Պատմութիւն Հայոց

Սա երանելիս, զոր վերագոյն ասացաք, զընթացսն կատարեալ եւ զհաւատս պահեալ, եհաս ի խորին ծերութիւն։ Եւ իբրեւ ետես նա, եթէ տկարացաւ ի զօրութենէ մարմնոյ եւ հանդերձեալ է այնուհետեւ յաւելուլ առ հարսն իւր, կոչեաց նա զբնակիչս ուխտի վանիցն Նորն Գետկայ, որ ընդ նմա ժուժկալեալ էին յամենայն աշխատութիւնս վանիցն եւ եկեղեցւոյն, եւ օրհնեաց զնոսա եւ զաշակերտս իւր յանուն տեառն. եւ զմի ոմն ի նոցանէ ընտրեալ՝ Մարտիրոս անուն նորա, որ աշակերտեալ էր նմա եւ ընտանի էր նմա, կացոյց զնա առաջնորդ նոցա. մանուկ տիօք, բայց կատարեալ իմաստութեամբ, այր քաղցրաձայն յերգս պաշտամանն, եւ առատամիտ ընթերցող, եւ երագ ի գրչութիւն. նմա հրամայեաց իշխել նոցա։ Եւ գրեաց կտակ առ մեծ հազարապետն Իւանէ, եղբայրն Զաքարէի, եւ յանձնեաց ի նա զվանսն եւ զառաջնորդն. եւ ինքն փոխեցաւ յաստեացս առ Քրիստոս՝ ալեւորեալ եւ լի աւուրբք։ Եւ վերակացու վանիցն Մարտիրոս հանդերձ միաբանօքն գեղեցկապէս յարդարեաց զպատշաճս թաղմանն նորա հոգեկան եւ մարմնական պիտոյիւք, եւ տարեալ հանգուցին զնա առաջին դրան եկեղեցւոյն փոքրագունի, որ կայ ի գլուխ վանիցն յարեւմտից կողմանէ։ Եւ մինչեւ ցայսօր գերեզման նորա օգնէ ցաւագնելոց, որք հաւատով ապաւինին յաղօթս նորա, եւ զհող տեղւոյն հանապազ տանին ի պէտս հիւանդաց մարդոյ եւ անասնոյ, զի աստուած զփառաւորիչս իւր փառաւորէ կենդանութեամբ եւ մահուամբ։

Դէպ եղեւ երբեմն, զի պաշտօնեայք նորա գային գրաստուք՝ բարձեալ գինի ի պէտս վանիցն։ Վրացի ոմն, Բասիլա անուն, եկեալ՝ բռնութեամբ կամէր առնուլ ի նոցանէ ի գինւոյ անտի, զի գործակալ էր նա Իւանէի ի վերայ մայրոյն, որ պահէր զտեղի իջաւանի նորա։ Եւ պաշտօնեայքն ասեն ցնա. «Մի՛ նեղեր զմեզ, քանզի Գոշին եմքե։- Զի այսպէս կոչէին զնա մականուամբ, քանզի հեղգագոյն եկին ալիք նորա։- Իսկ թշուառականն անարգեաց զնոսա եւ զԳոշն հայհոյութեամբ։ Եւ իբրեւ եկն յայն տեղի, որ յիշէր զանուն նորա ձաղանօք, անդէն վաղվաղակի համրացաւ, եւ կապեցաւ լեզու նորա, եւ թիւրեցան շրթունք նորա, եւ այնպէս եկաց զբազում աւուրս, մինչեւ հառաչանօք խնդրեաց թողութիւն։ Եւ ամենայն ոք, որ տեսանէր զայրն, գովէին զծառայն աստուծոյ։

Եւ եթող նա յիշատակ եւ արձան գերեզմանի գիրս իմաստախոհս յօգուտ ուսումնասիրաց՝ Համառօտ մարգարեութեանն Երեմիայի՝ գեղեցկադիր կարգօք, եւ սուղ ինչ կանոնս վասն սպասաւորելոյ մարմնոյ եւ արեան տեառն, թէ որպէս պատշաճ իցէ, կամ որպիսի կարգօք, եւ դիրք մի՝ Ողբք ի վերայ բնութեանս՝ ի դիմաց Ադամայ առ որդիս նորա, եւ ի դիմաց Եւայի առ դստերս նորա. եւ գիրք մի՝ Յայտարարութիւն ուղղափառութեան հաւատոյ ընդդէմ ամենայն հերձուածողաց, ի խնդրոյ մեծ զօրավարին Զաքարէի եւ եղբօր իւրոյ, եւ այլ թուղթս խրատականս։ Եւ եղեւ վախճան նորա ի ՈԿԲ թուականին։