացին
մտին
ամրացն
ի
բերդ
մի
Ջմլան
անուանեալ
եւ
ոչ
ելին
արտաքս:
Եւ
էր
բերդն
այն
ամուր
յոյժ,
որոյ
մի
կողմն
առ
իւր
ունի
զԱբուգուրան
անուանեալ
գետն,
եւ
ի
միւս
կողմանէ
բարձրաբերձ
սայրասուր
սար
դժուարաել:
Նմին
իրի
Ղուլի
խանն
թողեալ
զայն`
եկն
եմուտ
ի
Հաւուզա,
որոյ
կէսն
է
արապ,
կէսն`
լօռ,
կէսն`
խորիջի,
կէսն`
շիա,
եւ
այսպէս
զանազան
ազգք
են:
Իբրեւ
ազդ
եղեւ
իշխանին
Հաւուզայ,
որոյ
անունն
էր
Ալիմարդան
խան,
թէ
Ղուլի
խանն
գայ,
մեծամեծ
ընծայիւք
եւ
բազում
մեծարանօք
գնաց
ընդ
առաջ
նորա:
Եւ
Ղուլի
խանն
բազում
պատուասիրութեամբ
ընկալաւ
զնա
եւ
ծիրանիս
զգեցոյց
նմա
եւ
զօրագլուխ
կարգեաց
զնա`
երթալ
ի
վերայ
Բաղդիարայ:
Եւ
էր
անուն
իշխանին
Ալիմարդան
խան:
Եւ
ինքն
չու
արար
անտի
եւ
եկն
ի
Քրմանշայ
եւ
անդ
կացեալ
զաւուրս
Լ
[30]
հանդէս
արար
զօրաց
իւրոց
եւ
ապա
ել
անտի`
երթալ
ի
Բաբիլոն,
եւ
եկն
եհաս
ի
Մայտաշ,
անտի
ի
Հառնաւա,
անտի
Քրենտ,
անտի
ի
Քուիքօռա,
որ
ստուգաբանի
ի
մարաց
բարբառս
մանկամարդոյ
սար,
զի
ելք
նորա
այնչափ
դժուարին
է,
ընդ
որ
եթէ
ոք
ծեր
իցէ,
ոչ
կարէ
ընդ
այն
անցանել:
Արդ`
ընդ
այս
ճանապարհ
անցեալ
Ղուլի
խանն
ԻԴ
[24]
ժամ`
ետես,
զի
ընդ
այսչափ
տեղիս
ոչ
ինչ
երթեւեկութիւն
մարդոյ
էր:
Եւ
պատճառն
է,
զի
Քուիքօռայ
է
սար
մի,
որոյ
մի
կողմն
է
սահմանն
օսմանցւոց,
եւ
միւսն`
պարսից:
Եւ
ճանապարհն
նորա
է
մի
միայն,
եւ
ոչ
առաւել,
եւ
ի
նմին
ճանապարհի
է
իջեվան
մի
ճանապարհորդաց,
որ
ի
բարբառս
մարաց`
Խունայի
Մէհմուն
անուանի:
Արդ
յիջեվանի
յայսմիկ
ի
զօրացն
օսմանցւոց
պահապանք
կային,
որք
զճանապարհն
այն
պահէին,
եւ
այսմ
գիտակ
էր
Ղուլի
խանն:
Յորժամ
հասարակ
գիշեր
եղեւ,
ել
երթալ
եւ
պատուէր
ետ
ամենայն
զօրացն
ընդ
ճանապարհն
ընդ
այն
ոչ
գնալ,
այլ
իւրաքանչիւր
ոք
զձին
հետեալ
զկնի
իւր`
ընդ
սարն
ելանել
եւ
գնալ.
եւ
ինքն
նոյնպէս
առաջի
նոցա
երթայր:
Արդ
ընդ
լերինս
ընդ
այսոսիկ
անցեալ
գնացին
եւ
ի
մերձենալ
ծագման
արեւուն
մտին
ի
սահմանս
օսմանցւոց,
եւ
զօրքն
օսմանցւոց
ոչ
իմացան
զանցանելն
նոցա:
Եւ
եկին
մտին
ի
Զաղով,
եւ
էր
իշխան
նորա
ոմն,
որոյ
անունն
է
Ահմէտ
բէկ,
եւ
ոչ
կարաց
իմանալ
գալուստ
Ղուլի
խանին:
Քանզի
նա
պահապանս
կացուցեալ
էր
ի
ճանապարհին,
եւ
վասն
այսորիկ
ոչ
հաւատայր
թէ
Ղուլի
խանն
այնպէս
առանց
ուրուք
իմանալոյ
կարէր
անցանել
ընդ
այն
եւ
գալ:
Արդ`
իբրեւ
ետես
զնա
յանկարծ
մտեալ
ի
Զաղով,
ել
ընդդէմ
նորա
տագնապաւ,
վեց
հազար
զօրօք,
պատերազմիլ
ընդ
նմա:
Եւ
յառաւօտէ
մինչեւ
ի
հասարակ
օր
պատերազմեցան:
Ի
պարտութիւն
մատնեցաւ
Ահմէտ
բէկն,
եւ
հարան
զօրք
նորա
սրով
սուսերի,
եւ
ինքն
փախստական
եղեւ:
Մի
ոմն
ի
ղաճար
ազգէ
զհետ
նորա
պնտեալ
մինչեւ
ցժամ
մի`
եհաս
նմա,
եհար
զնա
նետիւ,
եւ
նետն
ի
գլուխ
նորա
մխեցեալ
մնաց:
Եհաս
նմա
եւ
ձերբակալ
արար
զնա
եւ
առեալ
տարաւ
առ
Ղուլի
խանն,
եւ
զ113
թումէն
դրամ
պարգեւս
յաղթութեան
ընկալաւ
ի
նմանէ:
Զվեց
օր
եկաց
Ղուլի
խանն
ի
Զաղով
եւ
յետ
այնորիկ
կալաւ
զճանապարհն
Բաբիլօնի:
Եւ
իբրեւ
զերիս
ժամս
գնացին,
հասին
ի
գետ
մի,
զոր
Զանգանոյ
ջուր
անուանեն:
Եւ
գետս
այս
ընդ
այն
աւուրս
յոյժ
աճեցեալ
բարձրացեալ
յորդ
գնայր:
Զտեղի
էառ
անդէն
Ղուլի
խանն
ժամս
ինչ
եւ
տարակուսեալ
խորհէր
ընդ
իւրսն`
միթէ
կարիցեն
անցանել
թէ
ոչ:
Եւ
ապա
ասէ
ցամենայն
հեծելազօրսն.
«Որ
զիս
կամի,
անցցէ
ձիով
ընդ
գետս
այս
զհետ
իմե:
Զայս
ասաց
եւ
ինքն
յառաջ
քան
զամենեսեան
մխեցաւ
ի
ջուրն
եւ
էանց
յայնկոյս,
եւ
հեծելոցն
քաջալերեալ`
մտին
զկնի
նորա
եւ
անցին
յայնկոյս.
այլ
ի
նոցանէ
ի
ջուր
անդ
ընկղմեալ`
կորեան
անձինք
իբրեւ
հարիւր:
Իսկ
հետեւակն
մնացին
յայսկոյս
գետոյն:
Եւ
արար
վասն
նոցա
կազմել
յերկաթի
շղթայից
հաստ
առասանս
երկուս,
զորոց
զծայրս
յերկուց
կողմանց
յեզերս
գետոյն
ամրացուցին
եւ
ի
վերայ
նոցա
տախտակս
ի
փայտից
շարադրեալ
եւ
հող
արկեալ
ի
վերայ`
անցս
կազմեցին
եւ
զամենայն
հետեւակսն
անցուցին
յայնկոյս:
Եւ
յետ
նոցա
զդոբսն
եւ
զայլ
կազմածս
իւրեանց
անցուցին:
Յառաջն
կամէր
գնալ
ի
վերայ
Բաբելոնի,
բայց
յետոյ
փոխեաց
զխորհուրդ
իւր
եւ
դէմ
եդ
գնալ
ի
Քարքուտա:
Եւ
եկն
եհաս
ի
Լէյլան
գիւղ,
որոյ
բնակիչքն
բազում
հպատակութեմաբ
եւ
պատուով
ընկալան
զնոսա,
զի
աղանդով
համաձայն
էին
պարսից:
Եւ
էառ
անտի
զտանուտէրն
ընդ
իւր
առաջնորդ
ճանապարհի
եւ
սպառազինեալ
տանէր
զնա
ընդ
զօրս
իւր:
Բայց
իբրեւ
ելին
ի
Լէյլանայ,
ուղղեցաւ
գնալ
ի
վերայ
Բաբիլոնի,
եւ
եկին
բանակեցան
ն
Ղարաթաբա
եւ
անտի
եկին
ի
Ղզրաբատ
եւ
գտին
զնա
ամայի,
զի
բնակիչքն
փախուցեալ
մտեալ
էին
ի
Բաբիլօն:
Այլ
արդ,
թէ
ընդէ՞ր
երբեմն
ընդ
այս
եւ
երբեմն
ընդ
այլ
ուղղէր
զգնացսն
եւ
ոչ
ի
մի
կողմն
ընթանայր`
այս
էր
պատճառն.
զի
կամէր
զօսմանցիսն
գրգռել
ի
մարտ,
այլ
ոչ
ոք
ի
պետաց
տեղեաց
ել
ընդդէմ
մարտնչիլ:
Ի
Ղզրաբատայ
չուեալ
եկին
հասին
ի
Մանդալի,
եւ
անտի
ելին
գնալ
ի
Հիլա,
եւ
մինչ
չեւ
էր
նոցա
հասեալ
անդ`
երկու
իշխանք
պարսից,
որոց
միում
անուն
էր
Ալի
Մարդան
եւ
միւսու`
Բաբա,
եկին
հասին
առ
Ղուլի
խանն
ԼՌ
[30.
000]
զօրօք,
զի
յառաջագոյն
ինքն
պատուիրելով
ժամադիր
եղեալ
էր
նոցա`
այսպէս
առնել:
Եւ
այնուհետեւ
ինքն
ոչ
կամեցաւ
գնալ
ի
Հիլա.
զնոսա
զերկոսին
առաքեաց
անդ: