Պատմութիւն Փարէզի եւ Վեննայի

Թագաւորն ֆռանկաց, որ Գառլօ կոչի,
Յերկիրն լատինայ՝ Ֆրանցա(յ) յորջորջի,
Յամին թագաւորելն նորա առաջի
Ըսկիզբն եղեւ գործոյս եւ ի նոյն վերջի:

Եւ էր ժամանակին փափ հռոմեացոց,
Ակնալէտ կոչեցեալ, որ էր յընտրելոց.
Որ հովուէր զաթոռ սուրբ առաքելոց՝
Պետրոսի, Պօղոսի՝ զերանեալ սրբոց:

Էր ի թուականին եւս տեառն մերոյ
Հայոց մերոց մեծաց եօթն հարիւրոյ
Հազար ՚ւ երկու հարիւր լցեալ ՚ւ եւթն տասնոյ.
Եւ երեսուն ՚ւ եւըս կան ի յաւելոյ:

Ի քաղաքին միում, որ ասի Վեննա,
Որ է տասն մլաւ հեռի քաղքէն Լէոնայ,
Շինեալ վերայ գետին մեծին Ռաւանայ.
Եւ էր փարթամ քաղաք եւ բարեօք լի նա:

Կայր ի յայն քաղաքին տէրըն մեծ իշխան,
Որ էր թագաւորին մօտոյ ազգական.
Եւ էր յոյժ իմաստուն բանից ճարտասան,
Որ եւ զանուն նորա նոքա Դօլֆի տան:

Ունէր գեղով դուստր մի որ անօրինակ,
Եւ էր նա հռչակեալ ի ծագէ ի ծագ,
Յոր միշտ առաքէին իշխանք խնդրակ,
Եւ նա ոչ տայր ումեք, զի չէր ժամանակ:

Եւ ի նոյն քաղաքին կայր ոմն հռչակեալ,
Փարթամ ՚ւ երեւելի Յակոբ անուանեալ.
Ունէր նա մի որդեակ մանուկ ճոխացեալ,
Փարէզ անուն նորա՝ տասնութ ամ լցեալ:

Կըտրիճ էր՝ գեղեցիկ, ճարտար ՚ւ իմաստուն,
Յորս միշտ դեգերեալ կայր նա ի դպրատուն,
Ուսեալ բազում հանճարս առաւելագոյն,
Գովեալ ի յարքունիս ՚ւ ի մէջ ժողովոյն:

Եւ միշտ նա որոնէր իւրն եւս նմանի,
Զի խորհրդոցն իւրոց տեղապահ լինի.
Ի միում հանդիսի այր մի գտանի,
Որոյ անուն նորա Օրտուվարդ ձայնի:

Նա եւս էր գեղեցիկ չափով իւր ամաց.
Եւ էր յոյժ տեղեակ ի գործս հնարաց,
Երգեցող թատերից, ամեն քնարաց.
Եւս էր քաղցր ձայնող նուագարանաց:

Սիրեցեալ զմիմեանս յոյժ անասելի,
Յայտնեցին իրերաց զծածկեալս ի սրտի.
Եւ ընդ իրարս կային անբաժանելի,
Ի կեր եւ ի յարբմունըս ՚ւ ամէն տեղի:

Բայց մանուկն Փարէզ սկսեալ ի գործ նոր.
Յետ ընթրեացն անցմանըն ժամ մի բոլոր՝
Առնոյր ըզՕրտուվարդ ՚ւ ինքն միաւոր,
Գայր հանդէպ փէնճէրէն, որ էր յոյժ սովոր:

Անդ էր դուստր իշխանին՝ Վեննա աննման,
Զի յանուն քաղաքին զանուն նորա տան.
Եւ երգէին տաղերս յոյժ քաղցրաձայն,
Զի էր սէր Վեննայու սիրտ Փարէզ մանկան:

Աւուրըս ոչ սակաւ այնպէս արարին
Ի ձայնս քաղցր երգոցն՝ յորում ունէին,
Մինչ զգեղեցիկն Վեննա յոյժ սոսկացուցին,
Ի սէր եւ տարփումն ըզնա դարձուցին:

Որ միշտ ի լուսանցինն՝ անկեալ դեգերէր,
Որ միշտ նուագըն գայր եւ նմա երգէր
Եւ զոքս ի նոցանէն Վեննա ոչ գիտէր,
Բայց ի ձայնից նոցա նա խելագարէր:

Մանկունքըն շատ աւուրս ի նմին կացեալ,
Մինչեւ զիշխան Դօլֆին յոյժ ձանձրացուցեալ.
Նա զինուորս բազումս դարան կացուցեալ,
Ըմբռնել ըզնոսա, թէ ո՛վ իցէ լեալ:

Հրամայէ զինուորացն իշխանն զայս բան,
Թէ. - Սիրով կոչեցէք զնոսա ի յատեան.
Եւ թէ անբռնանալ նոքա ուղղին, գան,
Թէ ոչ՝ ձեռնակապիւք մատնէք զօրութեան:

Իսկ նոքա ըզսովորն իւրեանց արարեալ,
Ի պատշաճի տեղըս, յորում էին կեալ,
Նստեալ նոքա ի վայր եւ երգս ըսկսեալ,
Իսկ զինուորացն զնոսա յանկարծ պաշարեալ:

Ասեն զինուորք նոցա, թէ. - Ո՞վ էք, եղբարք,
Որ մթան գիշերոյս եկեալ էք յայս վարք.
Յառաջ մատիք սիրով՝ առ իշխանն երթանք,
Զոր ինչ որ կամի՝ իսկ դուք իմանաք:

Նոքա երբ զայն լուան, ժամ մի սոսկացան.
Հայեցեալ ի միմեանս իբրեւ ապշեցան,
Ասեն, թէ. - Ո՛չ լինի զայս բնաւս: - Խօսեցան,
Իսկ գունդն զինուորաց բռնակալեցան:

Ասեն նոցա. - Չերթայք դուք ձերին կամով,
Հրամանք է մեզ այնպէս, որ տանիմք ուժով,
Վնաս ձեր բազմանայ եւ լինի յոլով,
Եւ ո՞վ գիտէ՝ փրկիք կենօք կամ մահով:

Ասէ Փարէզ մանուկն իւրոյ ընկերին,
Թէ. - Ի՞նչ պատասխանես դու այսուիկ բանին.
Անհնար է ընդ սոքա երթալ իմ անձին
Կենդանի ոսկերօք յառաջ իշխանին:

Յորժամ որ Օրտուվարդըն լուաւ զայս բան,
Ըզձեռըն արկեալ եւ ըզսուրըն եհան,
Ասէ. - Արա՛, եղբայր, զինչ ի կամքըդ կան,
Զի կեանքս ընդ կենաց քոց կայ միշտ ի մոյտան:

Էին յոյժ սրախաղաց նոքա երկոքին,
Բարձեալ ըզսուրս իւրեանց եւ ի մարտ մտին.
Ճայթմունըս ՚ւ աղաղակըս բարձաւ ուժգին,
Մինչեւ զապարանից ըզդրունըս բացին:

Եւ ի դուրս վազեցին բազում զինուորաց,
Իսկ երկու քաջ մանկունքըն կացին ի բաց:
Եկեալ արքն այն, տեսին՝ երիս այրս մեռած,
Եւ բազումք ի նոցանէ են վիրաւորած:

Մինչեւ որ լոյսն եկեալ՝ իշխանն իմացաւ,
Բազում տրտմութենէն ամօթի հարաւ.
Ըզգործոցըն զառնողքըն ոչ իմացաւ
Եւ կորըստեան արանց տարակուսացաւ:

Բայց այս մանկունք անդէն այլ ոչ գնացին
Եւ ըզձայնըս երգոց անտի կտրեցին,
Եւ ըզբամբիշն Վեննա յոյժ տրտմեցուցին,
Նոքա եւս ընդ նմին տարակուսեցին:

Վեննա տառապանօք տրտմութեամբ կենար,
Քանզի զերդ ցաւ մահու էր նմա դժար.
Ձայնեալ ըզԷսաբել՝ իւր սնուցիչ կար,
Եւ զիւր սրտին ըզցաւն յայտնէր հաւասար:

Ասէր. - Քոյր իմ, ի՞նչ էր, որ այսպէս եղեալ,
Որ զայն քաղցր նուագն այլ մեզ ոչ լուեալ,
Քան դառնութիւն մահու ինձ առաւել լեալ,
Իսկ դու ինձ ո՞րպիսի կամիս խրատ տալ:

Դառնան նոքա ի նոյն այս մօտիկ օրեր:
Իսկ Էսաբէլ այսպէս ըզնա խրատէր,
Թէ. - Խաթո՛ւն իմ խիկար, քեզ հոգ մի առնէր.
Դու փոքրիկ քո սրտին տուր միշտ համբեր,

Այլ նա ունկն ոչ առնէր յոյժ Էսաբելայ,
Զի սէր քաղցր ձայնիցն մտացըն ոչ երթայ,
Եւ օրըն հանապազ նա վարանեալ կայ,
Զի եւ Էսաբելի ընդ նոյն վշտանայ:

Եւ հայրն եւ մայր նորա միշտ առ նա գային
Եւ զտրտմութիւն նորա միշտ տեսանէին,
Ըմբռնեալ զԷսաբէլն եւ հարցանէին.
Եւ նա զոչ գիտելըն ասէր միշտ նոցին: