Ժամանակագրութիւն (1870)

ԳԼՈՒԽ ԻԹ. Նորին տեառն Միխայելի յաղագս քահանայական կարգաց թէ ուստի առնու զսկիզբն։
       Սկիզբն քահանայութեան շնորհի է անժամանակն Աստուած, որպէս եւ ամենայն բարեաց. քանզի ամենայն տուրք բարիք եւ պարգեւք կատարեալք ի վերուստ անտի իջեալ են առ մեզ ի Հօրէն լուսոյ. որոյ առաջին եւ անդրանիկ է յայլսն պարգեւքս այս քահանայական. զարդ, զոր ինքնութեամբ եւ անսկզբնաբար ունի զնա ապէնիազն Աստուած. ոչ յումեքէ առեալ եւ ոչ զոք ունելով վերագոյն ինքեան՝ որով քահանայեսցէ եւ փառաւորեսցէ. եւ վասն այնորիկ ոչ է ի ներքոյ հարկի միայն նորա քահանայութիւնն, այլ բաշխելով եւ բաժանելով զպարգեւսն իւր, է նա քահանայ։ Համարձակելի է մեզ ի ծանօթութենէ գրոց ասել զամենասուրբն Հայր Աստուած՝ քահանայեալ յանհասական ծնունդն Որդւոյ եւ յանթարգմանելի եւ յանհատաբար բղխումն Հոգւոյն սրբոյ , անժամանակ անսկզբնապէս անախտաբար եւ առանց միջնորդի յէութենէ եւ ի բնութենէ իւրմէ. անձինք եւ երեսք ծանօթականք Որդւոյ եւ Ելողի կատարելապէս իմացեալք, եւ մնացեալք ի նոյն բնութեան եւ յէութեան եւ յաստուածութեան եւ ի զօրութեան եւ յանմահական մշտնջենաւորութեան, ի մի կամս եւ ի մի իմաստութիւն եւ ի մի գործ եւ ի մի ճոխութիւն եւ ի մի թագաւորութիւն եւ ի փառս կացեալ յաւիտենիւ իւրով, անզատապէս բաժանեալ եւ անխառնաբար միաւորեալ. այս է առաջին եւ անստացական ի բնութենէ քահանայութիւն վերագոյն եւ աննուաստ եւ ազատ քաւչապետութիւն։
       Իսկ երկրորդ քահանայագործութիւն սկսանի առ զօրս լուսեղինացն դասուց յՈրդւոյն եւ ի Հոգւոյն, գոյացութեամբն երկնի՝ որ բնակութիւն է նոցա եւ խորան անձեռագործ բանիւ կատարեալք եւ հոգւով լցեալք. ըստ վկայութեան գրոց թէ «Բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան, եւ հոգւով բերանոյ նորա ամենայն զօրութիւնք նոցա» բնութիւնք անմարմինք եւ անմահ կենդանիք մշտաշարժք ի բարիս եւ անշարժք ի չարիս. եւ թէ հեղգաշարժս ասել յաջողակ թուիցի ումեք յաղագս խաւարեալ արուսեկին, զոր ասեն առաջին եւ վերագոյն ամենայն դասուց զնա գոլ. եւ յաղագս այնորիկ հպարտացեալ աստուածանալ կամէր անձամբ. որ է առաջին ցաւ մտեալ ի կամս բանաւորաց. եւ այլքն զի կան եւ մնան, քանզի մի քան զմի խոնարհ տեսանէին զինքեանս, եւ այն արգելոյր զախտն. եւ այլ եւս զի խրատեցան առաջին հիւանդովն եւ կան ի յողջութեան. եւ դարձեալ զի արդ տեսանեն զՈրդի մարմնովն, եւ երկիւղ երեւեցելոյն պահէ զնոսա անախտս, որպէս առնէր տնտեսութիւնն զանհոգութիւնն. նախ քան զմարդեղութիւնն տուաւ նոցա շնորհ եւ աստիճան փառաց. այն՝ զոր Դաւիթ ասէ ՙո՛ արար զհրեշտակս իւր յոգիս եւ զսարկաւագունս իւր հուր անկիզանող՚ եւ դարձեալ ասէ ՙօրհնեցէք զտէր ամենայն հրեշտակք նորա հզօրք զօրութեամբ սարկաւագունք կամաց նորա եւ բանի նորա՚. եւ այս է գործ նոցա օրհնել զԱստուած եւ փառաւորելն զնա ըստ Եսայեայ եւ Եզեկիելի։ Այլ եւ առաքինի սպասաւորութիւն, այսինքն ի սարկաւագութիւն այնոցիկ որ ժառանգելոց են զփրկութիւն. եւ են բաժանեալք յերիս երրեակս դասուց կարգաւ. ի կայանին առեալ զփառս եւ զիշխանութիւն վարդապետութեանն, զոր դայեկաբար խնամեն առաջինքն զերկրորդսն իմանալի կերակրովք սնուցանելով յաճախումն աստուածային հանճարոյն. զոր առնուն առաջինքն ի բացեալ նոցա լուսոյն անճառելւոյ Երրորդութեանն ըստ չափոյ կարելի բնութեան նոցա տարողութեանն. եւ անծերանալի կենօք սարկաւագեն Աստուծոյ ի նմանէ զօրացեալք տալով առաջնոյն ի միջինն. եւ միջինն ի վերջինն անցուցեալ եւ ի յԱստուած դարձուցեալ զնոսա կատարեն զզարդն երկնից։
       Եւ քանզի առաջինն գեղեցկապէս ունէր խորան լուսեղէն հրեղինօք լցեալ պաշտօնէիւք անճառելի փառօք, եւ անթուական բազմութեամբ եւ անքանակ բարձրութեամբ։
       Երկրորդ ապա տպաստեղծէր բանիւ հաստակառոյց հիմամբ եւ աննեցուկ ձեղուամբ կառուցեալ խորան խորհրդական եւ յոքնաժողով եկեղեցի՝ յնիւթականն զայս աշխարհ. որոյ իշխան եւ գլուխ կազմէր զԱդամ տալով նմա շուք քահանայութեան, որ է գեղ պատկերի իւրոյ. եւ դնէ զնա ի լուսընկալ բեմի բարձրացելոյ արեւելեան մասինն յարազուարճ դրախտին փափկութեան, ի յարացոյցն հոգեւոր եւ անթառամ իմաստութեանն Աստուծոյ. զոր հոգիացոյց զնա փչմամբ հանճարոյն, զի այնու քահանայասցի Աստուծոյ մշտնջենաւորին մշտնջենապէս. եւ այնու օրինակաւ էջ շնորհն քահանայութեան ի ներքին բանականքս ընդարձակեալ. որով շնորհիւ օժանդակեալ (Ադամ ) կոչեաց զանուն արարչին իւրոյ Աստուած, որ է ածիչ ի գոյութիւն յանգոյից. եւ տեսեալ զզօրս արարչին իւրոյ, ընդ նմա անուանեաց զնոսա հրեշտակս որ է բանատարս. զի տանէին առ նա բանս. եւ ապա ամենայն շնչոյ կենդանւոյ կոչեաց անունս յարանունաբար որ կան մինչեւ ցայսօր ժամանակի յիշատակ իմաստութեանն արմատոյն մարդկութեանս, եւ շնորհի քահանայութեան նորա ի փառս տուողին Աստուծոյ։
       Իսկ եթէ զի՞նչ է քահանայութիւն , ասասցուք։
       Քահանայութիւն կարգ է բարձր, եւ աստիճան սուրբ. որով բարձրանայ առ Աստուած ըստ կարի եւ լինի վերագոյն քան զամենեսեան որոց քահանայն է, եւ է միջնորդութիւն բարձրութեան եւ նուաստութեան որ բերէ ի վայր եւ տանի ի վեր. եւ ոչ ոք անձամբ կարէ առնուլ զքահանայութիւնն, որպէս ասէ սուրբն Պօղոս. այլ կոչեցեալն յԱստուծոյ. եւ է նա շնորհ աստուածեղէն սուրբ որ ասէ ցքահանայսն. ՙսուրբ լերուք զի ես սուրբ եմ, եւ ի սուրբս բնակեմ՚. եւ բնակէ յարժանաւորսն այսպէս. որպէս լոյս ընդ յօդ եւ հուր յերկաթ միանալով. եւ ներքուստ ի ներքս խօսի զկամս Աստուծոյ . եւ դնէ ի սրտի զփականս արքայութեան, եւ զբանալի դրանն երկնից, եւ մտին առ Աստուած. եւ կոչի նա ծնողութիւն երկրորդ եւ անախտ երկունք. եւ ասի դաստիարակութիւն անապական սննդեան։ Եւ ըստ մերում լեզուիս Ասորւոց քահանայն Փարթամ թարգմանի . այսինքն երկնաւոր հարստութիւն, անմահական գանձուն պահուստ եւ բաշխումն. եւ ըստ Հայկական բառին քաւիչ ստուգաբանի կամ հարկանող. որ է վրէժխնդիր չպահողաց պատուիրանին Աստուծոյ, եւ ոչ անձին. որպէս Փենեհեսն այն եցոյց զնախանձն Աստուծոյ։ Եւ ըստ այլում կոչման նմանութիւն բարեբախտիկ փառաց՝ որ է Աստուծոյն. որ է սկզբնատիպ անստացական քահանայութեամբ պարգեւք առողացն. որոց առաջինքն հանդիպին կուսական եւ անապական բնութիւնք հրեշտակաց. եւ երկրորդ՝ բաշխեցաւ նախաստեղծն մարդոյն մարմնոյ եւ արեան վիճակելոյ. ուստի եւ մարդասէր կոչեցաւ տուողն . բայց զի անարատից վայել է աստիճանն տուաւ յանմեղութեանն, եւ ի մեղանչելն նուազեցաւ շնորհն. թէպէտ եւ ոչ ամենեւին բարձաւ ի նոյն ասացեալ մարդասիրութենէն մինչեւ ի լրումն աւուրց լցաւ։
       Դարձեալ յորժամ յուզեալ ի խնամոց իւրոց եղեւ մարդ մարդասէրն Աստուած , եւ այսրէն դարձոյց յիշեցուցանելով ի վերնատանն զփչումն առաջին. եւ լանզի բնաւին ոչ բարձաւ շնորհն պատուիրանազանցութեամբն Ադամայ ի բնութենէս. ցուցանէ քեզ Աբել արդար որդին Ադամայ մեղաւորին. որ եւ քահանայական օրինօք հրէականին մատուցանէր Աստուծոյ յանբանիցն պատարագս. եւ մեծացեալ ի նա շնորհին մատեաւ անձամբ պատարագ Աստուծոյ, անարժան ձեռօք յօրինակ Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյ, պիղծ քահանայիւն նուիրեալ եւ ողջակիզեալ։ Սակայն Կային անկաւ ի շնորհէն զոհիւն իւրով յօրինակ այնոցիկ, որք զտէրն պատարագեցին Ղեւտացիքն, եւ անկան ի քահանայութենէն զոհիւքն իւրեանց եւ որդւովք, նման Կայենի տարագրելոյ ծննդովք իւրովք յերեսաց Աստուծոյ եւ յազգէն Ադամայ, անօթն վնասակար ոչ յաջողեալն ի տան Աստուծոյ. որպէս եւ այժմ անարժան քահանյք անկեալ լինին յեկեղեցւոյ եւ ի ժառանգութենէ. զոր եւ Հեղի օրինակեաց. քանզի եբաց նախ զդժոխս եւ լայնեաց զոտն մահու, եւ արբոյց երկրի դառնագոյն ջուր. ուստի աճեցոյց զփուշս եւ զտատասկս եւ արգել զառատութիւն ցորենոյ եւ գինւոյ։
       Սակայն էանց պարգեւքն այն ի յԵնովս, որ զյոյսն պատարագեալ Աստուծոյ, էառ վստահութիւն կոչել զՏէրն անուն օգնութիւն անկեալ ազգին։ Իսկ զանարժանիւքն զանց արարեալ քահանայական պատուոյն երեւեցաւ յԵնովք, որ յաւել ի յոյսն Ենովսայ զպահս եւ զաղօթս, պատարագելով Աստուծոյ զամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ, հաշտեցոյց զԱստուած ընդ բնութեանս կործանելոյ. եւ ըստ խնդրելոյն Ենովքայ օգնեաց եւ էառ զքահանայն արժանաւոր ի դրախտն, ուստի ել անարժանն. եւ յոյս ետ նովաւ անմահութեան կենաց մահակուլ ազգիս. եւ կայ եւ մնայ քահանայ միշտ ի Տէր Ենովք, հաճեալ ընդ նա Աստուծոյ։ Իսկ յետ նորա դարձեալ ծածկեցաւ ի մեղաւորացն եւ ծաղկեցաւ յարդարն Նոյ փառքս այս. որ եգիտ զշնորհս զայս յԱստուծոյ ըստ վկայութեան գրոցն. քանզի պատարագէր Աստուծոյ զսրբութիւն կուսութեանն ամս հինգ հարիւր, խնդրելով ի Տեառնէ զի պակասեսցին մեղք յաշխարհէ, եւ ամբարիշտ մի՛ եւս գտցի ի սմա. եւ լուաւ նմա Աստուած եւ ջնջեաց զյանցաւորս յանցանօքն իւրեանց, զի մարմինք եղեն. եւ ոչ ետ նոցա Աստուած հոգի քահանայութեան եւ եթող զՆոյ եւ զարդարութիւն իւր միայն, որ եւ յետ ջրոյն դարձեալ մատուցանէր զՀաբելին պատարագ ի հոտ անուշից Տեառն Աստուծոյ. որ էր ստուերականն ի գոլորշի հոտոյ եւ ոչ յարդիւնս իրաց կատարեալ կերակրոց. որ էր փրկութիւնն մեր զոր կատարեաց Տէրն մեր. եւ հոտն այն վարքն էր արդարոցն եւ ոչ ճենճեր ճարպոյն. եւ յետ այնորիկ ամփոփեալ շնորհին ի կռապաշտիցն՝ ցուցաւ ի Յովբ սքանչելին յորդւոց անտի յԵկտանայ. եւ թէ որպէս այլք ասեն՝ Յեսուայ. որ աւուր աւուր մատուցանէր ըստ թուոյ որդւոցն պատարագ Աստուծոյ, յորոց վերայ եւ զկիրս փորձութեանցն համբերութեամբ. եւ յետ փորձութեանն մատոյց ի հաշտութիւն բարեկամաց պատարագս յանասնոցն։ Իսկ յառաւելուլ արդարութեանն եւ ի յաճման հաւատոյն Աբրահամու բացափայլեաց պարգեւք աստիճանին ոչ միայն յԱբրահամ եւ յորդիսն իւր, այլ եւ ի Մելքիսեդեկ որ եւ գերեզանցեալ գտաւ քան զամենեսեան. զոր եւ գիրն յայտնապէս կոչէ զնա անուամբ քահանայ Աստուծոյ բարձրելոյ որ բարձր քան զբնաւ արդարոցն ցուցեալ խորհուրդս. զոր Պօղոս խոստովանի ածելով զնա ամենեւին օրինակ մեծին եւ ոչ մասամբ, որպէս զայլսն. որ եւ զտիպն ճշմարտութեան մատուցանէր Աստուծոյ պատարագ հաց եւ գինի. զոր եւ Աբրահամու ընծայէր եւ օրհնէր զնա յԱստուծոյն բարձրելոյն. որ եւ ասեն զսա յորդւոցն Քամայ, որոյ ազգ եւ հայր եւ մայր ոչ գրեցաւ եւ ոչ պատմեցաւ յօրինակ Տեառն իւրոյ։
       Բայց որպէս ասէ սուրբն Եփրեմ յազգէն Սեմայ էր, անունն Սէմ. որոյ երեւեալ Աստուած փոխեաց զանուն նորա Մելքեսիդեկ, որ է թագաւոր արդարութեան անհայր անմայր ոչ մարդն, այլ անունն Մելքիսեդեկ ոչ ունի հայր եւ մայր. քանզի Իսրայէլ եւ Մելքիսեդեկն պարգեւ Աստուծոյ են՝ հայր եւ մայր ոչ ունին. իսկ Սեմն եւ Յակովբն ունին ծնողս որ զայն կոչեցին նոցա անուանս։
       Իսկ Աբրահամ յօրինակէն Տեառն մերոյ օրհնեցաւ եւ եղեւ քահանայ, եւ զորդին մատուցանէր Աստուծոյ զհօրն երկնաւորի բերել զնմանութիւն, տալով զմիածին ի փրկութիւն աշխարհի։ Եւ Սահակ անձամբ անձին լեալ մատուցիչ ընդ հօրն որպէս եւ Քրիստոս ի հօրէ եւ յինքենէ մատեաւ, եւ զերկիւղն միշտ այլովք ընծայիւք մատուցանէր Աստուծոյ. եւ զնոյն շնորհ յինքն ձգեալ Յակովբ յօրհնութենէն հօրն, զոր առեալ երթայր յԱսորիս, եւ տեսանէր զխորհուրդ եկեկեղւոյ. եւ կոչէր զտեղին տուն Աստուծոյ եւ օծանէր. եւ ի դառնալն պատարագ մատուցանէր Աստուծոյ ըստ ուխտին իւրոյ։
       Այլ եւ Յովսէփ ընկալաւ զշնորհս զայս խորհրդով տեսլեամբ երազոյն, եւ իջեալ յԵգիպտոս որ է Մծրային, այսինքն Մսր, եւ զողջախոհութիւնն մատուցանէր պատարագ Աստուծոյ. եւ յայնմհետէ իմաստասիրէր քահանայական շնորհիւն, եւ փրկէր հացիւ զԵգիպտոս։ Իսկ յորմէ հետէ մտին որդիքն Իսրայելի անդ, մինչեւ յելսն, ոչ վկայի թէ մատոյց ոք պատարագ Աստուծոյ կամ քահանայացաւ. զի Մսրն կոչի մեղք. եւ ի մէջ մեղացն սովորեալք նոքա ոչ լինէր հնար պատարագել Աստուծոյ. իսկ երեւեալ շնորհացն երկնաւորաց եւ ի քաւութիւն մեղաց նոցա յորդեաց պարգեւացն Աստուծոյ առատութիւնն եւ մեծարեաց ողորմութիւնն Աստուծոյ զամենայն ժողովուրդն. քանզի քաւեցան նոքա դառն տանջանօք աղիւսագործութեամբն. վասն որոյ արժանացեալք առ հասարակ քահանայական պատւոյ, պատարագեաց իւրաքանչիւր ոք զգառն զատկին, տպաւորելով զշնորհսն որ տուաւ գառամբն Աստուծոյ լրման աշխարհի, բառնալով զմեղս բազմաց. այն որ ի մէջ մեղաւորաց զենաւ եւ ի մէջ դժոխոցն արար փրկութիւն արժանաւորացն. ուստի ոչ ինչ օգտեցան խաւարեալքն սրտիւք այսու պարգեւօք. անցին ընդ յանդունդս, որպէս ընդ անապատ. եւ կերան զհաց քահանայական յանապատին յորմէ տանջեցան աններելի ախտացեալքն եւ տրտնջողքն անհաւատութեամբ, եւ ապրեցան սակաւք ի բազմացն։
       Իսկ ի յութսուն եւ հինգ ամին Մովսիսի ընկալաւ Ահարոն զպատիւ քահանայութեանն յԱստուծոյ կոչեցեալ. եւ ի նմանէ առին որդիք նորա եւ մատուցին յաճախապէս շնչաւորս եւ անշունչս, զի տաղտկասցին եւ ձանձրասցին զանշահաւորն միշտ մատուցանելով, եւ կարօտասցին օգտակարին. եւ շնորհապարտք լիցին համառօտ եւ ձրի փրկողին. եւ թէպէտ ստուեր էր՝ սպան զմոռացկոտս զՆաբաթ եւ զԱբիութ՝ որ երկրորդ անգամ ծխեցին խունկս, եւ այն օտար հրով. զոր միանգամ օրէն էր ծխել սեղանոյն հրով քահանայապետին Ահարոնի, եւ ոչ երկրորդացն. եւ զայն կատարեալ էր հօր իւրեանց ի ժամու իւրում։
       Արդ կեցեալ Ահարոն յիւրում քահանայութեանն ամս երեսուն եւ ութ՝ կատարեցաւ. թողեալ զքահանայութիւնն Եղիազարու. որ եւ պաշտեաց զնա ամս քառասուն, փոխեաց զան Փենեհէս ամս ութսուն, նախանձաւորն Աստուծոյ. որ սուրբ ձեռօք զարժանաւոր զոհն մատոյց Աստուծոյ ի պիղծ կենդանեացն ի գարշելի խորանին զԶաբրի եւ զՔասբիք։ Յետ սորա այլ զԱբիովթ եւ մեք զԵսու ասեմք, ոչ Նաւեայն՝ ամս տասն եւ եւթն կալաւ զքահանայութիւն։ Զկնի նորա այլք զԲորքի, եւ ըստ մեզ՝ Աւաքի ամս վաթսուն. եւ էր յաւուրս Բարակայ։ Յետ սորա Ոզիա ամս քսան եւ երկու. եւ ապա Զարեհ ամս յիսուն եւ երկու. եւ է սա եւթներրորդ յԱհարոնէ։ Եւ ապա Մարու ամս յիսուն. ապա Աքիտոբ ամս քսան . յետ սորա Սադովկ ամս քսան. ապա Աքիմաս՝ ամս քսան երկու. յետ սորա Հեղի եւ որդիք իւր ամս քսան. այլք քառասուն ասեն։ Սամուէլ՝ ամս քառասուն. Աքիմելէք՝ զոր սպան Սաւուղ յիսուն եւ հարիւրովք ի Բեթնաբսա քաղաքագեղի. ապա Աբիաթար՝ որ զկնի Դաւթի շրջէր. եւ է սա եւթնեւտասներորդ յԱհարոնէ. ապա Աքիտովբ. եւ յետ նորա Սադովկ զոր ասեն այլք՝ զայլ ոմն։ Այլ եւ ի Դաւիթ ցուցաւ եռակի շնորհն որ տուաւ Ադամայ այսինքն քահանայութիւնն թագաւորութիւնն եւ մարգարէութիւնն . զի նախնի Քրիստոսի եղեւ եւ նշանաւոր յամենայն Իսրայելի. զի թագաւոր էր եւ մարգարէ, յայտնի է. բայց թէ քահանայութեան շնորհի եհաս, ասասցուք այն՝ զի եկեր զհացն առաջաւորութեան զքահանայականն. եւ Տէրն ստուգեաց զբան պատմութեանն որ կայ ի գիրս թագաւորացն Իսրայելի։ Բայց եւ զայս եւս գիտացաք, եթէ էառ զեպուդն զծածկոյթս սեղանոյն արկաւ զիւրեաւ, եւ եհարց զՏէր. զի երկեաւ վասն քահանային եւ ոչ ետ նմա հարցանել զի երդնուցու սուտ, եւ կամ ասելով զճշմարիտն մեռցի . այլ ինքն եհարց եւ ոչ մեղադրեցաւ. զի հայրն Քրիստոսի ոչ էր պարտ թէ մտցէ ընդ օրինօքն իբրեւ զծառայ։ Այլ եւ կարգեաց քսան եւ չորս դասս սաղմոսաց. եւ երգել հրամայէր երիցս յաւուրն յերրորդ ժամուն եւ վեցերրորդն եւ յիններրորդն . զոր եւ արդ իսկ կարգեալ ունիմք ի սուրբ եկեղեցիս։
       Զկնի Սադովկայ շփոթեալ ցուցանեն ամենայն պատմութիւնք զոճ քահանայութեանն։ Այլ մեք աշխատեալ գտաք. թէպէտ ոչ զքանիս ամացն՝ այլ զկարգն ստուգիւ զոր գրեմքս։ Զկնի Սադովկայ՝ Ազարիայ. Սողոմ. Մուսիա. Ելեկիա. Սիրիա. Լազարիա. Սադովկ. Աբիմելեք. Ասադովկ. Սադովկ. Ազարիա. Ահիմէէս. Աքիմելէք. Իյադա. Իսադակ. Յեսու. Իսիյուդ. Եղիսէ. Սողոմ. Յովիդա հայր մարգարէի. Մանասէ. Ամովսիա. Ազարիա. Մնասիա. Շմաւոն. Մերարի. Յովսադաք. Ազարիա, որ յանդիմանեաց զՈզիա թագաւոր. ոմանք ասեն թէ սա է Զաքարիա որդին Բարեքեայ որ վասն յանդիմանութեան թագաւորին սպանաւ ընդ մէջ տաճարին եւ սեղանոյն։ Ինադաւ. Ուրիայ. Յովհաննէս . Անդիմաքոս. Ոնիա. Ելեկիա. Շմաւոն. Սիմէոն, ոմանք զսմանէ ասեն բազմակեաց եղեալ եւ գգուեալ զՔրիստոս գրկօք. Ամարիա. Ազարիա, սա նախ քան զաւերն Երուսաղեմի գերեցաւ. եւ եկեալ ի Սամարիա հրամանաւ Շաղմաշայ թագաւորին դնէր օրէնս եւ տայր նոցա զհինգ գիրքսն Մովսիսի. Ամուրիա. Աքիտա. Սադովա. Քեղկի՝ հայրն Երեմիա մարգարէի, որ եգիտ զերկրորդ օրէնսն. Ուրիա որդի Սամեայ քահանայ եւ մարգարէ, զոր սպան Յովակիմ արքայ. Սարրի. Յովսեդէկ, որ գնաց ի գերութիւն ի չորրորդ գերութեանն Յուդայի ի վերջնումն՝ յորում բարձաւ թագաւորութիւնն։
       Իսկ քահանայութիւնն ոչ բարձաւ ի գերութեան անդ. թէպէտ ոչ գոյր տաճար եւ սեղան, մասնաւոր ինչ առնէին քահանայագործութիւն. զի մի՛ շիջցի շնորհն այն մինչեւ ի գալ առաջնոյ քահանային, որ է Տէր մեր Յիսուս. զի ինքն իցէ առաջին եւ կատարումն. որ ասաց ես եմ այբն եւ ես եմ քէ։ Զկնի եւթն ամի գերութեանն սպանին զՅովսեդէկ քահանայապետ, եւ ութսուն իշխանս երեւելիս ընդ նմա ի տանէն Յուդայ. զՇիրիա. եւ զՍոփոնիա. եւ զԻսու որդին Յովսեդեկեայ. զի տակաւին յԵրուսաղէմ էր, ածին զնա ի Բաբելովն զկնի մահուան հօրն. բայց ոչ սպանին զնա. եւ ի դառնալն ի գերութենէ Հրէիցն, արձակեցաւ եւ եկն ընդ Զօրաբաբելի յԵրուսաղէմ. եւ էր քահանայապետ վկայութեամբ աստուծոյ ի մարգարէս վասն նորա խօսեցեալ։ Եւ յետ նորա Յովակիմ որդի նորա. յաւուրս սորա շինեցաւ տաճարն. Եղիաս որդի Յովակիմայ. Յովդայ՝ որդի Ասիբայ. Յովահննէս՝ որդի Յովդեայ. Յուդա որդի Յովհաննու, առ որով Աղեքսանդր, որ զԱղեքսանդրիա շինեաց եւ եկեալ յԵրուսաղէմ Աստուծոյ երկրպագեաց եւ պատարագեաց. բայց գտի զանուն այսր քահանայապետի Անդրոմաքոս եւ ոչ Յուդայ ի ստոյգ օրինակս, զոր սպանին Սամարացիքն. Ոնիա որդի Ադդեայ. Շմաւոն որդի նորա. Եղիազար եղբայր նորա։
       Զեղբայր սորա զՇմաւոն պարտ է ասել, որ եբարձ զՔրիստոս. քանզի առ Եղիազար առաքեաց Պտղոմէոս, եւ խնդրեաց զգրեանն եւ զթարգմանիչսն, յորոց միննն եղբայր սորա էր. որ եկաց երկու հարիւր յիսուն եւ վեց ամ։ Մանասէ. Ոնիայ՝ որդի Շմաւոնի եղբօր Եղիազարու. Յովսեպոս. Շմաւոն՝ հայրն Յեսուայ որ Սիրաքն կոչեցաւ. բայց ասեն զՅեսու Սիրաքայ թէ որդի կոչի կապելոյն. զհայր սորա հրաման ասեն առեալ ի Հոգւոյն չտեսանել զմահ մինչեւ տեսցէ զՕծեալն Աստուծոյ։ Ոնիա՝ առ որով Անտիոքոս պաշարեաց զԵրուսաղէմ. եւ առաքինացան բազումք. որ զկնի տուաւ քահանայութիւնն Յեսուայ, որ Յասոնն կոչեցաւֆ եղբայր Ոնիայ. եւ դարձեալ առեալ ի նմանէ ետուն յՈնիայ՝ որ Մենաղոսն կոչեցաւ։ Յետ որոյ Յակիմոս ոմն առնու կաշառօք որ չէր յազգէ քահանայութեանն. վասն որոյ Ոնիա՝ Մենաղեայ որդին չոգաւ յԵգիպտոս, եւ շինեաց անդ քաղաք զԱմուպօլիս. եւ ի նմա տաճար նման տաճարին Երուսաղեմի յորում աւուրս առաքինացաւ Մատաթէ ի Մուդդիմ որդւովք իւրովք. եւ Յակիմոս սատակեալ ի Տեառնէ, քահանայանայ Յուդա Մակաբէ որդի Մատաթեայ. որ եւ սրբեաց եւ նորոգեաց զտաճարն յետ երրորդ աւերմանն՝ եւ արար նաւակատիս։ Յետ սորա Յովնաթանէս եղբայր նորա, եւ սպանաւ ի Տրապոնեայ. ապա Շմաւոն եղբայր նորա եւ սպանաւ ի Պտղոմեայ . եւ յետ նորա Յովհաննէս որդին Շմաւոնի, որ կոչեցաւ Հիւրկիանոս. եւ յետ նորա Արիստաբուլոս եղեւ քահանայապետ եւ առ թագ եւս ի վերայ քահանայութեանն. եւ ի Յուդայէ մինչեւ ի սա էին զօրապետք եւ քահանայապետք. եւ ի սմանէ սկսաւ դարձեալ թագաւորութիւնն զկնի չորս հարիւր եւթանասուն եւ հինգ ամի բառնալոյն. եւ ի մի եկին երկու աստիճանքն զի եկեալ հասեալ էր միածինն որ էր ճշմարտութիւնն։ Սա կալեալ զթագաւորութիւն ամ մի, սպանաւ յեղբօրէն յԱնտիգոնեայ. եւ առ զիշխանութիւնն միւս եղբայրն Յովհաննէս, որ կոչեցաւ Աղեքսանդրոս. եւ յետ նորա կալաւ կինն իւր Աղեքսանդրիա զերկոսին աստիճանսն եւ անարգեցան Հրեայքն. որ եւ յետ այնորիկ ետ զքահանայապետութիւն Հիւրկիանեայ որդւոյ իւրոյ, եւ զթագաւորութիւնն միւս որդւոյն Արիստաբուլեայ. զոր եւ Պոմպէոս զօրավարն Հռոմայ կալեալ տարաւ ի Հռովմ, եւ կացոյց ի տեղի նորա զՀիւրկիանոս. եւ եկեալ զօրավարն Հայոց Բազափրան տարաւ զՀիւրկիանոս գերի եւ եդիր փոխանակ նորա զԱնտիգոնոս եղբայր նորա։ Իսկ Հերովդի երթեալ ի Հռովմէ էառ զթագաւորութիւնն եւ եկեալ յԵրուսաղէմ սպան զԱնտիգոնոս . եւ բարձան երկոքին աստիճանքն փառաւորք ի տանէն Հրէից։
       Քանզի եւ զկնի աւուրց եկեալ ի գերութենէն Հիւրկիանեայ սպան եւ զնա Հերովդէս։ Եւ ժողովուրդն ընտրեցին զԶաքարիա եւ զԱբիայ զի զմի ոք ի նոցանէ կացուսցէ Հերովդէս քահանայապետ. եւ կացոյց Հերովդէս զԶաքարիա քահանայապետ. բայց ոչ ետ նմա իշխանութիւն պատարագ մատուցանել. զի ոչ ունէր տալ նմա կաշառս։ Եւ զի ստիպեաց ժողովուրդն վասն հարկի երեւելի տօնին քաւութեան, եւ արար զպատարագս նոցա. եւ լուաւ զաւետիս ծննդեանն որդւոյ իւրոյ Յովհաննու։
       Եւ ի գալ ամին յետ ծնանելոյն Յովհաննու, լու եղեւ Հերովդի թէ կատարէ Զաքարիա զտօնս Հրէից պատարագօք, բարկացաւ եւ ետ սպանանել զնա ընդ մէջ տաճարին եւ սեղանոյն. եւ կացոյց քահանայապետ զԱնանիէլ. ապա զԶաքի. ապա զՇմաւոն, զոր ասացեալ եմք յառաջին գիրսն, եւ ապա զԱննա եւ զԿայիփա, ամի ամի փոփոխելով զնոսա կարասեաւ։ Եւ այսպէս կացին մնացին օծեալքն, մինչեւ եկն Օծեալն Աստուած։
       Եւ թէպէտ ջանային Հրեայքն պինդ ունել զօրէնսն. եւ անուանել քահանայս եւ քահանայապետս, այն յանդգնութիւն էր, եւ ոչ ըստ հրամանի օրինացն տուողին. որ սահման եդ նմա եւ ոչ անցանէր. այն զի ի ծննդեանն նորա բարձեալ էր ըստ Յակովբայ նահապետին, որ օրհնեաց զՅուդայ ի դէմս Աստուծոյ Բանին Օծելոյ, եւ եդ զվճիռ ժամանակին երեւման ինքնակալ իշխանութեանն, եւ բնաբար թագաւորութեանն անեզրականի եւ յաւիտենականի քաւչապետութեանն. որ ոչ ի մարդկանէ այլ ի հօրէ եւ յանձնէ է փառաւորեալ. այն որ ի մօտ եղեալ ի չարչարանս, զբարիսն զոր ետ Ադամայ զերեք աստիճանսն , որ է փառս Երրորդութեանն պարգեւեալ ի Հօրէ եւ յՈրդւոյ եւ ի Հոգւոյն սրբոյ թագաւորութիւն եւ քահանայութիւն եւ մարգարէութիւն, բաշխեաց զայն սուրբ Եկեղեցւոյ իւրոյ։
       Զթագաւորութիւնն առաքեաց Աբգարու արքային Հայոց եւ Ասորոց. այն որ նախ քան զչարչարանսն առաքեաց նմա հաւատ. եւ մեծարեաց զնա բաժանակից արքայութեան իւրոյ. եւ ընկալաւ ի նմանէ երանութիւն եւ օրհնութիւն եւ սկիզբն լինել ըստ Քրիստոսի թագաւորութեան հեթանոսաց։ Իսկ զքահանայութիւնն ետ սրբոց առաքելոցն յորժամ զաթոռն խոստացաւ, այլ եւ փչմամբն եւ տալովն իշխանութիւն թողուլ զմեղս . եւ քանզի ամենայն քահանայ վասն մատուցանելոյ պատարագս կայ եւ ունի նիւթս պատարագի, եւ տէր զանձն մատոյց խաչիւն երկնաբերձ սեղանովն. եւ յաղագս գերազանցեալ գթութեան իւրոյ առ մարդիկ աստուածային բազկէքն եւ կամաւ բաշխեցաւ յառաքեալս սիրով. եւ զնոյն եհ յաւիտենական նոքօք ամենայն աշխարհի շենլի անծախելի եւ միշտ կենդանի. եւ այսպէս փոխեցաւ հինն ի նոր ի կատարման ստուերին ի վերնատանն խորպրդեան ի մեծի հինգշաբաթին ի հին զատկին, զորոյ զյիշատակն անմոռաց ունել հրամայեաց, մինչեւ եկեսցէ ինքն աներեւոյթ աշխարհաւն եւ նորահրաշ կենօքն, եւ զգեցցի զեկեղեցի աստուածատեսակ արարեալ զնա. եւ այնպպէս աննիւթապէս եւ եւս միաւորաբար լիցի ի վայելս մարմնոյ իւրոյ եկեղեցւոյ յարազուարճ անվախճան կենօք։
       Այսու երեւի ճոխութիւնն Սիովնի սրբոյս եւ նորոյս Իսրայելի. քանզի յանձն իւր փոխեաց զպաշտօն պատարագին տէրն նորա սոսկալի եւ քստմնելի եւ անճառելի մտաց եւ զօրութեան բանի. եւ աստ կատարեցաւ խորհուրդն հայրենի եւ գլխաւորեցաւ. գագաթն էառ շնորհ քահանայութեանն անսկզբնաբար յԱստուած կատարեալ։ Եւ ոչ է այսուհետեւ այլայլութիւն պատարագաց, եւ ոչ բազմութիւն քահանայից վասն մահու արգելման, եւ ոչ տաճար ձեռագործ եւ քակտական. այլ միեւնոյն քահանայ եւ պատարագ եւ պատարագիչ եւ տաճար, որ ի Հոգւոյն կազմեցաւ. այլ եւ վերինն է Երուսաղէմ, որոյ գաւիթ է նիւթականս այս եկեղեցի եւ աղօթարան եւ ճշմարտութեան գաղափար. իսկ ճշմարիտն ժողովեալ հաւատն է հանրական կաթուղիկէ, որ ժողովէ զտիեզերս ամենայն ի մի խոստովանութիւն եւ ի մի յոյս կոչման ի մի կերակուր եւ ի մի վերարկու. եւ մի կարծիցէ ոք աստ բազմութիւն մահասպան քահանայից. քանզի հաւատն որ է եկեղեցի սուրբ, զայդ ոչ ուսուցանէ. զի ամենեքեան սոքա անդամք են միոյ անմահական գլխոյն, կապեալք ընդ նմա յաւիտենական յուսով. եւ կենաց ի կեանս փոփոխումն՝ մահ ոչ է. եւ հետեւեալքն նովիմբ պատկերեալք նոյնաբար պատարագաւ եւ իմանալի խորանով զնուն զտեղի նոցա, եւ ի նմանապէս ճանապարհէն նովին առաջնորդաւ յաջողեալք, լնուն զնոյն օթեվան ի փառս բարի եւ անեղաշէն յարկինն երկնաւոր եւ գերափառ խորանին։
       Իսկ Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյ կատարեալ զքահանայութիւնն տանն Ադամայ կենսատու խաչիւն եւ լուսաբեր յարութեամբն, եւ համբարձեալ յերկինս հայրենի կառօք ամբեղինօք եւ կամ հայրաբուն զօրութեամբն, կատարեաց եւ զերկնաւորացն սրբագործ քահանայութիւնն. քանզի նախ քան զտիրական տնտեսութիւնն սարկաւագունս ասաց զնոսա գիր. եւ թէ Դիոնէսիոս քահանայապետութիւն կոչէ զնոսա. յայտ է թէ ի Պօղոսէ ուսեալ ասէր։ Եւ սուրբն Պօղոս յետ համբարձմանն իմացաւ զնոսա. եւ թէ նախ քան զտնօրէնութիւնն եւս յիշէ զնոցա պատիւն. քահանայապետ մերս ոչ է այնր հակառակ. զի մեք ասացաք զզանազանութիւն փառաց նոցա թէ ունին առաւելութիւն ի դասս եւ ի պատիւս. այլ եւ գոյ առաւելութիւն պատւոյ ի սարկաւագունս, որ առ մեզ են. քանզի ոմանք մերձ կան սեղանոյն եւ հայրապետին. եւ այլք զդրունս պահեն. են եւ շնորհօք եւ գիտութեամբ զանազանեալք, որպէս եւ անդ թարգմանութիւն կոչման անուանց նոցա՝ ուսուցանէ մեզ զգերազանցութիւն եւ զառաւելութիւն ոմանց ի նոցանէ, եւ զայլոցն խոնարհութիւն։
       Արդ բազում փոյթ եղեւ մեզ ցուցանել, եթէ ամենայն պարգեւքն Աստուծոյ քահանայական շնորհիւ բաշխեցաւ եւ տուաւ վերնոց եւ ներքնոց, եւ կատարումն ի Քրիստոսէ եցեւ հրեղինացն եւ հողեղինացս. եւ թէ նախ առ մեզ եւ ապա առ վերինսն կատարումն այս Աստուծոյն խորք եւ անզզնելի դատաստանին անծանօթութիւնք. ուստի եւ մարդասէր անուն ժառանգեաց. զի ոչ եթէ զհրեշտակաց բուռն հարկանէ, այլ զզաւակէն Ադամայ . զի յայտնեսցի արդ իշխանութեանց եւ պետութեանց, որ յերկինս են ի ձեռն եկեղեցւոյ բազմապատիկ իմաստութիւն։ Ո՞չ ապաքէն երաշխաւորէ զմերս բան աստուածընտիրն Պօղոս զայս ասելով. քանզի երկնայինքն մատուցանելով Աստուծոյ բանեղէն պատարագ զփառաբանութիւն ոչ ունին այնպէս սրբավայելուչ պաշտօն պատարագի որովք հաղորդեսցին Աստուծոյ, որպէս եւ արդ զՔրիստոսական խորհուրդս. եւ ոչ վայելէին յերեւմանէ նորա որպէս եւ այժմ. քանզի ի համբարձման Փրկչին մերոյ Յիսուսի բազմապատկեցաւ իմաստութիւն լուսեղինացն դասուց, եւ առին առելութիւն փառաց քահանայական եւ քահանայապետական ըստ պատշաճի եւ ըստ չափոյ նոցա, եւ ըստ դասու առաւելագունիցն եւս առաւել, եւ նուաստագունիցն ըստ նոցա չափուն. զի ոյր գուցէ տացի եւ յաւելցի ասաց տէրն. եւ այսպէս յարմարական բնութեան նոցա տուաւ պատարագել ի տնտեսութեանն Յիսուսի խորհուրդ. դարձեալ եւ նոքա աննիւթապէս հաղորդին անճառելի քահանայագործութեամբ Քրիստոսի աստուածաստեղծութեանն եւ աստուածացուցիչ խորհրդոյն, որպէս եւ մեք սպասեալ ակն ունիմք ի հանդերձեալ կեանսն, ոչ հացիւ ցորենոյ, եւ արեամբ խաղողոյ կցորդիլ Աստուծոյ մերոյ Յիսուսի։ Որպէս եւ այժմու կենօքս որ մեզս է անկաւոր, որով մարմնական կեանքս պահուի ի մեզ. եւ յորմէ գոյաւորի ի մեզ արիւն. այսու յարենամք յանմահական կենդանութիւնն Քրիստոսի. զի որպէս յետ յարութեանն եկեր եւ արբ ընդ առաքեալսն զայս պաշտելի հաց եւ գինի. արբցէ եւ յարքայութեան անդ՝ նոր պատճառ միակցութեան ընդ մեզ, որպէս եւ ինքն խոստացաւ անսուտ բանիւն. սակայն թէպէտ եւ է մեզ անիմանալի եւ անասելի երկնաւորացն քահանայութիւնն եւ քահանայագործութիւնն, բայց անվնաս են ասացեալքս ի սննդենէ հոգեշունչ բանից։
       Այլ եւ չէ անտեղի ասել զերիս երրեակ քահանայապետութիւնս նոցա։ Զառաջինսն քահանայապետս եւ զերկրորդսն քահանայս եւ երրորդսն սարկաւագունս. քանզի ամենայն զգալեաց իմանալի յարացոյց արժան է իմանալ ըստ բանին, որ ասացաւ առ Մովսէս, տեսջիր եւ արասցես զամենայն ըստ օրինակին, որ ցուցաւ քեզ ի լերինն. եւ Մովսէս զգալի ինչ ոչ ետես, այլ իմանալի անմարմին աչօք լուսաւորեալ ի Տէր. քանզի առ մեզ երեք են կատարելոցն դասք եպիսկոպոս եւ քահանայ եւ սարկաւագ։ Իսկ պատրիարքն աւելի միայն իշխանութեամբն է եւ պատուով հրամանին. եւ ոչ եթէ յատուկ ձեռնադրութիւն ունի եւ շնորհի առումն։
       Են եւ ինն աստիճանք յօրինեալք առ մեզ, ըստ իննեակ դասուցն վերնոց. եւ է իմանալ զնոսա զանազանս փառօք ըստ դասուցն կարգի, որպէս եւ առ մեզս. եւ է եւթն քահանայագործութիւն տեսանել ի սուրբ եկեղեցւոջ ըստ եւթնեկի շնորհաց Հոգւոյն սրբոյ։
       Ա. Եպիսկոպոսն՝ որ է տեսուչ լրման եկեղեցւոյ. եւ կատարէ քահանայս։
       Բ. Եւ որ ունի պատրիարքութեան իշխանութիւն՝ որ է կաթուղիկոսութիւն, որ կոչի ամենակալ, նա կատարէ զեւղն օծութեանն, եւ ձեռնադրէ եպիսկոպոս։
       Գ. Իսկ քահանայսն որ կոչի հարուստ. որ է փարթամ հոգեւոր շնորհիւն եւ սրբութեամբ մարմնոյն եւ գթութեամբ խնամոց առ հօտսն։
       Դ. Առնէ պատարագ արժանավայելուչ եւ մկրտէ զմանկունս եւ օծանէ եւս։
       Ե. Բայց լաւ իցէ թէ եպիսկոպոսն օծցէ։
       Զ. Եւ այս եւս վեցերրորդ քահանայագործութիւն է յեկեղեցւոջ թողութիւն տալ մեղաց խոստովանողին, որ Աստուծոյ միայն է սեպհական թողուլ զմեղս. զոր կոչէ արժանաւոր եւ գիտուն խոստովանահայրն զՀոգին սուրբ առ ինքն, եւ նովաւ թողու յանցաւորին։
       Է . Քահանայագործութիւն յեկեղեցի ձէթ օրհնել յօծումն հիւանդաց առ ժամն. զոր կարէ օրհնել քահանայն ըստ Փրկչին օրինակի։
       Զի արարեալ է զայս եւ ըստ կանոնացն Յակովբայ եղբօր Տեառն. զի եւ այս ոչ է առանց Հոգւոյն սրբոյ, որ կարող է բուժումն առնել ցաւոցն եւ մեղացն թողութիւն. եւ թէ մեռանիցի հիւանդն բաւական է նմա յօծումն թաղման ըստ մեծին Դէոնիսեայ, զոր գրեաց հրամանաւ առաքելոցն։
       Եւ զայս ամենայն կարողութիւն զոր գործէ քահանայն, ունի գերագոյնն քահանայապետ. որոյ հրամանաւ կատարին ասացեալքս . զի նախ նա կատարէ զսուրբ խորհուրդն եւ տայ իշխանութիւն քահանայիցն, զոր ձեռնադրէ զնոյն առնել. եւ նորընծայ քահանայից արժան է իւրեանցն ձեռօք առնուլ զհաղորդութիւնն իսկոյն, զի երեւեսցի պատիւն զոր էառ եւ զատեաւ ի ժողովրդականութենէ եւ սարկաւագութենէ. յայս եւթն զօրութիւն Հոգւոյն տուն իմաստութեան յեցեալ կայ. որով հաստատեցաւ աշխարհ աւուրբք եւթամբք յոչէից գոյացեալ. սոքօք կործանի պարիսպք դժոխոց. որով զօրութեամբ յօրինակ այսորիկ հալեցան պարիսպքն Երիքովի շուրջ եկեալ զնոքօք զեւթն օր։ Եւ զեւթնօրեայ արարածոցս լինելութիւն, յեւթն փողսն երգելով եւթնիցս յեւթներրորդում աւուրն, եւ ի բանի անդ, թէ հանգեաւ Աստուած յաւուրն եւթներրորդի, անկանէին պարիսպքն ադամանդեայք եւթնեքեան. այս է եւ եւթն աչք, որ հայէին ընդ ամենայն երկիրս. եւ այլս բազումս ունի զարդարիչս վկայութիւնս , որ կամիցի սոքօք իմաստասիրել։ Իսկ մեք եկեսցուք այսուհետեւ յոճ կարգին մերոյ։
       Արդ յետ համբառնալոյն Տեառն հրամանաւ Հոգւոյն սրբոյ եւ եկելութեամբ նորին՝ կարգեցան առաքեալքն քահանայապետ աշխարհի յաւուրն սուրբ Պենտէկոստէին. եւ առաջին եպիսկոպոս եկաց յԵրուսաղէմ Քրիստոսի եղբայր Յակովբոս։ Եւ հինն էանց եւ եղեւ ամենայն ինչ նոր. եւ արար զառաջին պատարագն Յակովբոս բաշխելով զքրիսոսական մարմինն ընկերաց իւրոց եւ այլոց հաւատացելոցն կերակուր անապական եւ պտուղ անմահական ի կենդանի տնկոյն, ուստի զրկեցաւ հաւասկիզբն մեր Ադամ. եւ եղեւ սկիզբն նիւթեղէն եկեղեցւոյս վերնատունն եւ ապա աշխարհամատուռն. եւ սկիզբն հեթանոսաց մկրտութեան ի նոյն առաջին ամին ներքինին քուշացի, որում Փիլիպպոսն քարոզեաց Փոթամփոս անուն, որ եւ նա սկսաւ զքարոզութիւն Քուշացւոցն հաւատալ աւետարանին։
       Եւ սուրբ Թադէոս ել կանխագոյն քան զայլսն ի վիճակ իւր ի Հայս, եւ մկրտեաց զնորընծայ թագաւորն հեթանոսաց Աբգար սկիզբն հաւատոյ ամենայն թագաւորաց. եւ լուսաւորեաց զՀայս եւ զԱսորիս, եւ կատարեցաւ յԱրեւելս ի Սանատրկոյ թագաւորէ Հայոց, թողլով անդէն զգեղարդն եւ զփշեղէն պսակն եւ զեւղն օծման ի Քրիստոսէ տուեալ , զոր ընդ ինքեան ունէր։
       Իսկ Յակովբոս եղբայրն Յովհաննու ի նոյն ամի գնացեալ մինչեւ ի Սպանիա յարեւմուտս կոյս, քարոզեաց անդ զբանն կենաց. եւ ձգեցաւ բուն խաչին ի Թադէէ եւ ի Յակովբայ յարեւելս եւ յարեւմուտս. եւ դարձաւ անդրէն Յակովբոս յԵրուսաղէմ, եւ կատարեցաւ ի Ճաֆն յԱգրիպպայ, սրով զգլուխն հատեալ. եւ ընկեցեալ զմարմինն ի ծովն տարան զնա ալիք ծովուն ի վիճակն իւր ի Սպանիա. զոր եւ Պօղոս առաքեալն ի գնալն իւր իմացոյց նոցա զամենայն ինչ, եւ հաստատեաց անդ եկեղեցի։
       Իսկ սուրբն Անդրէաս գնացեալ ի Միջերկրեայս յԱսիա եւ ի շանագլուխս քարոզեաց անդ. եւ նմա կոչի աթոռն Ասիոյ զառաջինն. մինչեւ յետ երկոտասան ամի չոգաւ անդ Յովհաննէս աստուածաբան ի փոխման Մարիամու Աստուածածնին. եւ ապա նմա ասացաւ վիճակն։ Իսկ Անդրէի անուանեցաւ Կոստանդնուպօլիս որ ի Թրակիա, զի եւ անդ քարոզեաց նա. եւ անցեալ ի Սպարտա Ելլադացւոց կատարեցաւ խաչիւ յԵգիատեայ իշխանէ։
       Իսկ սուրբն Թովմաս երթեալ ի կողմն Սաբայ եմուտ ի ներքսագոյն Հնդիկս, քարոզեաց անդ եւ հաստատեաց եկեղեցի. եւ կատարեցաւ ի թեմն որ կոչի Չոլիանդ. եւ առաջին մայրաքաղաք է անդ, որ Բլինջն անուանի, որ է մեծանիստ. եւ այժմ կայ գերեզման նորա ի Ձուձր մեծաշահ քաղաք. եւ անուն երկրին Չոլիան կոչի։ Եւ այսպէս մակադրի խոտորնակ Խաչին ի Հիւսիս եւ ի հարաւ։
       Ի նոյն կողմ Թովմայի չոգաւ սուրբ Բարդողովմէոս եւ եմուտ յաշխարհ Մոգուց, եւ քարոզեալ անդ դարձաւ ի Հայս ի վիճակն Թադէի. եւ հաստատեաց անդ եկեղեցի. եւ կատարեցաւ ի ներքին Հայք ի նոյն թագաւորէն Սանատրկոյ. թողլով անդ որպէս ասեն երիս հատս մանանայ զոր ունէր ընդ ինքեան։
       Եւ Յուդայ Յակովբեան եւ Սիմէոն եղբայր նորա, եւ նոքա կատարեցան ի Հայք։ Իսկ Սիմէոն կանանացի ի հարաւս աշխարհի քարոզեալ կատարեցաւ։ Իսկ Մատաթիա փոխանն Յուդայի ի Սիկիլիա երթեալ քարոզեաց. եւ անդէն վկայեաց։ Եւ սուրբն Փիլիպպոս առ ծովեզերեայս շրջեալ կատարեցաւ. առ սահմանօքն Անտաքայ ի Մնբէճ, որ նա ինքն է Յարապօլիս որ կոչի քաղաք քահանայից։
       Եւ սուրբ առաքեալն Յակովբոս Ալփեայ քարոզեալ ի Միջագետս առ Ասորօք կատարեցաւ ի Սրուճ ի փառս Աստուծոյ։
       Աստանօր դիցուք զբան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի զարարչականն որ ասաց ցՊետրոս. դու ես վէմ հիման Սիոնի. եւ յայդր վերայ շինեցից զեկեղեցի իմ. եւ յանձնեաց նմա երիցս զհօտն իւր արածել կենսաբեր արօտիւ. եւ կալ մնալ արժան է տէրունական հրամանին, ըստ որում եկեալ ի Պաղեստինէ սուրբ առաքեալն Պետրոս ընդ Փիւնիկէ ընդ Գերմանիկեցւոց աշխարհն քարոզութեամբ աւետարանին, եւ մտեալ յԱնտաք եհար նիզակաւ Հոգւոյն զապտստամբն սատանայ, որ մտեալ էր անդ, եւ արար զնա հալածական, եւ էարկ անդ հիմն եկեղեցւոյ. եւ անուանեաց անդ զաշակերտեալսն Քրիստոնեայս. եւ ձեռնադրեաց անդ եպիսկոպոս զԵւոդիոս, եւ հաստատեաց զնա յաթոռ։
       Եւ երթեալ անտի գնաց ի Հռովմ նախաթոռ ամենայն Եւրոպիայ. եւ շինեաց անդ զեկեղեցիս եւ ձեռնադրեաց անդ եպիսկոպոս զՂինոս։ Այլք ասեն եգիտ զնա Պօղոսի ձեռնադրեալ, եւ հաստատեաց զնա. ասեն եթէ կրէր ընդ ինքեան զվարշամակն Քրիստոսի եւ այնու դնէր ձեռս ի գլուխսն ձեռնադրելոցն։ Եւ զկնի Ղինոսի Քսեստոս յաջորդեաց զաթոռն սուրբ։ Իսկ սուրբն Պետրոս առաքեաց ի Հռովմ զՄարկոս աւետարանիչն ի նախաթոռ քաղաքն ամենայն Լիբիոյ յԱղեքսանդրիայ. որ եւ անդ հաստատեաց եկեղեցի եւ նախաթոռութիւն. եւ որպէս ասէ սուրբ հայրն Նիկողոս ի խնդրոյ թագաւորին Ռոճերի յաղագս նախաթոռութեան, եթէ բաժանեալ է ամենայն աշխարհ յերիս մասունս յԱսիա, յԵւրոպա, ի Լիբիայ, վասն երից որդւոցն Նոյի, որք ժառանգեցին զերկիր միայն։
       Եւ զի նախ քան զայլսն ի Պետրոս յանձնեաց Տէր զհօտն հեթանոսաց պարտ էր նմա սահմանել յամենայն հատածս երկրի սուրբ եկեղեցի զոր եւ արարն իսկ։ յԱսիա եդ զաթոռն Անտիոքու. յԵւրոպիա զաթոռն Հռովմայ, եւ ի Լիբիայ զաթոռն Աղեքսանդրու ի ձեռն աշակերտին իւրոյ Մարկոսի։
       Արդ ունի աշխարհն Հռովմ զամենայն արեւմուտս մինչեւ ցԲիւզանդիա յարեւելս կոյս եւ ամենայն կղլիս, եւ զաշխարհ Սպանիայ եւ զվեհագոյն նորա զԳալլիա, որ կոչի Իտալիա եւ եւս վեհագոյն զԲիւրիտոնիան եւ այլս բազումս։ Իսկ Անտիոք ունի զամենայն արեւելս որ մինչեւ ցայժմ կաթուղիկոս ձեռնադրէ. եւ առաքէ ի Խորասան, եւ ի Պարսս եւ ի Բաբելոն եւ յԵրկինոյպօլիս, որ է քաղաք խաղաղութեան. ունի եւ զՀայս եւ զՎիրս եւ զԱղուանս։ Եւ Աղեքսանդր ունի զամենայն Լիբէացիս զԵւթովպիայ եւ զՀնդիկս մինչեւ ի Մարմարիտոն։
       Իսկ զի ի հինն ունէին քաղաքքս այսոքիկ անուանս պատուոյ, եդան կոչմունք նոցա ի վերայ եպիսկոպոսացն. Հռովմ պապ կոչէր յԵւրոպիայ. նոյնպէս եւ յԱղեքսանդրիայ պապ անուանէր. եւ Անտիոք պատրիարգ լինէր կոչեցեալ։
       Եւ այսպէս կոչին աթոռակալքն պապ Հռովմայն՝ որ ասի երէց. նոյնպէս Աղեքսանդրուն. եւ Անտիոքուն պատրիարգֆ որ է նախահայր. բայց ի սոսա նախապատիւ է Հռովմայն յՕգոստոսէ հետէ, եւ ոչ ի Պետրոսէ. որպէս Լատինք կարծեն. զի թէ այդպէս էր, ապա նախ Անտիոք է պատուելի. զի անդ առաջին ձեռնադրութիւն արար Պետրոս։
       Եւ զի՞նչ պիտոյ է ասել զԵրուսաղեմէն, զի քահանայապետն Քրիստոս անդ խաչեցաւ. եւ քանզի հեռագոյն են ի միմեանց աթոռքս, հարկ եղեւ ի մէջ աշխարհաց եւ գաւառաց զմայրաքաղաքաց եպիսկոպոս պատուել. զի նոքա ի պատրիարգացն ձեռնադրեալք այլոցն՝ առաջնորդեսցեն մերձակայիցն ի հարկաւոր պէտսն. վասն որոյ կոչեցան Մետրապօլիտք։ Եւ վասն արքունական քաղաքացն որոց իշխեն, արքեպիսկոպոս լինին կոչեցեալք։
       Իսկ յորժամ եղեւ մեծ սիւնհոդոսն ի Նիկիայ, պատշաճ համարեցան հայրապետքն պատուել զԵրուսաղէմ՝ զաթոռ սրբոյն Յակովբայ, հաւասար երից աթոռոցն. եւ կոչել զեպիսկոպոս նորա պատրիարք, եւ զատանել ի վիճակէն Աղեքսանդրու. եւ տալ նմա Մետրապօլիտս եւ եպիսկոպոս. քանզի նախ Երուսաղէմ ընդ ձեռամբ Աղեքսանդրու էր յորմէ յաւերմանէն հետէ Հռովմայեցւոց, որ շինեցաւ յԵլանդրիանու թագաւորէ. որ կոչեցաւ Ելիուպօլիս. եւ եմուտ Երուսաղէմ ընդ իշխանութեամբ Կեսարու, Պաղեստինեայ Մետրապօլտի. քանզի զկնի աւերմանն ձեռնադրեաց Երուսաղեմի եպիսկոպոս Մետրապօլիտն Կեսարու. եւ յորժամ պատրիարք եղեւ յԵրուսաղէմ, ձեռնադրեաց զձեռնադրողն իւր զԿեսարացին։
       Եւ քանզի պարտ էր մարմնոյ եկեղեցւոյ կատարեալ լինել զգայարանօք, զի ամենայն մարմին կատարեալ կենդանի ընդ հինգ զգայութեամբ է. վասն այնորիկ զԿոստանդնուպօլիս որ ընդ Հռովմայ իշխանութեամբն էր եւ Երակլիոյ մետրապօլիտն ձեռնադրէր նմա եպիսկոպոս. յորժամ եղեւ ժողովն առ Թէոդոսիւ՝ պատուեցաւ թագաւորեալ քաղաքն եւ եղեւ պատրիարգարան եւ զատեաւ ի Հռովմայ. եւ յոլով մասն Ասիոյ եմուտ ընդ իշխանութեամբ նորա. քանզի թէպէտ Կոստանդիանոս նոր Հռովմ կոչեաց զքաղաքն իւր, եւ զաւետարանչին զՅովհաննու գերեզմանն անդ կամեցաւ փոխել եւ աթոռ կոչել զնա. այլ ոչ հաստատեցաւ մինչեւ ցայնժամ որ ասացաքն առ Թէոդոսիւ։
       Այլ եւ յանուն աւետարանչացն ոմանք դնեն զաթոռքս այս. զՀռովմայն՝ Ղուկայ կոչեն. եւ զԱնտիոքայն՝ Մատթէոսի, եւ զԿոստանդնուպօլսին՝ Յովհաննու։
       Բայց Ղուկաս որդի Կոստանդեայ Ասորոյ եւ մօր յունի յԱնտիոք գրեաց զաւետարանն եւ տեղին յայտնի է հռչակեալ եկեղեցին ուր գրեացն. եւ Մատթէոս յԵրուսաղէմ գրեաց. եւ Յովհաննէս ի Պատմոս, ընդէ՞ր ուր գրեցան չիցեն աթոռք, եւ նոքօք կոչին։
       Սակայն երկոտասան առաքելոցն աթոռս խոստացաւ Տէրն ի հանդերձեալն. աստէն ընդէ՞ր ոչ մանաւանդ կալցին աթոռս. այլ ըստ ասացեալ խորհրդեանդ յօրինեցան աթոռք. Գիտել արժան է եւ զայս զի են յարեւելս մեծամեծ եւ փառաւոր իշխանութիւնք՝ զոր մեծ Հայք կոչեմք որ է սրբազան աթոռ եւ ազատ եւ ինքնագլուխ. որ ունի ընդ ինքեամբ բազում մետրապօլիտս եւ եպիսկոպոսս յոլովս, եւ ոչ ինչ վճարէ յաթոռն Հռովմայ որպէս եւ ամենայն պատրիարգունք երկրի. եւ ոչ առնուն ձեռնադրութիւն ուստեք, եւ ոչ ի Հռովմայ որպէս եւ այլքդ. քանզի պատուեցաւ աթոռ սրբոյն Գրիգորի՝ եւ մանաւանդ ասացեալ սուրբ առաքելոցն որք անդ կատարեցան. եւ վասն այնորիկ նոցա կաթուղիկոսն յիւրոց եպիսկոպոսացն առնու ձեռնադրութիւն մինչեւ ցայսօր ժամանակի. եւ է պատուական եւ արժանապատիւ աթոռ. որպէս եւ կղզին Կիպրոս. զի եւ նա ինքնագլուխ է եւ ոչ ումեք հնազանդեցաւ. քանզի գտեալ եղեւ անդ գերեզման Բառնաբայ, եւ ի վերայ սրտին աւետարանն Մատթէոսի։
       Է՛ ինքնագլուխ եւ արքեպիսկոպոսն Բուլղարաց. քանզի Բուլղարք ոչ են բուն Բուլղարք, այլ քանզի Բուլղարինոս ի նոյնն տիրեաց, յանուն նորա կոչեցան Բուլղարք. եւ յաղագս յաղթող թագաւորութեանն ոչ ումեք հնազանդի արքեպիսկոպոսն նորա, այլ յիւրոցն առնու ձեռնադրութիւն որպէս եւ Հայոց մեծաց. որ թէպէտ Վասիլ կայսրն ծիրանածին հնազանդեաց զնոսա, այլ ոչ թողին զպատիւ աթոռոյն իւրեանց. եւ ոչ եկաց այնր հակառակ, զի ոչ վնասէր ինչ հաւատոյ սրբութեան։
       Արդ այսպէս կարգ քահանայութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի տարածեցաւ ընդ աշխարհս ամենայն. եւ է՛ մի քահանայութիւն եւ ոչ բազում. զոր սահմանէ աւանդն հաւատոյ ուղղափառութեան, զոր կարգեցին առաքեալքն, եւ աւետարանիչքն գրեցին եւ աւանդեցին, եւ Հոգին սուրբ կնքեաց եւ կատարեաց։
       Իսկ արմատն չարութեան ոչ կարաց հայել հրացեալ աչօք եւ նախանձախոց սրտիւք. վասն որոյ ոչ դադարեաց ատել զմիեղենութիւն սուրբ եկեղեցւոյ, եւ հնարել պատճառ քակման զէն առեալ զոմանց իշխանասիրութիւն եւ զկիսոց ագահութիւն, եւ զայլոց ընդարձակութիւն եւ զմարմնասիրութիւն եւ զոմանց զախտասիրութիւն, եւ որոշեաց այսոքիւկ զանդամս Քրիստոսի, եւ արար պատերազմ ի տան միում եւ ի մարմնի միում, եւ ընդդէմ ամենայն բարութեանցն Աստուծոյ զոր արար ազգի մարդկան. եգիտ նա հակառակ սիրոյն զատելութիւնն, եւ խաղաղութեան՝ զպատերազմն, եւ խոնարհութեան՝ զհպարտութիւնն, եւ չափաւորութեան՝ զառաւելաստացութիւնն, եւ ճշմարտութեան՝ զկեղծաւորութիւնն, եւ լուսոյ՝ զխաւարն, եւ կենացն՝ զմահն, եւ այսոքիւկ որոշմամբ փարթամացեալ մշակն անօրէնութեան որ կրէ անվաստակ զերկինս եւ զերկիր, եւ որ այլ եւս հրաշալին է զանհասականն անդունդս. որք են խորութեան խորոցն Աստուծոյ ըմբռնմունք (այսինքն է ) հաւատոյն զարմանալիք որով զարդարի սուրբն Սիօն, եւ պարծի ի փառս անզուգականս. զսա ջանաց շարժել զօրութիւնն ապստամբ. եւ թէպէտ զիրքն ոչ կարաց խախտել, զի աստուածապատկառ էր, սակայն զբազումս ի բաց տարաւ ի նմանէ. եւ կապտեաց կողոպտեաց եւ արար ծաղր, եւ ամօթալից. եւ ոչ սակաւ շարժեաց արտասուս եւ նախանձ առողջիցն մնացելոց եղբարց որք ցուցին մեծ հանդէս նովին հաւատով խրախուսեալք յԱստուած. եւ ձայն տուեալ միմեանց սպառազինեցան աւետարանական պատրաստութեամբն. եւ ամենայն զօրութեամբ ջանացան անդրէն դարձուցանել զհեռացեալսն ի կենաց, այսինքն ասեմ զմեծ Սիւնհոդոսքն ըստ թուոյ կենդանարար Երրորդութեանն, զՆիկիայն, զԿոստանդնուպօլսին զԵփեսոսին, որ թէ զկորուսեալսն ոչ կարացին գտանել, զի գիրն լցցի ի վերայ կամախոտոր կործանելոցն, այլ զկացեալսն ի փարախն Յիսուսի եւ զշինուածն որ ունի զհիմն, ի զգուշութիւն պահեցին եւ պահեսցեն. որպէս եւ է տեսանել գթութեամբն Աստուծոյ ըստ յուսոյ եւ վաստակոց հարցն մերոց ոչ սակաւաթիւ զմնացեալսն յերախտիսն Քրիստոսի եւ զպատկերեալսն կեցուցիչ հաւատովքն։
       Եւ ահա ամենայն Եգիպտոս եւ Քուշացիք եւ Հնդկաստան աշխարհք եւ քաղաքք մեծամեծք որպէս Պանիան, Պուրշաուր, Խազնի, Լահուր, Խմշիր, Պանկլուր, տելուլ, Սումնաթա, Քամթայթ, Պլատրա որ հարիւր հազար գեւղ ունի, Շաքմիքն, որ երկու հարիւր հազար գեւղ ունի, եւ այլք բազումք մինչեւ ի Սելան կղզին. որ ասեն թէ զԱդամ հանեալ ի դրախտէն Աստուած՝ անդ բնակեցոյց զառաջինն. եւ այլ աշխարհք ընդարձակք ուր հերձուած չարութեան ոչ եմուտ. եւ որպէս յառաջին գիրսն ցուցաք թէ քսան եւ չորս ղերատ է աշխարհս, եւ տասն եւ վեց ղերատն նոքա են. որ կան յուղղափառութեան, եւ ամենայն Յակոբիկ Ասորիք եւ ամենայն Հայք զոր պահեաց շնորհն Աստուծոյ ի սահման հաւատոյ ուղղափառութեան կրօնից. եւ այսօր քահանայութեան եւ քահանայապետութեան եւ հայրապետութեան աթոռք արկեալ են ի նոսա , յաջողեալք աջովն Տեառն զօրութեանց ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Յորս եւ լիցի քաղցր ողորմութեան Աստուծոյ մարդասիրին պարգեւքն, եւ արժանիս արասցէ մասին սրբոց իւրոց հաւատոց եւ գործոց որ այսպէս դաւանեմ։