Պատմութիւն թաթարաց

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԱԿՆԵՐՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Դիտել
[ԳԼՈՒԽ ԺԳ. ՊԱՏԵՐԱԶՄՈՒՆՔ ՀՈՒԼԱՒՈՒ ՂԱՆԻՆ Ի ՎԵՐԱՅ ՀԱԼԲԱՅ, ԴԱՄԱՍԿՈՍԻ ԵՒ ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԻ, ԵՒ ՄԱՀ ՆՈՐԱ։] 
      
       Եւ զկնի այսորիկ հրամայեաց Ղանն զաւրացն ժողովել ի Ժ[10]էն երկուքն. եւ եդ նոցա գլխաւոր զՔիթբուղէն, եւ յուղարկեաց զնոսա ի վերայ Հալբայ եւ Դմշխայ։ Եւ ընդ երթալն առին զՀալբ եւ յանխնայ կոտորեցին եւ գերեցին եւ լցան բազում գանձիւք. եւ ինքն Հուլաւու Ղանն գաղտ գնաց այլ զկնի հեծելին. եւ յորժամ գիտացին Դամասկացիքն, թէ առին զՀալբ, ապա ինքեանք իւրեանց կամաւ ետուն զքաղաքն եւ զբանալի քաղաքին ի ձեռս Հուլաւու Ղանին:
       Իսկ Երուսաղէմ քաղաքն եւ Սուրբ գերեզմանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ կայր ի ձեռս Տաճկանց ի Սալահատին Սուլտանէն ի վեր: Զայս լուեալ Հուլաւու Ղանին գնաց ի վերայ Երուսաղէմ քաղաքին եւ էառ զնա. եւ ինքն մտաւ ի սուրբ Յարութիւնն, եւ երկիր եպագ սրբոյ Գերեզմանին. եւ թողե[ա]լ զզաւրքն ի տեղն, եւ ինքն դարձաւ խաղաղութեամբ յաշխարհն արեւելից:
       Իսկ Քիթբուղայն, որ էր գլխաւոր զաւրացն Տաթարին` հպարտացե[ա] լ անցաւ քան զԵրուսաղէմ ի վայր Ժ [10] աւուր ճանապարհ:
       Իսկ շուն եւ անիրաւ Մսրցին գիտացե[ա]լ զանպատրաստ կենալ զաւրացն Տաթարին, ապա զաւրաժողով լե[ա]լ, անթիւ բազմութեամբ եկն ի վերայ Տաթարին, եւ զբազ[ու]մս կոտորեաց ի նոցանէ, եւ զբազումս փախստական արար, եւ զբազումս գերեաց. եւ դարձեալ էառ զԵրուսաղէմ, զՀալբ եւ զԴըմըշխ. եւ այս եղաւ աւգնութեամբ Փռանգ հեծելոյն. զի դեռ չէին սէր ընդ Տաթարին, եւ այս այսպէս գործեցաւ:
       Իսկ ընդ աւուրսս ընդ այսորիկ երեւեցաւ աստխ մի վարսաւոր, եւ ծագեաց նա յառաջ ընդ առաւաւտն յաւուր շաբաթու, ի տաւնի Տապանակին. եւ աւրըստաւրէ աճէր վարս եւ շառաւեղ աստղին։ Զի յառաջագոյն ընդ առաւաւտն ծագեաց, եւ ապա փոքր փոքր յամելով անկաւ ի ճաշոյ ժամն, եւ անդ ծագէր։ Եւ այսպէս զաւրն յետ ձգելով հասաւ յերեկոյն, եւ ի մետասան ժամու աւուրն ծագէր. եւ շառաւեղք վարսին հասանէր յարեւելից մինչեւ ի մէջ երկրիս։ Եւ այնչափ շատացաւ շառաւեղք վարսին, մինչ զի յոյժ ահագին երեւէր ամենայն աշխարհիս. վասնզի ոչ էին տեսեալ այսպիսի զարմանալի նշան ի վերայ երկրի։ Եւ այսպէս յաւելլով ի շառաւեղսն լայն եւ ընդարձակ՝ եկաց մինչեւ ի մուտս ձմերան ամսոյն. եւ ապա որպէս աճեացն՝ նոյնպէս սակաւ սակաւ պակասէր աւրըստաւրէ, մինչեւ ամենեւին հատաւ շառաւեղք վարսին եւ այլ ոչ երեւիւր:
       Իսկ Հուլաւու Ղանն յորժամ ետես, իմացաւ առժամայն, թէ վասն իմ ծագեաց աստխս այս. եւ անկեալ ի վերայ երեսաց իւրոց երկիր եպագ Աստուծոյ. վասնզի յոյժ վախեցաւ յորժամ սկսաւ պակասիլ աստխին շառաւեղքն։ Եւ ամենայն երկիր իմացաւ զայս, որ որչափ Հուլաւու Ղանին ձին գնաց եւ երկիր կալաւ, այնչափ երկայնացաւ շառաւեղք աստղին, ե ւ ապա դարձեալ պակասեաց։ Զի տարի մի այլ ապրեցաւ Հուլաւու Ղանն, եւ ապա պակասեաց յաշխարհէս. թողե[ա] լ յետ իւր Լ [30] որդի: Դարձեալ եւ ի նոյն ամին, յորում մեռաւ Հուլաւու Ղանն, մեռաւ եւ բարի կին նորա Տաւվուս խաթունն, եւ յոյժ տրտմութիւն եղեւ ամենայն քրիստոնէից մահն նոցայ: