Պատմութիւն թաթարաց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
[ԳԼՈՒԽ ԺԶ. ԱՄԲԱՍՏԱՆՈՒԹԻՒՆ ԶԹԱԳՈՒԴԱՐԱՅ ԵՒ ԱՒԵՐԱԾՔ, ԿԱԼԱՆԱՒՈՐԻ ՀՐԱՄԱՆԱՒ ԱԲԱՂԱՅ ՂԱՆԻՆ: ]
      
       Յետ այսորիկ յեաւթն Ղանի որդեացն, որ յառաջագոյն գրեցաք, զի զերեքն սպանին եւ երկուսն հնազանդեցան, զմէկն յԱ ղի Ծովն ի բանդի դրին։ Իսկ մէկն ի հնազանդելոցն՝ Թագուդար անուն, յոյժ շատացաւ հեծելով եւ գանձով եւ ոսկով եւ ամենայն ընչիւք. զի երեք հարիւր ուղտ եւ հարիւր եւ յիսուն սայլ զգանձն եւ զմալն տանէին, թող զջոկս ձիոցն եւ զհաւտիցն, որոյ թիւ ոչ գոյր։ Եւ էր թիւ հեծելոյ ն ԽՌ [=40, 000], ան[ո]ւանիք եւ յոյժ պատերազմողք եւ աներկեղք յամենայն տեղիս. զի զկարեւան երկրին կոտորէին աւազակութեամբ՝ պահելով ի գիշերի զճանապարհս, եւ զամենայն ինչսն առնուին զկարեւանին, որ գնային ի քաղաքէ ի քաղաք։
       Նոյնպէս եւ զփոքր գեղաւրէսն ի գիշերի ծեծէին եւ զամենայն ինչսն եւ զչորքոտանիսն տանէին եւ զմարդիկն նետով անողորմ խոցէին։ Ն ոյնպէս եւ երթային ի վաներն եւ զժամարար իրիցնին գլխիվայր կախէին, եւ աղ եւ ունջ խառնե[ա] լ ածէին ընդ քիթսն ժամարարացն, ասելով. բերէք գինի ծովին չափ, եւ միւս սարին չափ: Այլ եւ արարին ի բազում տեղիս. զի զշանն ագին բռնել տային աբեղացն բերանով ի վաներն, վասն գինի չունելոյ ողորմելեացն, զի այս էր երդումն նոցա. կա՛մ տալ գինի ը[ն]պելոյ եւ տանելոյ որչափ ուզէին, եւ կամ այսպէս ընբռնել զշանն ագին որպէս գրեցաք: Եւ այսպէս կային յալէկոծանք վաներն արեւելից յանասախ գլխաւորէն։
       Եւ զայս գիտացե[ա]լ իշխանացն Հայոց եւ Վրաց, գնացին միաբան առ Աբաղա Ղանն, եւ ընկեցին զսուսերս իւրեանց առաջի Ղանին եւ ասացին. կա՛մ զԹագուդարն տալ ի ձեռս նոցայ իւր հեծելովն, կամ զիւրեանցն կոտորել առաջի իւր, եւ ոչ տեսանել զայնպիսի նախատինսն, որ առնէին առ եկեղեցիսն իւրեանց եւ առ եկեղեցականսն։ Նոյնպէս եւ այլ Տաթար զաւրքն գանգատեցան ասել թէ՝ ի դուրս զմեզ այլ կու ծեծեն զաւրք Թագուդարին. եւ զմեր ձիանն առնուն: Նոյնպէս եւ Ղանն գանգատեցաւ առաջի Հայոց եւ Վրաց զաւրացն, այլ եւ իւր Տաթար գլխաւորացն եւ ասէ. Թագուդարն մեծացաւ եւ հարստացաւ, եւ զմեզ չէ ի մռել. եւ զմեր ասախն չէ ի յառնել. եւ կամի աւիրել զերկիրս իւր անասախ կալովն եւ իւր հեծելոյն:
       Ապա հրամայ եաց Աբաղա Ղանն Սիրամունին, որ յառաջն գրեցաք այն որ Ո սկի Սիւն անուանեցաւ, ա ռնուլ ՃՌ [100, 000] հեծելս Տաթար, եւ ետ զնշանն իւր Ղանն ի ձեռն Սիրամունին. նոյնպէս հրամայեաց Հայոց եւ Վրաց զաւրացն գնալ իւրեանց ամենայն ուժով ի վերայ Թագուդարին եւ յանխնայ կոտորել զնա, եւ առնուլ զամենայն ինչս նորայ, եւ զինքն զԹագուդարն կենդանի տանել առ ինքն։
       Եւ զայս լուեալ Հայոց եւ Վրաց զաւրացն՝ յոյժ ուրախացան վասն ազատելոյ. զերկիրն իւրեանց ի չարչարանաց Թադուգարին: Ապա կազմեցին զիւրեանց քաջապէս ի գործ պատերազմի։ Ն ոյնպէս եւ Սիրամունն որդի Չաւրմաղանին, որ էր յոյժ սիրող քրիստոնէից, առե[ա] լ զնշան Ղանին ՃՌ [100, 000] հեծելաւք, եւ յանկարծակի հասին ի վերա[յ] Թագուդարին եւ անխնայ կոտորեցին զհեծելս նորայ, եւ առին զամենայն գանձս նորա, եւ զինքն եւթն հարիւր մարդով եւ տարան առ Ղանն: Եւ Ղանն տեսե[ա]լ ծաղր արար զնա. ետ նմա կին մի, եւ դանակ մի՝ ծայրն կոտրած, եւ Ժ [10] մարդ պահապան, եւ յուղարկեց զնա ի մէջ Աղի ծովուն, որ կայ ի Հեր եւ ի Զարաւանդ գաւառի։ Եւ աստ կատարեցաւ բան մարգարէին, որ ասէ. Մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ: