ԳԼՈՒԽ
ԻԷ.
Յաղագս
շարժին
որ
եղեւ
ի
յունիսի
քսան
եւ
ինն.
եւ
ի
խաչի
ամիսն
եկն
ձիւն
քսան
եւ
հինգ
թիզ։
Ի
նոյն
թուին
եկն
շարժ
ահագին
ի
յունիսի
քսան
եւ
ինն
ի
տօնի
սուրբ
առաքելոցն
Պետրոսի
եւ
Պօղոսի .
եւ
դողայր
երկիրն
ի
հիմանց
մինչեւ
ցիններորդ
ժամ
աւուրն
ի
ժամ
պատարագին
եւ
թուէր
թէ
ի
վեր
բարձրանայր
եւ
ի
վայր
իջանէր
երկիրն.
եւ
էաք
ի
վանքն
Մօրհանայ.
եւ
հրամայեցաք
ոչ
ումեք
ելանել
յեկեղեցւոյն
մինչեւ
դադարեսցէ
բարկութիւնն
Տեառն.
եւ
զճշմարիտն
է
ասել
ակն
ոչ
ունէաք
դադարման՝
զի
ասէաք
ի
նորանշան
ցասմանէն
թէ
հասեալ
է
վախճան
աշխարհիս։
Իսկ
յորժամ
յիշեաց
Տէր
զարարչական
խնամսն
եւ
հաստատեցաւ
աշխարհ
եւ
տեսաք
զիրեարս,
էր
ամենայն
ակն
յարտասուս
եւ
ամենայն
բերան
ի
գոհութիւն
եւ
յօրհնութիւն
բացեալ։
Եւ
եկն
մեզ
զրոյց
եթէ
փլաւ
պարիսպն
Հալպայ
եւ
ամենայն
ձեռագործ
շինուածն
որ
ի
նմա,
եւ
մնաց
միայն
մի
եկեղեցի.
եւ
պատառեալ
գետնոյն
սեաւ
ջրով
ծովացաւ
քաղաքն,
եւ
սպան
զբիւրս
բիւրուց։
Եւ
այս
եղեւ
յարդար
իրաւանցն
Աստուծոյ,
քանզի
իբրեւ
զանասուն
էր
անդ
տեսանել
զքրիստոնեայս
ի
վաճառարանն.
եւ
իբրեւ
զջուր
համարեալ
էր
նոցա
հեղումն
արեանց
հաւատացելոցն,
եւ
անյագ
ի
սպանութիւն
նոցա
որպէս
ի
գիւտս
գանձուց.
եւ
հատոյց
նոցա
փրկութիւնն
քրիստոնէից
հաւասար
չափով.
թերեւս
թէ
ոչ
զոյգն,
այլ
զառհաւատչեայն
անշիջկան
հրոյն՝
որ
պահի
նոցա։
Քանզի
ո՞ւր
է
վրէժ
գործոյն
Սոդոմայ՝
յորս
կան
հաստատեալք.
եւ
կամ
ջրակորոյս
հսկայիցն
անօրէնութիւնն՝
որ
յաճախ
է
առ
նոսա.
մինչ
զի
բազումք
երկմտին
ի
դատաստանացն
Աստուծոյ
կարճամիտք
եղեալ։
Նոյնպէս
եւ
յԱնտաք
փլաւ
սուրբն
Պետրոս.
եւ
Յունաց
եկեղեցին
սպան
զպատարագողսն
եւ
զյոլովս
ի
ժողովրդենէն.
եւ
Բրինծն
ամենայն
քաղաքն
զգեցան
քուրձ
եւ
գնացեալ
անկան
առաջի
պատրիարքին
իւրեանց.
եւ
աղաչէին,
զի
մտցէ
ի
քաղաքն.
զի
կարծեցին
թէ
ի
բանադրանացն
նորա
եղեւ
այս,
եւ
ապա
ասէ
ցնոսա.
հանէք
անարգանօք
զչպատրիարգն
Յունաց.
եւ
յորժամ
չոգան
գտին
զնա
մերձ
ի
մահ,
զի
անկեալ
էր
ի
վերայ
նորա
քար
ի
փլմանէ
եկեղեցւոյն.
եւ
գնացեալ
ասացին
նմա
թէ
յելս
հոգւոյն
կայ.
եւ
հրամայեաց
բառնալ
մահճօքն
եւ
ընկենուլ
արտաքոյ
քաղաքին.
եւ
արարին
այնպէս.
եւ
մեռաւ
յանարգութեան.
եւ
ապա
եմուտ
պատրիարքն
Փռանգաց
Հերմի
յԱնտիոք.
եւ
մխիթարեցաւ
քաղաքն ,
եւ
սկսաւ
շինել
զաւերեալսն
ի
շարժմանէն։
Բայց
թէպէտ
յամենայն
երկիր
արար
վնաս
շարժն
այն
նորագործ
բերդից
եւ
քաղաքաց
եւ
եկեղեցեաց,
այլ
ողորմութիւն
Քրիստոսի
յԱնտաք
եւ
յամենայն
ծովեզերեայսն
պահեաց
զուղղափառացն
եկեղեցիսն.
ոչ
վասն
բարեաց
գործոց
այլ
յաղագս
հարցն
աւանդից
միայն։
Ի
հազար
չորս
հարիւր
թուին
Ասորոց
եւ
Հայոցն
հազար
տասն
եւ
չորս՝
մեռաւ
Խուդբդինն
աթապակն
Մօսլայ
եւ
ամենայն
Աթուրացւոցն.
եւ
զի
Նորատինն
եղբայր
էր
նորա՝
առ
յինքն
զՄծբին
եւ
զՇնճարն,
եւ
յոյժ
տրտմեցան
Փխիրքն
զի
գինի
ոչ
ըմպէր
Խուդբդտինն,
եւ
ընդ
սահման
աղօթիցն
նոցա
ոչ
անցանէր.
եւ
ասէին
զնա
մարգարէ։
Զայնու
ժամանակօք
մեռաւ
Խալիփայն
Մսդնջդ,
եւ
առ
զպատիւն
Մսդտինն
որդի
նորա.
եւ
գրեաց
առ
նա
Նորատինն
եթէ
լցաւ
վճիռ
Մահմատայ,
որ
ասաց
թէ
զհինգ
հարիւր
ամ
ոչ
կամի
Աստուած
զջնջումն
քրիստոնէից.
եւ
արդ
կամիմ
գալ
առ
քեզ.
զի
խորհեսցուք
վասն
այսոցիկ։
Եւ
խնամքն
Աստուծոյ
արկ
ի
սիրտ
նորա,
թէ
նենգութեամբ
կամի
գալ
առ
քեզ
զի
սպանցէ
զքեզ
եւ
բարձցէ
զխալիփայութիւնդ,
որպէս
եբարձ
զԵգիպտոսին
ի
ձեռն
Շիրաքաւայ.
եւ
վասն
այսպիսի
կարծեաց
գրեաց
առ
նա
խստագոյնս
եւ
սպառնացաւ,
եւ
ետ
հրաման
հակառակ
նմա
ընդ
ամենայն
երկիր
շինել
եկեղեցիս
եւ
վանորայս,
եւ
համարձակել
զուսումն
քրիստոնէութեան.
զի
Նորատինն
ոչ
տայր
հրաման
նորաշէն
եկեղեցւոյ,
եւ
ոչ
վանաց.
եւ
կոչեաց
առ
ինքն
զՈզիրն
որ
կամակից
էր
Նուրատնին,
եւ
սպան
զնա։
Իսկ
Նորատինն
գնաց
պաշարեաց
զՄօսլ.
եւ
կային
անդ
եւթն
որդիք
եղբօր
իւրոյ.
եւ
երդուաւ
նոցա
թէ
ոչ
կամի
մեղանչել
նոցա,
թէ
սիրով
ընկալցին
զնա
ի
քաղաքն.
եւ
բացին
նմա,
եւ
մտաւ
ի
քաղաքն
եւ
ել
ի
կլայն.
եւ
առ
զամենայն
գանձսն
եւ
եհան
ի
քաղաքէն.
եւ
եդ
անդ
զծառայս
իւր
զի
յանուն
նորա
պահեսցեն
զբերդն.
եւ
զերկիրն
բաժանեաց
եղբօրորդւոցն.
եւ
զամենայն
ամուրսն
արար
ընդ
ձեռամբ,
եւ
գնաց։
Եւ
սկսաւ
ծանրացուցանել
զհարկն
քրիստոնէից,
եւ
ետ
հրաման
հարթել
զհերս
իւրեանց՝
հաւատացելոց.
եւ
Ջհուտն
ասէ
կարմիր
կարկատան
ձգեսցէ
ի
փակեղայնն
յաջոյ
յուսն
զի
նշանաւորք
լիցին։
Իսկ
Էմրի
թագաւորն
Երուսաղեմի
չոգաւ
ի
Կոստանդնուպօլիս.
եւ
յոլով
գանձիւք
դարձաւ
յԵրուսաղեմ։
Եւ
Խլիճ
ասլան
եկն
ի
Մելտենի
եւ
ոչ
կարաց
առնուլ
զնա.
եւ
առեալ
գերի
անձինս
երկոտասան
հազար ,
դարձաւ։
Իսկ
Նորատինն
առ
ընդ
իւր
զԻսմայիլն
Դանշմանայ.
եւ
զՇահնշահ
եղբայրն
Խլիճայ.
եւ
այլ
բազում
ամիրայս,
գնաց
ի
Կեսարիա.
եւ
Սուլտանն
ոչ
կամեցաւ
ելանել
ընդդէմ
նոցա.
եւ
առաքեն
առ
նա
եւ
ասեն.
տուր
զկէս
երկրիդ
եղբօր
քում.
եւ
կային
առ
նա
որդիքն
Շահնշահի
եւթն.
եւ
առ
ի
նոցանէ
զմինն
եւ
սպան,
եւ
խորովեալ
առաքեաց
առ
հայր
նորա,
եւ
ասաց.
եթէ
ոչ
երթաս
այդի,
դովին
օրինակաւ
առցես
զմնացորդս։
Եւ
տեսեալ
զայն
լացին,
եւ
անկաւ
ահ
ի
վերայ
նոցա,
եւ
յարեան
գնացին։
Ի
նոյն
ամի
ի
խաչի
ամիսն
եկն
ձիւն
նոր,
որ
ոչ
ի
լրոյ,
եւ
ոչ
ի
տեսանելոյ,
կամ
յիշմանէ
աւանդից
եւ
ի
գրոց
կարէ
գիտել
ոք.
քանզի
չափեցին
զթանձրութիւն
ձեանն
քսան
եւ
հինգ
թիզ
առ
մեզ.
եւ
ի
հնդիկս,
որ
բնաւ
ոչ
գայ,
չորեքտասան
թիզ
ձիւն
եկն,
եւ
մեռան
վայրի
երէք,
եւ
թռչունք
եւ
սողունք,
եւ
պաղեցան
ջուրք,
եւ
մեռան
ձկունք.
եւ
ընտանի
անասունք
նոյնպէս
կոտորեցան
ի
չգոյէ
կերակրոյ,
եւ
այրեցաւ
ամենայն
բոյս
սերման.
եւ
ի
գալ
ամին
եղեւ
սով
սաստիկ,
մինչ
զի
իշխանքն
Կապադովկիայ
սպանին
զՄսլիմ
ամիրայն
Սեւաստայ
Դանշմանեայ,
եւ
յափշտակեցին
զամբարս
ցորենոյն,
զի
մի
մեռանիցին.
եւ
գործ
պղծութեանն
ծածկեցաւ
ամիսս
երեք
վասն
ձմերանն։
Եւ
զկնի
այնորիկ
լուան
զեղեալսն,
եւ
դժուարացան
ամենայն
ազգն
շուրջանակի.
եւ
ոմանք
ի
բնակչաց
աշխարհին
առաքեցին
ի
Դամասկոս
առ
Տանուն
ամիրայն
Կեսարիոյ.
զոր
փախուցեալ
էր
Սուլտանն
ազգականօք
իւրովք.
եւ
կոչեցին
զնա,
եւ
եկն
էառ
զիշխանութիւնն
Սեբաստիոյ։
Յայնմ
ժամանակի
հիւանդացաւ
Նորատինն.
եւ
յուսահատեցան
ի
նմանէ.
եւ
անկան
ընդ
միմեանս
ամիրայքն
եւ
գործակալք
երկրին։
Իսկ
նորա
դարձեալ
կանգնեալ
ի
հիւանդութենէն
որպէս
յարուցեալ
ի
մեռելոց
անակնունելի.
եւ
անկաւ
ահ
նորա
կրկնակի
ի
վերայ
երկրի։
Եւ
Տանունն
յուսացաւ
ի
նա
զի
փրկեսցէ
զնա
ի
Սուլտանէն։
Եւ
զօրս
հաւաքեալ
Նորատնին
եկն
ի
Սեբաստիայ,
եւ
հաստատեաց
զՏանուն,
եւ
սպառնացաւ
Սուլտանին
եթէ
կռուիցի
ընդ
նմա.
եւ
դարձաւ
եւ
առ
զԲեհեսնի,
եւ
զՔեսոն,
եւ
զՄարաշ.
եւ
լուեալ
Սուլտանն
գնաց
ի
վերայ
նորա.
եւ
եկն
ընդ
առաջ
նորա
Նորատինն.
եւ
նստան
աստի
եւ
անտի
Ջահան
գետոյ
եւ
երկեան
ի
միմեանց։
Եւ
անկաւ
սով
ի
բանակն
նոցա,
եւ
նեղեցան
եւ
ապա
խօսեցան
ի
խաղաղութիւն։
Եւ
եթող
Սուլտանն
զՏանունն
կալ
ի
հնազանդութիւն
Նուրատնին,
եւ
դարձան
ի
տեղիս
իւրեանց։
Ասացից
եւ
յաղագս
աղանդոյ
միոյ
որ
երեւեցաւ
յաւուրս
մեր։
Նախ
քան
զվախճանն
Ներսիսի
կաթուղիկոսի
երեք
արք
եկեղեցականք
երկուքն
վանաց
երիցունք
Յուսիկ
եւ
Գէորգ
անուն.
եւ
գեղջերէց
մի
Կարապետ
անուն
գնացին
առ
Տ.
Ներսէս,
եւ
անգոսնեցան
ի
նմանէ
վասն
անուղղայ
համբաւոյ
նոցա.
եւ
ելին
ի
նմանէ
տրտմութեամբ,
եւ
չոգան
յՈւռհայ.
եւ
սկսան
բամբասել
զնա
եթէ
զաղանդն
Սիմոնի
կախարդի
ունի.
զի
առնէ
արծաթով
ձեռնադրութիւն.
եւ
ինքեանք
դաւանեցին
զՔաղկեդոնին.
եւ
դարձուցին
զկնի
մոլորութեան
իւրեանց
չորս
հարիւր
տուն
ի
քաղաքին.
եւ
քաղաքն
կոչեցին
զնոսա
Յուսիկեանք
նախատանօք։
Եւ
կաթուղիկոսն
գրեաց
առ
իշխան
քաղաքին.
զի
հալածեսցէ
զնոսա,
եւ
արար
այնպէս։
Եւ
գնացին
ի
Հալապ
առ
Նորատինն.
եւ
առին
ի
նմանէ
համարձակութիւն
եւ
դարձան
ի
յՈւռհայ։
Եւ
ես
կոչեցի
զնոսա
առ
իս
մեղադրեցի
եւ
հաւանեցուցի
դառնալ
ի
կրօնս
իւրեանց.
եւ
առաքեցի
զնոսա
իմ
պատուաւոր
արամբք
առ
կաթուղիկոսն.
եւ
մինչ
գնացին
նոքա
կատարեալ
էր
հայրապետն
ի
Քրիստոս։
Եւ
յԱստուածածնին
ամիսն
յութն,
յաւուրն
հինգշաբաթւոջ.
ի
թուին
Հայոց
վեց
հարիւր
քսան ,
եւ
Ասորոց
հազար
հինգ
հարիւր։
Իսկ
անօրէնն
Յուսիկ
գնաց
յԱնտաք
եւ
վերստին
մկրտեցաւ
ի
Յունաց։
Իսկ
Տեառն
Ներսիսի
կային
երկու
եղբօր
որդիք
եպիսկոպոսունք
Գրիգոր
եւ
Գրիգորէս
անուանք
նոցա.
աւագ
եղբօրորդին
Տ.
Գրիգոր
չէր
մերձ
ի
վախճանին.
վասն
որոյ
զՏ.
Գրիգորիսն
քարոզեցին
Կաթուղիկոս.
բայց
ոչ
ձեռնադրեցին։
Իսկ
յետ
աւուրց
եկեալ
տէր
Գրիգոր.
եւ
իմացեալ
զիրքն
դարձաւ,
եւ
գնաց
առ
փեսայն
իւր
Մլեհն.
եւ
առեալ
զնա
տարաւ
առ
Նորատինն,
եւ
նորին
հրամանաւ
ածաւ
ի
Հռոմկլայն.
եւ
ձեռնադրեցին
զնա
Կաթուղիկոս։
Եւ
յաւուր
ձեռնադրութեան
իւրոյ
կոչեաց
զերկուս
յեպիսկոպոսացն
մերոց
զԳրիգորէս
Քեսնոյ
եպիսկոպոս,
եւ
զՎասիլոս
Ռաբանայ
եպիսկոպոս,
եւ
մեծարեաց
զնոսա։
Եւ
զկնի
ձեռնադրութեանն
առաքեաց
առ
մեզ
արս
երեւելիս
ըստ
Հին
աւանդութեանն
Հայոց
եւ
Ասորոց.
զի
յորժամ
Ասորոց
ուղղափառաց
պատրիարք
ձեռնադրէին,
առաքէր
զիւր
դաւանութիւնն
եւ
զդաշն
սիրոյ
առ
կաթուղիկոսն
Հայոց.
եւ
յորժամ
Հայոց
նստի
հայրապետ՝
նոյնպէս
արասցէ։
Իսկ
ես
խնդացի
յոյժ,
զի
այր
գիտնական
եւ
սուրբ
էր.
եւ
առաքեցի
առ
նա
զուխտ
միաբանութեանս
մերում.
բայց
սակաւ
ինչ
մեղադրեցի.
զի
զրոյց
հակառակութեան
եղեւ
ի
հոգեւոր
շնորհդ,
եւ
ի
մէջ
ազգականաց,
զի
միոյն
անուանեալ
յաստիճանդ
տեղի
տալի
էր
քեզ։
Բայց
եղիցի
գթութի
-
Տեառն
Աստուծոյ
ի
վերայ
քո.
եւ
յոյժ
աղաչեցի
զնա.
եթէ
բարձ
զկեղտ
անունդ
զարծաթառութեան
ի
պարգեւս
Հոգւոյն
յանարատ
եւ
յանբամբաս
յազգէդ.
եւ
մի
տար
կրկնել
զՅուսիկեան
չարախօսութիւն
առ
ձեզ,
սիմոնեան
կոչել
զձեզ։
Եւ
գրեալ
էր
առ
իս
յանձնառութիւն.
եւ
այլ
եւս
աղաչեցի
զնա
վասն
ազգականին
իւրոյ.
որ
անուանեցաւն
զառաջիննն
զի
կալցի
զնա
պատուով.
զի
ասեմ
ընդարձակ
եւ
բազմամարդ
ազգիդ
վայել
է
հայրապետ
ունել
ըստ
թուոյ
աւետարանչացն.
եւ
զայն
եւս
լուաւ
ինձ,
առաքելով
զնա
ի
Ղամբրօնն
տալով
նմա
զՏարսոնի
վիճակն,
եւ
ի
վերայ
զերկիրն
Կապադովկիայ
արար
ընդ
իշխանութեամբ
նորա,
զոր
Ապիրատն
կոչէին.
որ
եւ
զկնի
այնորիկ,
եւ
նա
եկն
յաթոռն։
Ի
նոյն
թուականին
Նորատինն
սկսաւ
զօրաժողով
լինել
յամենայն
աշխարհաց
յԵմանացւոց
յԵգիպտացւոց
եւ
յԱթուրացւոց
եւ
ի
Հայոց
եւ
ի
Կապպադովկացւոց.
զի
բարձցէ
զԵրուսաղեմի
թագաւորութիւնն,
եւ
զԽլիճ
ասլանայ
սուլտանութիւնն.
եւ
ինքն
գոռոզացեալ
նստէր
եւ
լռէր
զբազում
ժամս,
եւ
ոչ
խօսէր.
այլ
կարդայր
եւ
աղօթէր,
եւ
ոչ
տայր
գինի
ըմպել
ի
բանակին.
եւ
ոչ
ձայն
խաղուց
եւ
երգոց,
եւ
կաքաւչաց
լսելի
լինէր
ի
զօրսն.
եւ
յաղագս
այսպիսի
առաքինութեան
ակն
ունէր
թէ
հրեշտակ
խօսի
ընդ
նմա.
զի
պատրէին
զնա
Փխիրքն
եւ
Շեխերն.
թէ
տեսանէաք
զքեզ,
զի
յերկինս
ելանէիր,
եւ
ոմանք
թէ
հրեշտակ
Աստուծոյ
կայ
առ
քեզ
եւ
խօսի
ընդ
քեզ,
եւ
հաւատայր
նոցա.
եւ
մինչ
յայսպիսի
միտս
հպարտացեալ
նստէր
ի
Դամասկոս,
եւ
յամենայն
կողմանց
գային
առ
նա
զօրք
որ
ոչ
էր
թիւ,
յանկարծակի
եհար
զնա
Տէր
եւ
սպան.
որ
թագաւորեաց
ամս
քսան
եւ
ինն.
եւ
ցրուեցան
զօրքն
յիւրաքանչիւր
տեղի։
Եւ
առ
զթագաւորութիւնն
Մէլիք
Սալեհ
որդի
իւր։
Եւ
թագաւորն
Երուսաղեմի
եկն
ի
վերայ
Դամասկոսի
եւ
գերեաց
զաշխարհն .
եւ
նստաւ
ի
վերայ
քաղաքին.
եւ
խոստացան
տալ
նմա
հարկս
թէ
գնասցէ
ի
նոցանէն.
այլ
նա
ակն
ունէր
առնուլ
զքաղաքն,
բայց
մեղքն
քրիստոնէից
ոչ
ներեաց.
զի
կալաւ
զնա
ցաւ
մահու.
եւ
առեալ
ոսկի
ի
Դամասկոսէ
դարձաւ
յԱքքայ.
եւ
մեռաւ
անդ
զկնի
քառասուն
աւուր
մահուան
Նուրատնին,
թագաւորեալ
ամս
տասն
եւ
երկու։
Եւ
եղեւ
տրտմութիւն
ամենայն
քրիստոնէից
մահ
նորա.
եւ
որդի
նորա
Պաղտոյնն
առ
զթագաւորութիւնն
ամաց
հնգետասանից։
Իսկ
յորժամ
լուաւ
Խլիճ
ասլան
զմահ
Նորատնին,
չոգաւ
ի
Սեբաստիա
եւ
առ
զնա.
նմանապէս
եւ
զԿոմանայ
եւ
զՆէոկեսարն.
եւ
հատոյց
զազգն
Դանշմանայ.
որ
տեւեաց
ամս
հարիւր
քսան
երկու,
եւ
կացին
իշխանք
վեց
զկնի
միմեանց։
Իսկ
Սեփետինն
եղբայր
Նորատնին
ել
ի
Մօսլայ ,
եւ
առ
զՄծբին
եւ
զՌաղա
եւ
զԽառան.
եւ
հնազանդեցաւ
նմա
եղբօրորդին
իւր
Մելիք
Սալեհն.
եւ
ելոյծ
զկանոնք
եղբօրն
որ
գրեալ
էր
յամենայն
Մզկիթ,
նալաթ
զգինին
Թուրքաց
եւ
Տաճկաց.
եւ
ետ
հրաման
տաշել
զգիրն,
եւ
ետ
հրաման
համարձակութեամբ
ըմպել
յամենայն
տեղիս
թէ
եւ
ի
Մզկիթ
կամ
իցէ
ումեք։
Իսկ
Յուսուփն
որ
նա
ինքն
է
Սալահատինն,
որ
տէրն
էր
Եգիպտոսի
իշխանացաւ
ի
վերայ
ներքսագոյն
Արաբիայ
եւ
մասին
ինչ
ի
Նուբեաց
աշխարհէն։
Եւ
ի
սոյն
ժամանակս
զդղեակսն
զոր
ունէին
Հայք
ընդ
ձեռամբ
ինքեանց
յերկիրն
Սասնոյ,
նեղեալ
ի
Մուփարղնայ
ամիրայէն
տուին
յամիրայն
Խլաթայ
ի
Շահի
արմէնն։
Յայնմ
ժամանակի
սպանին
զՄլեհ
իշխանն
Կիւլիկեցւոց
կամաւ
իշխանացն.
եւ
զի
որդին
Թորոսի
տղայն
մեռեալ
էր
ի
Հռովմկլայն
ետուն
զիշխանութիւնն
յՌոբէն
որդին
Ստեփանեայ
ածեալ
զնա
ի
Տարսոնէ.
եւ
նա
եսպան
զսպանողսն
հօրեղբօր
իւրոյ։
Զի
ասացին
թէ
ոչ
միայն
սպանին,
այլ
եւ
ընկեցին
զնա
շանց.
զոր
լուեալ
ոչ
կարէր
համբերել։
Յորում
ժամանակի
ել
Սալահատինն
յԵգիպտոսէ
եւ
առ
զԴամասկոս .
եւ
չոգաւ
ի
Հալապ.
եւ
դողաց
ի
նմանէ
Մելիք
Սալեհն.
եւ
առաքեաց
առ
նա
Սալահատինն
եւ
ասէ.
ես
ծառայ
քո
եմ
եւ
եկեալ
եմ
յօգնութիւն
Տեառն
իմոյ,
կալ
ընդդէմ
թշնամեաց
քոց.
եւ
ոչ
հաւատաց
նմա,
եւ
ոչ
եբաց
զքաղաքն.
եւ
նա
դարձաւ
ի
Հալպայ
եւ
առ
զՀեմս
եւ
զՀամայ
պատերազմաւ.
եւ
գնաց
ի
Դամասկոս.
եւ
եհան
զՓռանգ
գերիսն
որ
անդ,
եւ
վաճառէր
դիւրագին.
եւ
արար
խաղաղութիւն
ընդ
Փռանգն .
եւ
ետ
ածել
ոսկի
բազում
յԵգիպտոսէ
եւ
կուտեաց
զօր
բազում։
Եւ
Սեփետինն
եկն
ի
վերայ
նորա
խրոխտանօք
եւ
նախատանօք.
եւ
ասէր
զնա
շուն
կատաղի
որ
հաջէ
ընդդէմ
տեառն
իւրոյ,
եւ
փութայր
զգալն
զի
մի
փախիցէ։
Եւ
Սալահատինն
բազում
անգամ
առաքեցա
ընդ
առաջ
նորա,
մի
գալ
եւ
մի
պատերազմել.
զի
մի
ազգ՝
մի
հաւատս՝
եմք
ասէ.
եւ
ոչ
լուաւ
նմա.
այլ
եկն
եւ
բախեաց
ի
վերայ
նորա.
եւ
յարեան
եւ
կռուեցան
եւ
սկսան
կոտորել
զզօրս
Սեփետնին.
եւ
փախեան
յերեսաց
նորա
եւ
անկանէին
բազումք
առանց
ձեռին։
Եւ
իբրեւ
ետես
Սալահատինն,
եթէ
յաղթեցաւ
Սեփետինն,
արգել
զզօրսն
իւր
ի
կոտորելոց
եւ
անց
ի
մէջ,
եւ
բարկութեամբ
դարձոյց
եւ
ասաց.
բաւական
է ,
զի
մի
բարկասցի
Աստուած.
եւ
զկենդանի
ծառայսն
հանգոյց
եւ
արձակեաց
ազատս.
եւ
զսպանեալն
թաղեաց.
եւ
իբրեւ
լուան
զայս,
երկեան
ի
նմանէ
ամենայն
Մսլիմանքն,
եւ
ազգն
Թուրքաց.
եւս
առաւել
զահի
հարաւ
Մելիք
Սալեհն։
Եւ
եհան
զՓռանգ
գերիսն
եւ
վաճառեաց
սակաւ
գնոց.
զԿոմսն
Տրապօլսոյ
ութսուն
հազար
դահեկանի.
զՋօսլին
որդին
Ջօշլնին՝
յիսուն
հազար
դահեկանի.
զՌնաղտ
Բրինձն՝
հարիւր
քսան
հազար
դահեկանի.
եւ
խնդրեաց
յԱնտաքայ
օգնութիւնս։
Իսկ
Սեփետինն
դարձեալ
արար
ժողով.
եւ
առ
ընդ
իւր
զտէրն
Մերտնայ
եւ
զՀարսնքեփայն.
եւ
եկն
ի
վերայ
Սալահատնին
վաթսուն
հազար
հեծելով.
եւ
Սալահատինն
ունէր
երկոտասան
հազար.
եւ
առաքեաց
Սալահատինն
առ
Սեփետինն
եւ
ասէ.
մի
գար
ի
վերայ
իմ.
եւ
մի
կռուիր
ընդ
իս.
ո՞վ
եմ
ես
եւ
զի՞նչ
մեղայ
քեզ,
ծառայ
եմ
քոյ,
եթէ
յաղթիմ
ի
քէն
ոչ
է
ինձ
նախատինք.
բայց
եթէ
հարկանես
զիս,
եւ
անիրաւիս
յիս,
եւ
յաղթիս
յինէն,
մեծ
կորանք
է
քեզ
տեառնդ
պարտիլ
ի
ծառայէս.
եւ
ոչինչ
եղեւ
նմա
ունկնդիր.
եւ
եկեալ
կացին
առ
ընթեր
եւ
պատրաստեցաւ
Սալահատինն.
եւ
յարեան
ի
վերայ
միմեանց.
եւ
վերստին
պարտեցաւ
Սեփետինն,
եւ
փախեաւ.
եւ
մատուցին
նմա
ուղտ,
եւ
նստաւ
ի
վերայ.
եւ
գնաց
մազապուր
եւ
զերծաւ
ի
Մօսլ։
Եւ
գնաց
Սալահատինն
եւ
առ
զՄմբէճն.
եկին
առ
նա
տեառքն
Թլպաշարայ
եւ
Անթապայ.
եւ
գնաց
յԱզազն
եւ
կռուէր
ընդ
նմա
եւ
յարեան
ի
վրեայ
նորա
Հաշըշիք
եւ
խոցեցին
զնա.
բայց
ոչ
մեռաւ.
այլ
սպան
զնոսա
եւ
ինքն
ողջացաւ
փութով.
եւ
առաքեաց
զօրս
յերկիրն
Հաշշեացն
եւ
գերեաց
զնոսա.
եւ
էառ
զԱզազն.
եւ
գնաց
նստաւ
ի
վերայ
Հալպայ.
եւ
առաքեցին
յԱնտաք
աղաչանս
գալ
օգնել
նոցա.
եւ
չոգաւ
Ռնաղտն
զոր
վաճառեցին,
եւ
կոտորեաց
մասն
ինչ
ի
զօրացն
Սալահատնին,
եւ
արար
զնա
փախստական.
եւ
գնաց
յԵգիպտոս։
Ի
վեց
հարիւր
քսան
երկու
թուին
Հայոց
մեռաւ
Նաճբտին
տէրն
Մերտնայ.
եւ
առ
զիշխանութիւնն
Խուդբդինն
որդի
նորա։
Եւ
ի
նոյն
ամի
վարազ
մի
եհար
զթագաւորն
Յունաց
եւ
համբաւեցաւ
թէ
մեռաւ
անդի։
Իսկ
Խլիճ
ասլան
ասպատակեաց
յերկիրն
նորա
եւ
յաւարի
եհար
զբազում
տեղիս։
Բայց
նա
ողջացաւ
ի
խոցոյն
եւ
կային
առ
նա
երկու
յորդւոց
տանն
Դանշմանայ
առ
նա
փախուցեալք.
եւ
ժողովեաց
զօրս
եւ
արար
զնոսա
զօրագլուխս.
եւ
առաքեաց
դեսպանս
առ
Խլիճ
ասլանն,
եւ
ասէ.
դարձո
զհայրենիսն
որդւոց
Դանշմանայ
որ
կան
առ
իս.
եւ
ինքն
կարճագոյնս
գնաց
զկնի
եւ
անպատրաստ
գտեալ
զԹուրքն,
յառապարի
կոտորեաց։
Իսկ
Թուրքն
որ
կայր
յՈւճն
գնաց
ընդ
կողմն
հիւսիսոյ
ծածկապէս,
եւ
գերեաց
յերկրէն
Յունաց
հարիւր
հազար
անձինս
կանայս
եւ
տղայս
կոտորելով
զարսն.
եւ
թագաւորն
խնդրէր
զՍուլտանն.
եւ
վարէր
զնա
առաջի
իւր.
զի
ոչ
կամէր
կռուիլ
ընդ
նմա
Սուլտանն։
Եւ
թագաւորն
առաքեաց
զորդիսն
Դանշմանայ
յիսուն
հազարաւ
ի
վերայ
Նէոկեսարու,
որք
երթեալ
նստան
ի
վերայ
նոցա։
Իսկ
Թուրքն
խորամանկ
որ
իշխէր
քաղաքին,
գրեաց
թուղթ
առ
զօրսն
յերեսաց
քրիստոնէիցն
որ
անդ,
եթէ
Դանշմանիքդ
զորս
եդեալ
էք
մեզ
առաջնորդս,
ահա
մատնել
կամին
զձեզ
ի
ձեռն
Թուրքաց.
որ
գործեալ
են
դարան
ձեզ,
եւ
սպասեն
ժամանակի.
եւ
թուղթն
ընկեցին
արտաքս։
Եւ
տեսեալ
զօրացն
հաւատացին,
եւ
փախեան.
եւ
ելին
զհետ
նոցա
զօրքն
Թուրքաց
պահապանք
քաղաքին,
եւ
զբազումս
կոտորեցին
ի
նոցանէ.
եւ
սպանին
զքեռորդիսն
թագաւորին.
եւ
տրտմեցաւ
յոյժ.
եւ
իջաւ
մերձ
ի
Կօնն,
եւ
նստաւ
ի
ձորակի
միոջ
ի
մէջ
երկուց
բլրոց
դժուարագունից.
եւ
ահա
պատահեցան
զնովաւ
Թուրքմանքն
Պռի
յոլովութիւնք
յոյժ.
եւ
պաշարեցին
զնա
անդ
յաւուրս
եւթն.
եւ
ընկենուին
նմա
գիլս
վիմաց
աստի
եւ
անտի,
եւ
նետիւք
խոցոտէին
զնոսա
ի
տուէ
եւ
ի
գիշերի.
եւ
սպանին
ի
նոցանէ
մարդ
եւ
գրաստ
բազում.
եւ
առին
զռոճիկս
նոցա
հինգ
հարիւր
բեռինս.
եւ
երկեան
յոյժ
զօրքն
Յունաց։
Եւ
առաքեաց
թագաւորն
առ
Սուլտանն,
եւ
ետ
ցնա
երեք
քաղաքս,
զոր
նոքայն
էին
շինեալ.
եւ
աղաչեաց
զնա
զերծուցանել
զնա
ի
նեղութենէն,
եւ
առնիցեն
սէր
ընդ
միմեանս.
եւ
ուրախ
եղեւ
Սուլտանն
եւ
յղեաց
առ
նա
երեք
ամիրայ
հեծելօք,
հանել
զնոսա
անտի
եւ
տանել
ի
Կոստանդնուպօլիս.
որք
եկեալ
հալածեցին
զԹուրքն,
եւ
յուղի
անկեալ
սկսան
գնալ.
եւ
Թուրքմանն
երթայր
աստի
եւ
անտի.
եւ
անարգէր
զՍուլթանն.
զի
թափեաց
զնոսա
ի
ձեռաց
նոցա
զտկարացեալ
թշնամիսն
եւ
զտուեալ
ռոճիկսն
անաշխատ
եւ
զայս
ասէին
եւ
հետզհետէ
բախէին
եւ
յափշտակէին
հանդերձս
եւ
զէնս
եւ
երիւարս
եւ
սպանանէին
զբազումս
նետիւք
եւ
պարսաքարիւք։
ԵՒ
Յոյնքն
մեղադիր
լինէին
ամիրայիցն,
թէ
դուք
տայք
ծախել
զմեզ.
իսկ
նոքա
երդնուին
թէ
ոչ,
այլ
նոքա
իսկ
անհնազանդք
են
եւ
վայրենաբարոյք
եւ
այպանողք,
եւ
ոչ
ոք
կարէ
զնոսա
արգելուլ
ի
վնասէ.
եւ
այնպէս
առնէին
մինչեւ
հանին
զնոսա
յերկրէն
իւրեանց.
եւ
անկան
զճանպաարհայն
ի
Յունացն
քսան
հազար
անձինք.
եւ
գնաց
Մանիլն
լի
ամօթով
(պատկառեալ
)
եւ
պակասեալ
ի
քաղաքն
իւր,
այն՝
որ
խրոխտայրն
յաղթել
երեւելի
պատերազմաւ
աշխարհի,
եւ
իմանալի
կռուով
ուղղափառացն
եկեղեցւոյ ,
այսպէս
սնավաստակ
գտաւ
յերկոսին
պատերազմսն։
Եւ
յետ
այնորիկ
առաքեաց
Սուլտանին
բազում
գանձս,
եւ
գնեաց
զգերիսն
որ
մնացեալ
էին
կենդանիս։
Զյասու
ժամանակօք
քրիստոնեայքն
որ
ի
Մելտենի՝
կային
ի
մեծ
նեղութիւն
յամիրայէն
իւրեանց
որ
կայր
անառակութեամբ,
եւ
ի
սղութենէ
հացի։
Եւ
քարոզեաց
նոցա
եկեղեցին
եւ
ասաց.
եղբարք
թշուառութիւնս
այս
վասն
մեղաց
է.
քանզի
կատարեալ
տեսանեմք
առ
մեզ
զբամբասանս
Իսրայելի,
զորոց
ամբաստան
լինի
մարգարէն
եւ
ասէ.
ՙխառնակեցան
ընդ
հեթանոսս
եւ
ուսան
զգործս
նոցա.
ծառայեցին
սովորութեանց
նոցա
եւ
եղեւ
նոցա
գործք
իւրեանց
ի
գայթակղութիւն՚.
եւ
արդ
ահա
սպառեցաք,
ջնջեցաք
եւ
իսպառ
նուաղեցաք
եւ
լքեալք
եղաք
ի
Տեառնէ.
եւ
այժմ
եկայք
դարձցուք
իւրաքանչիւր
ոք
ի
ճանապարհաց
մերոց
չարաց,
եւ
աղաչեսցուք
զերեսս
ողորմութեանն
Աստուծոյ
եւ
հայեսցի
առ
մեզ
ողորմութեամբն
իւրով
բնականաւ.
եւ
նովաւ
կեցցուք
եւ
մի՛
մեռցուք։
Եւ
լուան
ժողովուրդն
զպատուէր
եկեղեցւոյն.
եւ
դարձան
առ
Տէր
պահօք
եւ
պաղատանօք
եւ
արտասուօք
եւ
հսկմամբք
գիշերականօք։
Եւ
ցածեաւ
Տէր
ի
բարկութենէ
իւրմէ,
եւ
արկ
ի
սիրտ
ամիրային
եւ
ցաւեցոյց
զմիտս
նորա
խղճիւ
վասն
գործոց
իւրոց,
եւ
ետ
զքաղաքն
ի
Սուլտանն
եւ
ինքն
գնաց
ի
Խարբերդ.
եւ
դիւրացաւ
քաղաքն
եւ
առատացաւ
հացն,
եւ
թեթեւացաւ
հարկառութիւնն,
եւ
փառաւորեցաւ
Աստուած
շնորհակալութեամբ,
եւ
քաղցրացաւ
ճաշակ
ապաշխարութեանն
երեւեալ
արդեամբք.
զի
առն
գազանացելոյ
եւ
խակամտի
զղջանալ
ետ
եւ
թողուլ
զհայրենիս
իւր
եւ
գնալ.
եւ
միայն
նա
էր
մնացեալ
ի
տանէն
Դանշմանայ։
Ի
վեց
հարիւր
քսան
եւ
ինն
թուին
Հայոց
ել
Սալահատին
յԵգիպտոսէ
երեսուն
երեք
հազար
սպառազինեալ
հեծելովք
ի
սոսկականացն
եւ
հետեւակացն.
յիսուն
երկու
հազար
գրաստ
զինաբարձս
առաջի
իւր.
եւ
եկեալ
ի
Պաղեստին
կալաւ
Փռանգ
մի,
եւ
արեամբ
նորա
լուացաւ
աղօթից
եւ
աղօթեաց,
եւ
յայնմհետէ
կազմեցաւ
պատերազմի
եւ
աւերման
աշխարհին։
Իսկ
թագաւորն
Երուսաղեմի
Պաղտոյնն
յորժամ
լուաւ
զայս
հաւաքեաց
զզօրս
իւր
առ
ինքն.
եւ
ահա
սակաւք
էին
յոյժ
առ
բազմութեամբ
անօրինացն.
եւ
անկաւ
թագաւորն
ի
վերայ
երեսաց
իւրոց
հանդէպ
արեւելից
առաջն
զօրաց
իւրոց.
արարին
եւ
նոքա
նոյնպէս .
եւ
աղաղակեցին
առ
Տէր
սրտի
մտօք
եւ
լացին,
եւ
յարուցեալ
կանգնեցան
եւ
ուխտեցին
առաջի
Աստուծոյ
ոչ
դարձուցանել
զթիկունս
ի
թշնամեացն.
այլ՝
յօժարութեամբ
մեռանել
ի
վերայ
սուրբ
եկեղեցւոյ։
Եւ
ապա
կազմեցան
սպառազինեցան
լի
հաւատով.
եւ
գնացին
ընդ
առաջ
նոցա.
իբրեւ
երեւեցաւ
գունդ
այլազգեացն,
եւ
էին
բազումք,
եւ
ելեւելս
առնէին
զմիմեամբք,
դարձեալ
իջին
յերիւարացն
եւ
ի
ծունր
խոնարհեալ
արտասուեցին.
եւ
լցին
զբերանս
իւրեանց
ահաւոր
անուամբն
Քրիստոսի,
Աստուած
զնա
կարդալով
եւ
իշխան
մահու
եւ
կենաց.
եւ
վառեցան
ի
սէր
նորա
եւ
նստան
յերիւարս
իւրեանց
եւ
խոյացեալ
իբրեւ
զարծուիս
յերամակս
նապաստակաց
հարին
իւրաքանչիւր
զնիզակ
իւր
ի
լանջս
թշնամեացն
շեշտակի,
եւ
ձգեցին
զնոսա։
Եւ
Քրիստոս
աստուած
օրհնեալ
թագաւորն
մեր
եհան
հողմ
ուժգին
ընդդէմ
նոցա՝
որ
ընկենոյր
զնոսա
ի
ձիոյն
առանց
ձեռին,
նիզակի.
եւ
նոքա
կոտորէին
զնոսա
եւ
ոչ
զոք
ապրեցուցանէին.
եւ
ցրուեցան
փախստականն
ընդ
կողմն
հարաւոյ
առ
անապատովն.
բայց
սուրն
ոչ
դարձաւ
ի
նոցանէ
մինչեւ
ի
մուտս
արեգականն.
եւ
ի
վաղիւն
սկսան
դարձեալ
ի
մնացեալսն
եւ
մինչեւ
յեւթն
օրն
գտանէին
ի
նոցանէ
լքեալս
ի
սովոյ
եւ
սպանանէին.
եւ
առին
զամենայն
ծանրութիւն
ռոճկացն
նոցա,
եւ
զառատխանայս
նոցա
կոչեցեալն
զնետսն
եւ
զաղեղունս
եւ
զնիզակս
եւ
զվրանս
նոցա
եւ
զամենայն
պարարտութիւնս
սպասուցն,
եւ
լցան
եւ
փարթամացան.
եւ
ուրախ
արար
Տէր
զյուսացեալս
իւր.
եւ
ցնծաց
սուրբ
եկեղեցի
ի
համբաւս
յայս
աւետեաց.
եւ
տային
օրհնութիւն
Աստուծոյ
որ
եբէկ
զմէջս
անօրինացն,
եւ
թափեաց
զսիրտս
նոցա
պղնձացեալս
ի
սնոտի
յոյսն
իւրեանց։
Իսկ
Սալահատինն
նորապարտ
եւ
նախամօթ
անկաւ
ի
Մսր
յոյժ
սակաւուք.
եւ
զգեցաւ
սեաւ
եւ
արգելաւ
ի
սենեակ
եւ
տանջեաց
զինքն
խաւարաւ
զբազում
աւուրս։
Եւ
վասն
այսր
յաղթութեան
ամիրայն
որ
կայր
ի
Հերիմն,
դարձաւ
ի
Թուրքաց
եւ
եղեւ
ընդ
Անտաքու
հնազանդութեամբ.
եւ
երդուաւ
նմա
Բրինձն
թողուլ
զբերդն
առ
նմա.
եւ
յետոյ
ստեաց
երդմանն,
էառ
ընդ
ինքեան
զՌոբէն
զիշխանն
Կիւլիկեցւոց,
եւ
գնաց
առնուլ
զՀերիմն.
եւ
ոչ
մատնեաց
զնա
Տէր
ի
ձեռս
նոցա ,
քանզի
ստեաց
Բրինձն
երդմանն։
Եւ
դարձաւ
ի
Հալպայ
հնազանդութիւնն
ամիրայն
որ
անդ։
Ի
թուին
Հայոց
վեց
հարիւր
երեսուն
գնաց
թագաւորն
Երուսաղեմի
ի
Յորդանան,
եւ
նստաւ
ի
տեղւոջն՝
որ
կոչի
անց
Յակովբայ.
զոր
ասեն
հուն
Յակովբայ
Փղշտացիքն,
եւ
սկսաւ
շինել
անդ
քաղաք
առնուլ
նովաւ
զԴամասկոս.
եւ
յաջողեցաւ
զառաջինն
գործն,
եւ
շինէին
եւ
գային
բնակէին
անդ
քրիստոնեայք։
Եւ
լուաւ
Սալահատինն,
եւ
երկեաւ
վասն
Դամասկոսի,
եւ
ժողովեալ
վերստին
զօրս
չոգաւ
եկն
եմուտ
ի
քաղաքն.
եւ
զի
ամիրայն
Բալբաքու,
որ
կոչի
Արեգական
քաղաք
որ
ասի
Իլուպօլիս
ապաստան
լեալ
յանձին
զօրութիւն,
ոչ
հնազանդէր
Սալահատնին,
չոգաւ
ի
վերայ
նորա.
եւ
սիրով
եւ
խոստմամբ
առ
զնա
եւ
զօրացաւ.
եւ
վստահացեալ
յանձն,
գնաց
ի
վերայ
նոր
քաղաքին,
զոր
շինեալ
էին
Փռանգքն.
եւ
յարեան
ընդդէմ
նորա
զօրքն
փառաւորեալ
Փռանգացն.
եւ
յաղթաճաշակքն
հարին
զնոսա
եւ
կոտորեցին
որպէս
յերէկն
եւ
յեռանդն.
եւ
փախեաւ
Սալահատինն,
եւ
անկաւ
ի
Դամասկոս.
եւ
Փռանգքն
առեալ
աւար
բազում
եւ
գերի
ի
նոցանէն
եւ
յերկրէն,
դարձան
ի
քաղաքն
զոր
շինէին,
եւ
դարձեալ
միւսանգամ
ասպատակեցին
ի
Դամասկոս,
եւ
առին
սակաւ
ինչ
կարասի
եւ
գերի
եւ
կամէին
գնալ.
եւ
պնդեալ
զինքն
Սալահատինն,
ել
զհետ
նոցա.
եւ
կալաւ
ի
նոցանէ
հարիւր
Փրեր.
եւ
քաղցրացաւ
ի
ճաշակս
իւր
զոր
ետ
նմա
չարութիւնն
մեր
եւ
մոռացութիւն
պատուիրանին
Աստուծոյ.
եւ
ժողովեալ
զԱրապն
անապատին
չոգաւ
ի
վերայ
նորաշէն
քաղաքին.
եւ
ոչ
եգիտ
անդ
զթագաւորն
Երուսաղեմի.
այլ
միայն
հինգ
հարիւր
Փրերս,
եւ
պաշարեաց
զքաղաքն
եւ
յաղթահարեաց
զնա.
եւ
ընկէց
հուր
ի
շինուածս
նորա,
եւ
բորբոքեցաւ,
եւ
վառեցաւ
բոլոր
շինուածն
նորակազմ։
Եւ
յորժամ
տեսին
Փրերքն
թէ
վանեցան,
եւ
տկարացան
ոմանք
ի
նոցանէ,
արկին
զանձինս
ի
հուրն
եւ
կէսք
ի
գետն,
զի
մի
անկցին
ի
ձեռս
նոցա։
Եւ
զայլ
բնակիչսն
կոտորեցին,
եւ
գնացին
ի
Դամասկոս։
Ի
վեց
հարիւր
երեսուն
թուին
մեռաւ
Մանիլն
թագաւորն
Յունաց
զկնի
երեսուն
եւ
եւթն
ամի
արքայութեանն
իւրոյ.
եւ
թագաւորեաց
որդի
նորա
Ալէքս
տղայ
երկոտասանամեայ.
եւ
իշխանք
երկոտասան
կարգաւորէին
զթագաւորութիւնն։
Իսկ
մայր
նորա
եղեւ
հաւատաւոր,
բայց
ընդ
ձեռամբ
ունէր
զտունս
գանձուցն.
եւ
ստեալ
Աստուծոյ
անկաւ
ի
պոռնկութիւն,
եւ
ոչ
պահեաց
զհաւատ
պարկեշտութեանն.
եւ
յորժամ
յայտնեցան
իրքն
խորհեցան
սպանանել
զնա
օրէնք
թագաւորութեանն
եւ
դնել
զդուստր
Մանիլին
որ
էր
յայլմէ
կնոջէ
եւ
իմացաւ
կինն
եւ
որդին
իւր
Ալէքսն.
եւ
հրամայեցին
ըմբռնել
զմետասան
իշխանսն.
եւ
փախեան
յեկեղեցին,
եւ
չոգան
դահիճքն
առնուլ
զնոսա,
եւ
սպանանել.
եւ
կալաւ
ամբոխ
քաղաքին
զդուռն
եկեղեցւոյն
զաւուրս
եւթն,
եւ
ապա
չոգաւ
պատրիարգն
եւ
աղաչեաց
զթագաւորն
եւ
զմայրն.
եւ
առ
ի
նոցանէ
երդումն.
եւ
եհան
զիշխանսն
յեկեղեցւոյն,
եւ
տարաւ
յարքունիսն։
Եւ
ստեցին
երդմանն.
ատելիքն
Տեառն
ոչ
սպանին
զնոսա
բայց
հանին
զաչս
նոցա
վատթար
քան
զսպանութիւնն։
Իսկ
տէրն
Քեսնոյ
եւ
Հարսնքեփոյ
որում
անուն
էր
Նորըդին
փեսայ
էր
Սուլտանին.
եւ
ատեաց
զկին
իւր
եւ
արար
իւր
օգնական
զՍալահատինն.
զի
կռուեսցին
ընդ
աներն
իւր.
եւ
լուաւ
նմա
Սալահատինն,
եւ
չոգան
ի
վերայ
Սուլտանին։
Բայց
եկն
ընդ
առաջ
նոցա
Հասան
ամիրայն.
եւ
իմաստուն
բանիւք
դարձոյց
զնոսա.
եւ
խաղաղութիւն
եղեւ
ի
մէջ
նոցա։
Եւ
ամիրայն
Ուռհայոյ
եւ
Խառանայ
ապստամբեալ
ի
Մօսլացւոյն
գնաց
առ
Սալահատինն։
Բայց
պատրիարքն
Թէոդորոս
որ
առեալ
էր
յերաշխի
զիշխանսն,
որոց
խաւարեցան
աչքն,
ել
ի
քաղաքէն
եւ
գնաց.
եւթն
ամիս
պատարագ
ոչ
մատեաւ
ի
Կոստանդնուպօլիս,
եւ
մեռեալ
ոչ
թաղեցաւ.
զի
անմտութեամբ
անէծ
զանպարտսն,
եւ
ոչ
զթագաւորն
եւ
զպոռնիկ
մայրն
իւր
զերդմնազանցսն։
Եւ
Սալահատինն
չոգաւ
ի
վերայ
Ամթայ
եւ
առ
զնա
եւ
ետ
ի
Նորըդինն.
զի
խոստացեալ
էր
նմա։
Եւ
Սեփետինն
դարձեալ
զօրս
ժողովեալ
եկն
ի
վերայ
Սալահատնին,
եւ
ոչ
իշխեաց
պատերազմել
ընդ
նմա։
Ի
թուին
Հայոց
վեց
հարիւր
երեսուն
երեք
մեռաւ
Սեփետինն
եւ
Մելիք
Սալեհն.
եւ
առ
զիշխանութիւնն
Ազատինն
միւս
եղբայր
Սեփետինին։
Ի
թուին
Հայոց
վեց
հարիւր
երեսուն
եւ
չորս
անօրէնն
Ադրոնիկոս
սպանողն
պարոն
Ստեփանեայ,
որ
փախեաւ
յԱքքայ
եւ
առ
ընկէց
զհարազատն
իւր,
եւ
շրջեցաւ
չարութեամբ
ի
տեղիս
տեղիս,
այժմ
եկն
եւ
եմուտ
խաբէութեամբ
ի
Կոստանդնուպօլիս
որպէս
թէ
ցաւակցաբար
եկեալ
է
ի
խնամակալութիւն
տղայ
թագաւորին.
եւ
աւուրս
ինչ
ընտանեցեալ
տան
թագաւորին,
ապա
յայտնեաց
զչարութիւնն
իւր՝
խեղդեաց
զԱլէքսն
եւ
զմայրն
նորա
ի
ծովին.
եւ
ինքն
նստաւ
յաթոռն
եւ
սպան
հազար
այր
յիշխանաց
տանն
Յունաց.
եւ
չորեքտասան
հազար
գիւղ
եւ
վանորայք
աւերեաց
յիշխանութենէն
Յունաց.
եւ
առ
զկին
Ալեքսին
իւր
ի
կնութիւն
չարածերն
այն
որդին
Բելիարայ.
եւ
հալածեաց
զՓռանգն.
զորս
եգիտ
ի
քաղաքին
եւ
ի
գաւառսն.
եւ
կամեցաւ
սպանանել
զՓիսիկ
իշխանն
որ
էր
յազգէ
թագաւորութեանն.
եւ
առաքեաց
կոչեաց
զնա,
եւ
ոչ
կամեցաւ
գնալ.
զի
գիտէր
զկամս
նորա.
եւ
սպառնացաւ
կոչնականին
եթէ
ոչ
ածցէ
զնա
բռնութեամբ,
փոխանակ
նորա
ինքն
մեռցի.
եւ
յորժամ
չոգաւ
նուիրակն
ածել
զնա,
ի
հարկէ
եհան
Փիսիկն
զսուրն
եւ
եհար
զնա.
եւ
ինքն
գնայր
յեկեղեցին,
եւ
սուրն
արիւնոտ
ի
ձեռին
իւրում.
եւ
ասէ
լուարուք
ազգք
եւ
հասակք
ամենայն,
զի
Անդրոնիկոս
ջնջել
կամի
զբոլոր
ազգս
Յունաց.
եւ
շարժեցաւ
քաղաքն
ամենայն.
եւ
հաւաքեցան
յեկեղեցին.
զի
ով
էր
որ
ոչ
սրտառեալ
ի
պղծոյն
անտի.
եւ
ասացին
իշխանք
թագաւորութեանն
որ
մնացեալ
էին
ցպատրիարգն.
օ՛ծ
վաղվաղակի
զՓիսիկդ
թագաւոր
ի
վերայ
մեր,
եւ
արար
այնպէս.
եւ
լուաւ
Անդրոնիկոս
եւ
մտեալ
ի
նաւ
փախեաւ.
եւ
ելին
զհետ
նորա
եւ
հասին
նմա,
եւ
դարձուցին.
եւ
ի
բերելն
կտրատէին
զնա
պատառս
պատառս
եւ
ընկենուին
ի
ծովն.
եւ
զմնացեալն
բերեալ
ի
քաղաքն
այրեցին
զնա
հրով։
Իսկ
Սալահատինն
տիրեցեալ
Միջագետաց
չոգաւ
ամենայն
ամիրայօքն,
եւ
նստաւ
ի
վերայ
Քարաքոյ
եւ
Շաւպաքոյ.
եւ
եկեալ
Փռանգացն
մարտեան
ընդ
նոսա
եւ
յաղթեցին
օգնութեամբն
Աստուծոյ
եւ
հալածեցին
ի
բաց.
եւ
ամրացուցին
զքաղաքսն
եւ
զբերդսն
ծովեզերեայս։
Բայց
եղեւ
պատահար
ինչ
ի
վերայ
թագաւորին
Երուսաղեմի,
եւ
անկաւ
յախտ
գոդութեան
եւ
բժիշկք
ոչ
կարացին
օգնել
նմա.
եւ
կացոյց
զքոյր
որդին
իւր
թագաւոր,
որ
էր
անուամբն
իւրով,
յոյժ
տղայ։
Իսկ
Սալահատինն
չոգաւ
էառ
զՄծբին.
եւ
գնաց
ի
վերայ
Մօսլայ.
եւ
ոչ
կարաց
առնուլ.
բայց
յառաւել
նեղութենէ
պաշարմանն
խոստացան
նմա
հնազանդութիւն,
տալ
զօրս
նմա
ի
ծառայութիւն.
եւ
առեալ
ի
նոցանէ
երդումն
գնաց
ի
Մուփարղինն
եւ
առ
զնա
դարձաւ
ի
Դամասկոս։
Եւ
ի
նոյն
ամի
մեռան
Նորըտինն,
եւ
Խուդբդինն
տեարքն
Ամթայ
եւ
Մերտնայ.
որք
էին
ազգականք
միմեանց
յԱրթուխեաց
անտի,
աւերիչք
եկեղեցւոյ
եւ
ատեցողք
քրիստոնէից,
եւ
թշնամիք
ճշմարտութեան։
Եւ
յետ
նոցա
էառ
զՄերտինն
Հուսամադինն
որդի
Խուդբդնին.
եւ
Ումըդինն
տէրն
Բալուայ
էառ
զԽարբերդ.
եւ
ի
նոյն
ամի
մեռաւ
Ամիր
Միրանն
տէրն
Խլաթայ
Շահի
արմէնն։
Եւ
առ
զտեղի
նորա
Բակդեմուր
ծառայն
իւր։
Եւ
ի
սոյն
ժամանակս
Բրինծն
Անտաքայ
արար
գործ
սիրոյ
ընդ
Սալահատինն
եւ
որսացաւ
զՌոբէն
տէր
Կիւլիկիոյ
կալաւ
զնա.
եւ
եդ
ի
բանտի,
եւ
եմուտ
յերկիրն
նորա.
եւ
յամեաց
անդ
զեղանակս
ամրան,
եւ
ոչ
կարաց
վնասել
երկրին
զի
Լեւոն
եղբայրն
Ռոբենայ
իմաստնապէս
կռուէր
ընդդէմ
նորա
եւ
խնամարկէր
աշխարհին
ի
շնութիւն
եւ
ի
դիւրութիւն.
եւ
ել
ամօթով
յերկրէն
Բրինձն։
Բայց
վասն
սիրոյ
եղբօրն
Լեւոն
ետ
զԱտանայ
եւ
զԹիլն
եւ
եհան
զՌոբէն
ի
բանտէն.
որ
եւ
յետ
այնորիկ
առին
զիւրեանցն
որպէս
եւ
էրն։
Ի
վեց
հարիւր
երեսուն
եւ
վեց
թուին
պատերազմեցան
ընդ
միմեանց
Մադացիքն
որք
են
Մարք.
եւ
Թուրքն
որք
են
Թորգոմեանք,
եւ
յերկարեաց
մարտն
զամս
ութ.
եւ
այս
էր
պատճառն։
Ազգք
Թուրքաց
որ
բացօթեայ
շրջին
խորանօք
շատացեալք
ընդդէմ
խորշակի
եւ
ցրտոյ,
զձմեռնային
եղանակն
երթային
ի
կողմն
հարաւոյ
սակս
կակղութեան
օդոյն
եւ
ցամաքութեան
երկրին.
եւ
զամառնայինն
երթային
առ
հիւսիսիւ
յաղագս
առատութեան
ջրոյ
եւ
զովութեան
խորշակ
օդոյն.
եւ
յերթեւեկութիւնս
յայս
կցորդ
լինէին
Սարքդ
որք
անկեալ
յարքայութենէն
իւրեանց
պանդխտանան
ուր
եւ
դիպի.
եւ
զաղքատութիւն
իւրեանց
դարմանեն
ծածկապէս
շորթելով
զայլոցն։
Ըստ
որում
առաւել
քան
զայլոց,
մեղանչէին
Թուրքաց,
գողութեամբ
շորթելով
զանասունս
նոցա։
Եւ
յասացեալ
թուիս
գտան
երկերիւր
Քուրդ
դարանեալ
յերկիրն
Շպղթանայ
յանցս
Թուրքին
սպասելով
ի
գողանալ
զնոցայսն.
եւ
կալեալ
զնոսա
սպանին.
եւ
վասն
այսորիկ
ժողովեցաւ
Քուրդն
տասն
հազար,
եւ
Թուրքքն
կրկին
քան
զնոսա,
եւ
կռուեցան
ի
Շպղթան,
եւ
վանեցաւ
Քուրդն
եւ
իսպառ
կոտորեցան
ի
Թուրքէն։
Եւ
լուան
զայս
ազգն
Մարաց
որ
բնակեալ
էին
ի
լերինս
Ճզերոյ,
եւ
յերկիրն
Տիւրեւանդայ.
եւ
ձայն
տուեալ
միմեանց
ժողովեցան
երեսուն
հազարք
եկին
ի
Մծբին
եւ
գրգռեցին
զԹուրքն.
եւ
նոցա
նոյնպէս
հաւաքեալ
բազմաձեռնութեամբ
գնացեալ
ընդդէմ
նոցա
կռուեցան
ի
մէջ
Տարայոյ
եւ
ի
մէջ
Մծբնայ
եւ
զօրացաւ
Թուրքն
եւ
պարտեցաւ
Քուրդն
իբրեւ
զառաջինն.
եւ
իսպառ
կորեան
քանզի
սատակեցին
զերեսուն
հազար
արսն։
Եւ
փութացան
ի
բանակետղս
նոցա
եւ
ի
բնակութիւնս.
եւ
առին
զկանայս
եւ
զտղայս
եւ
զկարասիս
նոցա,
եւ
դարձան
ի
հանգրուանս
իւրեանց.
եւ
հատաւ
ազգն
Քրդաց
ի
մեծէ
մինչեւ
ի
փոքունս
յերկրէն
Միջագետաց.
մինչեւ
անցին
ամք
ոչ
սակաւք
եւ
մոռացօնքն
եղեն
իրացն.
քանզի
մնացեալքն
ի
նոցանէ
յոյժ
սակաւք
գնացին
մտին
յերկիրն
Կիւլիկեցւոց
խնդրելով
ի
նոցանէ
ողորմութիւն։
Բայց
զկնի
պատերազմին
անցելոյ
գտին
ի
տունս
քրիստոնէից
թաքուցեալ
ի
Քրդացն
վասն
խղճալոյ
նոցա.
զայրացան
Թուրքքն
ի
վերայ
հաւատացելոցն
եւ
առին
զԱրապ
Թիլն
եւ
զԹլպմսէ,
եւ
սկսան
կոտորել
եւ
վաճառել
զքրիստոնեայսն,
եւ
աղաղակեցին
առ
աւագսն
եւ
շարժեցան
ի
բարկութիւն
ընդդէմ
շրջակայ
Թուրքմանին,
եւ
առին
տուգանս
եւ
իւրաքանչիւր
ոք
յամիրայիցն
այնուհետեւ
խնամարկէին
ընդ
ձեռամբ
անկեալ
քրիստոնեայս։
