Պատմութիւն Փարէզի եւ Վեննայի

Յայնմհետէ Վեննա զինքըն պատրաստէ
Եւ մարդկան ըզգեստիւ զիւրեանս զարդարէ,
Զամէն արանց հանդերձ առ ինքըն պահէ,
Զի փախուստի ժամըն՝ կալեալ ագանէ:

Այլեւ առնու ընդ ինքն ականս պատուական,
Զի զծախս իւրեանց առնեն՝ ընդ որ եւ երթան,
Զամէնն, ինչ որ պիտէր, նա՛ պատրաստ եղան,
Հանդարտեցին բանից, Փարէզու մնան:

Փարէզ ի ծառայէն երբ ըզբանն լուաւ,
Ի տանէն փութացեալ՝ առ Վեննա եկաւ.
Ասէ. - Վեննա՛ խաթուն, իրսըն պատրաստաւ,
Որպէս որ սիրտըն քո եւ կամքն կամեցաւ:

Ասէ Վեննա ընդ նա. - Եւ մեք պատրաստ եմք.
Յերեք ժամ գիշերոյս ըզքեզ տեսանեմք,
Զի մեք ի փանճարէն ի վայր իջանեմք,
Եւ դու չի յապաղիս, ի ձի ելանեմք:

Յորժամ էանց երեք ժամըն գիշերոյն,
Եկեալ եհաս Փարէզ, ետ նմա ողջոյն.
Չորեսինըն փութով ելեալ ձի հեծնուն՝
Փարէզ, ծառայն, Սաբէլ եւ Վեննա խաթուն:

Իսկ Վեննա ՚ւ Եսաբէլ այնպէս են զգեցեալ,
Որ վերստին ի յայրս իւրեանս նման տալ.
Իսկ տէրըն երկնային նոցա խռովեալ,
Խաւար, մութն եւ անձրեւ նոցա պատրաստեալ:

Եւ այնպէս անձրեւ գայր ի յայն գիշերին,
Ասես, թէ ժամանակն է ջրհեղեղին,
Ըզճանփաքն, զերթն եւ զեկըն ոչ գիտացին,
Մինչեւ որ լուսացաւ, ի մի գիւղ հասին:

Իսկ ի յեզեր գիւղին եկեղեցի կար,
Յորում անդ բնակէր ոմըն ժամարար.
Եւ նոքա յերկիւղէն անդ առին դադար,
Զի մինչ անցանէր տիւն՝ երեկոյանար:

Մինչ երեկոն եկեալ եւ անտի ելին,
Բայց սաստկագոյն անձրեւքն ոչ դադարէին.
Եւ եկեալ հասանեն յեզեր մի ջրին,
Յոր ՚ւ անցեալ աւուրն կարմունճ կապեալ էին:

Իսկ յայնմ գիշերին, որ նոքա ելեալ,
Հեղեղատն այն ջրին յոյժ էր բազմացեալ,
Քակեալ ըզհիմն նորա՝ զկարմունճն բարձեալ,
Տեղիքն անցանելոյ մարդկան ոչ մնացեալ:

Իսկ ծառայն Փարէզու անդ համարձակի,
Յառաջեալ նա ձիովն հեղեղըն զարնի:
Եւ հեղեղն ոլոր տայ, զնա պտոյտ առնի,
Եւ անդ ուժեալ ջրին՝ ձիովըն տանի:

Այլ Փարէզ ի սրտացն զնոյն կամէր առնել,
Եւ Վեննայու հազիւ ետ զնա ըմբռնել.
Ասէ. - Դառնամք ի շէնն՝ կարմունճըն կապել-
Եւ վաղն երեկոյին ընդ սա անցանել:

Եւ դարձան գիշերով ի տունն երիցուն.
Ասեն ընդ քահանայն շուտ առաւօտուն.
- Ել գնա՛ եւ կապեա կարմունճն այն գետուն,
Ի ծախս՝ սակաւ եւ շատ, մի հայեսցես դուն:

Այլ քահանայն վաղ-վաղ ելեալ եւ գնաց,
Վասն կարմընճին առնիցէ իմաց:
Ետես յեզեր գետին՝ ձիով մի կանգնած,
Որ եւ վասըն նոցա որոնել եկած:

Հարցեալ ցքահանայն բանըս ծածկագոյն,
Թէ. - Այսպիսի իրըս տեսեա՞լ ես մի դուն:
Իսկ քահանայն ի յետս եկաց պնդագոյն,
Տրտում, լի դառնութեամբ դարձաւ նա ի տուն:

Ասէ նա զամենայն զեղեալըս նոցա.
- Ահա որոնողք ձեր եկեալ եւ աստ կայ,
Ոչ հասանէ մթան՝ հինգ հարիւր այրս գայ,
Ձիաւորք կուռ զէնիւք յետեւ ձեր փութայ:

Ըստոյգ գիտեմ՝ ըզգալն է վասըն ձերոյ,
Այլ փութով ջանացէք, զոր ինչ առնելոյ,
Որ ազատին կեանքըն ձերոյ արեւոյ,
Եւ ես այլ երկընչիմ՝ կենացս ելնելոյ:

Իսկ Փարէզ Վեննայիւ յոյժ տարակուսեաց.
Վեննա ասէ ցՓարէզ. - Հոգիս, ի բաց կաց,
Զի ես ի քեզանէ ունիմ միշտ կասկած,
Յինէն մի երկընչիր, ես չեմ վնասած:

Փարէզ ասէ նմա. - Թէ ժամս մեռանիմ
Եւ բաժանեալ մասունս հարիւր բիւր լինիմ,
Անհընար է ինձ, որ ի քէն բաժանիմ,
Մեռանիլ յառաջ քո՝ ինձ կեանք համարիմ:

Վեննա յոյժ բարկացեալ եւ ասէ ցնա.
- Թէ քեզ Վեննա պիտնար, ել աստի գնա՛.
Չեղեւ, զինչ կամեցանք. թող բանս հնանայ.
Վեննա այլում չեղնար՝ քեզի նա մնալ:

Փարէզ ասէ նմա, թէ. - Վեննա՛ խաթուն,
Չասի՞ր, թէ շատ գլուխ պիտնար այս ճանփուն.
Ապա ժամ է հասեր, զգլուխս թաղէ դուն,
Եւ կեանքս չարիդ փոխան քոյին արեւուն:

Վեննա երբ որ ետես զՓարէզ դէմ եկեալ,
Յօժարէ յոչինչ իրս զգլուխն ի դուրս տալ.
Յանկարծ Վեննա զսուրն ի նմանէ ձգեալ,
Եւ ինքն իւրոյ սրտին՝ զսուրն ի դէմ եդեալ:

Եւ ասէ ընդ Փարէզ. - Զասացեալս կառնե՞ս.
Թէ ոչ՝ ահա ժամուս զմահս տեսանես.
Տեսնամ, թէ ինչ շահիս դու յայսըմ ժամէս,
Յետոյ շուռ գաս լալով եւ Վեննա խնդրես:

Ապա երդում կամիս, ես քեզ երդուիմ,
Ըզսուրբ երրորդութիւն ինձ վկայ առնիմ,
Որ ընդ այլում այրոջ ոչ միաւորիմ.
Եւ այս կէս պսակուն ա՛ռ զմատանին զիմ:

Թէ կամայ ՚ւ ակամայ Փարէզ հաւան տայ,
Երբ զմատանին առեալ՝ նստի եւ յոյժ լայ.
Վեննա ի դառնութեանց զերդ ըզուռ դողայ,
Բայց նմա ոչ յայտնէ՝ արիութիւն տայ:

Ասէ. - Քա՛ղցր իմ Փարէզ, ժամըս համբերեմք,
Յետոյ ժամըս բազումս զիրար տեսանեմք.
Ապա թէ փոքր ժամըս մեք ոչ ժուժկալեմք,
Զերդ ոչինչ համարեալ՝ անփոյթ մեռանեմք:

Եւ այլ եւըս բազումս ասէր քան զայս բան
Եւ փութայր զնա հանել՝ մինչ զօրքըն ոչ գան,
Այլ Փարէզ մտախորհ կայր միշտ եւ վարան,
Ոչ գիտէր՝ զինչ առնէր նմա պատասխան:

Այլ իբրեւ ըզարբեալ Փարէզ ել ի ձի,
Այլ եւ քահանային տայ հարիւր ոսկի,
Զի յառաջ իշխանին նա բարի խօսի,
Իսկ Վեննա դառնութեամբ աչօքն հայի:

Փարէզ զՎեննա գրկեալ՝ լալով համբուրէ,
Զոր ոչ բնաւ կամէրն՝ հրաժարիլ ուզէ,
Յարտաքս այն գեղին ի տեղըս զինքն ծածկէ,
Զի ջուրն էր ցածացեալ՝ մթանն անցանէ:

Երբ որ Վեննա ետես, որ Փարէզ գնաց,
Կոչեաց ըզքահանայն եւ նմա ասաց,
Թէ. - Գնա ի գիւղըն, զմարդն որոնեաց,
Երբ տեսանես, ասա՝ «Վեննա զքեզ կոչեացե:

Երթեալ քահանային՝ զայրըն տեսանէ,
Ասէ. - Հրամա՛նք արա, Վեննա զքեզ կոչէ:
Եւ նա ահաբեկեալ՝ ուրիշ բան կարծէ,
Այլեւս ոչ յապաղեալ՝ երթայ յառաջմէ:

Գայ ի տունն երիցուն, տեսնայ ըզՎեննա,
Խոնարհեաց օրինօք, որպէս որ հարկ կայ,
Եւըս երկըրպագեաց, ողջունեաց ըզնա,
Եւ պշուցեալ հայէր յերեսըս նորա:

Այլ Վեննա յանուանէ ասէ. - Զի՞նչ առնես
Եւ վասն որո՞յ իրաց դու աստ եկեալ ես:
Զօրագլուխն ասէ. - Ըստոյգն ասեմ քեզ,
Թէ հայրըդ վասըն քո առաքեաց ըզմեզ:

Այլեւս երիս ժամըս մեզ ոչ անցանէ,
Հինգ հարիւրս զրեհիւք աստէն ժամանէ.
Արդ տես իմաստութիւնդ ինչ մեզ հրամայէ,
Որ եկեալ ձեր ծառայս ըսկսի ՚ւ առնէ:

Վեննա ասէ. - Գնա՛ առ ընկերըս քո,
Զով ոք որ դու կամիս, ա՛ռ, աստի եկոյ,
Եւ զայլքն փութանակի դու յետըս դարձո,
Մինչեւ օրն անցանէ, գայ մեզ երեկոյ:

Ելեալ զօրագլխին եւ անտի գնաց.
Տեսեալ, զի զօրքն ամէն անդէն ժամանեաց,
Եւ նա առեալ ընդ ինքն՝ զորս ինքն կամեաց,
Եւ զայլս դարձոյց ի յետ, որ ոչ ոք մնաց:

Դարձեալ նա առ Վեննա զորս ինքըն ունի,
Ասէ. - Զոր ինչ ասիր, դշխո՛յ, արարի:
Արդ յորում ժամու միտքըն քո կամի,
Յայն ժամուն պատրաստ եմք ելանել ի ձի:

Եւ երբ երեկոյեաց, նոքա ձի ելին,
Մինչեւ որ լուսացաւ, ի քաղաքն մտին.
Տարան զՎեննա առ հայրն ի յապարանին,
Բայց հայրըն ոչ եթող ըզնա երեսին:

Այլ ետ յարտաքս հանել՝ յոյժ նախատելով,
Յարտաքին յապարանս նմա տեղ տալով,
Մինչեւ զոր ինչ գործեաց ըզնա քննելով.
Իսկ Վեննա միշտ զաստուածն իւր յոյս ունելով: