Ժամանակագրութիւն (1870)

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԳԼՈՒԽ Ե. Յաղագս թարգմանութեան հին կտակարանացն ի Կիպրոս կղզի
       Ի վեցերրորդ ամին Պտղոմեայ թարգմանեցան հին կտակարանքն ի Կիպրոս կղզի. այլք ասեն յԱղէքսանդրիա Եգիպտոսի, եւթանասուն երկու արամբք, վեց վեց այր ի ցեղիցն Իսրայելի. որք են յանուանէ այսոքիկ։ Ի ցեղէն Ռոբենի՝ Յովսեպոս, Եզեկիէլ, Եղիսէէ, Զարքարիայ, Յովհաննէս, Եզեկիէլ։ Ի ցեղէն Շմաւոնի՝ Յուդայ, Շմաւոն, Ադդէ, Սամուէլ, Մատթէ, Սաղամիա։ Յազգէն Ղեւեայ՝ Նոյեմի, Յովսէփ, Թէոդոս, Իբոտոս, Ուրանիայ , Տուկիոս։ Ի ցեղէն Յուդայ՝ Յովնաթան, Աբարի, Եղիսէ, Անանիա, Զաքարիա, Եզեկիա։ Ի ցեղէն Իսաքարայ՝ Իսահակ, Յակովբ, Յեսու, Շամպատ, Շմաւոն, Ղեւի։ Յազգէն Զաբուղոնի՝ Յուդայ, Յովսէփ, Շմաւոն, Զաքարիա, Շմաւոն, Սաղամիա։ Ի ցեղէն Գադայ՝ Սմպատիա, Սեդեկիա, Յակովբ, Իսահակ, Եսայի, Մատթէոս։ Ի ցեղէն Ասերայ՝ Թէոդոս, Իասոն, Յեսու, Թէոդորոս, Յովհաննէս, Յովնաթան։ Ի ցեղէն Դանայ՝ Թէոփիլէ, Աբրահամ, Էդասմոս, Իասոն, Երեմիա, Դանիէլ։ Ի ցեղէն Նեփթաղիմայ՝ Երեմիա, Ղազար, Զաքարիա, Բանիա, Եղիշէ, Տաթան։ Ի ցեղէն Բենիամինի՝ Յովհաննէս, Իւղոս, Եկտի, Թէսդոս, Ներսամ, Եզեկիէլ։ Ի ցեղէն Յովսեփայ, Քաղէբ, Սամուէլ , Յովսէփ, Յուդա, Յովնաթ Եւթոսգի։ Յարանց աստի թարգմանեցան հին մատեանք ի Կիպրոս կղզւոջ եւ տարեալ յԵգիպտոս եդան ասեն ի Փարան կղզւոջ։ Այլ մեք ստոյգն խուզեցաք յետ եւթանասուն եւ չորս ամի իշխանութեանն Յունաց, եւ ի վաթսուն երկու թուին Ասորւոց ի խորհուրդ մտին կողմանք Արեւելից Պարթեւք, եւ Պարսիկք եւ ասեն. պատառեցաւ թագաւորութիւնն Մակեդոնացւոց եւ տկարացաւ, զի՞ կայ մեր եւ նոցա այնչափ հեռաւորաց, դիցուք մեզ թագաւոր ի միջի մերում։ Եւ թագաւորեցուցին յորդւոցն Աբրահամու որ ի Կենդուրայ ի ցեղէ Ամրամայ զԱրշակ քաջ ի Բահլ մայրաքաղաքի աշխարհին, եւ հնազանդեցան նմա Պարթեւք եւ Պարսք եւ Մադացիք սահմանակիցք նոցա։
       Եւ զայն տեսեալ վրկան աշխարհին որ կայ ի հիւսիսոյ Պարսից, եդին եւ նոքա իւրեանց թագաւոր, բայց հնազանդեցան Պարթեւաց։ Նմանապէս եւ Հայք եդին իւրեանց թագաւոր զկնի քաջ եւ յաղթող եւ տիեզերասաստ թագաւորացն Հայկազանց, որք բարձին զթագաւորութիւնն Մադացւոց եւ հնազանդեցուցին զամենայն թագաւորութիւսն հիւսիսոյ, եւ զամենայն ազգն շուրջանակի զոր մեք ոչ տեսաք ի գրի զշարս նոցա եւ զժամանակս, վասն որոյ ոչ գրեցաք աստ։
       Քանզի ձգեցաւ թագաւորութիւնն Հայկայ մինչեւ ի Վահէ, զոր սպան Աղեքսանդր եւ վերստին տիրեցին ի Պաղեստինէ մինչեւ ցԹէտալիա ի ծովն Կասպից յայնկոյս լերինն Կաւկասու։ Եւ թագաւորեաց ի վերայ նոցա մի յորդւոց Արշակայ Վաղարշակ անուն, հզօր թագաւորութիւն զոր թողումք մեք հաւաստի գրողաց։
       Այլ զկնի Պտղոմեայ խոհեմագունի՝ թագաւորեաց յԵգիպտոս Պտղոմէոս Արկադիս։ Եւ ի կողմանս Ասորւոց թագաւորեաց Սելեւկոս, Կալանիկոս։ Եւ Մակեդոնացւոցն թագաւորեաց Դեմետրոս Փիլիպպոս։
       Եւ յայսմ ժամանակի Քահանայապետն Հրէից Ոնիա որդի Սիմէոնի արդարոյ ոչ կամեցաւ տալ զհարկն Պտղոմեայ։ Եւ զայրացեալ Պտղոմէոս կամեցաւ գալ ի վերայ Երուսաղեմի. եւ Հրեայքն առաքեցին առ նա զՅովսեպոս առնել խաղաղութիւն. եւ եգիտ շնորհս առաջի նորա, եւ արար զնա զօրագլուխ ամենայն Հրէաստանի։ Ի յութսուն եւ հինգերրորդ թուին Ասորոց թագաւորեաց Ասիոյ Սելեւկոս Կռանո ամս երիս. եւ զհետ նորա Անտիոքոս մեծ ամս երեսուն եւ վեց։ սրով նահատակեցան Մակաբայեցիք։
       Եւ յիննսուն եւ երեք թուին Ասորոց թագաւորեաց յԵգիպտոս Պտղոմէոս Փիլոպատոր ամս տասն եւթն. սա յոյժ նեղէր զՀրեայսն։ Եւ գնաց Անտիոքոս եւ հնազանդեաց զԵգիպտոս կոտորմամբ սրոյ. եւ դարձաւ յԵրուսաղէմ, եւ առ զնա. եւ աստ կատարի առաջին գիրքն Մակաբայեցւոցն։ Ի հարիւր տասն թուին Ասորոց թագաւորեաց յԵգիպտոս Պտղոմէոս Եպիփանէս ամս քսան եւ մի. սա առաքեաց զԵսքոպ զօրավար եւ հնազանդեաց զՀրեայս եւ զՓղշտացիս։ Եւ ել Անտիոքոս ընդդէմ նորա, եւ կոտորեաց զնա, եւ առ յինքն գրաւեաց զքաղաքսն զոր առեալն էր։
       Այս Անտիոքոս արար սալայարկս զփողոց քաղաքաց բազմաց. եւ սա արար նշանս չափածոյս իջավանաց ի ճանապարհս. զոր փարսախն կոչեն. եւ շինեաց կամուրջս քարակուռս յանցս գետոց եւ առուաց. եւ հարթեաց զխոշորութիւն ճանապարհաց ի դիւրագնացութիւն. եւ ի մետասան ամին իւրոյ արար պատերազմ ընդ Հռովմայ եւ պարտեցաւ ի նոցանէ, եւ ըմբռնեցաւ։ Եւ եդ զորդին իւր պատանդս տալ զգինս անձին իւրոյ, եւ հարկս ամի ամի հազար քանքար ոսկւոյ. եւ այս եղեւ սկիզբն հարկելոյ Ասիոյ եւ Ասորոց ի Հռոմայեցւոցն։
       Ի սոյն ժամանակս թագաւորեաց Մակեդոնացւոցն Փիլիպպոս ամս քառասուն եւ չորս. եւ աստ կատարեցաւ մարգարէութիւնն Դանիէլի թէ թագաւորն հիւսիսոյ տացէ պատերազմ ընդ արքային հարաւոյ. որ է Անտիոքոս ընդ Պտղոմեայ, որ ետ նմա զդուստր իւր. եւ անդրէն էառ վերստին։
       Այս Անտիոքոս սպան զՇմոնայ եւ զորդիսն իւր, եւ այսահարեալ չարչարէր զաւուրս իւր. եւ գնաց սա յերկիրն Իլամացւոց բժշկիլ անդ ի դիցն իւրոց։ Եւ անդ ասացին ցնա ծերքն եթէ տուր բերել զոսկերս սպանելոցն ի քէն. եւ անկեալ առաջի նոցա ողջասցիս, եւ առաքեաց փութանակի յԱնտիոք եւ բարձին սակառօք զնշխարս սրբոցն եւ գնացին։ Եւ հասեալ ի Հաթախ քաղաք դիպեցան նոցա արք, որք ասացին եթէ քարկոծեցաւ թագաւորն ի տան աստուծուհւոյն իւրոյ վասն չարեաց իւրոց։ Եւ իբրեւ լուան զայն եդին ի տեղւոջն զսուրբսն առ ընթեր կաղնւոյն մեծի։ Եւ յետ ժամանակաց յայտնեցան նշխարք նոցա, եւ շինեցաւ տեղին Վանք եւ է մինչեւ ցայսօր ժամանակի։
       Եւ թագաւորեաց Ասիոյ Սելեւկոս. եւ Դիոդորոս հաւատարիմ նորա նեղէր զՀրեայսն. եւ պատժեաց զնա Տէր։
       Ի հարիւր երեսուն եւ մի թուին արձակեցաւ Անտիոքոս ի Հռոմայ եւ թագաւորեաց ի տեղի հօր իւրոյ։ Սա կոչէր Եպիփանէս եւ թագաւորեաց ամս մետասան. կամեցաւ գնալ յԵգիպտոս եւ արգելին զնա Հռոմայեցիքն, եւ դարձաւ եկն ի Հրէաստան եւ ետ զՔահանայապետութիւնն յԱսոն՝ յեղբայրն Ոնիայ. եւ յետ սակաւու առ ի նմանէ եւ ետ յՈնիա. եւ եղեւ աղմուկ ի մէջ եղբարցն։ Իսկ Մատաթէ որդի Յոհաննու որւոյ Շմաւոնի Քահանայի յորդւոցն Յովնադաբու նստէր ի Մուդիմ քաղաք. եւ եւթն որդիք նորա ընդ նմա Յովհաննէս, Շմաւոն, Յուդա, Մակաբէ, Եղիազար, Աւարէ, Յովնաթան. սա վառեցաւ նախանձու Աստուծոյ եւ տեսեալ մեղս անհնարինս սպան զյանցաւորս. եւ ապստամբեալ ել ի լեառն իւրայօքն։
       Իսկ Անտիոքոս հարուածովք հօր իւրոյ մեռաւ ի Պարսս ի ցասմանէ Տեառն, զի նա գնաց զճանապարհս հօր իւրոյ, այն որ պղծեաց զտաճարն կանգնելով ի նմա պատկեր Զեւսայ . եւ ի լեառն Գարիզին շինեաց տաճար յանուն Զեւսայ եւ Քսանթեայ՝ աղաչեցեալ զնա Սամարացւոցն։
       Յութուտասաներրորդ ամին Պտղոմեայ թագաւորեաց Եպիփան Ուպատոր ամս երկուս. սա առաքեաց զՇաւրղօրա զօրապետն իւր հարիւր քսան հազար զօրօք եւ փղօք ի Հրէաստան, եւ կոտորեցան ի նմանէ բազմութիւն Հրէից, եւ մեռաւ Եղիազար ի ներքոյ փղի. եւ եղեւ ի թաղելն զսպանեալսն Իսրայելի գտան ի ներքոյ հանդերձիցն նկարք եւ պատկերք կռոց։
       Յայսմ ժամանակի Ոնիա Քահանայապետն գնացեալ յԵգիպտոս շինեաց տաճար Տեառն նման տաճարին որ յԵրուսաղէմ, առանց հրամանի տեառն. եւ առնէին անդ քահանայագործութիւն ըստ օրինացն։ Եւ զտաճարն որ յԵրուսաղէմ նորոգեաց Յուդա Մակաբէ եւ մնաց շէն մինչեւ յաւերն վերջին ի Հռոմայեցւոցն, զի նա էր առաջնորդ Հրէիցն։
       Եւ յետ Յուդայի եկաց Յովնաթան, որ սպանաւ ընդ Աղեքսանդրի ի Տրիփանայ։ Եւ եկաց ի տեղի նորա Շմաւոն. սա առաքեաց ի Հռոմ վահան ոսկեղէն, եւ խնդրեաց դաշն եւ բերին նմա տախտակ պղնձի նշան ուխտի։ Եւ սա առաքեաց զՅովհաննէս զորդին իւր. եւ կոտորել ետ զզօրսն Անտիոքոսի եւ ազատեցան ի հարկէ նոցա։ Եւ աստ կատարեցան երկրորդ գիրքն Մակաբայեցւոց։
       Ի հարիւր եւթանասուն եւ չորս թուին սպանաւ Շմաւոն ի Պտղոմեայ. եւ առ զտեղի նորա Յովհաննէս որդի նորա։ Յայսմ ժամանակի իշխանացաւ ոմն Հրեայ յՈւռհայ, եւ մնաց մինչեւ ի հայրն Աբգարու Արքայի։
       Եւ զայսու ժամանակաւ գնաց Յովհաննէս յՈւռկանիայ, եւ եհար զնոսա. եւ կոչեցաւ անուն նորա Հիւրկանոս։
       Եւ թագաւորեաց Անտիոքոս Ակրիպաս, եւ եկն յԵրուսաղէմ խնդրեաց հարկս յոյժ ծանրագոյն. եւ եբաց Յովհաննէս զգերեզմանս Դաւթի թագաւորի, եւ եհան անտի զոսկին եւ զզարդն ամենայն թագաւորացն Յուդայ, եւ երեք հազար քանքար ոսկւոյ առեալ՝ ամփոփեաց զայլսն. եւ տուեալ երեք հարիւր քանքար Անտիոքու գնաց ի նմանէ՝ եւ չոքաւ Հիւրկանոս որ եւ Յովհաննէս, եւ քակեաց զՍամարիա։
       Ի թուին հարիւր իննսուն եւ վեց թագաւորեաց յԵգիպտոս Պտղոմէոս Սովտէր ամս եւթն եւ տասն։ Եւ գնաց Անտիոքոս, եւ Հիւրկանոս ընդ նմա, եւ սպանին զՏիտոս թագաւորն պարթեւաց։
       Ի չորրորդ ամին Պտղոմեայ թագաւորեաց յԱսիա Անտիոքոս Կիզիկոս ամս ութ եւ տասն։ Ի մետասաներրորդ ամին Պտղոմեայ մեռաւ Յովհաննէս Հիւրկանոս, եւ առ զտեղի նորա Արիստաբոլոս որդի Յովնաթայ ամ մի. սա ի վերայ պճղնաւորին թագ յաւել. եւ երկոքին եղբարք սորա Աղեքսանդրոս եւ Անտիգոնոս նենգութեամբ սպանին զմիմեանս ըստ մարգարէութեան հօրն իւրեանց զի շնորհ մարգարէի գոյր ընդ նմա։
       Յետ Արիստաբուլեայ առ պատիւն Յովհաննէս եղբայր իւր, որ կոչեցաւն Յանէ ամս քսան եւ եւթն, որ խստագոյնս դատէր զազգն իւր։ Յայսմ ժամանակի հալածեցաւ Պտղոմէ ի Կղէոպատրայ մօրէն իւրմէ։ Եւ թագաւորեաց յԵգիպտոս Պտղոմէոս Աղեքսանդրոս ամս տասն։ Ի վեցերրորդ ամին սորա բարձան թագաւորք Ասիոյ եւ Ասորւոց, եւ եղեն ընդ Հռովմայեցւովք։
       Եւ աստ կատարեցան հին գիրք ժողովրդեանն։ Եւ են յԱդամայ հինգ հազար եւ եւթանասուն երկու ամք, եւ աստի մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի ամք հարիւր քսան եւ չորս։ Եւ ժամանակ թագաւորացն Ասիացւոց ամք երկերիւր վեշտասան. որ սկսաւ զկնի մահուանն Աղեքսանդրու եւ ի թուին Ասորւոց՝ երկերիւր քսան եւ երկու։ Դարձաւ Պտղոմէոս հալածեալն յաթոռ իւր ամս ութ։
       Եւ յետ նորա թագաւորեաց Պտղոմէոս Դիոնէսիոս ամս երեսուն որ էր եղբայր Կղէոպատրայ։ Ի հինգերրորդ ամին Պտղոմեայ մեռաւ Յովհաննէս որ եւ Աղեքսանդրոս, եւ առ զիշխանութիւնն կին նորա Աղեքսանդրիայ որ կոչեցաւն Սաղինա ամս ինն. օրինապահ եւ Աստուածապաշտ, որ ունէր ուստերս երիս, զՀիւրկիանոս, զԱրիստաբուլոս, զԱնտիգոնոս։ Եղեւ Հիւրկիանոս քահանայապետ, եւ Արիստաբուլոս առնուլ կամէր ի նմանէ. մինչեւ եկն Պոմպէոս զօրապետն Հռովմայեցւոց, եւ տարաւ զնա կապանօք, եւ հաստատեաց զՀիւրկիանոս ամս երեսուն եւ չորս։ Սա շինեաց զպարիսպն Երուսաղեմի եւ զքակեալն ի Պոմպայ եւ մտին Հրեայք ընդ Հռոմովք։
       Իսկ Պոմպէոս կրճատեաց բազում աշխարհս ի Հայոց եւ յԱսորոց եւ յԱրաբացւոց եւ մեծացաւ յոյժ, մինչեւ կոչել նմա Եւտուկարտոր։ Եւ ի նոյն ժամանակս մեռաւ Պտղոմէոս, եւ թագաւորեաց Կղէոպատրա ամս երկու։
       Եւ սպանաւ Պոմպիոս ի Յուլիոսէ որ եւ Գայիոս ի կարծիս ապստամբութեան։
       Զայսու ժամանակաւ էր Հերովդէս. եւ այս է ազգն նորա։
       Այր մի էր յԱսկաղոնայ Անթիպատրոս անուն որդի Հրովդէի Քրմապետի Ապողոնի կռոց։ Սա գերեցաւ յԵդովմայեցւոցն եւ անդէն ամուսնացաւ, առեալ ի կնութիւն զԿուփրիտէ դուստր Արետայ արքային Արաբացւոց. եւ եղեւ սա բարեկամ Հիւրկիանայ. զի օգնէր նմա ի Պոմպիայ կողմանէ սակս քահանայութեանն. զի ծանօթացաւ Հռոմայեցւոցն եւ շնորհ եգիտ յաչս նոցա. մինչ կացուցին զնա իշխան Հրէիցն կամելով Հիւրկանեայ եւ ունէր նա չորս որդիս Յովսէփ եւ Փերուրի եւ Փեսաղոս եւ Հերովդէս եւ դուստր մի Սողոմ անուն։ Իսկ Յովսէփ եւ Փեսաղոս եղեն ընդ հօրն գործակալք Հրէիցն. եւ ոմն ի Հրէից սպան զԱնթիպատոս դեղըմպութեամբ՝ Յովսեփաւ որդւովն իւրով։ Եւ զՓեսաղոս Անտիգոնոս սպան դեղելով զխոցեալ գլուխ նորա։ Քանզի զօրապետն Հայոց Բազափրան եկն յԵրուսաղէմ զայսու ժամանակաւ, եւ գերեաց զնա. եւ հանեալ զՀիւրկիանոս եդ ի տեղի նորա զԱնտիգոնոս, եւ զՓերուրի, եւ զՀիւրկիանոս տարաւ կապանօք ի Հայս։
       Եւ Հերովդէս գնացեալ ի Հռոմ եւ պատմեաց զվիշտս հօրն իւրոյ եւ զեղբարցն ի վերայ հաւատարմութեան իւրեանց , եւ վասն այսորիկ թագ եդ նմա կայսրն Հռոմայ, եւ եկեալ յԵրուսաղէմ սպան զԱնտիգոնոս, եւ յետ ժամանակի զՀիւրկիանոս եւ զերծեալ ի գերութենէ Հայոց, թագաւորեաց Հրէից անհոգապէս։
       Նոյնպէս սպան եւ զորդին Հիւրկանեայ. եւ զՈնաթան։
       Եւ կատարեցան գիրք եթէ ի պակասեալ պետութեանցն Հրէից երեւի բնածին արքայ. եւ եւթներրորդքն Դանիէլի որ ասէ եւթներրորդք եւթն. եւ եւթներրորդ վաթսուն երկու. որ լինի վաթսուն եւ ինն եւթներրորդք որք են ամք չորս հարիւր ութսուն երեք։ Սկսեալ ի վեցերրորդ ամէն Դարեհի Մադիայ մինչեւ յաւետիս կուսին մօրն Էմմանուէլի. եւ գտաք ի թարգամանութեանն Աբգարու արքայի՝ եթէ Դանիէլ յետ իմանալոյն վասն Քրիստոսի, նեղէր ի կարօտութենէն. եւ ի վախճանելն իւրում յեզր Տիգրիս գետոյ, անկաւ ի վերայ երեսաց իւրոց, կոչեաց առ Տէր եւ ասէ. ցոյց Աստուած Իսրայելի զՔրիստոսն քո մինչչեւ մեռեալ իցեմ։ Եւ եկն առ նա Գաբրիէլ եւ ասէ. հանգիր խաղաղութեամբ այր ցանկութեան. զի չեւ է ժամանակ, այլ ի կատարման տեսլեանն քո գայ. եւ խաչի, եւ մեռանի, եւ ինքնին եկեալ ի դժոխս հանէ զձեզ անտի. արդ՝ մխիթարեա զքեզ յուսով գալստեան նոորա։
       Ըստ որում եւ ի կատարման ժամանակին ծնաւ Յիսուս Քրիստոս օծեալն Աստուած ի Բեթղեէմ Յուդայ ի քառասուն եւ չորս ամի թագաւորութեանն Օգոստեայ, եւ իջեալ հուր յերկնից այրեաց զյաճախութիւն կռոցն որ կայր յՈլոմպիոս լեառն, զոր աստուածաբնակն կոչեն։
       Եւ էր ամն առաջին թագաւորութեանն Աբգարու, եւ Հերովդի՝ երեսուն եւ երկու։ Եւ այսպէս մեր պսակաւորն Աբգարիոս արքայակից է ըստ մարմնոյ արքայութեան Տեառն։ Եւ է յԱդամայ հինգ հազար հարիւր ութ՝ ըստ եւթանասնիցն։ Ըստ Եւսեբայ՝ հինգ հազար երկու հարիւր ութսուն եւ չորս։ Ըստ Երանոսի՝ հինգ հազար իննսուն եւ մի. եւ ըստ այլոց հինգ հազար հինգ հարիւր երեք։ Եւ ըստ Ասորոց՝ հինգ հազար քսան եւ վեց . եւ էր մուտն Նիսանայ եւ երկուշաբաթ. եւ տարին երկոտասան լուսնեայ յորում ամի առաքեցաւ Կիւրինոս ի Սինկղիտոսէ յԱսորիս, եւ ի Պաղեստին գրել զազգսն, եւ դնել հարկս։ Քանզի լուան ի Հռովմ վասն Թեւդասայ եւ զՅուդայի ապստամբաց, եթէ ասեն Հրէիցն մի տալ հարկս մահկանացու թագաւորի, եւ բարկացան յոյժ. եւ ի պատճառս ապստամբողացն եղեւ իրքս այս, որ բնաւ չէր լեալ։
       Իսկ Օգոստոս երկրորդ ինքնակալ էր, եւ կայսր Հռովմայեցւոց յետ Յուլիոսի, զոր ասեն Փորահան, այն որ բարեբախտ եղեալ թագաւորեաց յետ չորս հարիւր վաթսուն երկու ամի խափանելոյ թագաւորացն Հռովմայեցւոց ի Տարկինոսէ մինչեւ ցնա։
       Եւ զառաջինն պատիւ թագաւորացն նոցա Բոբիոս էր. եւ արդ կայսերք Եւտուկարտորք կոչին։ Եւ ի շինելոյն Հռովմայ մինչեւ երկրորդ անգամ թագաւորեցին եւթն հարիւր երկու ամք. եւ մեծք եղեն յերկրորդումս քան յառաջնումն. զի Գայիոս առաջին թագաւոր նոցա գնացեալ յԵգիպտոս՝ հնազանդեաց այն որոյ անունն թարգմանի Կայնան, որ է Անդրոնիկոս կոչեցեալ յոմանց։ Եւ այս Յուլիոս, որ է հինգ ամ թագաւորեալ սպանաւ նենգութեամբ։ Երկրորդեաց Օգոստոս, որ մեծագունի փառաց արժանացաւ մօտ եղեալ ի ժամանակ Տեառն մերոյ։
       Եւ տիրեցին Ասիոյ եւ Ասորեստանեայցն։ Եւ կացուցին զայսու ժամանակօք զԼուգիոս Հռովմայեցի ի կողմանս Ասորւոց, զի գրեսցէ ի Հռովմ զամենայն պատահեալսն յայսմ կողմանէ. ըստ որում եւ գրեաց զժամանակ ծննդեան Տեառն մերոյ եւ զգալ Մոգուցն, եւ ասաց։
       Գիտասցէ ինքնակալութիւնդ քո, զի Պարսիկք ոմանք արք փառաւորք եկին եւ մտին յիշխանութիւնս ձեր. եւ երկրպագեցին տղայի միոյ ծնելոյ ի Հրէաստանի, առաջնորդեալք յերկնաւոր փառաց։ Բայց թէ ո՞վ է մանուկն, կամ ո՞յր որդի տեղեկանամք։
       Եւ գրեցաւ նմա պատասխանի եթէ զՀերովդէսդ արքայ կացուցեալ է մեր ի վերայ Պաղեստինայ. ի նմանէ լուիցուք Մոգուցն գալ։ Իսկ եթէ ո՞յք էին Մոգքն. Եւսեբի եւ Գրիգոր ասեն յորդւոցն Աբրահամու էին . եւ այլք՝ եթէ յորդւոցն Բաղամու Մոգք էին։ Եւ գտաք մեք Նիւսացւոյն բանիւ գրեալ զայս, եւ նման է. եւ Յակովբ ասէ, յազգէն Իլամայ էին Սեմացիք։ Եւ ոմանք՝ եթէ ի թագաւորացն Արաբայ եւ Սաբայ էին ըստ Դաւթայ վկայելոյն։ Սակայն էին երեք թագաւորք զի երեք ցեղ պատարագս մատուցին։ Եւ ոմանք ութն ասեն ըստ Միքիայ, թէ ութ վարիչ։ Եւ սուրբն Յակովբ երկոտասան իշխան ասէ. եւ ստուգիւ գրեալ է նորա գիրք մի. երեք հազար հեծեալ ասէ, եւ հինգ հազար հետեւակ։ Եւ եկեալ յԵփրատ ի տեղին որ ասի Կալանիկոս որ է Ռաղայ, լուան եթէ սովէ ի Հրէաստան այլ եւս վասն կասկածի շփոթման, թողին զյոլովս եւ ինքեանք երկոտասանքն հազար հեծելով գնացին եւ դարձան առ զօրս իւրեանց։ Եւ անուանք իշխանացն են այս՝ Դահանդուր՝ որդի Արտազդայ։ Շահէփ, որդի Գուդբարայ. Արշակ որդի Մահգուդայ, Զրեւանդ որդի Վարիդուդայ, Արիհու որդի Խոսրովու, Արտաշէս որդի Ուլիաթայ, Էշթանքուզա որդի Շիշրոնթայ, Մեհդուք որդի Հումայ, Աքշիրիշ որդի Սահապանայ, Սարտանա որդի Բելդանա, Բալուդոք որդի Բեղայ։ Իսկ թագաւորն որ առաքեաց զնոսա՝ Փիրշապուհ անուն. ոմանք երկու ամաւ յետ ծննդեան ասեն զգալն նոցա։ Բայց ճշմարտեն ոմանք երկու ամաւ յառաջ գուշակեալ աստեղբ եւ յուղի անկեալ։ Եկեալ ժամանեցին ի (տեղի ) ծննդեանն , միով աւուրբ զկնի ծննդեանն, ըստ որում գտին պատեալ ի խանձարուրս եւ եդեալ ի մսուր։
       Եւ քառաուն օր կացեալ անդէն ի Բեթղէէմ, եւ գնացեալ ի տաճարն՝ ընկալաւ զնա Սիմէովն որ հրամանաւ Հոգւոյն պահեցաւ կենդանի։
       Ի Պտղոմեայ հետէ, որ մի էր ի թարգմանչացն, որ ի գրել զԵսային եւ զտեղին թէ՝ Կոյսն յղասցի, գրեաց եւ ապա զղջացաւ, եւ ասաց թէ՝ Հեթանոսքս որ խնդրեցին զգրեանս, ծաղր առնեն, զիա՞րդ հաւատան։ Եւ դարձաւ ջնջեաց, եւ դարձեալ տրտմեցաւ. եւ ասէ. Ընկերքն իմ գրեն եւ այպն լինիմ ես, եւ լինի հակառակութիւն։ Գիտելով ընկերին որ ընդ նմա, եւ ի տրտմութենէն ննջեցին երկոքեանն. եւ յորժամ զարթեան, տեսին զի գրեալ էր զարմանալի գրով ոսկեղինաւ։
       Իսկ Սիմէօն ելաց զօրն ողջոյն, եւ երանի տայր ժամանակին եւ տեսողացն զկուսածին Մանուկն։ Եւ ասէ ցնա Հոգին. Ոչ մեռցիս մինչեւ հասցես երանութե-դ։ Եւ եհաս բաղձանացն յերեք հարիւր քառասուն եւ չորս ամի ժամանակաց իւրոց. եւ ի տաճարէն գնաց ի Նազարէթ, եւ անտի յԵգիպտոս, զկնի վաթսուն երկու աւուր ծննդեան իւրոյ. այլք ասեն յետ երկու ամի գնաց յԵգիպտոս, զկնի վաթսուն երկու աւուր ծննդեան իւրոյ. այլք ասեն յետ երկու ամի գնաց յԵգիպտոս. եւ դու զայս ընկալ։
       Եւ Հերովդէս խաբեալ ի մոգուցն եւ զայրացեալ՝ այրեաց զամենայն գրեանն Հրէից, եւ ջնջեաց զյիշատակ թագաւորացն Հրէից եւ զքահանայութեանն, զի իւր լիցի թագաւորութիւն սեպհականութեամբ. եւ կոտորեաց զմանկունսն թուով հազար չորս հարիւր վաթսուն եւ երկու, յութսուն եւ չորս գեղջէ։
       Այս Հերովդէս խափանեաց զթագաւորութիւն եւ զքահանայութիւն Հրէից. զի ընդ ձեռամբ արար զվակասն, եւ տայր կաշառօք անարժանից։ Սա քակեաց զպարիսպն Երուսաղեմի, եւ արար կոտորած սաստիկ մինչեւ ընկալան զնա ամենայն Իսրայէլ։ Սա առաքեաց ի Բաբելոն եւ ետ բերել զԱնանէ, եւ արար զնա քահանայապետ ամ մի, որ չէր Ղեւտացի։ Եւ ապա արար զԱրիստաբուլոս զորդին Հիւրկիանեայ զեղբայր կնոջ իւրոյ, եւ սպան զնա եւ արար դարձեալ զԱնանէ։
       Ի սմին ժամանակի յաղթեցան զօրքն Հայոց որ կային ի վերայ Եփրատայ . եւ եղեւ Սամուսատ ընդ Հռոմովք։
       Եւ ի ժամանակս Օգոստեայ, զօրավար նորա Անտոնինոս սիրեաց զԿղէոպատրայ. եւ ապստամբեալ թագաւորեաց եւ գնաց յԵգիպտոս. եւ գնաց ի վերայ նորա Օգոստոս եւ կալաւ զնա, եւ եթող կենդանի զի աղաչեցին վասն նորա Սինկղիտոսքն։ Եւ ած Օգոստոս գերի բազում յԵգիպտոսէ ի Հռովմ. եւ չոգաւ ինքն, եւ վերստին ապստամբեաց Անտոնինոս, առեալ զԿղէոպատրայ. եւ ունէր ոխս Կղէոպատրայ ընդ Հայս եւ ընդ Հրեայս եւ ընդ Արաբացիս. եւ ի ձեռն Անտոնինոսի թափէր զնախանձ իւր։
       Իսկ լուեալ Օգոստեայ գնաց ի վերայ նորա եւ պաշարեաց զնա յԵգիպտոս. եւ յորժամ գիտացին զպարտութիւնս իւրեանց Կղէոպատրայ եւ Անտոնինոս որք կռուէին ընդ Օգոստեայ ի միասին, անձնասպան եղեն։ Եւ Օգոստոս եսպան զԱրեգակն եւ զԼուսին զորդիսն Կղէոպատրայ . եւ եբարձ զթագաւորութիւնն Պտղոմեանց, որ Յունաց կոչէր. տեւեալ ամս երկու հարիւր իննսուն եւ վեց։ Եւ Սեբաստոս կոչեցաւ Օգոստոս որ է յաղթող։
       Եւ են ոմանք որ աստի թուեն զժամանակն Օգոստեայ։ Եւ առաքեաց Օգոստոս զՏիբերոս զօրապետն իւր եւ արար ընդ նոսա խաղաղութիւն։ Եւ անտի գնացեալ ի Կիւռենական աշխարհն, արար զնոսա հնազանդս։ Եւ շինեաց Հերովդէս զՍամարիա, եւ Սեբաստիա կոչեաց յանուն կայսեր. եւ շինեաց քաղաքս բազումս եւ մեծացոյց զարքունիսն յԵրուսաղէմ։ Եւ շինեաց զաշտարակն Ստրատոնեայ, եւ կոչեաց յանուն կայսեր. եւ իրքս այս գործեցան յառաջ քան զծնունդն Տեառն մերոյ թէպէտ գրեցաւ այսպէս։
       Բայց Հերովդէս յաճախեաց ի չարիս իւր եւ սպան զՄարի զկին իւր, եւ զամենայն արուեստագէտս եւ զիմաստունս Հրէից. եւ Տէր եհար զնա չարաչար ցաւովք յոտից մինչեւ ցգլուխն. եւ տրորեցաւ ամենայն մարմին նորա, եւ բժիշկք ոչ կարացին օգնել նմա. եւ եդին զնա ի ջերմ ձէթ, եւ խստացաւ ցաւն. եւ կալեալ զգլխաւորս Հրէից եւ պատուիրեաց փեսային իւր Ալեքսին եւ Սողոմեայ քեռ իւրում զի սպանցեն զնոսա յելանել ոգւոյ նորա. զի ակամայ լացցեն Հրեայքն յաւուր մահուան նորա. զոր եւ արարին իսկ. զի նեղեալ ի ցաւոց սպան զանձն իւր եւ եղեւ չարամահ յերեսուն եւ եւթն ամի արքայութեան իւրոյ։
       Այս Հերովդի էին կանայք ինն, եւ որդիք ութ։ Ի Դոսիոսէ կնոջէ ծնաւ Անթիպատրոս, սա եսպան զերկու եղբարս իւր, եւ սպան զնա հայրն իւր։ Եւ Մարի դուստրն Հիւրկանեայ ծնաւ զԱղեքսանդրոս եւ զԱրիստաբուլոս, զոր սպան Անթիպատրոս, եւ զՀերովդէս զոր ոմանք կոչէին Անթիպատրոս. սա էառ եւ զՀերովդիադայ եւ սպան զՅովհաննէս։ Եւ Մեղքոս Սամարացին ծնաւ զԱրքեղայոս զոր Օգոստոս թագաւոր կացոյց ի տեղի հօրն ամս ինն։ Կղէոպատրա ծնաւ միւս Հերովդէս եղբայր նորա, եւ սպանաւ ի պատճառս կնոջ իւրոյ։ Եւ Բաղայ ծնաւ զՓիլայոս։
       Եւ այս են որդիք որդւոց նորա, Արիստաբուլոս ծնաւ զՀերովդէս, որ թագաւորեաց ի Քաղկիդա։ Եւ զԱգրիպպաս որ կոչեցաւ Հերովդէս, որ սպան զՅակովբոս զեղբայրն Յովհաննու։ Սա մարտեաւ ընդ հօրեղբօրն եւ առ զթագաւորութիւնն ի նմանէ, եւ սմա եղեւ որդի Ագրիպպաս որ յետ նորա թագաւորեաց։ Եւ դստերք սորա Բերինակայ եւ Դրուսեղա որ եղեւ կին Փելիքս դատաւորի։
       Իսկ իբրեւ թագաւորեաց Արքեղայոս ինն ամ տուաւ յաքսորս ի Բենան քաղաք վասն չարեաց իւրոց։ Եւ թագաւորեաց Հերովդէս չորրորդապետ. եւ ի նմին ամի մեռաւ Օգոստոս։ Եւ առ զթագաւորութիւնն Տիբերիոս ամս քսան երեք։
       Իսկ ամենեցուն Տէրն դարձեալ յԵգիպտոսէ, սնանէր ի Նազարէթ լռելեայն օրինօք մանկանց։ Յերեք հարիւր երեսուն եւ եւթն թուին՝ ի չորեքտասան ամին Տիբերայ, առաքեցաւ Պիղատոս դատաւոր Երուսաղեմի. եւ հնգետասան ամին Տիբերայ գայ Տէրն մեր ի մկրտութիւն ի Յովհաննէ որդւոյ Զաքարիայ յամին հինգ հազար հինգ հարիւր երեսուն եւ եւթներրորդի ելիցն Ադամայ ի դրախտէն՝ ի վեցն Յունուարի ըստ Հռովմոց՝ ի քսան եւ մի ի Տբէթ ամսոյ ըստ Եբրայեցւոցն։ Յամս Տիբերայ կայսեր շինեաց Հերովդէս զՏապարիա եւ զԱբայիս։ Իսկ Պիղատոս զպատկերն Զեւսայ եմոյծ ի տաճարն, եւ զգանձանակ տաճարին թափեաց ի ջրէջսն։