Ժամանակագրութիւն (1870)

ԳԼՈՒԽ ԺԷ. Յաղագս որ յութ հարիւր եւթանասուն եւ մի թուին Ասորւոց, եւ Ամթայ պատուհասին։
       Ի յութն հարիւր եւթանասուն եւ մի թուին Ասորոց սկսաւ թուականն Հայոց, յերեսներրորդ չորրորդ ամին Յուստիանեայ, առ տէր Ներսիսիւ հայրապետիւ, ի թագաւորութեան Պարսից Խոսրովու։ Այլք առ Մովսիսիւ կաթուղիկոսիւ ասեն զկնի քառասուն ամի հալածմանն մերոյ վասն Քաղկեդոնի։
       Լուարուք եւ վասն ցասմանն Ամիթ քաղաքի որ կրեաց ի վեր քան զսովորական պատուհաս. քանզի ութն ամ սով կրեաց. եւ տարի մի հարան ի դիւաց առ հասարակ, եւ թափեցան ի խելաց. եւ կորուսին զբանականութիւն, հաջէին իբրեւ զշունս եւ մերկանային առաջի միմեանց. եւ զտունս եւ զստացուածս իւրեանց ոչ ճանաչէին. եւ ի միմեանց ո՛չ պատկառէին. եւ շնային ընդ կանայս ի հրապարակս եւ յեկեղեցիս. եւ ողորմէին նոցա մերձակայ գաւառքն. եւ երթային եւ զգուշանային նոցա, եւ աղօթէին վասն նոցա. եւ ոչ դադարեաց չարն մինչեւ ի լնուլ ամին, եւ ապա զգաստացան։ Եւ ի զգաստութիւն եկեալ պատկառէին եւ ամաչէին, եւ զգեցան սեաւս. եւ գնացին յԵրուսաղէմ եւ յայլ նուիրեալ տեղիս եւ ապաշխարեցին. եւ անկաւ ի նոսա մահտարաժամ, եւ մեռան ի սակաւ աւուրս անձինս երեսուն եւ վեց հազար։
       Իսկ թագաւորն Յուստիանոս մեծարէր զժողովն Քաղկեդոնի, բայց զթուղթն Հիբասայ ուռհայեցւոյն ոչ ընդունէր. եւ ոչ հաւատայր ասողացն թէ ընկալան ժողովն Քաղկեդոնի։ Իսկ յորժամ ստուգեաց ի Բաքիլոսէ Հռովմայ պապուն որ ասաց այո՛ ընկալան, եւ ընդունելի է, յոտն յարեաւ զայրացմամբ եւ ասաց երիցս. հեռի եղէց եւ հեռի եմ յայդմ դաւանութենէ. եւ եղիցի նզովեալ։ Եւ զայս ասացեալ հրաժարեաց ի նմանէ։
       Բայց խոտորեցաւ ի հակառակն, եւ ընկալաւ զՅուլիանեայ հերձուածն, եւ գրեաց առ Աթանաս պատրիարքն Անտիոքայ ժողով առնել եւ տեսանել զիրն. եւ ժողովեցան յԱնտիոք հարիւր իննսուն եւ հինգ եպիսկոպոսք եւ նզովեցին զՅուստիանէ. եւ գրեցին առ թագաւորն զոր արարին, եւ յերկուց աղանդից սրբեցաւ թագաւորն. եւ մեռաւ ուղղափառութեամբ թագաւորեալ ամս երեսուն եւ ութ եւ ամիսս եւթն։
       Եւ ոմն իմաստուն եւ սքանչելի այր պատմեաց եթէ տեսանէի տեսիլ. դաշտ մի ընդարձակ, եւ ի մէջ նորա հնոց բորբոքեալ անլոյս հրով. եւ դողայի յոյժ. եւ ասեն ցիս այս՝ տեղի տանջանաց Յուստիանոսի էր, բայց ողորմութիւնն իւր եւ եկեղեցապատիւ բարքն ոչ եթող զնա հերձուածող մեռանել եւ գալ յայս տեղի տանջանաց, եւ անդ յիշեսցի յեկեղեցիս ուղղափառաց։
       Յետ նորա թագաւորեաց քեռորդին իւր Յուստիանոս թրակացի. եւ էր այր պատերազմող եւ ահարկու. եւ խոյս ետուն ամենայն չարագործքն յերեսաց նորա. բայց ցաւէին ոտք նորա։ Առ սա եկին արք արուեստաւորք ի Զամրոնէ եւ ի Մանգոնէ, որ օծանէին զանձինս եւ վառէին հրով փայտս եւ ելանէին ի վերայ եւ ոչ այրէին։ Յառաջին ամին սորա երեւեցաւ հուր բորբոքեալ յըդդ ի կողմ հիւսիսի այնպէս ահագին, մինչ զի բազումք ի տեսլենէն մեռան. եւ բերէր օդն քարտէզ այրեցած, եւ ժողովեցին յոլովք ի զամբիղս, եւ զահի հարաւ երկիր։
       Եւ յինն ժամ աւուրն ել ամբ միգախառն, եւ ի նմա խաչ մի կազմեալ ի լուսոյ։ Եւ տեսեալ բազմութեանն որ ի Կոստանդնուպօլիս, ասէին . տէր ողորմեա՝ ըստ մեծի ողորմութեան քո։
       Եւ ասէ պատրիարքն ցթագաւորն մի՛ երկնչիր. պատուեաց զքեզ տէր երեւմամբ խաչի որպէս զմեծն Կոստանդիանոս. եւ արդ ընդէ՞ր ոչ կարօտիս եւ առաքես յԵփրեմիէս քաղաք Ասորոց եւ բերեն անդի զխաչն տերունական. եւ առաքեաց թագաւորն զօրս եւ զօրագլուխս, եւ առին զնա հազիւ անտի եւ բերին յԱնտիոք. եւ նոքա եւս ընդդիմացան, զի մի տացեն զխաչն պարծանք եւ պահապան աշխարհին տանել յերկրէ անտի։ Եւ զկնի յոլով հակառակութեան հատին զնա սղոցաւ ընդ մէջն, եւ թողին անդէն զհաւասարորդն. եւ զկէս նորա առին եւ տարան։
       Եւ ել ընդ առաջ նորա թագաւորն եւ ամենայն քաղաքն, եւ տարան զնա եւ եդին ի մեծ եկեղեցւոջն մեծաւ պատուով։
       Յայնմ ժամանակի խնդրեցին Հայք յօգնութիւն ի Յուստիանեայ , զի մի տացեն հարկս Պարսից. եւ ետ նոցա զօրս եւ ընդդիմացան Պարսից, եւ կոտորեցին զօրս նոցա։
       Եւ առաքեաց Խոսրով թագաւորն Պարսից. առ Յուստիանոս եւ ասէ. տուր զհարկն հայոց դու թէ ցաւես վասն նոցա. եւ թէ ոչ՝ թող զնոսա կալ ի հնազանդութեան իւրեանց. եւ լուաւ ընդդէմ պատասխանի։
       Զի՞նչ կայ ասէ քո եւ քրիստոնէից. եւ անգիտանա՞ս եթէ ի ձեռն Հայոց այսրէն առնում զՄծբին եւ զոր ինչ ունիս ի Միջագետաց. եւ երկեաւ Խոսրով եւ լռեաց։
       Զայսու աւուրբք էառ հրաման ի թագաւորէն Յովհաննէս Պատրիկն խօսել ընդ Հայս եւ ընդ Ասորիս յաղագս հաւատոյ. եւ եկին ի Կալանիկէ, եւ խօսեցան ընդ Յակովբ Կուրդնկարն. եւ եղեւ ժողով մեծ։ Եւ կամէր Պատրիկն տալ ընդունել զանսուրբ ժողովն Քաղկեդոնի, եւ քամահեցին զբանիւք նորա եւ ոչ լուաւ նմա։
       Բայց Յովհաննէս եպիսկոպոս Սարմատոյ մարդ պիղծ եւ ապականիչ եդիր ի կամս թագաւորին կռուել ընդ ուղղափառսն. եւ առնու զաթոռ նոցա եւ զեկեղեցիս եւ զհամարձակութիւն. եւ մատնել կապանաց եւ տանջանաց եւ մահու եթէ ոչ դաւանեն զնոցայն. որ եղեւ իսկ յետ քառասուն ամի աքսորանաց եւ հալածանաց մեր. եւ շրջէին եպիսկոպոսք հանդերձ զօրականօք սուսերաւորօք, եւ զհաւանեալսն կրկին մկրտէին եւ եկեղեցականսն ձեռնադրէին. եւ զոչ հաւանեալսն պէս պէս տանջանօք սպանանէին եւ յաքսորս եւ ի բանտս տային։ Եւ ցաւէր երկիր ծանր աղետիւք, զորս ոչ կարեմ ընդ գրով արկանել զանցս չարչարանացն, զոր կրեաց սուրբ եկեղեցի։
       Իսկ զկնի հազարաց եւ բիւրուց սպանանելոցն հրամանաւ չարին Յովհաննիսի՝ որ եղաւ պատրիարք Կոստանդնուպօլսի. տաղտկացաւ թագաւորն. եւ խոցոտէր սիրտ նորա։ Եւ ասաց ընդ անօրէնն Յովհաննէս. տացես ինձ գրով զխոստովանութիւն քո. եւ նա յապաղէր զբանն եւ ասէր ցթագաւորն. զի՞ է քեզ այդ. եդաք ի բանտի զայրն հռչակաւոր զՅովհաննէս. եթէ զնա կարեմք ի հաւան ածել՝ բարձրանայ թագաւորութիւն քո աննման ամենայն թագաւորաց։ Եւ առաքեցին առ նա թագաւորն եւ պատրիարքն պատգամաւորս բազում աղաչանօք. զի ելցէ ի բանտէ եւ արասցէ խաղաղութիւն անդամոցն Քրիստոսի, դաւանելով զչորրորդ ժողովն. եւ արարին զայս բազում անգամ. եւ նա անիծիւք դարձուցանէր զպատգամաւորսն։ Եւ էր նա ի գիջին բանտի, եւ տրորէին մարմինք նորա ի պէս պէս ցաւոց գլխոյ եւ ոտից եւ ամենայն ոսկերաց. եւ եռային ի նա որդունք, ոջիլք եւ բորբոսք եւ պահէին զդուռն նորա, եւ ոչ ոք մտանէր առ նա. եւ ճանճք եւ պիծակք կեղեքէին զնա, եւ նա գոհութեամբ փառաւորէր զԱստուած։
       Իսկ զկնի բազում աւուրց եմուտ առ նա երիտասարդ մի ուղղափառ, եւ խնդրող աղօթից. համբուրեաց զնա եւ լուաց ի վիրաց անտի. եւ զգեցոյց զնա եւ մխիթարեաց. եւ եդ առաջի նորա կերակուր եւ գինի անոյշ. եւ եկեր եւ արբ եւ բերկրեցաւ յոյժ ծերն. եւ զաւուրս ութ այնպէս առնէր եւ օրհնէր զնա. եւ գոհանայր զնմանէ։ Եւ երիտասարդն օր ըստ օրէ քաջալերէր զնա իմաստուն բանիւք ի վկայութենէ գրոց. երանի ասէ համբերողաց իբրեւ զՅոբ, եւ զԴանիէլ. եւ դովաւ բոլորին պսակք նահատակաց եւ որ ինչ ամենայն գիրս գրեալ է բանայր նմա. զարմանայր սուրբն , եւ ասէ ցնա. օրհնեալ ես դու որդեակ զի հանգուցեր զիս եւ ուստի՞ է քեզ այդ իմաստութիւն ի տղայութեանդ զոր ես ծերութեամբ իմ ոչ գիտեմ. օրհնեալ է Հոգին Աստուած, որ խօսի ի քեզ։
       Եւ յետ այսորիկ եկն առ նա արքեպիսկոպոս պատրիարքին եւ ասէ ցնա. Հայր սուրբ շատ է լո՛ւր արդ, եւ լե՛ր առաջնորդ խաղաղութեան։ Եւ ասէ ցնա. որդիք սատանայի զիա՞րդ ո՛չ ամաչէք. Քրիստոս Աստուած մի՛ խնայեսցէ ի ձեզ. զի եթէ ճշմարիտք էիք . ամաչել արժան էր զկնի այսքան դառնութեան զոր արարիք եկեղեցւոյ. թող թէ հերետիկոսք եւ չարափառք եւ ատելիք Աստուծոյ. եւ նա գնաց եւ պատմեաց զամենայն ասացեալն թագաւորին եւ պատրիարքին։
       Իսկ երիտասարդն համբուրեաց զծերն եւ ասաց, ողջ մնա՛ հայր զի ելանես աստի եւ լուսաւորես զբազումս. որ էր ինքն Քրիստոս մխիթարիչն պատանի եւ զայս ասացեալ ծածկեցաւ ի նմանէ։
       Եւ նոյն ժամայն եկին զինուորք եւ հանին զՅովհաննէս հրամանաւ թագաւորին եւ պատրիարքին. եւ տարան ընկեցին զնա ի կղզիս մի բարբարոս մնացեալ ի կռապաշտութեան. զոր զամենեսեան լուսաւորեաց նշանօք եւ արուեստիւք եւ բանիւք վարդապետութեամբ բազում բիւրս արանց մկրտեալ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։
       Յետ այսորիկ խնդրեաց դարձեալ թագաւորն զդաւանութիւնն Քաղկեդոնի գրով. եւ ետ ցնա պատրիարքն։
       Եւ հառաչեաց թագաւորն եւ ասէ աւա՜ղ զուր սպանելոցն, Նեստորին է այս աղանդ. եւ ընկէց յաթոռոյ զպատրիարքն. եւ հալածեաց զնա նախատանօք. եւ ասէ ցԱնաստաս զօրապետն, դարձո վաղվաղակի զուղղափառսն յաթոռ եւ ի հայրենիս իւրեանց, եւ Քաղկեդոնիքդ բարձցեն զարիւն սպանանելոցն. եւ մի երեւեսցին երեսաց իմոց մինչեւ հանգեայց սակաւ մի։
       Զայսու ժամանակօք ժողովեցան մոգք եւ մոգապետք առ թագաւորն Պարսից. եւ ասեն ընդէ՞ր ոչ առնես դու նման թագաւորին Յունաց. զի զամենեսեան որք ոչ հաւանին օրինաց նորա, չարաչար տանջանօք սպանանէ զնոսա . եւ քանի՞ք են ընդ քո թագաւորութեամբդ, որք արհամարհեն զարեգակսն եւ զհուր, եւ ներես նոցա։
       Եւ յայսմանէ շարժեալ թագաւորին անթիւս կոտորեաց ի քրիստոնէից, եւ արար վկայս ճշմարտութեանն։
       Եւ առաքեաց ի Հայս դնել անդ տուն կրակի, եւ հարկ առնել նոցա ի հրապաշտութիւն։
       Իսկ նոքա խրախուսեալք յԱստուած դիմեցին ի վերայ նոցա եւ կոտորեցին զմոգսն եւ զզօրսն Պարսից։
       Եւ մեծ Կաթուղիկոս Հայոց չոգաւ ի Կոստանդնուպօլիս ածել անտի զօրս յօգնականութիւն իւրենաց։ Եւ ել քաղաքն ամենայն ընդ առաջ նորա ի պատիւ . եւ տարան զնա ի պատրիարքարանն, եւ յամեաց անդ զի ոչ էր յատակ զօրն Յունաց։
       Իսկ ժողովուրդք երկրին հայոց երկեան, մի գուցէ խաբիցի Կաթուղիկոսն յաղանդաւորացն ի պատճառս կարեացն (զօրաց ) նոցա։ Եւ առաքեցին առ նա թուղթ զգուշութեան եւ վարդապետս իմաստունս եւ ասեն. յԱստուած ապաւինեսցուք եւ մի՛ տացուք զյաւիտենական կեանքն եւ զհաւատս կենդանիս եւ աստուածընկալս անցաւոր եւ անաստուած կենաց. դարձիր ի տուն քո։
       Իսկ սուրբ հայրապետն նախ քան զգնալ դեսպանացն կատարեալ էր ուղղափառ հաւատով. եւ պատուով եդեալ ի շիրմի ուղղափառացն որ անդ հրամանաւ արքային, եւ ընդ յուսոյն իւրենաց ապրեցան Հայք աստուծով զօրացեալ ի Պարսից եւ ի Քաղկեդոնացւոցն. եւ եղեւ մեծ ամրութիւն հաւատոյ ուղղափառութեան։
       Իսկ Սոփիայ թագուհին սնեալ ուղղափառութեամբ հաղորդէր յԱնդրիասայ յիրիցուէն իւրմէ, եւ ածեն զնա երբեմն ի հաւան զի գնասցէ յեկեղեցի Քաղկեդոնացւոցն։ Եւ (իբրեւ ) գնաց անդ ամ մի, երեւեցաւ Աստուածածինն եւ ասաց, դուստր ընդէ՞ր թողեր զիս եւ գնացեր ընդ հերետիկոսսն. եւ (նա ) աս ցնա. մա՛ր տեառն, ուսո՛, ուսո՛ ինձ դաւանութիւն ճշմարիտ։ Եւ ասէ սուրբ կոյսն բաւական է քեզ ասելն. Հայր եւ Որդի եւ Հոգի սուրբ ողորմեա՛ ինձ. եւ ոչ երթալ առ Հերետիկոսսն։
       Եւ յութերրորդ ամին իւր Յուստիանոս արար զմօրաքեռ որդին իւր զՄարկիանէ՝ Կեսար . եւ առաքեաց զզօրսն ի վերայ Մծբնայ. եւ գնացեալ նորա ի Տարայ, առաքեաց զզօրսն ի Պարսս, որք դարձան բազում աւարաւ, եւ երկեան Պարսիկք յերեսաց Մարկիանեայ։ Եւ Մարզուանն որ կայր ի Մծբին. հնազանդութեամբ եւ ընծայիւք յամեցոյց զՄարկիանէ ի Տարայ. մինչեւ ելից զքաղաքն ռոճկօք. եւ եհան զքրիստոնեայսն անտի։
       Իսկ ի զատկի տօնին չոգաւ Մարկիանէ եւ պատեաց զՄծբին եւ նեղեցին յոյժ. եւ մերձ էին յառնուլ. եւ յանկարծ եկն Ակակիոս ոմն փոխանակ Մարկիանեայ եւ եհան զնա ի պատուոյն հրամանաւ թագաւորին. եւ ասէր Մարկիանէ. թոյլ տուր ինձ աւուրս երկուս եւ առից զքաղաքս, եւ ոչ կամեցաւ. եւ կարծեաց զօրն եթէ մեռեալ իցէ թագաւորն, եւ թողեալ զքաղաքն ցրուեցան։ Եւ պատճառ իրացն եղեւ այսպիսի։
       Երկիրն Տաճկաց կային ընդ երկու իշխանութեամբ ընդ Պարսից եւ ընդ քրիստոնէից. Քրիստոնեայքն թագաւոր ունէին իւրեանց զՄնդուր զորդին Հերիթայ, եւ էին բարեկամք եւ օգնականք Հռովմայեցւոցն հայրենեօք սակս Քրիստոնէութեանն։
       Արդ Մնդուրն գնաց ի վերայ Պարսից եւ գերեաց զերկիրն եւ դարձաւ . եւ եկն նստաւ ի Տաճկաստան ի բաժնին Պարսից. եւ նոքա կարծեցին թէ թագաւորն Պարսից է. եւ ոչ պատրաստեցան. եւ բազումք ելին առ նա պատարագօք եւ սպան զնոսա. եւ տարածեցաւ ընդ երկիրն եւ կոտորեաց եւ գերեաց զնոսա. եւ ժողովեցան զօրն Պարսից գնալ յերկիրն Մնդուրին։
       Եւ իմացեալ Մնդուրն առաքեաց առ Յուստիանոս. եւ խնդրեաց ոսկի բազում զօրս վարձելոյ ընդդէմ Պարսից։
       Եւ ցասեաւ Յուստիանոս եւ գրեաց եւ ասաց. եկեսցես առ Մարկիանէ, եւ տացես նմա օգնութիւն վասն Մծբնայ. եւ առ զնա ընդ քեզ եւ պահեա զերկիր քո. եւ պատուիրեցի նմա տալ քեզ ոսկի (բազում ) որչափ եւ կամիս։ Եւ գրեաց առ Մարկիանէ թէ ջանա փութա՛ որսալ զՄնդուրն ի կորուստ. եւ առ զգլուխ նորա եւ առաքեա ինձ աւետիս։
       Եւ ի խնամոցն Աստուծոյ փոխեցան թուղթքն եւ տարան զՄարկիանեայ թուղթն առ Մնդուրն, եւ զՄնդուրին առ Մարկիանէ, եւ կարծեաց Յուստիանոս յորժամ լուաւ, թէ Մարկիանէ առաքեաց զթուղթն առ Մնդուրն. եւ առաքեաց ընկէց զնա ի պատւոյն։
       Իսկ Մնդուրն օրհնեաց զնախատեսութիւն Աստուծոյ, զի օգնեաց նմա եւ կեցոյց. եւ գրեաց առ Յուստիանոս զչարութիւն նորա։
       Իսկ Պարսիկքն իբրեւ գիտացին զիրքն, եթէ Մնդուրն ոչ օգնէ Հռովմայեցւոց, չոգան ի վերայ զօրացն Հռովմայեցւոց, եւ կոտորեցին զնոսա . եւ գնացին մինչեւ յԱնտիոք եւ գերեցին զամենայն Միջագետս որ ընդ Հռովմայեցւովք, եւ երթեալ նստան ի վերայ Տարայոյ. զի բազումք զերծեալք ի զօրացն յանդ էին անկեալ յամուրս որք եկեալ (ելեալ ) արտաքս ցուցին մեծ քաջութիւնս։
       Եւ Պարսիկքն խաբէութեամբ տեղի ետուն որպէս թէ կամիցին գնալ, եւ աշխատեալ զօրացն Յունաց թողին զպարիսպն. եւ գնացեալ հանգչէին եւ ուտէին հաց. եւ դարձան Պարսիկքն եւ բախեցին զպարիսպն եւ յամենայն կողմանց սանդուխս եդեալ մտին ի ներքս եւ կոտորեցին առ հասարակ. եւ գնացին բազում ուրախութեամբ յաշխարհն իւրեանց։
       Իսկ թագաւորն Պարսից Խոսրով ընտրեաց ի գերելոցն աղջկունս հինգ հազար կուսանս եւ գանձս բազումս. եւ առաքեաց յերկիրն Թետալացւոց ի Թուրքաստան պատարագս նոցա, եւ գիր աղաչանաց զի եկեսցեն նմա յօգնականութի- պատերազմել ընդ Հռովմս եւ ընդ Հայս եւ ընդ Տաճկաստան։
       Իսկ ի գնալն իւրեանց սրբուհի կուսանքն թանային արտասուօք զճանապարհն. զի անդամքն Քրիստոսի երթային գէշ գազանաց. եւ խորհեցան կուսանքն ընդ միմեանս զոր ինչ առնելոց էին. եւ իբրեւ հասին ի գետն մեծ ասեն ցզօրսն, արարէք ընդ մեզ ողորմութիւն, ի բաց գնացէք յաչաց մերոց զի լուասցուք ի գետս վասն տօթոյս. եւ հաճոյ թուեցաւ բանն առաջի նոցա եւ գնացին հեռագոյնս։
       Իսկ իմաստուն կուսանքն հեղին արտօսր բազում եւ եդին ծունր ասելով, Աստուած հարցն մերոց սպանելոց. Քրիստոս որդի Աստուծոյ, պսակ եւ փրկութիւն Քրիստոնէից եւ անախտ փեսայ սրբութեան կուսանաց, եկ առ մեզ եւ տես զհանդէս մեր. եւ ընկալ զմեզ առ քեզ. եւ մի տար զգառինս քո կերակուր գազանաց աղաչանօք մօր քո անարատի եւ բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց քոց. եւ մեր ծնողացն արեանցն հեղմամբ առ զքոյսս ի քեզ ապաւէն մեր Յիսուս. եւ քեզ փառք յաւիտեանս ամէն։ Եւ զայս ասացեալ ելին ամենեքեան ի կամուրջն եւ վայթեցան ի գետն մեծ եւ անհուն ասպնջական յոլովից գետոց։
       Իսկ իմացեալ զօրացն ի ճղփմանէ փախեան ընդ առաջ նոցա. եւ զմի ոք ոչ գտին կենդանի եւ լացին բազում ժամս, եւ տրտմութեամբ դարձան եւ պատմեցին թագաւորին, եւ հիացաւ յոյժ. եւ ոչ եղեւ նոցա մեղադիր։
       Յետ այսորիկ Յուստիանոս հաշտեցաւ ընդ պատրիարքին Յովհաննիսի. եւ լուաւ բազում դսրովանս ի Քաղկեդոնացւոցն յաղագս դադարեցուցանելոյ զհալածանս ուղղափառացն. զի ահա ամենայն աշխարհ հաւանեալ էին։ Վասն որոյ դարձաւ ի չարութիւնն իւր յոյժ առաւելութեամբ ի հալածումն եւ ի մահ ուղղափառացն . զոր գիր ոչ բառնայ ի պատմել, եւ լսելիք ոչ տանին զծանրութիւն աղետիցն՝ զոր արար նա սուրբ Եկեղեցւոյ։ Վասն որոյ առաքեաց Աստուած դեւս չարագոյնս ի թագաւորն եւ ի պատրիարքն եւ մոլեգնէին. եւ իբրեւ զշուն հաջէին. եւ իբրեւ զկատու վնկէին, եւ տասն մատամբ ձեռացն զհերս եւ զմօրուսս ճողէին. ունէին եւ այլ ցաւս՝ որ ի մահ փութացուցանէր։
       Եւ ի սակաւ մի դիւրելն հարցանէին ցթագաւորն. ո՞վ նստցի յաթոռ քո. եւ նա բազում անգամ անուանէր զնօտար ոմն Տիբերիոս անուն թրակացի, ազգաւ Յոյն. զոր եդին թագաւոր, եւ ի նմանէ եւ այսր է Յունաց թագաւորութիւն. զի ի Գայիոս Յուլիոսէ մինչեւ ի սա՝ յիսուն թագաւոր Ֆռանկ էին ազգաւ։
       Բայց ի ժամանակս Մակեդոնացւոցն երեսուն եւ ութ թագաւորքն Յունաց կոչէին ի Կռոնոսէ մակեդոնացւոյ մինչեւ ի Բրասոս։ Եւ արդ երկրորդ անգամ սկսաւ ի թուիս Ասորոց ութ հարիւր ութսուն եւ վեց, եւ Հայոց ի հնգետասան։ Բայց տակաւին Հռովմայեցիք կոչին վասն Կոստանդնուպօլսի, զի նոր Հռովմ կոչեաց զնա Կոստանդիանոս, եւ զօրքն խառնեն ընդ միմեանս վասն հոմ իշխանութեանն։
       Յայնմ ժամանակի թագաւորն Պարսից հպարտացեալ վասն յաղթութեան որ եղեւ նմա ի Միջագետս, չոգաւ ի վերայ Հայոց որք ցուցին մեծ քաջութիւնս. եւ երկրորդ անգամ կորագլուխ դարձուցին սակաւ ինչ սատարելով նոցա Յունաց։
       Իսկ երրորդ անգամ ժողովեալ գայ զկողմամբն հիւսիսոյ պատելով զլերամբ եկն ի Կապադովկիա. եւ ընդդիմացան նմա (նոցա ) զօրքն Յունաց սակաւ ինչ, եւ դարձան ընդ կրունկն. եւ իջեալ Պարսիկն ի վերայ Սեբաստիոյ, առ զնա եւ այրեաց հրով։
       Եւ վերստին զօրացեալ Յունաց եկին եւ առին զբանակետղն Պարսից եւ զտուն կրակին զոր շիջեցուցանէին ընդ ինքեանս, եւ քակեցին զնա. եւ թէ ոչ էին աղմկեալ ինչ զօրքն Յունաց՝ սպառեալ էին զՊարսիկս։
       Բայց գտեալ ի նոսա պատճառս քաջացան Պարսիկքն. եւ չոգան ի Մելտենի Հայոց. առին եւ այրեցին զնա։ Եւ յղեցին առ նա զօրքն Յունաց եւ ասեն. այդ ոչ է օրէն թագաւորաց այրեցողութիւն. ո՞չ գիտես, եթէ մեք ո՛չ արարաք երկրին քում այդպիսի ինչ. թէպէտ ոչ ունէաք ընդ մեզ թագաւոր։
       Արդ զտեղի առ, եւ պատերազմեսցուք դարձեալ. եւ իբրեւ լուաւ զբանս Յունաց Պարսիկն, ամաչեաց յոյժ. եւ դադարեաց յարեւելից կուսէ քաղաքին. եւ հասեալ առ նոսա զօրացն Յունաց զամենայն գիշերն, եւ կացին հանդէպ նոցա յառաւօտէ մինչեւ ցինն ժամ աւուրն, եւ ոչ խառնեցան։
       Ապա Պարսիկքն սկսան անցանել ընդ Եփրատ եւ գնալ. եւ իմացեալ Յունացն դիմեցին ի վերայ նոցա, եւ փախեան Պարսիկքն եւ ի տագնապէ փութոյն առաւել մասն նոցա գետամոյն եղեւ. եւ գնացին Պարսիկքն ոչ յաջողեալք. եւ եդ օրէնս թագաւորն Պարսից, մի ելանել թագաւոր ի յաւար ի պատերազմ զօրու. բայց եթէ ընդդէմ թագաւորի նմանոյ իւրոյ։
       Իսկ զօրքն Յունաց գնացին առ հիւսիսով. ի մասն ինչ Հայոց յաւար, վասն պատճառի ուղղափառութեան նոցա։
       Իսկ նոքա խաչիւ եւ աւետարանաւ ելին ընդ առաջ նոցա որպէս քրիստոնէից. արկանելով երկիւղ եւ գութ փրկական զինուքն Քրիստոսի։
       Իսկ ատեցողքն լուսոյ, եւ ատելիքն Քրիստոսի Աստուծոյ մոլեգնեալք արկանէին ի խոնարհ զխաչն եւ զաւետարանն. եւ կողոպտէին զեկեղեցին եւ եկեղեցականսն. եւ զաշխարհականսն անողորմ սպանանէին. եւ զհաւատաւոր կուսանսն խայտառակէին, եւ զգինտս կանանցն ականջօքն կորզէին. եւ զապարանջանսն մորթովք բազկացն խլէին. եւ բազում եւ այլ անօրէնութիւնս գործէին. եւ առեալ աւար բազում դարձան որպէս ի մեծ յաղթութենէ, եւ նստան յերկիրն իւրեանց անհոգութեամբ ի խրախանալ. թողլով զերիվարս, եւ մերկանալով զզէնս։
       Եւ եհաս բարկութիւն տեառն ի վերայ նոցա. եւ դարձոյց զմեղս նոցա ի գլուխս իւրեանց. քանզի մասն ինչ զօրացն Պարսից իբրեւ իմացան զչարիս նոցա, ծածկեցին զանձինս եւ ոչ գնացին ընդ թագաւորին Պարսից. այլ այնմ սպասեցին, եւ եկին գտին զնոսա այնպէս անպատրաստ եւ թողեալս ի ձեռաց Աստուծոյ. եւ առին զամենայն երիվարսն եւ զզէնսն, եւ հարին զնոսա, եւ գնացին բազում ուրախութեամբ։
       Յայնմ ժամանակի ժողովեցան եպիսկոպոսք եւ միակրօնք եւ վանաց երիցունք Միջագետաց եւ Հայոց որք ընդ Հոռոմովք էին. եւ չոգան առ Տիբեր, եւ ասեն տուր մեզ խաղաղութիւն վասն հաւատոյս մերոյ. եւ մի խռովեր զմեզ եւ ծառայեսցուք մեք միամտութեամբ. եւ կամ սրով քո սպան զմեզ։ Եւ սաստէին նոցա Քաղկեդոնիկքն. եւ լռեցոյց զնոսա թագաւորն. եւ ասէ. լուարուք ինձ ասացից զոր գիտեմ. թագաւոր Յուստիանոս կայր ի չարաչար ցաւսն եւ սպասաւորէի նմա ես, եւ տեսանէի զհրեշտակ Աստուծոյ, զի ժամու ժամու սաստէր դիւին որ նեղէր զնա. եւ յիշատակէր նմա զչարիսն զոր արար նա ընդ յուղղափառսն. եւ դարձեալ թոյլ տար դիւին լլկել զնա. եւ ասէր ցիս մի՛ գնար ընդ շաւիղս դորա , որ ջանայ առնուլ զթագաւորութիւնն այնմ, որ արար զդա թագաւոր. վասն որոյ կրէ զարժանն իւր։ Եւ ի յելս հոգւոյն ասաց ինձ Յուստիանոս. երկու բան զիմ արա որդեակ, դարձո զհալածեալսն յինէն եւ գնա օրինօք նոցա. եւ կաց հնազանդ Սոփեայ որ էր քո թագաւոր. եւ արդ եղեւ քեզ մայր. եւ խնդրեցէք ինձ ողորմութիւն։ Եւ այժմ երթայք խաղաղութեամբ հանգերուք ի տեղիս ձեր. եւ արարէք աղօթս կենդանեաց եւ մեռելոց. եւ որ ոք աւելի ինչ ասէ յատելիս է անձին իմոյ. եւ գնացին ուղղափառքն գոհութեամբ Աստուծոյ ի տեղիս իւրեանց։
       Յետ այսորիկ պատրիարքն Կոստանդնուպօլսի խրատէր զթագաւորն թողուլ զկինն, եւ առնուլ զթագուհին իւր. քանզի ոչ կամի ասէ Սոփիայ մտանել կնոջ քո ի քաղաքս։ Եւ ասէ ցնա թագաւորն. ճշմարտութեամբ հասեալ եմ ի վերայ եթէ Հոգի Աստուծոյ եւ երկիւղ նորա ոչ է յաղանդդ ձեր. արդ ասես ինձ թողուլ զկին իմ օրինաւոր որ եղեւ ինձ աղքատութեան իմոյ կցորդ, եւ ծնաւ ինձ երիս որդիս, եւ ինչ ոչ մեղաւ ինձ, եւ առնուլ զթագուհի՞ն որ տուաւ (ետ ) ինձ մայր իմ. եւ եհան զնա ամօթով յաչաց իւրոց։ Եւ լուաւ Սոփիայ, եւ ած երեւելի փառօք զկին նորա ի քաղաքն. եւ սիրեաց զնա եւ կոչեաց զանուն Հեղինէ։
       Իսկ Տիբերիոս էր աղքատասէր եւ ողորմած. եւ եդ սահման անձին իւրում ի կեանս իւր աւուրն եւթանասուն երկու կենդինարս բաշխել աղքատաց։
       Յաւուրսն յայնոսիկ լուաւ Մնդուրն զմահն Յուստիանեայ եւ զթագաւորելն Տիբերեայ. եւ եկն առ նա, եւ եղեւ մեծ ուրախութիւն։ Եւ ասէ Տիբեր ընդէ՞ր թոյլ ետուր Պարսիցն համարձակել ի վերայ մեր։ Իսկ նա հանեալ զթուղթն ետ ցնա զոր գրեալ էր Յուստիանոս առ Մարկիանէ վասն սպանման նորա. եւ ամաչեաց Տիբեր եւ ամենայն զօրն Յունաց։ Եւ ասէ Մնդուրն. ես վասն զի լուայ թէ արարիք խաղաղութիւն ուղղափառացն, հաշտեցաւ սիրտ իմ ընդ ձեզ եւ հանգեաւ։ Եւ արդ՝ ի պատիւ երեսաց իմոց քարոզեսցի ուղղափառութիւն յայտնապէս։ Եւ հրամայեաց Տիբերիոս եւ գրեցին։ Եւ գնաց Մնդուրն յԱնտաք. եւ իբրեւ խօսէր սակս ուղղափառութեան ընդ Գրիգորի պատրիարքին. եհաս առ նա թուղթ, եթէ լուան Պարսիկք վասն Քրիստոսի եւ ահա գան ի վերայ մեր յերկիրս Տաճկաց. եւ գնաց Մնդուրն յաշխարհն իւր։
       Եւ դադարեցին Պարսիկքն։
       Ի չորրորդ ամին Տիբերեայ ելին Սկլաւքն անզէն եւ անձի եւ մերկք. եւ եկին ի Թրակ եւ ի Թեսաղոնիկէ, եւ առին զերամակն արքունի, եւ զտունս զինուց եւ զինագործաց եւ եղեն զօրք եւ գնացին պաշարեցին զՍեռմի. եւ առաքեցին առ թագաւորն կամ կռուել ընդ նոսա կամ տալ զքաղաքն Սեռմի , զի բնակեսցեն ի նմա խաղաղութեամբ։
       Իսկ Տիբեր յամեցոյց զնոսա ակն ունելով գալայ Լակվարտացն եւ ապա ետ նոցա զքաղաքն. բաց ի մարդոյն։
       Իսկ բարբարոսքն մտեալ ի քաղաքն տեսեալ զբնակիչսն ներքեւեալ ի սովոյն, եւ արարին ոչ սակաւ մարդասիրութիւն տալով նոցա հաց եւ գինի. զի պակասեալ էր ի սղարն մինչեւ ցշուն եւ ցկատու զոր կերեալ էին. բայց ի յուտելն զհացն անյագութեամբ մեռանէին։ Եւ նոցա զայն եւս գիտացեալ տային նոցա կակղագոյն կերակուր եւ սակաւ սակաւ մինչեւ հաստատեցան. եւ ապա հանին զնոսա ի քաղաքէն. եւ ինքեանք բնակեցան ամ մի, եւ այրեցաւ քաղաքն յանկարծակի. եւ նոքա ելեալ գնացին յաշխարհն իւրեանց կարծելով թէ Աստուած երկրին հալածէր զնոսա։
       Յայնմ ժամանակի Տիբեր արար զՄօրիկ Կեսար. եւ առաքեաց ի Պարսս . եւ նորա երթեալ եգիտ զկամուրջ մեծի գետոյն քակեալ ի Պարսից. եւ կարծեցաւ թէ Մնդուրն իցէ քակեալ. եւ դարձաւ չարախօսեաց, եւ անկան ի հնարս կորստեան։
       Եւ ոմն յիշխանացն Մանկանա անուն խոստացաւ ըմբռնել զնա. եւ առեալ զզօրսն գնաց որպէս թէ ի Պարսս. եւ առաքեաց առ Մնդուրն աղաչանս զի սակաւ արամբք եկեսցէ առ նա ի գաղտ. զի խորհեսցին ինչ վասն Պարսից։
       Իսկ նա առանց կասկածանաց գնաց առ նոսա. եւ կալան զնա ի գիշերի յարբեցութեան եւ յանհոգութեան ժամու, եւ առաքեցին առ Տիբեր. եւ եդին զնա ի բանտի։
       Եւ լուեալ զբանն զայն անկարծելի որդին Մնդուրայ՝ ել զօրօք յերկիրն Յունաց յաւար. եւ առնոյր գանձս եւ անասունս. եւ մարդկան ինչ ոչ վնասէր։ Եւ զայս արարեալ միանգամ դարձաւ. եւ իբրեւ գիտաց եթէ ոչ արձակեն զհայրն նորա քաջասրտեալ յանձն իւր եկն առ Տիբեր դեսպանօք դնել ուխտ յաւիտենական երդմամբ չափ, եւ առնուլ զհայր իւր վասն որոյ եւ արարին իսկ եւ երդուան յանլուծանելի երդումն։ Բայց ի վախճանի բանին ասաց անօրէնն Մօրիկ. այդ եղիցի նշանակ մնալոյ երդմանդ, եթէ հաղորդիք ի ձեռաց առաջնորդացս մերոց եւ ոչ գարշիք ի մէնջ։ Եւ ասաց Մնդուրն ես զայդ ո՛չ կարեմ առնել. զի բազում է ազգն իմ. եւ քարկոծեն զիս։ Եւ զճշմարիտն ասացից վասն մահու երկիւղի, ատելի Աստուծոյ ոչ կարեմ լինել իբրեւ զձեզ։ Եւ կատաղեցան ի բանի աստ ի վերայ նոցա. եւ առաքեցին զնոսա յանլոյծ տեղիս։
       Եւ իբրեւ զբօթս զայս լուան յերկիրն նոցա խռովեցան խոցոտեցան սրտիւք եւ քակտեցան ի միմեանց. եւ եղեն հնգետասան բաժինս, եդեալ իւրեանց առաջնորդս։ Ոմանք ի նոցանէ եղեն ընդ Պարսիւք կաշառեալք ի նոցանէ. եւ կէսք ձեռն ետուն յերկիրն Քամիրայ. եւ սակաւք ի նոցանէ մտին ընդ ծառայութեամբ Յունաց։ Եւ ի պատճառս չար աղանդին Քաղկեդոնի բարձաւ վայելուչ թագաւորութիւնն այն ի միջոյ։
       Իսկ Տիբերիոս երկեաւ ի Տեառնէ եւ զչորրորդ մասն ստացուածոց իւրոց ետ կարօտելոց. եւ եբարձ զմաքսն յամենայն իշխանութենէ իւրմէ։
       Զսմանէ ոմանք ասեն ամ մի թագաւորեալ. բայց մի՛ հաւանիր դու. զի մեք բազում վկայս կալաք մատենիս մերում զի չորս ամ է թագաւորութիւն նորա։
       Սա ետ զդուստրն (իւր ) Օգոստիայ Մօրկայ կնութիւն. որ եւ առ զթագաւորութիւնն զկնի մահուանն Տիբերի. եւ էր Մօրիկ կապադովկիացի յԱրփսուս գեղջէ։
       Բայց Հռովմ ապստամբեաց ի Մօրկայ եւ եդ իւր թագաւոր զԳրամիոս ոմն. որ եւ գնաց ի վերայ Պարսից. եւ աջողեցաւ նմա. եւ դարձաւ յաղթութեամբ. եւ զի կասկածէր ի Մօրկայ, առաքեաց նմա մասն յաւարէն երեք հազար գերի. եւ խնդաց Մօրիկ եւ յանձն առ զթագաւորել նմա Հռովմայ ընդ ձեռամբ նորա։
       Բայց Մօրիկ զԱրփսուս շինեաց քաղաք մեծ, որ զկնի չորից ամաց փլաւ շարժմամբ. եւ վերստին շինեաց մեծ հոգաբարձութեամբ եւ դարձեալ տապալեցաւ ի շարժմանէ. եւ զի յերկրորդ Հայս էր գիւղ նորա . ասեն թէ Հայ էր ազգաւ։
       Սա զՓիլիկտիոն քեռայր իւր առաքեաց ի կողմ արեւելից կալ ընդդէմ Պարսից։ Քանզի Որմիզդ թագաւորեալ Պարսից զկնի Խոսրովու առաքեաց զօրս եւ գանձս եւ առ զՄուփարկինն ի Յունաց. եւ չոգաւ Փիլիկտոն եւ առ զքաղաքն դարձեալ . եւ զՊարսիկքն որ անդ էին կոտորեաց։
       Ի յութերրորդ ամին Մօրկայ յարեան Պարսիկք ի վերայ Որմզդի. եւ հանին զաչս նորա. եւ թագաւորեցուցին զԽոսրով որդի նորա։ Իսկ Մօրիկ արար զԹէոդորոս զորդին իւր Կեսար. եւ արար նմա հարանիս մեծարգի . եւ պատրիարգն կապեաց զթագ նորա։
       Եւ ի նոյն ամի Վահրամ իշխանն Պարսից հալածեաց զԽոսրով թագաւորն. եւ եկն յՈւրհայ. եւ առաքեաց առ Մօրիկ աղաչանս, զի լիցի նմա հայր. եւ տացէ նմա օգնականս առնուլ զաթոռ իւր. եւ ետ նմա զզօրսն Հայոց եւ զզօրսն Թիրակայ, եւ չոգաւ առ զթագաւորութիւն իւր. եւ թողին զՏարայն եւ զՌասլայ ի Յոյնս։ Եւ ետ Մօրիկ զՄարիայ դուստր իւր Խոսրովու ի կնութիւն առաքելով ընդ նմա եպիսկոպոսս քահանայս։
       Եւ Խոսրով շինեաց ի պատիւ դստեր նորա երեք եկեղեցիս, եւ զպատրիարգն Անտիոքու չոգաւ օրհնեաց զնոսա. զմինն յանուն Աստուածածնին. եւ զմինն կոչեաց սուրբ առաքեալք, եւ միւսն սուրբ Սարգիս. եւ եղեւ մեծ խաղաղութիւն. վասն որոյ հպարտացեալ Մօրիկն՝ անփոյթ արար զզորացն . եւ եհատ զկարգեալ պարգեւսն եւ զհաս նոցա։
       Եւ եղեւ զի ապստամբեցին Բուլղարք ի Թիրակ, եւ զօրն Յունաց գնացին հալածեցին զնոսա, եւ դարձան ի Կոստանդնուպօլիս. եւ յղեցին առ Մօրիկ եւ ասեն. արար Տէր խաղաղութիւն յաւուրս քո , բայց սպայն ոչ ապրի խաղաղութեամբ միայն. արդ եթէ ոչ դառնայ ի մեզ պատիւն եւ ռոճիկն մեր օրինաւոր, ի խաղաղութեան աստ կալ զմեզ թշնամիս քո։ Եւ լուան պատասխանի խիստս. որպէս Իսրայէլ յՌոբովամայ. եւ ասեն զօրքն ցՊետրէ եղբայր Մօրկայ. թոյլ տուր մեզ սպանանել զնա. եւ թագաւորեա դու ի վերայ մեր. եւ նա ոչ առ յանձն. այլ ազդ արար եղբօրն, եւ փախեաւ Մօրիկն ի Քաղկեդոն. եւ ել զօրն զհետ նորա եւ սպանին զնա անդ, եւ թագաւորեցուցին զզօրագլուխն Փոկաս զկնի քսան ամի թագաւորութեանն Մօրկայ։
       Եւ իբրեւ լուաւ թագաւորն Պարսից թէ սպանին զՄօրիկ եւ զորդիսն իւր, տրտմեցաւ մեծապէս. եւ զգեցաւ սեաւ, եւ ելաց զնա զաւուրս բազումս ամենայն տամբն Պարսից։
       Յետ այնորիկ ասէ ցմեծամեծ աւագանին իւր. ո՞վ առնու զվրէժ արեանն Մօրկայ ի ձեռացն Յունաց ի դիւրութիւն սրտի իմոյ, եւ դարձուցանէ նմա զերախտիսն զոր արար նա Պարսից եւ կանգնեաց զխախտեալ թագաւորութիւնս զայս։
       Եւ յառաջ եկն ոմն Ռոմիզոն անուն, եւ ասէ. ես երթայց եթէ հրամայեսցես. եւ լցից արեամբ զտունն Յունաց։
       Եւ ուրախ եղեւ (թագաւորն ) Խոսրով եւ ասէ ցնա վստահ եմ ի քեզ, զի այր քաջ ես դու եւ կարասցես եւ յաջողեսցիս։
       Եւ արդ ոչ եղիցի անուն քո Ռոմիզոն, այլ Շահրպարզ եղիցի անուն քո, եւ ետ նմա զամենայն կարողութիւնն Պարսից։
       Եւ եկն ի Միջագետս եւ առ զՏարայ եւ զՌասլայն. եւ զՄերտինն, եւ ձմերեաց անդ։ Եւ առ զԽառան եւ զՀալապ եւ զԱնտաք, եւ տային ցնա յօժար կամօք զքաղաքսն, ոչ ումեք մեղանչէր բաց ի Յունացն եւ ի Հռովմայեցւոցն։
       Եւ յութերրորդ ամին Փովկայ եղեւ ամենայն Միջագետք Պարսից. եւ ապա անցին ի Կապպադովկիա, եւ յԱնկիւրիայ եւ յԱսիայ. եւ հասին մինչեւ ցՔաղկեդոն, եւ հեղին արիւն բազում. եւ ասէին թագաւորութիւնս այս Խոսրովու է իրաւամբք. զի որդեգիր է Մօրկայ. եւ ժառանգ թագաւորութեան նորա։
       Իսկ թագաւորն Փովկաս թոյլ էր եւ կնատ. եւ վասն կասկածանաց եսպան զբազումս ի զօրագլխացն, եւ եղեւ ատելի ամենեցուն։
       Եւ էին երկու Պատրիկք յԱփրիկէ երեւելիք եւ քաջամարտիկք. անուն միոյն Գրիգոր, եւ միւսոյն Հերակլ։ Խորհեցան երկոքեան զմահն Փովկասայ. եւ զօրս ժողովեալ ետուն ի ձեռս որդւոց իւրեանց, եւ առաքեցին զնոսա վիճակաւ ընդ ծով եւ ընդ ցամաք. եւ գրեցին թուղթս յարքունիսն եւ ի քաղաքն, զի սպանցեն զՓովկաս. եւ որ վաղ երթայ յերկուցն, նա առցէ զթագն. եւ որ յետոյ գնայ յերկուց որդւոցն իւրեանց լիցի առաջնոյն Կեսար։ Եւ էր որդին Հերակլեայ անուամբ հօրն որ եհաս վիճակ նմա ընդ ծովն. եւ աջողակ հողմով գնաց կանխագոյն. եւ տեսեալ զթուղթն՝ նոյն ժամայն սպանին զՓովկաս, եւ թագաւորեաց Հերակլ այր քաջ եւ իմաստուն. եւ ուրախ եղեւ զօրն եւ քաղաքն եւ հանդարտեցին։
       Իսկ թագաւորն Պարսից յորժամ տիրեաց Միջագետաց, առաքեաց առ նոսա եպիսկոպոսս նեստորականս եւ քաղկեդոնիկս. եւ անուն էր գլխաւորին Ախշիմա. բայց ոչ ընկալան զնոսա ուղղափառքն, այլ գրեցին առ թագաւորն աղաչանս զի մի խախտեսցէ զհայրենի կրօնս նոցա. եւ ունկնդիր եղեւ նոցա թագաւորն Խոսրով եւ անդէն կոչեաց զնոսա. եւ նոքա խնդրեցին ի թագաւորէն կոչել զգլխաւորսն ի նոցանէ եւ հարցանել զպատճառս չընդունելութեան նոցա. եւ թագաւորն ախորժէր եւս ի վաղուց գիտել. թէ զի՞նչ է հակառակութիւն ի Քրիստոնեայս վասն որոյ առաքեաց ի Հայս եւ յԱսորիս. եւ առ ինքն կոչեաց զարս աստիճանաւորս զիմաստունս, եւ գնաց մեծ կաթուղիկոսն Հայոց Ներսէս. եւ պատրիարգն Ասորոց ուղղափառաց Աթանաս. եւ Սեւերիանոս եղբայր իւր։ Եւ տեսեալ զմիմեանս ժողովեալքն ի Հայոց եւ յԱսորոց խնդացին (եւ ուրախացան ) եւ գոհացան զԱստուծոյ։ Եւ արարեալ բազում քննութիւնս հարցման եւ պատասխանւոյ՝ պարտեցան ի ճշմարտութենէն Նեստորականքն եւ Քաղկեդոնիկքն. եւ զգացուցին թագաւորին. եւ կոչեաց զժողովն առաջի իւր եւ ասէ. որպէս կարող իցեմ ես հասկանալ՝ ասացէք ինձ զհակառակութիւնդ ձեր. ասեն Նեստորականքն եւ Քաղկեդոնիկքն։
       Ամենայն քրիստոնեայք խոստովանիմք զՔրիստոս Աստուած յաւիտենից. եւ յետ ժամանակաց վասն մեղաց մարդկային բնութեանս մարդ եղեալ. բայց առանձինն մեք զայս ասեմք, եթէ երկու բնութիւն է. զի մարդն մեղաւ, մարդն մեռաւ. Աստուածն . զի ոչ մեղաւ. եւ ոչ մեռաւ։ Իսկ դոքա ասեն մի բնութիւն Աստուծոյ եւ մարդոյն. եւ զայն մեռեալ խաչիւ եւ յարուցեալ եւ համբարձեալ։ Եւ ուղղափառքն ասեն այդ զատ բան է եւ յերկար ժամանակօք. եւ ժողովովք եւ թագաւորօք քննած եւ հաստատած, այն զոր մեք ունիմք, եւ դոքա յետոյ աւերեցին։
       Եւ ասէ թագաւորն ո՞վ էին թագաւորքն որովք արմատացաւ հաւատդ ձեր։
       Եւ ասեն Կոստանդին մեծն. եւ Թէոդոս մեծն, եւ Թէոդոս միւսն որդի Արկադեայ։
       Եւ ասեն Քաղկեդոնիկքն իսկ Մարկիանոս ո՞չ էր թագաւոր. եւ նորա ժողովն սակա՞ւ էր։
       Եւ ասեն ուղղափառքն. այն էր արքայ աւերիչ առաջնոցն, զոր ոչ ընդունիմք։
       Ասէ թագաւորն՝ լուայ զի պարտեցարուք ի գրոցն ձերոց դուք որ զՄարկիոնին մեծարէք. այլեւս ոչ հաւասարեմ զՄարկիոն այնց թագաւորացն. եւ ճշմարիտ թուի ինձ ասելն, թէ մահ մարդոյ փրկութիւն ոչ կարէ առնել. եւ այն որ հաճոյ եղեւ նմա խառնիլ ընդ մարմնոյ, կարծեմ թէ եւ ոչ հաճի նա ընդ բաժանելն. եւ ես յորժամ եկի ի Միջագետս, լուայ զայդպիսի վիճմունսդ յերկուց կողմանցդ. եւ եղեւ զօրականացն իմոց հիւանդացելոց բժշկութիւն ի հալածականացն Մօրկայ. վասն մահ ասելոյն Աստուծոյ։ Այլ եւ պատմեցին ինձ զօրքն իմ հրաշս ինչ, (գտաք ) մտաք ասեն յեկեղեցի մի լցեալ ժողովրդօք, եւ երէցն կատարէր զաղօթս պատարագին իւրեանց եւ կոտորեցաք զբազմութիւնն յեկեղեցւոջն. եւ երէցն ոչ ոստեաւ եւ ոչ հայեցաւ ի մեզ. եւ զարմացաք եւ տեսաք հացս բրդեալ բաւական երեք արանց ի գինի. զի կամէր տալ ի նմանէ հինգ հարիւր արանցն զոր սպանաք. եւ բռնադատեցաք զնա ասել մեզ զի՞նչ է այդ. եւ ասաց այս մարմին եւ արիւն Աստուծոյ իմոյ է, որ մեռաւ վասն իմ. եւ ապա նեղեցաք զնա եւ կերաւ զամենայն. յետ այնորիկ սպանաք զնա եւ բացեալ զփոր նորա ոչ ինչ գտաք. եւ եղեւ այս յերկիրն Մնդուրին որ այդպէս խոստովանին. եւ ես յոյժ եմ հիացեալ. քանզի հարցաք ասեն ցքահանայն թէ հոգեւո՞ր է կերակուրդ թէ մարմնաւոր. եւ նա ասաց հոգեւոր . եւ ճշմարիտ ասաց։
       Արդ ես այնմ վկայեմ իրաւացի գոլ, եւ այսպիսի բանք ոչ ի նմանէ, այլ յԱստուծոյ ազդմանէն, որպէս Փարաւոնին, եւ Նաբուգոդոնոսորայն եւ Բաղաամուն։ Վասն որոյ պատուեաց մեծարեաց զմեծ կաթուղիկոսն Հայոց եւ զպատրիարքն եւ զսուրբն Սեւերոս. եւ լուաք թէ մկրտել ետ զորդին իւր, եւ ետ սան հայրապետին Հայոց. եւ զաշխարհն Պարսից յանձն արար նմա խնամել զՔրիստոնեայսն որ անդ, ձեռնադրել անդ եպիսկոպոս եւ քահանայս։
       Եւ այսպէս Աստուած զփառաւորիչս իւր փառաւորէ։
       Ասացից եւ վասն Աթանասայ պատրիարքի եւ Սեւերոսի եղբօր նորա, թէ ո՞րպէս եղեւ ընտրութիւն սոցա, եւ կամ ուստի՛ էին։
       Այր մի էր ի Սամոստիայ երկիւղած ի Տեառնէ, որ մեռաւ եւ եթող զասացեալսդ Աթանաս եւ Սեւերոս փոքր մանկունս ընդ մօրն , որոյ Մանիա էր անունն. որ սպասաւորէր զամենայն ինչս իւր աղքատաց. եւ ետ զմանկունսն Աստուծոյ նուէրս, եւ սնուցանէր զնոսա աղօթիւք եւ հաւատովք եւ յուսով մեծաւ. զի յորժամ արտաքոյ տեսանէր եպիսկոպոսս եւ միակեացս եւ քահանայս առաջի անկեալ հայցէր աղօթս եւ ասէր. կնքեա զիս խաչիւ, եւ ինքն տարածէր զթեւսն, եւ որպէս զգոյաւոր իրք ծրարէր եւ տարեալ թափէր ի գլուխս տղայոցն, կոչելով զնոսա առ ինքն. եւ հարցանէին տղայքն զի՞նչ է այդ մայր. եւ նա ասէր օրհնութիւն է այս որդեակք, զոր առի ձեզ ի սրբոց (Աստուծոյ ) առէք պահեցէք երկիւղիւ Տեառն։
       Եւ ետ զնոսա ի դպրոց. եւ յետ սակաւու ի վանս սրբոյն Յովհաննիսի. եւ ի կատարման հասակի նոցա ետուն Աթանասայ ուղտս բերել նոքօք զպէտս վանացն։
       Յաւուրսն յայնոսիկ կատարեցաւ պատրիարքն ուղղափառաց. եւ ժողովեցան ի վանսն հռչակաւոր բազմութիւն եղբարց յՌուծափայ վանք կոչեցեալն. զի ընտրութեամբ ըստ Աստուծոյ կամացն դիցեն պատրիարք. եւ ընտրեցին արս երիս, եւ գրեցին զանուանս նոցա յերեք թուղթ . եւ ի թուղթ մի զՔրիստոս անունն. եւ եդին զնոսա ի մէջս գնդեալ մոմոց եւ ծածկեցին. եւ արարեալ հսկումն՝ եդին ի սեղանն, եւ մատեաւ եւ ի վերայ պատարագ. եւ յետ պատարագին առին զմի ի մոմոցն եւ բացին. եւ ահա Քրիստոսի անուն էր. եւ ընտրեցին երեք այր այլ եւ նոյնպէս արարին. եւ դարձեալ եկն Քրիստոսին. եւ փոխեցին երեք այլ եւ արարեալ զարժանն, եկն նոյնպէս Քրիստոսի անունն. եւ գիտացին թէ ոչ ընտրեաց ի նոցանէ Տէր. զի զՔրիստոսին վասն այնորիկ գրեն. որ թէ յերեք անունէն միոյն անունն գայ, մի այլ առնուն ի մոմոցն, թէ Քրիստոսի անունն գայ՝ ապա է ընդունելի. զի Քրիստոս վկայեաց նմա։ Իսկ թէ այլ մարդոյ անուն գայ յերկուցն որ կան ի տեղն՝ չէ ընդունելի, զի Քրիստոս ոչ վկայեաց. եւ թէ միայն Քրիստոսին գայ զառաջինն, երեւի թէ Քրիստոս միայն է Քահանայապետն. յընտրելոցն չէ ոք արժանի։
       Իսկ ապա երեք այլ զկնի միմեանց հսկեցին եւ լացին առաջի Աստուծոյ. եւ երեւեցաւ Քրիստոս ի վերայ սեղանոյն եւ ասէ. վաղիւն ընդ բանալ դրանն առաքեմ առ ձեզ այր մի Աթանաս անուն, նա է արժանի. եւ գնայ նա ուղտիւք, եւ այդ նշանակ ձեզ. որպէս եւ եղեւն իսկ։
       Եւ խնդաց բազմութիւնն. եւ սպասեցին իրացն նոյնպէս աղօթիւք, եւ ի ժամ առաւօտուն կայր առ դրանն. եւ հարցեալ զանունն, զուարճացան եւ բազում աղաչանօք եւ երկիւղիւն Աստուծոյ ածին ի հաւան եւ ձեռնադրեցին. եւ յետ ձեռնադրութեանն ելաց առաջի նոցա եւ ասէ։
       Սիրովն Քրիստոսի աղաչեմ զձեզ ծածկեցէք զբանդ, եւ թոյլ տուք իմով հանդերձիւս երթալ ի վանս իմ եւ լնուլ զտարին իմ. զի մօտ է ժամանակս, եւ արարին այնպէս։
       Եւ ոչ ծածկեցաւ յետ այնորիկ. եւ խնդրեցին զնա եւ գտին. եւ հռչակեցաւ անուն նորա մեծամեծ նշանօք, եւ եղբայր նորա եղեւ այր սուրբ եւ սքանչելի. յաղագս որոյ յոյժ սիրեցեալ եղեւ. յաշխարհէն Հայոց ի մեծամեծաց եւ ի փոքունց։
       Այլ Հերակլեայ ի քսան եւ մի ամին Խոսրովու Պարսից արքայի թագաւորեալ առաքեաց առ նա եւ ասէ. արա ընդ մեզ խաղաղութիւն. եւ այդրէն դարձո առ քեզ զզօրսն քո. զի մեռաւ Փոկաս սպանողն Մօրկայ. եւ մեք ոչ ինչ մեղաք քեզ։ Եւ ոչ անսաց Խոսրով։
       Այլ ել նա ի բանի անդ եւ եկն ի Կեսարիա Հայոց ի յամրութիւն զօրաց իւրոց. եւ կոտորեաց զհազարս հազարաց, եւ բիւրս բիւրուց եւ դարձաւ։
       Իսկ Շահրպարզն ի չորրորդ ամին Հերակլեայ հնազանդեաց զԴամասկոս Պարսից. եւ ի գալ տարւոյն զԳալիլիա. եւ ի վեցերրորդ ամին Հերակլեայ առ զԵրուսաղէմ, եւ սպան ի նմա իննսուն հազար անձինս եւ գերեաց զայլսն Հրէիցն ոչ մեղանչելով զառաջինն. վասն որոյ սակաւ գնոյ առեալ ի քրիստոնէիցն սպանանէին բայց զկնի ջնջեաց զՀրեայսն յԵրուսաղեմէ եւ յամենայն սահմանաց նորա. եւ առեալ Շահրպարզն զխաչն Քրիստոսի զմասն բաժնի Անտիոքու, զոր տարեալ էին յԵրուսաղէմ. եւ առաքեաց զնա ի Պարսս առաքելով ընդ նմա զԶաքարիա պատրիարքն Երուսաղեմի ի պատիւ խաչին սպասաւոր նմա։
       Եւ զկնի ամի միոյ չոգաւ յԵգիպտոս եւ առ զնա. եւ հնազանդեաց զամենայն Լիբիա Պարսից մինչեւ ցՔուշանս։
       Եւ ի նոյն ամի առաքեաց Խոսրով զՇահէն զօրագլուխ իւր, որ եկն ի Կիւլիկիայ եւ առ զնա. եւ ծանր աւարաւ դարձաւ ի Պարսս, մինչեւ տանել նմա սիւնս կճեայս եւ անօթս պղնձիս։
       Իսկ Հերակլ զԿոստանդին որդին իւր անուանեաց Օգոստոս, եւ առաքեաց ընդդէմ զօրացն Պարսից. եւ ոչ վստահացաւ պատահել նոցա, եւ դարձաւ անդրէն։