Պատմութիւն Փարէզի եւ Վեննայի

Իսկ հայրըն Փարէզու եւ մայրըն խորհին,
Կոչեն ըզՕրտուվարդ եւ ընդ նա խօսին,
Ասեն, թէ. - Դու արիր վայրի զմեր որդին,
Արա ի մեզ դառնայ՝ քեզ չար չի լինին:

Թէ որ եւ որդին մեր ի մեզ ոչ դառնայ
Եւ զառաջին ըզվարս իւր ոչ ըստանայ,
Իմացիր, որ քեզի չարիք պահեալ կայ,
Զի կեանքդ վերասցի, անձդ անկեանք մնայ:

Երթալ Օրտուվարդու՝ զՓարէզ աղաչէ
Անչափելի բանիւ, որ նա ամաչէ,
Թէ. - Զքեզ դու որոշէ՝ ի յայդմիկ կոչէ,
Զի զայդ որ դու առնես, արժան քեզ ոչ է:

Զի ես փարթամ ազգէ ՚ւ իրս չունիս պակաս,
Յառաջ մեծ իշխանին պիտոյ է կենաս
Եւ ընդ այլ ձիավարս ունիս դու նոմաս,
Պարտ է, ի յարքունոյն դու ոչ հեռանաս:

Այլ եւ ծնողքըն քո յոյժ են ծերացեալ,
Ի վեր զաստուած ՚ւ ի վայր քեզ են նայեցեալ,
Իւրեանց փարթամութեան ես ժառանգ ցուցեալ
Եւ դու ես ըզնոսա յոյժ տրտմեցուցեալ:

Ասես՝ «Սէր Վեննայու զիս արեր վայրիե.
Գիտեմ, որ Վեննա զքեզ ոչինչ համարի.
Արդ նոյնպէս, եղբա՛յր իմ, տուր ըզնա քարի,
Հնազանդեա՛ ծնողաց, ա՛յն է քեզ բարի:

Եւ եկ, որ այժմ երթամք քաղաքէս ի դուրս,
Զի խիստ սիրուն ունիմ ես յայսմըն ժամուս,
Ուտեմք, խմեմք ընդ քեզ այս քանի աւուրս,
Մինչ սիրտըդ հանդարտէ եւ դառնամք ի տունս:

Ասէ Փարէզ. - Արա՛, զինչ որ դու կամիս,
Զի եւ խրատից քոց կամ միշտ լսելիս,
Ահա կամ պատրաստի, ընդ որ դու տանիս,
Եւ առնեմ զասացեալդ, զինչ ասես դու ցիս:

Վասն այն ասէր այսպէս, որ չի վշտանէր,
Զի խիստ եւ առաւել Փարէզ զնա սիրէր,
Յերես նորա զՎեննա լեզուն ոչ բերէր,
Այլ եւ սիրտն ի ծածուկ մորմոքեալ այրէր:

Զամէն ինչ պատրաստեալ ՚ւ ելեալ գնացին,
Կերան եւ արբին անդ եւ ուրախացին,
Այլ եւ մանկանց բազում խաղ յօրինեցին.
Եւ Փարէզ մարտ դնէր վասն նորա սրտին:

Մտացըն Փարէզի երբ Վեննա երթար,
Ցնծայր ՚ւ ուրախ լինէր եւ մանկանց խաղ տար,
Երբ ի միտն անկանէր, առանձնանար, լար,
Զի ցաւ կայր ի նմա անթիւ ՚ւ անհամար:

Յետ Փարէզի գնալուն հայրն հիւանդանայ
Զի ցաւ որդոյն անկեալ, ի սիրտըս նորա,
Եւ օր քան զաւուրըս ցաւըն ծանրանայ,
Մինչեւ քաղաքն ամէն ՚ւ իշխանն իմանայ:

Ելեալ Դօլֆի իշխանն եւ իւր թագուհին
Եւ գան ի տեսութիւն հօրըն Փարէզին.
Նստեցան առ նմա, զնա հարցանէին,
Մինչեւ ժամ գնալուն զօրհնութիւն առին:

Եւ երբ անտի դարձան, մտին առ Վեննա,
Զտեսնուլ Յակոբայ յայտնեցին նմա,
Ասեն. - Թէ կամիս, դու եւս առ նա գնա,
Զի ծեր է, ՚ւ օրհնեսցիս բերանոյ նորա:

Գիտես, այր բարի է, յազգէ փարթամաց,
Որ եւ բազում տեղիս բարութիւնս գործեաց.
Եւ է յոյժ իմաստուն ի բանս խրատաց,
Եւս է նա փառաւոր ալեօք ծերացած:

Վեննա երբ զայն լուաւ, հաճոյ թուեցաւ.
Կալեալ ընդ իւր ծառայս՝ ուղեւորեցաւ,
Ի տունըն Յակոբայ եկեալ նա, մտաւ,
Ողջոյն ետ Յակոբայ, առընթեր նստաւ:

Հարցեալ՝ «Որպիսի կասե, զօրհնութիւն խնդրէ:
Իսկ մայրըն Փարէզի ըզնա մեծարէ,
Տարեալ զնա յապարանս իւրեանց, շուռ ածէ,
Զփարթամութիւն եւ զինչս նմա ցուցանէ:

Ապա ածէ ըզնա ի տուն զըրեհաց,
Ուր ամենայն զրահքն եւ զէնքն են պահած.
Տեսնայ անտի ըզգեստ մի ըսպիտակած,
Զոր ի հանդէսն իւրում Փարէզ կայր զգեցած:

Ի լուռ խօսի նա յունկըն Եսաբելայ,
Ծածուկ ըզգեստն մատամբ նմա նշան տայ.
Ասէ. - Մանուկըն այն ո՞չ ունէր ըզսա,
Յորում զպսակն տուի ի ձեռըս նորա:

Այլ դու ի լուռ կացիր, այլ նշան տեսնամք
Եւ զամէն էութիւն ըստոյգ իմանամք,
Զի սորա կրակն է, որ միշտ այսպէս կամք,
Յույս ունիմ առ աստուած որ կու լիանամք:

Շուռ գան ի յապարանս միշտ բոլորովին,
Պատճառէն տեսանել զամէն ինչ նոցին,
Միթէ այլ եւս ուրեք նշանս երեւին,
Զի խառնումըն սրտի նորա դիւրասցին:

Գան ի շուռ, հասանեն ի դուռ մի փակեալ,
Որ էր յարկ Փարէզու՝ որ միշտ բնակեալ,
Եւ անտի յօտարացն ոչ ոք էր մտեալ,
Եւ փականըս նորա յումեք չէր տուեալ:

Յայն ժամս որ գնացեալ՝ զփականս մոռացեալ,
Եւ մայր նորա գտեալ զփականս եւ պահեալ,
Եւ վասն Վեննայու զնա այլ եւս բացեալ,
ԶՎեննա Եսաբելիւ ի ներքս մտուցեալ:

Տեսան, զի էր յարկն այն ուժով զարդարեալ,
Ծաղկօք զանազանօք եւ ոսկեզօծեալ,
Եւ զննման տեղիքն, յորում մահիճ լեալ,
Մաս-մաս ի յոսկերաց ֆլացն յօրինեալ:

Եւ ի ներքըս յարկին կայր միուս խորան,
Յորում առանձնակի էր աղօթարան:
Վեննա ներս մտանէ, զի եւ տեսցէ զայն.
Եւ կայր անդ Տիրամօր պատկերաց նշան:

Մտեալ եւ նա՛ նմա երկիր պագանէ,
Զոր եւըս ինքն կամէր՝ անդէն տեսանէ՝
Զոսկէ սրտանոցն, զփողպատն մարգարտէ,
Զոր ինքն իւրով ձեռով զնոքա կազմեալ է:

Այլ եւ զերկու պարգեւս միուս աղջըկանց,
Զոր ի Փարէզ քաղաքն էին առաքած՝
ԶԸնկըլթեռու դստերն, որ անուն Կոստանց,
Եւ ըզՆորմանդիոյն Ֆլօրէ անուանած:

Ասէ նա. - Եսաբէ՛լ, քոյր իմ սիրելի,
Ահա գտայ ըզայն, զոր ես խնդրէի,
Այժմ է ժամ Վեննայուս, աստէն մեռանի
Եւ յայս քաղցրիկ յարկէս նա ոչ ելանի:

Ելանէր ի մահիճս եւս փափաքանօք,
Առնէր զգեստն, օծանէր զնոքա երեսօք
Եւ ի բազում սիրուն թանէր արտասուօք,
Ջանայր, զմահիճս ուտէր զգեստիւն եւ փայտօք:

Ասէ նա ցԵսաբէլ, թէ. - Բա՛րձ ըզդոքա.
Զայս չորից պսակըս, զոր աստի տեսայ,
Ծածուկ եւ պինդ պահեա՛, որ մարդ չիմանայ,
Տանեմք, պահեմք զսոքա, մինչ որ Փարէզ գայ:

Ապա խիստ յօժար եմ աստի չելանել
Եւ յայս քաղցրիկ տեղացս ինձ ոչ արտաքսել.
Խիստ քաղցր է ինձ եւ դիւր աստի մեռանել,
Քան թէ որ կենդանի արտաքս ելանել:

Իսկ աղախնայք նորին արտաքոյ կացեալ,
Արտաքուստ ըզնոսա յոյժ փութացուցեալ.
Իսկ Եսաբէլ ներքուստ զայս պատճառի տալ,
Թէեւ ննջէ խաթունն ժամ մի բաց կենալ:

Իսկ Եսաբէլ ստէպ-ստէպ զնա յանդիմանէր.
- Ծռա՞ր եւ խենթեցար, - Վեննայու ասէր:
Ժամ-ժամ նեղասըրտէր, ժամ-ժամ աղաչէր
Եւ բազում հնարիւք յետոյ դուրս հանէր:

Ելեալ եւ Յակոբայ ողջոյնս տային
Եւ ուղղեցեալ ի յարկս իւրեանց՝ գնացին.
Զչորեսին պսակս ընդ իւրեանս բարձին
Եւ նաժշտացն այնմիկ ոչ իմացուցին:

Իսկ մայրըն Փարէզու իւր թուղթ առաքէ,
Զհիւանդութիւն հօրըն նմա ծանուսցէ.
Իսկ Փարէզ զՕրտուվարդ միշտ փութացուսցէ,
Զհօրըն հիւանդութիւն պատճառացուսցէ:

Երբ որ դարձան նոքա ի քաղաքն իւրեանց,
Փարէզ փութանակի յապարանս գնաց.
Բարեւ տալ իշխանին ըզայն պատճառեաց,
Զի եւս տեսցէ զՎեննա, որ էր պապակած:

Մտեալ ի մօտ իշխանն՝ երկիր պագանէր,
Անտի փութանակի ի դուրս ելանէր,
Աստի-անտի նայեալ՝ զՎեննա որոնէր,
Զի պապակեալ սիրտըն փոքր մի զովանէր:

Տեսեալ Փարէզ զՎեննա այլ ուրիշ կերպի,
Զի խոլորմամբ աչօք Վեննա ի նա հայի,
Վերաշարժէ զգլուխն, թէ՝ «քանի-քանի
Զայսոք միշտ դու կ՛առնես, թող այնպէս լինիե:

Դառնայ անտի եւ գայ Փարէզ միշտ ահով,
Եւ սիրտ նորա ճմլեալ բազում խորհրդով.
Թէեւ ի թշնամեաց այսինչ յայտնելով,
Վասն այն Վեննա նմա այսպէս ահ տալով:

Եւ Փարէզի եկեալ՝ յարկս իւր մտանի,
Եւ գողացեալ զինչըս զիւրըս տեսանի:
Արդ հոգըն Փարէզի երկրորդեալ կրկնի,
Բայց ոչ ուրուք յայտնէ, այլ Օրտուվարդի:

Այլ պատուիրէ նմա ի վեր ոչ հանել,
Այլ եւ ծնողացըն իւրոց ոչ ասել.
- Գիտեմ, անհնար է ոք աստ մտանել,
Տեսնամք՝ յետոյ աստուած ի՛նչ կամի յայտնել: