Պատմութիւն Փարէզի եւ Վեննայի

Յաւուր միում խօսի հայրն ընդ իւր դստեր.
- Կամիմ քեզ խաղ շինել, եւ դու ուրախ լեր.
Ապա թէ դու կամիս պսակս յօրիներ,
Զի յաղթողից բաշխես, որոցն որ եկեր:

Եւ Դօլֆին առաքեաց յաշխարհն հաւասար,
Կոչեաց զիշխանորդիս եւ զմանկունս ճարտար,
Գալ ի նաւակատիս, զոր Դօլֆին արար,
Այլ եւ տեսցեն զՎեննա, որ էր աննկար:

Իսկ Վեննա ետ առնել իրս պատուական,
Ոսկով եւ ակներով եւ յոյժ աննման,
Եւ էր բոլորատիպ զերդ արեգական,
Զոր եւ մանկունքն ունին վերըստին կախման;

Ժողովեցան բազում իշխանաց որդիք
Եւ փարթամաց մանկունք, որ մեծ հայրենիք.
Եկեալ ի Բորգունոյ եւ Ֆիանդրացիք,
Ի Փարէզ քաղաքէն եւս Նաւարացիք:

Դարձցուք մեք ի Փարէզ, թ՛ինչ եղեւ նմա,
Երբ յերգոյն կտրան, զոր ունէին նոքա.
Ըզհայր, ըզմայր, զինչսըն զամէն մոռանայ
Եւ առ եպիսկոպոսն դեգերեալ կենայ:

Զի էր եպիսկոպոս Վեննա քաղաքին
Յովաննէս կոչեցեալ սուրբ վարօք ի լին.
Փարէզ՝ զի ոչ գիտէր ըզիւր առնէլին,
Հանապազ տառապէր յապարանս նորին:

Զոր եւ ծնօղքըն միշտ ասէին ցընա.
«Միթէ ի յայն վարուցն նա ի բաց կենայ
Եւ ընդ ձիախաղաց մանկունս ընթանայ,
Զի փարթամաց որդոցն արժանի է նաե:

Եւ յորժամ խմբեցաւ հանդէսըն խաղալ,
Զի ամենայն քաղաքն ի դուրս են ելեալ,
Որոց կայր հաւասար տեղիք պատրաստեալ,
Զի տեսցեն զամենայն ըզգործըն զեղեալ:

Եկեալ Օրտուվարդին առ իւր սիրելին,
Ասէ. - Փարէզ, եղբա՛յր, մեք չելնամք ի ձին,
Հեռաստանէ եկեալքն զպսակն առնին.
Ո՞րպիսի քեզ թուի, սիրտ քո դադարին:

Զի նա գիտէր զՓարէզ՝ խիստ քաջ եւ ճարտար
Եւ այսպիսի խաղուն էր յոյժ ձիավար,
Որ բազում քաջ մանկունս տայր ձիուցն ի վայր
Եւ գործիքըս առնէր, որ մարդ հիանայր:

Եւ էին այս խաղիս աշխարհն սովոր,
Զի զգենուին զրահ մանկունքն բոլոր,
Նիզակ կալեալ ի ձեռն՝ ձիով միաւոր,
Եւ մարտին ընդ իրարս ի մարտ ահաւոր:

Բայց ամենայն մանկանց երեսն ծածկեալ կայր,
Ազգի ազգի դիպակս գլխոյն մինչ ի վայր,
Որ միայն աչք ձիուցն եւ իւրն երեւայր,
Իսկ նիզակքն նոցին չունէին երկսայր:

Յորժամ որ դիմէին ի յիրարս ուժգին,
Եւ զնիզակըս տային ի միմեանց սրտին,
Ուժ եդեալ ըզիրարս կառաց վայր տային,
Որ բազումք ի թիկանց բազկացն ելնէին:

Իսկ Օրտուվարդ զՓարէզ յօժարացուցեալ,
Իբրեւ թէ յակամայ ի ձի հեծուցեալ,
Զի սէրըն Վեննայու զնա այնպէս հարեալ,
Որ զաշխարհիս ըզվարքն զամէն մոռացեալ:

Եւ երբ հեծան նոքա եւ զարդարեցան,
Յոտից մինչեւ ցգլուխ ըսպիտակ զգեցան,
Երբ գնացեալ նոցա՝ մոյտանըն կացան,
Ի մէջ ամէն մանկանց յոյժ երեւեցան:

Այլ երբ նա խմբեցաւ ուժով ի մարտին,
Բազում ի քաջ մանկանց եհար ի գետին.
Նոյնպէս իւր ընկերոջըն Օրտուվարդին,
Զի եւ Վեննա հայէր ի հանդէպ նոցին:

Իսկ Էսաբէլ նաժիշտն ասէ Վէննայու,
Թէ. - Խաթուն իմ, սպիտակ մանկունս նայեա՛ դու:
Ասէ. - Քոյր իմ, գիտեմ եւ աչքըս տեսնու,
Թուի, թէ երգեցիքն են իմ գիշերու:

Ասէ, թէ. - Իմ խաթուն, տե՛ս սէրդ ինչ առնէ,
Որ եւ զբազում մանկունս ի մահըն մատնէ.
Բայց այն երկու մանկանցն, որ աչքդ տեսանէ,
Ոչ գիտեմք՝ զինչ եղեալ կամ յինչ նման է:

Եւ երբ վըճար եղեւ հանդէսն եւ խաղին,
Եւ կտրիճքըն՝ անցեալ յառաջ իշխանին,
Վեննայու եւ հօրըն երկըրպագէին
Եւ իւրաքանչիւրոց յարկսըն գնային:

Այլ երբ կարգըն հասաւ նոցա երկոքին,
Այս Փարէզի մանկանս եւ Օրտուվարդին,
Իշխանն աչօք առնէ իւրոյ դըստերին,
Զի զպսակըն տացէ նոցա, որ եկին:

Զի ամենայն ոք է զգործ նոցա տեսեալ,
Զոր ինչ ի յայն մարտին զհրաշս ցուցեալ,
Մինչեւ որ զամենայն ոք զարմացուցեալ
Եւ ոչ ոք ի մարդկանց զնանք ոչ ճանաչեալ:

Եւ Վեննայու կանգնեալ՝ յօժարեալ հոգով,
Յորժամ որ եկն Փարէզ՝ երկիր պագելով,
Ետ ի նա ըզպսակըն Վեննա իւր ձեռով.
Սակաւ դիտումն եղեւ նոցա, ոչ յոլով:

Երբ հաւասար յաշխարհս իւրեանց գնացին
Եւ ըզգեղն Վեննայու բազմաց ծանուցին,
Անտի բազում աղմուկ միշտ յառաջեցին,
Մինչեւ բազում մանկանց արիւն հեղեցին:

Զի կային այրք բազում՝ զՎեննա գովէին,
Եւ կէսք՝ ըզՆորմանդու դուստըր իշխանին,
Եւ այլք՝ զԸնկլթեռու քոյր թագաւորին,
Զի յոյժ մեծամեծաց դըստերք սոքա ՚ին:

Եւ էին հռչակեալ յունկըս ամէնի
Վասն այս իշխանդստերցն, որ աննմանի,
Գովեալք ի յապարանըս ՚ւ ի յարքունի
Եւ բազմացն հաւանեալ անտեսանելի:

Ապա ուրեք երկու կտրիճ հանդիպէր,
Բնաւ աղմուկն այն եւս ոչ դադարէր,
Եւ օր քան զաւուրսըն կ՛առաւելէր,
Եւ հեղումն արեանըն մանկանց յորդորէր:

Բայց Փարէզի մանկանս ոչ ինչ ի փոյթ կայր,
Զի սէրն Վեննայու զնա դարէ դար տայր.
Յեպիսկոպոսարան հանապազ երթայր
Եւ ընդ քահանայիցն անդադար մնայր:

Զի ոչ գիտէր Փարէզ զինքն յինչի վերայ,
Կամէր ծածկել ըզգործն, յոր ի վերայ կայ.
Վասն այն ի յայն ժողովն հանապազ երթայ,
Զի ոք ի մարդկանէ զգործքըն չիմանայ:

Հայրըն եւ մայր նորա ըզնա խրատեն,
Միթէ ի յաշխարհի վարսըն դարձուսցեն,
Այլ եւ զՕրտուվարդ յոյժ վշտացուսցեն,
Զի եւ զիւրեանց որդոյն զգործն իմասցեն:

Այլ Փարէզ ըզխորհուրդն ումեք ոչ յայտնէր,
Բայց իւր սիրուն ընկերն միայն, որ գիտէր.
Եւ ինքն ըզվարքըն իւր միշտ սուրբ ցուցանէր
Եւ զյոյսն ի յաստուծոյ նա ոչ հատանէր: