Նուագք

ԲԱՆՔ ՊԱՆԴԽՏԻ 

ԲԱՆՔ ՊԱՆԴԽՏԻ 

Ա
Մէն միայնակ եմ ես անոք անոքիկ,
Եւ կեալ մեկնակ անընկեր՝ մահ է սաստիկ
Ոչ կամիմ` կեալ միայն , հերձում զիս ինքնին
Ի սըրտաբեկ սուսեր գործում՝ ես կրկին
Երկու երեսք ի թաղծագինըս դիմի ,
Վարք տարաձայնք երկու ի նոյն քընար մի ։
Որպէս յունայն յաննաւագնաց ովկէան՝
Իջեալ հիւսսի թոպէ զալիս անսահման ,
Եւ չիք որ անդ ըզբօսնու, չեք որ պակչի,
Ալ ովկէան ընդ ովկէան մարտընչի.
Կամ` փոթորիկ թափառական ընդ այերս
Կարկառելով քարակըտուր յապալերս՝
Ընդ դալարեալ սեւապարոյր լայն շըրթունս
Գոռայցէ 'նդդէմ` ապառաժից ձայնս անհունս ,
Եւ ձայնքն ընդ օդն արշակավայր հընչիցին
Եւ արձագանդք ըզհետո անդրէն ոչ դարձցին.
Ոչ բարձրաձաղկք անդ կըքիցին ծեր կանայք
Օդայածիկ հարուց որնակք օդապարք.
Ոչ ի սորոց անդ սարսիցեն հագեք արծուեաց ,
Ուր ոչ գուցէ եւ նըշմարիկ մի կենացը՝
Ոչ վայրենոյ մամռոյ արկեալ խիղբս անդէն
Եւ ոչ փոշեակ խըլըրտիցի մերկ վիմէն ,
Այլ վայրապար գուպարելով հողմոց գոռ
Հարկանիցին ընդ հոլանին չոր կոշկոռ.
Այսպէս յունայն սրտիս ու ի լայն ասպարէզ
Հողմունք կըրից եւեթ հընչին դիզադէզ:
Եւ չիք քան զինքն որ կրկնիցէ արձագանգք ,
Յորմէ ելին նա՝ անդ դառնան եւ հուսկ վանգք.
Ես իմ՝ լսեմ՝ ձայնիս եւ ոչ խաղաղիմ,
Լեզու կամ` ունկն օտար խնդրեմ՝ մըտերիմ:
Եւ մըտերիմ չիք ինձ , ինձ չի՛ք աստ ծանօթ .
Ո՜հ , պանդուխտ եմ ես յերկիր անծանօթ: … 

 

Բ
Անծանօթից ինձ հանդիպեալ եւ ասեն ,

Ողջոյն ընդ քեզ պանդուխտ , զիա՞րդ վայրքս իցեն։
Է՜հ, պանդըխտի մի տայք ողջոյն , զի ոչ է:
Ձայն ողջունիդ, առ ունկն իմ՝ զօդ լոկ հընչէ:
Ես չըգիտեմ՝ ինչ ըզվայրաց կերպարան ,
Բայց զի օտարք եւ հայրենեացս աննըման ։
Ողջոյն , ոչ, այն ողջոյն՝ զոր տան սիրելիք
Վայր՝ այն եւեթ վայր՝ որ կոչին հայրենիք.
Այն ողջոյն՝ դեղ է սըրտի` ցօղ զովարար ,
Որ ըզտրտմեալս առնէ ծաղկունս իսկ դալար.
Իսկ այս ողջոյնք՝ են ինձ գառինք աստանօր ,
Զի զյիշատակ հին ողջունից բերեն նոր՝ 
Բերեն ըզյուշ ողջունատու սիրելեաց ,
Այլ ո՜հ, զվայելս նոցուն ո՛չ, ու ո՛չ զհայրենեաց։
Ա՜հ. պանդուխտի ողջոյն մի՛ տայք մի ասէք , 
Մի զսիրտ յարեան իւր թաթաւեալ տապալէք։
Եթէ չիցէ չըւառին լուր հայրենի , 
Թող յիշատակին անգամ յանյուշ հարկանի ։
Յօտար երկրիս ո՛չ, ո՛չ կամիմ` ես ողջոյն ,
Մինչեւ լըսեմ` զայն յիմ՝ երկրիս երկնագոյն 

 

Գ
ԻՂՁՔ 

Խըրեալ ի խորշ մ'ատլանդական համատարած  անդընդոց
Հազար հրասախ յիմ` հայրենեացս հեռի` լինիմք  ծովակոծ,
Հողմունք, հողմունք ի ծաղկադեմըս զիս ափանց կորզեցին
Եւ յանդալար ի ծըխամած ի փոշեշունչ վայրս արկինն
Հողմըն հընչէր քերեալ զերկնաւ, թէ ե՛լ, բարձուստ է հրամանս,
Եւ սօսափմամբն հողաթեւեալ եհան հասաց այս սահմանս.
Սահման՝ որ հուսկ եւ անդրագոյն Թուլեայ թըւի  պանդըխտիս։
Յիմ ծանօթիցըս զուրկ՝ ո՞ր չափ թէ ի կենդրոն  կամ երկրիս։
Ո՞չ ահա կեամս ի քաղաքի բազմամարդու քան  զհամայն ,
Բիւրք յաջմէ բիւրք եւ յահեկէ, եւ ես մընամ՝ մէն միայն.
Սիրտ սիրաբաւ՝ յադամանտիկն իր դըղըրդեալ  դղեկէն՝
Ոչ գըտանէ իւր իջեւան եւ յարքունիս ոսկեղէն.
Պանդըխտարան է նըմա վայր՝ որ չէն իր վայր  ընդասուն,
ԹԷպէտ ի գահ հանես՝ վազէ խոնարհ ի կէտն  իւր սիրուն,
Երբ զիւր բընիկ թողու ՚նդ թիկունս՝ մէն քայլ թըւի մըղոն բիւր,
Երբ իր ընիկըն դէմ դընէ՝ քայլ մի հաշուէ զմըղոնս իւր.
Իսկ յապառում թէ ի հարկէ ստիպիցի կալ անգընայ ,
Աւա՜ղ, անդ ոչ եւս չափ , այլ կիրք անբաւք. եւ  մահ առնու զկայ :
Յայսգոյն կըրից ես ծանրացեալք յովկիանու նըստիմ դուրս. 
Բերան կընքեալ, եւ չըգիտեմ հառաչանքս յո՞ր հընչին դուրս:
Աչք իմ ճապաղ յալիս բազումս որ յար սահին առ ինեւ՝
Հանգոյն խամրեալ խոտոց խոպք խոպք գըլխոյս  կոծին հողմաթեւ։
Ծով ի վերայ ծովուս մեծի ծաւալեալ սիրտըս  կապոյտ
Ի մաղձայոյզ թուխ մըկանունս կոծէ զեզերս  շըրջապտոյտ.
Կամ յիմ տեղին ասէ երթամ, կամ թէ բերեմ  զիմսըն աստ.
Եւ զուր խոնջեալ՝ ինքն ոլորի որպէս անհողին  առագաստ ։
Իսկ դու հողմիկ երկնահրաման աստուածաշունչ  իբր ասիս։
Ե՞րբ յայց ելեալ յամպոց պարզից՝ ե՞րբ միւս անգամ հընչես յիս.
Երբ յանբընուստ կորզեալ վայրաց՝ տանիս ի քաղցրն իմ բընիկ.
Ե՞րբ հանդիպեալ իմ` ծանօթիցս՝ ոչ եւս եղեց  միայնին ։
Ա՜հ, մի՞ արդեօք տեսից դարձեալ ըզհող եւ ջուր հայրենին.
Ընթասցի՛ ոտն ի հետսըն վարժ, եւ ձեռք ընդ դուռն իմ հարցի՞ն.
Տեսից հեռուստ ըզպատուհան երանաւէտ սենեկիս,
Կարկառեցի՞ց ձեռն ի ծաղկունս՝ զոր եւ անտուստ  դիտելիս:
Տեսի՞ց արդեօք հեռուստ յիմ կոյս վազվազել զիմ  սիրելիս,
Եւ արտասուք յարտասուս, խինդ առ խինդ՝ հասի՞ց սանձկալի։… 

 

Դ 

ՊԱՐՏԷԶ ՀԱՅՐԵՆԵԱՑ 

Ուստի՞ այս ձայն քաղցր ու ապառում։
Ասէ. Պանդուխտ , աւետիս քեզ ,
Գարուն եհաս երկրի մերում, 
Ե՛կ եւ իջցուք մեք ի պարտէզ։
Ըզմէ՞ խռովէք զայր մ՚անաշխարհ,
Ես չիմ ձայնէք ձայնս աղէկէզ
Առ բացական անմըխիթար ,
Թէ ե՛կ իջցուք մեք ի պարտէզ։
Ո՜հ, սըրտառուչ ձայնիդ ի լուր
Յիշեցի զվարս եւ զանցեալ ամս ,
Յայց բացական նըստեալ տըխուր
Քամեմ` արտօսըր դառնահահամս.
Եւ յիշեցի զբաստն երջանիկ
Զոր ճանաչէ վրիպեալն եւեթ.
Եւ յիշեցի զքաղցր խմ՝ դրախտիկ ,
Զամէն ցաւոցըս սեթեւեթ ։
Ո՜հ, երանի՜ որոց ի տան
Ու հայրենին կան ասպարէզ,
Ոյք կարկառին ընդ պատուհան ,
Եւ իջանեն իւրեանց պարտէզ :
Զի՞նչ քաղցրագոյն , զինչ ցանկալի
Է՜ մահացու, գուցէ բնաւ,
Քան թէ գըտեալ զոք սիրելի՝
Ասել իջցուք մեք ի պարտէզ։
Զիա՞րդ հեշտին է ճանապարհ
Որ ի դալարս անդըր տանի.
Չխաբի երբեք անդ գարշապար
Եւ բիւր շըրջեալ ոչ տաժանի ,
Անդ օդք ազատք շընչին ազատ ,
Եւ օշարակ կենսանորոգ
Արբուցանեն քեզ անընդհատ
Քոյինատունկ ծաղկանց բոլորք.
Դրախտին վայելք , վայելք դրախտին
Ահաւադիկ կայ քեզ անդէն ,
Բարձեալ եւ ահ մահու տընկլին ,
Օձին շաւեղ խըցեալ անդէն ։
Հայտ ամպոց անդ քեզ աղբիւր
Ձօնէ բաժակ ընդ երեկոյս
Մատըռուակել զմարդաց հիւր
Զերփինունակ ծաղկանցըդ այլս.
Անդ մայրաբար արկեալ խընամ՝
Մերձիս ի ծիլս եւ ի ծաղկունս,
Իբր յաղարծի մատաղերամ, 
Դարմանելով ըզմէն պըտկունս.
Զոմըն կանգնես յիւրըն նեցուկ՝ 
Թէ սարսեցոյց ինչ հողմ կայտառ,
Զայլում սըրբես խիտ տերեւուկ 
Զի տեսցէ 'նդ այգն արեւ պայծառ ։
Անդ զանազան տիպք եւ հասակք
Եւ բոյր եւ երփն եւ ձեւք պէսպէս՝
Զեղեալ ի քեզ հեշտ անուշակ , 
Ըզթաղծագինս ոչ յիշեսցես.
Յայս քո վայելս ու ի հայրենեաց 
Ձայն ածիցես սիրելւոյ քում,
Թէ անց ձըմեռն եւ անձրեւած ,
Ծաղիկ բուսաւ յերկրի մերում։
Հաս ժամանակ յատանելոյ :
Ձայն տատրակի լու եղեւ մեզ,
Ետուն ըզհոտ գընդակք որթոյ.
Ե՛կ եւ իջցուք մեք ի պարտէզ ։
Ո՜հ, զի՞ ախորժ զի՜ եւ տըխուր
Հընչէ հեռուստ հրաւէրդ այդ յիս
Յիս որ անվայրս եմ թաքթաքույր 
Եւ շուրջ ունիմ ցուրտ ամայիս ։
Ձըմեռն աստի չկամի չըւել`
Եւ յար ամբոխ արժից օդոց: 
Ծուխ եւ փոշի աստ յելեւել
Ունի զբնութիւն համակ ի կոծ։
Երկիր յոր կամք՝ չէ հայրենիք. 
Չըկայ ծաղիկ աստ , չըկայ սէզ :
Չըկան ընկերք ինձ ցանկալիք 
Ասել իջցուք մեք ի պարտէզ :
Բաց են եւ աստ ե՞ն ինչ մարմանդք,
Երեւին իմըն եւ ծաղկունք ,
Այլ երկաթի զնոքօք կան բանդք , 
Զըրկեալ են աչք , զըրկեալ եւ ռընգնք.
Եւ ատեցի ես ըզնոսին
Զիմ հայրենեաց վայրին ծաղիկ
Ընտրեմ սիրով քան զհոյլս անդին՝
Զոր աստ գըգուեն դարպասք ջերմիկ:
Զիմ հայրենի սօսուն սաղարթ 
Ես մեծարեմ՝ քան սիգանալ՝
Յալապաստրի տընկեալն աստ վարդ.
Քան մըրտենի՝ գոյն աննըւազ: 
Զ'անդ առաթուր կոխեալ տերեւ
Ցանկամ՝ խամրեալ գըլխոյս իմ հիւս , 
Զաստ ջովացեալս ի լոյս ու արեւ 
Չըտանիմ մերձ իսկ ճակատուս
Ո՜վ որք ի տան իմ՝ հայրենւոջ` 
Ճեմիք մարդուն կամ՝ ընդ երեկս
Ի ծաղկաճեմն յայն դալարւոջ,
Ու ասէք՝ իջցուք մեք ի պարտէզ,
Ծիղ մ՚ի ծաղկանց տուք ի դրախտին ,
Հոտոտեցայց հոտ հայրենի.
Խունկ հայրենեաց տուք պանդըխտին՝
Զի տարաշխարհ մի՛ մեռնի։ 

Ե

ՎԻՆԴՍՈՐ ԴՂԵԱԿ 

Ահա դըղեակն այն որձաքար հիմն ի բըլուր
Յորմէ հընչէ յալիս հրաման աշխարհալուր.
Եւ ես անցի ՚նդ ոսկեձեղուն յարկօքն այսօր ։
Տեսի զանքոյթն ապարանից եւ ճոխ Վինդսոր.
Ըզփարազանց Բրիտանիոյ պատկերս յորմունս
Մերթ մանկաձեւս, մերթ արքաշուք տեսի յարբունս՝
Տեսի զդահլիճս՝ ուր բազմեցան յատեան՝ դից  պէս,
Ուր ցայգական տօնք , ցերեկը վըսեմ` հանդէս.
Ուր փառք , զաւեշտ, սէր , մահացուաց կարծեցեալ բաստք՝
Կարծեցուցին վայր մի զնոսա յանմահ երաստ ,
Տեսի զհեշտոցս՝ որում` զաշխարհ մոռանային ,
Եւ զարթուցեալք դարձեալ ըզթագս որոնէին.
Առ սընարիւքըն կախ տեսի զէնս յաղթաբերս , 
Որք դաշնակիցք ոսկւոյ՝ կալան զերկրի եզերս։…
Ձեռն ի ճակատ հարեալ՝ ի վեհն իջի տաճար.
Եւ հիացեալ մինչ կայի ՚նդ գործ ձեռին ճարտար 
Արկի խոնարհ զաչըս խոնջեալս… բա՜բէ, զի՞նչ այս
Ի կըճասալ գետնի ու ի խորշըս մերձակայս… 
Շիրի՜մք անշարժք եւ մահարձանք թագաւորաց,
Որք ի գահոյսն անդ ցուցին՝ ու աստ ծածկեն  ըզիառս.
Եւ մինչ որդիքն հըրճուեալք՝ ի սրահս անդ ի  պար գան ,
Սոքա 'նդ վիմօքս անայցելուք անյարիրք կան։
Ա՞յս է ուրեմն եւ ծովու տեարց երկրի պայման
Խընդալ պարել առ վայր մ՚ապա դընիլ կոխան
Թողուլ այլոց ըզթագ, ըզշուք, ըզսէր եւ կեանս,
Նըկարիլ յորն ու անհետ լինել ի լուռ. տապանս. 
Ո՜հ, եւ Վինդսոր պանդըխտարան արքայ մարդկան. 
Ես զի՞ կոծիմ, թ՚աստ հայրենիք ումեք չըկան : 

 

Զ
Ի ՀՈՎՆ ՀՈՎՏԻՆ Հ. 

 

Յիշատակաւ բարեաց աւուրց :
Որք ի կենացըս մազապուրծ
Անցեալ գնացին ու այլ չըդառնան , 
Թողեալ լոկ հետըս տըխրութեան.
Յիշատակաւ իմ` սիրելեաց 
Ես հեռացեալըս հայրենեաց ,
Սիրտըս խոցեալի բուն խըղիս՝
Նըստէր ի սուգ եւ ի լալիս…
Ծուխըն մերձ էր , մէգըն շուրջ էր,
Եւ մըխիթար ինձ՝ ոչ ոք չէր ։ …
Յանկարծ հարաւ ընդ պատուհան.
Թեւիկ հովոյ թափառական.
Բացի փութով ես զապիկիս ,
Սիրտըս ծըփաց , ծըփաց ոգիս.
Հովն ի հովհէն վայրավատին
Ըզծայր թեւոցն եհար ինքնին ,
Ծայրիւ թեւոցն հովն հար սըրտիս
Ու ի ճեմարան իւր ձըգեաց զիս :
Օրհնեալ իցէ հովիկն հովտիս 
Որ դիւր դընէ ցաւոց սրտիս ։
Եւ ցաւք սըրտիս էին բիւր բիւր 
Եւ ոչ ուստեք հըպէր յիս դիւր.
Փոքըր միւս եւս մոռանալի
ԹԷ կայ բնութիւն ըզբօսալի 
Սիրտ ի սեւեալ եւ միայնակ
Նըման լինէր հասուն վայրագ՝
Որ յաւերակս եւ յամայիս
Ղօղեալ հիւսէ ճիչս եղկելիս։
Ո՜հ, թէ հողմոյն հասեալ յիս չէր ,
Կարծեմ վասն իմ` վըճարեալ էր։…
Օրհնեալ իցէ հովիկն հովտիս 

Որ կեանս եբեր իմոյ սըրտիս ։
Հարեալ հովոյն սեաւս երեսաց 
Ի գեղեցիկ վայր այսր էած: …
Ո՛չ, այս ո՞րքան ժամանակ անց
Ու առեալ չէի ես հոտ ծաղկանց.
Չէի տեսեալ բընութեան դէմս
Եւ ոչ մարմանդըս ծաղկաճեմս.
Ձըմեռն եւեթ էր շուրջ զինեւ
Եւ կիսակոյր հայէր արեւ,
Աւերակ մեծ շուրջըս թըւէր ,
Ու ես ի միջին՝ դէմք կիսաւեր։
Աւուրք յաւուրս յաւելուին
Ցաւք ըզցաւօքըս կուտէին.
Ես ծանրացեալ սիրտըս թընդար
Եւ տապալէր երկիր ի վայր ։…
Օրհնեալ իցէ հովիկն հովտիս 
Որ ցուպ եղեւ անկեալ սըրտիս :
Ահա հովիտս աստ ծաւալի , 
Ահա դաշտակըս ծաղկալի,
Եւ հորիզոնս ահա ՚նդարձակ
Որ յուշ առնէ զիմս հայրենեակ.
Ա՜հ հայրենիք , ա՞յնքան հեռի
Զիա՞րդ իսկ կեամք յօտարս երկրի
Ա՜հ, էր չունիմ` վարազաթեւս
Դառնալ ի քեզ յօգըս թեթեւս 
Է՞ր չունիմ՝ աչըս քաջասուր 
Առնել զոլորտu հերձակըտուր,
Զանց արարեալ շուրջանակի
Ձըկտիլ պըշնուլ անդր ուղղակի
Անդր՝ ուր ի տուն ուր իմ բնիկ ,
Անդր՝ յորմէ կամ՝ բացընկեցիկ.
Տեսանել գամ` մի զսիրելիս, 
Եւ հաստատել ըզգել ազիս.
Ըզսիրելիսն իմ տեսանել 
Եւ ապա կեալ կամ՝ մեռանել։…
Այլ հորիզոնս թաքչի յինէն,
Արտասուք յաչս ի դարձ առնեն…
Մի՛ մի՛ , ե՛կ հողմ՝ իմ անուշիկ
Ե՛կ սըրբեա զաչըս նըւաղիկ.
Չէ չէ այս վայր՝ վար արտասուաց
Շատ իսկ այլուր ես եկի լաց։
Ե՛կ ե՛կ հովիկ հեզահամբոյր
Բա՛րձ զարտասուացըս վարագույր. 

Բա՛ց բա՛ց զաչկունքն անդրէն ի լոյս ,
Ուրախարար մատո խրախոյս :
Օրհնեալ իցես հովիկ հովտիս.
Որ սըրբես աչս արտասուալիս։
Օ՜ն , աչք եւ սիրտ իմ վերամբարձ
Բարձող հողմոյդ երգեցից վարձ
Ո՛չ, ո՛չ ես դու շունչ մի նանիր
Կամ՝ վայրապար օդոյ թըրթիռ.
Ըքեզ առ սիրտ իմ` սուրհանդակ
Զով զով փըչէ հրաշունչ հրեշտակ.
Ծայր քո առեալ յանծայր ծովէն
Եւ վերջքդ ի խոր հովտաց ծոցէն ,
Նազիս շըրթամբ յայերս ի վեր ,
Շըշունջդ անոյշ է իբրեւ սէր։
Յորժամ ի ծառըս սաղարթուն
Թեւածելով սօսափես դուն,
Ձըգիտեմ՝ զի՞նչ անտ՝ ինձ ազդի
Որ սիրտս անդուլ վեր վեր թընդի.
Յորժամ իջեալ սըփռիս յովիտ՝
Ծաւալի զհետ քո եւ իմ սիրտ.
Եւ յորժամ շունչդ առհասարակ
Ազդէ ի ծառ ու ի ջուր ու ի մարդ ,
Եւ շարժլի դաշտն ալեաց նըման
Ես շառաչինքդ յօդըս ծըփան ,
Յայնժամ՝ սփռի՚նդ քեզ սիրտս ըսփիւռ,
Լինի զգացուած մի՝ կիրքըս բիւր :
Կէս մահացու եւ կէս անմահ՝ 
Ես յերջանիկն այն թըւիմ պահ. 
Թէ չեմ յերկինս՝ չեմ եւ յերկրի
Այլ իբր ի կայս միջավայրի
Թըւիմ յաւուրս յամս առաջին 
Այլ եւ հասեալ յեզր ապառնին.
Ի տեսութիւնս իմըն մխիմ`
Զոր թարքմանել ի բան չունիմ։
Քանզի յանկարծ լըռէ քո ձայն 
Ու ես գըտանիմ՝ դարձեալ ունայն.
Այլ դու օրհնեա՜լ հովիկ հովտիս
Որ դիւր դընես ցաւոց սըրտիս ։
Արդ ե՛կ հովիկ միշտ իբր այժմիկ՝ 
Սիրուն սարսմամբ սըփռեա՛ թեւիկ , 
Փարեա՛ց զինեւ շըրջաբոլոր
Խօսեաց շըրթամբդ ոլոր ոլոր
Խօսեաց , զի կա՛յ քո սուրբ պատգամ,
Ոչ մըտառեմ, այլ պատկառ կամ.
Ո՜հ երկնաշունչ խօսեա՛ց հողմիկ
Առ երկրամածս անկեալ սըրտիկ,
Խօսեաց մի հաղ մի վանգ սըրտիս
Ու ահա սըրբի սեւեալ ըսպիս,
Ըսպիս սըրբի եւ ողջանամ
Ու ոչ մեռանիմ ես տարաժամ։...
Ահա սըրտիկն իմ՝ առեալ հով 
Թեթեւացաւ լին այն ցաւով. 
Ահա բառնայ զքօղ սեւասուգ
Եւ ցամաքին յաչս արտասուք:
Պանդըխտութիւնս ահա մեղմի
Եւ դիւրանամ` գէթ առ վայր մի ։ ...
Օրհնեա՜լ օրհնեա՜լ հովիկն հովտիս
Որ հեշտ եբեր ցաւոց սըրտիս.
Օրհնեա՜լ օրհնեա՜լ հրեշտակն հողմոց
Որ դիւր փըչեաց սըրտիս ցաոց`
Օրհնեա՜լ օրհնեա՜լ գութ Արարչի
Որ այց հողմով արար սըրտիս : 

 

Է
Ի ՍՈՅԼ ՍՐԸՆԳԻՆ 

ՅԱլբիոնի տարագիր
Դեգերելով սըգակիր՝
Ելի երբեմն ի հովիտ,
Խորհըրդակոծ խռովամիտ
Գարուն սըփռեալ էր պայծառ ,
Ծաղկունք անկեալ ի դալար ,
Հովանային ծառք թանձրոստ
Եւ ի նոսին հողմն ընդոստ :
Անդ առ սակաւ սակաւիկ
Իմ կիրք եղեալ խաղաղիկ ,
Նըստեալ ընդ այն մի ծառով
Ծըծէի զհողմըն զով զով։
Ու ահա յանկարծ ձայն հընչեաց
Ես սիրտս ի նոյն վեր վազեաց՝
Սայլ սըրընդի էր որ գայր՝
Եւ ի հովտին զօրանայր՝
Ու առեալ տանէր զիս ընդ իւր
Ձըգէր բըլոյ ի բըլուր.
Գերերկրեայ իմըն թուէր ,
Իսպառ ըզսիրտ իմ քովէր.
Հընչէր սըրինգն այն սայլ այլ
Գելոյր զաղիս իմ թոյլ թոյլ.
Շըրջան յարձակ վայրն առնոյր
Եւ յիս բախէր զիւր պարոյր.
Եւ առ յետինն իւր խոնջ վանգ
Յինէն կրկնիւր արձագանգը:
Երբ նա հակիրճ՝ մի հընչէր՝
Ի սըրտէս ինչ մի թըռչէր:
Եւ երբ փըչէր մեծոլոր,
Յառհասարակն ընդ ոլորտ՝
Խաղ ըստ խաղէ ներդաշնակ
Ձայն կոտորեալ գերունակ ,
Եւ յանհաս իմն յելեւէջ։
Կոխեալ յերկնի ու երկրի մէջ,
Իմ սիրտ ոչ եւս էր ի ծոց ,
Այլ ի հովտին թաւալոց՝
Մինչեւ խոնջեալ՝ ապաստան
Ի նոյն լինէր սըրինգն այն.
Ի նոյն բազմէր անմեկին`
Եւ շուրջ ածէր ընդ նըմին
Ի սրընգին էջս անդր ի վեր՝
Սիրտս իջանէր յանդունդ ձոր.
Ի սրընգին ելս անդր ի վեր
Սիրտ իմ՝ յարփի ժամանէր.
Իմ սիրտն ի վող այն սրընդին
Թըւէր զօղեալ գըլխովին.
Կամ թէ զսրրինգն յինքն առեալ
Գուսան կըրիցն արարեալ: 
Սքանչելագործ այն սրընգաւ
Սիրտ իմ սըփռէր ընդ բընաւ:
Ըստ րքնութիւն անդրավազ
Ոչ յարթնութիւն ոչ յերազ՝
Թուէր յաշխարհ իմըն նոր,
Խելաց ծըփումն եւ ցընոր : 

Միթէ հրեշտա՞կնն այն հովտին 

Ածեալ էր ձայն ի սրընգեն.
Կամ՝ ինքըն տայր շունչ հովուին
Ըզսիրտս առնել կաթոգին.
Ես ոչ գիտեմ. բայց այն հունչ
Յիս ներգործէր երկնաշունչ.
Կիրք քան յանձին հընչողի`
Յիս ազդէին աւելի։
Սոյլն այն սրընգին յոգիս անդ
Իբրեւ ընդ հեշտ դահավանդ՝
Դարի դարիւ հոսէր ուխ՝
Փափկափրփուր սիրաբուխ.
Իմ` սիրտն ինքնին գետահետ
Օժանդակէր զնորայն վէտ.
Պարզեալ ըզդէմսըն խոժոռ ,
Ընդ, սեաւ կըրիցըն կոշկոռ
Վազէր հեզիկ կարկաջուն
Համատարածն յանդորրուն
Խառնիւր լալիս անխըռով
Բուժէր ըզտապ , լինէր զով:
Ու առեալ շրջան հանդարտիկ
Հանգուցանէր զիւր ծըփիկ ։ …
Աստուած իմ տէր , զի՞նչ այս հրաշ.
Յեղէդն ի խուն կիսամաշ
Շունչ մ'ոլորեալ եւ բեկբեկ,
Ու ի նըմա մատըն թեքթեք.
Շարժէ զոգիս վեր ի վայր
Սիրահալած եւ անլայր ։
Ո՜հ, թէ ծըղօտ մի ջախջախ
Այսքան զլինեւ առնէ խաղ,
Ես ծըղըխնոյ նըման կուռ
Շուրջ բերէ զսիրտս յընդհանուր,
Զի՞նչ լինիցի զսրտին այն
Յորժամ` զերկնի առցէ ձայն :
Զի՞նչ լինիցի այս սըրտիս
Երբ ի հովտէ կենցաղիս
Որ պանդըխտիմքս յարասուգ ,
Եւ յեզր աչացս արտասուք,
Երբ թըռիցէ նա ի վեր
Առ պատրաստեալըն քո սէր,
Եւ լուիցէ զբովանդական
Յաւիտենիցըն նըւագ…
Օրհնեալ իցես ո՜վ սըրինգ.
Որ սուղ ածեր ինձ զերկինք.
Քո սուղ սուլիկ սըրտահան՝
Եղեւ երկնի ՚նձ պատուհան: 

 

Ը
Ի ԲԱՐՍԱՄ ԴՂԵԿԻ ԸՆԴ ՀԻՆԱՒՈՒՐՑ ԿԱՂՆՈՎ 

Ազնիւ ի զարմ՝ եւ ի սիրտ , քան զոր չեք դուն  - բարեկամ՝
Ըզսեաւ քօղով նըժդեհիս երբեմն արկեալ ոսկեծամ,
Իշխանակերպ յօրինեաց յանկարծ ըզկեանս իմ՝ խրթին
Ի խուն խըլէս ի Բարհամ՝ մուծեալ դըղեակ մեծ եւ հին.
Ի վայր սիրուն, ուր բնութեան ճարտարապետեալ  նուրբ գործեաւ,
Յիշատակք բազմադէմք ճեմին ընդ այն հովանեաւ
Զէնք դիւցազանց դահլըճին ազդէն ըզփառս եւ  կորանս ,
Եւ հընութիւն՝ նուիրական ինձ յարդարէր ըզսահմանս։
Որպէս կուսան մի հըսկայ սըփռեալ զօթոց դիրուտար 
Տարածանէ զգեղանիստ սա գիրս հազար արտավար,
Բըլուրբ եւ դաշտք եւ հովիտն ի  սմա ՚նկեալ խառն եւ լըճակք
Զանազանեն ըզգեղոյն գեղեցկագոյն եւս որակ:
Աճեն վիճիք ընդ կաղնեաց հինաւուրց. շոճք թաւոստունք ,
Ղօղանըստիկ սոխակաց պատգամատեղք՝ հովասունք.
Են են աստ յառք մուսայից եւ բերդոզայ դիտարանք ,
Բանասիրաց հովանիք եւ սիրելեաց ճեմարանք.
Համարձակ է տեղիս ու անբան որդւոց բընութեան։
Արօտականք բազմերամք պէս պէս իջեալ ճեմ գընան
Սիզաճարակ աստ նախր հայթհայթԷ կաթն  անուշակ
Մատըռուակել ի սեղանն առաւօտին հեշտ ճաշակ
Կայտռէ զուարակն ի մարմանդ շարժեալ ագի  ապիսեան
Անձկաւ ըստեանց մայրենեաց գընան գառինք  հեզաձայն:
Վագեն պառակք եղջերուաց աճիւնաճիւղ բարձեալ սար
Մերձին զուարթունք , հեռանան զարհուրանաց՝  հաւասար.
Յեղակարծուց ի խարձէն կանգնէ զականջ նապաստակ.
Եւ ըստուերաց իսկ խեթկեալ լինի խըշտին  փախստեակ.
Խառն ընդ դասակի քառոտնեաց աստ ճարակին  փետրաւորք ,
Ընդ հաւուց ընտանեաց գոն սիրամարգ թագաւորք.
Դրախտին եւ իմ հայրենի գետափանց հիւր՝ փարսեան հաւք ,
Սագք պռազիլեակք եւ նազողք արծաթ ալեաց  սէր կարապք ։
Ընդ ազգ ազգ կենդանեացս հայեցեալ՝ նոր ըզգամ կեանս,
Եւ նորանորս ինձ ածէ հաճոյս փոփոխս մէն վայրկեանս։
Ի մենաւոր դարակիս նըստեալ մենիկ հաշտակիր՝
Յարձակավայրըս խաղաղ հեզիկ շարժեմ՝ աչաց ծիր՝
Հովիտ տարած ընդ դարիւս ակօսաբեկ անդ կանաչ
Մայրը եւ պուրակք մերձ ընդ մերձ ինձ ելանեն  ընդ առաջ.
Հարթածաւալ ագարակ զոր սափրեաց սուր  գերանդի,
Եւ ալէձեւ ի զեփիւռ շըքթեալ խարտեաշ գէսք  անտի.
Ընդ մէջ ոստոց ծածանին արծաթեգոյն մըկանունք
Որպէս անձայն մի կիթառ թէ՚ւ հանապազ թըրթըռունք,
Իսկ յայն կուսէ սեւակերպ ծառաստանին՝ շէնք  հեռի
Պէս մահարձանք ի լերինս սըփռեալք՝ աչաց նկարի…
Ո՜հ, մարդիկ բազմակիրք խաղան շարժին անդ անդուլ 
Եւ ճիկ մի ոչ ժամանէ նըկատողիս ինձ զանխուլ։
Սարսին զինեւ դաշտամած կաղնոյ կողերքըն ու կայտառ,
Զորով գարումն ինն հարիր ՚նդելուզեալ ձորձ պայծառ։
ՉԷր տակաւին ծովակալ Նորմանդին ոտն եդեալ աստ ,
Մինչ երկրագրաւ ընդաճէր ի հող արմատ սորին  հաստ.

Ազգս երեսուն ետես սա ՚նդ տերեւս տապաստ  ի յերկիր ,
Եւ տակավին պանդուխտիս հովանանայ ինքըն  ժիր…
Ա՜հ, պայազատ երկրի մարդ , զի՞նչ քան ըզքեզ  անհաստատ.
Փոփոխին ազգք պետութիւնք, եւ կամ ՚նշարժ  ծառ փաստարմատ։
Հրոսակք հիւսիսոյ հոսին ի մուտս արեւու,
Uընընդակիցն եղեւնեայց՝ լինի ալեաց սանձարկու.
Եւ ծովակոծ մօրափանց մանկունք վարեալ տարադէմ
Ի մէջերկրեայն ագարակ ձըգեն արօր ամրաճեմ…
Յայս անդաճմունս ելի՚լեառնըն հուպ՝ դիտել ամարձակ.
Ո՜հ, երկնածոր սիւգ բարձանց , ո՜վ շուրջ սահմանք ընդարձակք…
Այլ տօ՜ն, օ՜ն, զի՞նչ անդր ի վայր... չիցե՞ն ծովու այն ալիք։
Չիցեն եւ յա՛յնկոյս ծովուն՝ իմ` հեռացեալ հայրենիք....
Ա՜հ, ըզծով տեսի ես եւ ծորեաց սիրտ ի ծոցիս,
Ծանեա՜յ զիս նըժդեհ եւ յիշեցի զհայրենիս ...
Բարեաւ մընայք Բարհամայ բարձք եւ բաuտք դուք երջանիկ,
Դառնամ երթամ՝ ես հանգչել է հայրենին իմ խըղիկ։ 

 

Թ
ԱՌ ԾՈՎ Ի ԴԱՐԵՒԱՆԴ ԲՐԱՅՏՈՆԻ` 

Ծո՜վ, ծո՜վ, ծո՜վ, մեծ եւ գեղեցիկ , տաշտ Աստուծոյ եւ պատկեր ,
Դու որորան իմ մանկութեան , տանս եւ սըրտիս միշտ ընկեր:
Այս չընդերեակ լուինք ըզքեզ ի պանդըխտէս  գոլացան ,
Անտես ալեացդ՝ ես ուղեցայ , ալիք յոգիս վերացան.
Ողջո՜յն ընդ քեզ՝ զոր գըտանեմ դարձեալ՝ հողմոյս ձայնակից ,
Եւ ընդ երկուցըդ մէջ` ըզսիրտս արկանեմ լաւ դաշնակից:
Այլ սա խռովեալ, դու հաշտ եւ հեզ կապուտազգեստ զինչ կուսան
Ստորոտ սփռեալ շարժիս շիկնիս շըքթիս, համբոյր տաս բըլբլան.
Շերտ շերտ շըրթամբք շառաչագեղ մընչես մռընչես հանապազ,
Ծըփածըղիկ բազկօք գըրկես թողուս զափունքս անաւազ.
Եւ ի կակղիկդ իսկ ատամանց տատանիխաղ ի համբոյր
Ճըմլեալ ըզկող ճերմակ բըլրիս՝ զալիսդ առնես  կաթնաթույր [1].
Քո զբօսանք լոկ, ըսպառնալիք չեն աստ , ալիք՝  ոչ կոչակք,
Գան պերճողունք , այլ ընդ խիճի, հարեալք՝ ուժին ձայնարձակք:
Եւ ձայնն այն պահ ընդ պահ հընչեալ շառաչաշուփ՝ քաղցր է լար՝
Զոր բընութիւն լոկ դաշնակէ, արուեստ չունի  ՚նչ հաւասար…
Ատեամ՝ զարուեստ, ըզբընութիւն սիրեմ, ըզհով եւ ըզծով։
Գամ՝ սրտաբար, նըստիմ` օժար, դառնամ բուժեալ խոցածով:
Ո՜հ, թէ տայիր Աստուած իմ՝ ինձ նըստիլ եւ  դարս այս աւուրս,
Ես սըրտաբոյժ ի նոր կենաց մըտանէի խանձարուրս։
Սակայն սըրտի սլաքք ոչ կասին , սիրտ կըրածուփ յար տանջի.
Բայց զօրինակն իւր տեսեալ ծով՝ գէթ ամաչէ  եւ հանգչի ։ 

 

Ժ 

ԱՌ ՃՆՃՂՈՒԿ 

Ճընճղուկ ճընճղուկ, որ հանդիպոյ 
Նըստեալ միայն ի տանիս՝
Ի լուր հաստչին քո եւ իմոյ՝
Դառն եւ քաղցրիկ ճիկ տանիս՝
Ասես, մի տար զիս յորս մարդկան
Կիսոյ դանգի լոկ վաճառ.
Եւ լուեալ Հօրըն գըթական ՝
Հրամայէ կալ քեզ պատկառ.
Ճընճղուկ Ճընճղուկ, ես քեզ ըզգոյշ,
Ոչ հազբ լարեմ` ոչ դարան.
Ե՛կ վերացո՛ զճիչդ ինձ անոյշ ,
Ու առ տէր մաղթեա՚նդ իմ` բերան.
Միայն եւ ես կամ ի խըշտիս,
Եւ սրսալ զանձն իմ` կամին. 
Աստուած տեսցէ զցա պանդխտիս՝
Եւ բարձցէ զոխ չարկամին ։ 

 

ԺԱ. 

ԱՌ ԾԻԾԱՌՆ 

 

Գարուն դըրանց աւետամուտ հրեշտակիկ ,
Պանդուխտս՝ ողջոյն տամ քեզ պանդուխտ ծիծառնիկ։
Հրեշտակ ասեմ, թէպէտ եւ սեւ ես ի գոյն,
Այլ պանդուխտի կայցէ՞ քան զայն լուսագոյն.
Մինչ յoրացեալ ի հայրենիսն իմ էի
Հարեւանցիկ աչօք ընդ քեզ հայէի.
Շըռայլ ունկամբ ես խնդրէի միշտ սոխակ ,
Շռայլ աչօք միշտ դեղձանիկ եւ թութակ.
Աքսորս ուղղէ զմեղս արդ աչացս եւ սըրտիս ,
Ծիծա՜ռն , ազնիւ իբր ըզքեզ չի՛ք պանդըխտիս
Զուգաբաղդիկ մեք թափառիմք երկրի աստ ,
Ես անթեւ, դու թեւօք պարզեալ առագաստ՝
Ի հայրենեաց խընդիր յուղւոջ անհանգիստ,
Այլ իմ վիճակըն քան ըզքոյդ շատ է խիստ։
Դու, յարաչու՝ յար եւ հնարես հայրենիս ,
Համհարզ գարնան՝ ուր եւ ծաղիկ՝ անդ թռանիս.
Զամառ ձըմեռըն դաշնակեալ ի մի լար՝
Դու հանապազ երգես ըզսէրըն դալար.
Ես յետս ընդդէմ՝ ի հարաւոյ առ հիւսիս ,
Ի ծաղկաճեմ` վայրաց անկեալ յամայիս,
Իբր յարեւելս՝ յիմ հայրենեացն յառեալ կոյս՝
Լամ առաջի ՚մ եդեալ զդարձիս դանդաղ յոյս։
Արդ դու յիմոցս հասեալ վայրաց անձկալեաց
Ահա ծիծառն , ի՞նչ ողջոյն ի՛մ հայրենեաց.
Ո՜հ, մի մ՚ասել , լուռ լեր, ըզսիրտ իմ կըտրես
Չեմք զուգաբաղդք , զի ես արտում դու ՚րախ ես.
Ի դարձ հողմոյն դարձեալ դիմես դու՚նդ հարաւ,
Ես յատլանդեան ափունս՝ հալեմք զաչս անձկաւ.
Իցի՜ւ թեւիկ թացեալ յարտօսր իմ անմռունչ
Կաթէիր կաթ մ՚յիմ ագարակն անտերունչ,
Եւ ասէիր , ծաղկո՜ւնք ծնըգեալք , զայս ցօղ՝ ձեզ
Առաքէ ձեր պանդուխտ մըշակն աղէկէզ : …
Այլ հաս հիւսիս. ծիծառն՝ ե՛լ զհետ գարնայնոյն.
Անյոյս յերկրէ՝ ես սպասեցից երկնայնոյն ։ 

 

ԺԲ
ԿԱՐՕՏ 

Պանդուխտ կըրկնակի յիմ հայրենեացն ու ընտանեաց
Նըստիմ անհանգիստ յօտարութիւն անձկայրեաց
Յամենայն բարութեանց կորուսելոյ վիճակիս,
Զանբաժ յիշատակն եւեթ ունիմ՝ խէթ սըրտիս.
Ժամ ժամ սիրտս ոստուցեալ ի տրտմութեան հարուածոյ՝
Հատանէ հառաչանըս համառօտս այլ ազդոյ.
Ի հունչ հառաչին ինչ մ՚ի սըրտէս մըղեալ վեր
Եւ դարձեալ բերի ՚վայր՝ զինչ կափարիչ մահաբեր։
Մերթ լըռէ եւ նեղի մերթ հառաչէ ու ոչ հանգչի ,
Զի վիշտ վըտանգին հանապազ յինքըն կափչի.
Խընդրէ յանըզգայս իմըն լինել, կալ ծածուկ
Ինքն յինքեան վեհ յուզէ խորասուզիլ կալ ի  սուգ.
Եւ ահա հասանէ ի հայրենեաց յիշատակ
Իբր ի հուր երիվար յերկրէ երկին սուրհադակ,
Ճօճեալ բոցացայտ մի նիզակ կուռ սիրամուխ՝
Ձըգէ՜ ի սիրտ անդր , ու անհետ լինի ՚նքն իբրեւ  ծուխ…
Ո՜հ, ո՞վ պատմեսցէ զյիշատակացըն զայն վէր 
Քանի՞ խորախոց հարուած սըրտի մահաբեր…
Դուք որ միշտ յընտանիս կայք ու ի սահման  հայրենի,
Զորովք հանապազ սէր ընկերաց գեղանի,
Որոց չէ գամ մ՚առեալ նըժդեհութեան ըղձաշակ. 
Ու ոչ ի քաղցր հըմայից սըրտի եղեալ վըտարակ ,
Զիա՜րդ դուք կըրից հաւատայցէք պանդըխտի
Որոյ սիրտ դեղեալ պատկանդարան է վըշտի ,
Գիտիցէ՞ք զի այն սէր սրտապատար, սէրն ինքնին 
Երբ զատչի՝ սիրելւոյն՝ լինի ՚նքըն Ժանգ գըլխովին,
Մածեալ ըզսըրտիւն հաշէ մաշէ եւ կիզու,
Անբոց եւ անծուխ ըսպառէ զնիւթ կենսատու։
Առեա՞լ իցէ ձեր զանձկանաց վէրս համառօտ.
Իցէ՞ ձեր ըզգացեալ ըզկաթոգնեացըն կարօտ…
Ո՜հ, կարօ՜տ կարօ՜տ , զի՞նչ բուռն է մարդում քան  զայս կիրս.
Կարծեմ՝ անահից անդամ` գոլ ըզսա ՚րհաւիրս.
Ո՜հ կարօտ. կարօտ մեծ հեղձամըղձուկ զիս առնէ
Յափունս բացական, եւ այցելու ինչ ոք չէ…
Անդունդք ատլանդեան ըսպառեցին ղաչաց ցօղ:
Ոչ այնքան նոք՚ ալեօք մաշելով զեզրըս կոթող,
Որքան ոտք իմ ի ճեմ՝ միայնության ու ի վարանս
ԹԷ ե՞րբ գայցէ նա բառնալ զիս յիմ հանգըրուանս.
Բեւեռք առ բեւեռս սահեցուցեալ ընդ սա նաւս՝ 
Տանին աշխարհաց հեռաորաց նոր համբաւս.
Եւ այսքան ժամանակ անց ըզգլխովս վայրապար, 

Եւ նաւն իմ՝ բարձիչ չերեւեցաւ պսակհամբար.
Ո՜հ, քանի՞ցս իղձ եղէ տալ զիս յալիս ինքնանաւ
Թեւօքս հատանել զհամատարած ծովս անբաւ,
Ոչ աստըղ դիտել ոչ ամպ խըտրել ոչ ըզխոյթ ,
Ըզսիրոյ հետ միայն լուղիլ գընալ փոյթ ընդ փոյթ
Եւ իղձք իմ ջեռեալք կարծեցուցին զիս յայն յայնկոյս
Անցեալ ընդ ալիս եւ վազվազեալ յիմ՝ տան կոյս.
Եւ մինչ գըրկաբաց խառնէի ՚նդ իմ սիրելիս,
Յունելն անդ՝ ունայն եւ տարաշխարհ գըտի  զիս…
Ո՜հ, ո՞ տայր ինձ հընարս գէթ առօրեայ թըռչանաց
Գոնեայ մի օր մի Ժամ՝ առնել տանն իմոյ այց.
Ո՞ տայր պահ մի դիտել զսիրելիսն աչօք
Եւ ղաման նուաղեալ լուսոյս լընուլ այն տեսաք.
Ո՞ տայր ըզժըպիտ մ՚իմ մանկըտոյն տեսանել
Եւ զամուլ զարտասուքս այս անդ բերրիս. յարդարել։
Ո՞ տայր մի օր խառնիլ ի պարզունակն այն երախան
Եւ ճեմիլ ընդ ճեմողս ի հայրենի պարտիզկան,
Եւ մի յար զերկայն աւուրքս հաշուել զանջատման.
Եւ զերկարս եւս աւուրս՝ որք առ կարծեալ դարձըն կան
Մի՛ զերբն անըստոյգ որ գործէ զօր մի տարի,
Մի՛ զահեղ կասկած՝ միշտ մնալոյ ի տար աշխարհի ,
Հառաչանս լոկ ի քաղցր հատանելով հայրենիս,
Եւ զ՚ի հուսկ դառն հառաչ անշընչանալն աստ  սըրտիս…
Ո՞ր շահ հայթհայթել աստ ըզբօսանս խաբուսիկ
Երբ սիրտ անըզբօս խընդրէ զանդէնըն լոկիկ : 
Որ շահ ինձ մըխիլ ի բազմախուռն հրապարակ
Երբ թափուր ի ներքուստ է սա՝ նապատ աւերակ ։
Հանգոյնք ըստուերաց շարժին զինեւ փոքր եւ  մեծ,
Մատչին հեռանան եւ սիրտս անհուպ կայ ումամերձ.
Ոչ ոք կարկառէ զմրտերմութեան աջ ջերմիկ՝
Որ կայծ մի սըրտէն թըւի յափին թաքուցիկ
Ոչ ոք արկանէ ի թեւս ըզթեւն այն մանեակ
Որ ըզկէս ծանրութեան սըրտի խառնալ թըւ՚ ինքնեակ: 
Չունի ոք զայն ծաղր ի մէջ շըրթանցն եւ այտից
Որ ճաճանչ է հոգոյ թըւի հատեալ սիրակից.
Չըտայ ոք զայն ողջոյն որ արծարծել թըւի զկեանս՝
Երբ այգուցըն հընչի բարեկամացն յերասանս
Չըկայ ինչ աստանօր հայրենեաց, բայց լոկ յուշ:
Եւ յիշումըն նորին վէրս ինձ ածէ քստմնափուշ.
Տօնք տեղւոյս ազդ առնեն ինձ ըզհանդէսս հայրենեաց , 
Եւ տեղի ոչ է իմ` անդ ի պարուն ընտանեաց: 
Թէ յուրուք տարեկան աստ պաշտեացի անապակ՝
Զարտօսր եւ ըմպեմ` իբր ի մահու ագարակ,
ԹԷ խրախունք աստ կազմին՝ ես անճաշակ դառնանամ,
Զիմոյ տանըն յիշեալ զաղ եւ հացիկ քաղցրահամ.
Թէ գուսան լուծանէ զերկնաձայնիկըն նըւագ ,
Չըգիտեմ հի՞մ քաղցրիկ արուեստն ինձ դառն է համակ,
Թէ ուրախք հարկանին՝ զանցեալս յիշեմ ես տըխուրս,
ԹԷ տըխուրք՝ չըկամիմ՝ խառնել յօտար յիմ` մըրուրս։
Ատեամ` զեղանակն եւ ըզմայլիմ՝ նըւագաւ,
Մերժեմ ես զաղիսն եւ պատեն զիս լարք անձկաւ։
ԹԷ ծաղիկ ինձ ձօնի՝ կարկառեմ` ձեռն եւ սարանում…
Չիք վարդ չիք շուշան որ աստ չիցէ ինձ տրտուք:
Զիմ պարտէզն երբ յիշեմ՝ աստ ի դրախտէն թըւիմ դուրս ,
Եւ ըղձիւք յարաբախ խարխափեմ իմ տանըն դուրս
ԹԷ յանկարծ դէմք դիպին նրանք իմոց սիրելեաց՝
Ուժգին բաբախմամբ դրդի սիրտ յիւրըն տեղեաց
Կարծէ զինքն յանկարծ յերանութեանն հասեալ  վայր
Եւ անձին ըզգացեալ՝ գըտանի չար եւս անվայր…
Կարաս լիութեան թըւի ՚նձ տընակ զոր թողի՝
Եւ կաթ մ՚ի նմանէն պասքելոյս ոչ ողողի.
Խանութք բազմաճոխք մըթերեն բերս աշխարհի
Եւ ակն իմ` անյագ եւ յոչ մի ինչ դադարի.
Ի մէջ աղբերաց կամ ծարաւեալ արդարեւ ,
Եւ խաւար է աչացըս միջօրեայն իսկ արեւ,
Թողեալ զարեգակն ի հայրենեաց իմ թիկունս,
Կարծեմ յայնմհետէ լինել զիս միշտ յարեւմուտս,
Խըցեալ սիրոյ են խրամ` ըզսըրտիւ դարձադարձ,
ԹԷ եւ բիւր հոսին ուխք՝ գըտանեն մուտս արգելած։
Աւա՜ղ զիս. ի խըզի երբեմն ի թագաւոր ,
Յանհուն քաղաքի կամայժմի բանտ եւ յաքսոր
Ի գահ սենեկիս զաշխարհ գըլել յողայի ,
Զայն թողեալ՝ թափառիկ եմ միշտ յերկրի անկայի.
Մանկանցս ի միջի էի ես հայր բազմորդեակ ,
Այժմ այրի , անծընող եւ անեղբայր ու անզաւակ.
Առիւծ շըրջէի ես ընդ ծառովք իմ դրախտին ,
Ընտել տեսողաց , որք ի սիրոյս սարսէին.
Կալան որսացան եդին ի մեծ զիս վանդակ ,
Ասեն , Առի՜ւծ, քեզ սահման երկիր բովանդակ…
Չըկամիմ զոլորտն ես երկրի թէ տայք ինձ ըզնոյն ,
Զիմ հաշտ բայոցիկն անձկամ, զըստուեր իմ մայրոյն.
Անդ նազեմ` եւ պանծամ եւ մրռընչեմ՝ անմեղանչ,
Ասա գայթեալ դեդեւիմ եւ հառաչեմ՝ սըրտատանջ…
Աղէ՜ դարձուցէք զիս յիմ` բունիկ բացական,
Դարձուցէք ըզպանդուխտ ի սիրելին իւր կայան.
Դարձուցէք ըզսիրտս այս ուր հանգըստեանն են  հընարք,
Ուր քաղցրիկ պարապմունքն եւ ըզգացմանց իւր  օճառք…

Դարձուցէք դարձուցէք ըզսիրտս այս յիւրըն  տեղի,
Զի մի՛ չարաչար սորեալ ոչ եւս զետեղի։… 

 

ԺԳ
ԸՆԴ ԵՐԿԱՐ ԵՂԵՒ ՊԱՆԴԽՏՈՒԹԻՒՆ ԻՄ 

 

Ո՜հ, այս ո՞րքան ժամանակն անցին զինեւ ու ես  կամ դեռ.
Աւուրք ամիսք հետ ըզհետ որպէս հոսանք ալեյեռ.
Ծընեալք ի ծոցըս ծածուկս ամանակին ծործորոյ՝ 
Զիրարելով խըռնելով կուտին ի դաշտս ապառնոg
Արձանացեալ ի միջին իբր անդըղորդ ապառաժ
Թէպէտ անդուլ ալէկոծ՝ ես կամ՝ ներկայ միշտ  անշարժ.
Եւ երբ յիշեմ թէ իմ եզր յայնկոյս ալեացն է որ գան ,
Թըւին հոսանքս անըսպառք, ժամն յետին՝ միշտ  բացական .
Մերթ կասկածեմ կառչիլ կալ յալիս ժամուց խաղալիկ,
Մեր ջըրատար լինել յետս յիմ՝ հայրենեացն  հեռաձիգ ,
Երթալ խըրիլ իբրեւ ոստ մ'ի սարատափ անտառէ 
Զոր հողմն եհար , ուղխ գըլեաց եւ գետ ի մռայլըս վարէ,
Թըւիմ՝ եւ մերթ տեսանել ծանծաղացեալ զամանակ. 
Եւ զիս ընդ հուն իւր դիմեալ բոկոտն առ. իմըս  տընակ.
Այլ անդ կոշկոռք քարավրէժք զինէն ՚նդ առաջ խութ եւ խոչ 
Մի մի գըլեալ ըզնոսին՝ ձըգեմ ընդ կրունկն ես անխոնջ.
Այլ մեծագոյնք եւս կանգնին ժայռք դըժպըհիք  ահարկուք.
Եւ անըստոյգն ամանակ քան ըզբընաւ չարաշուք 
Որպէս պարիսպ անտեղի-տալի թիկանց կայ 
Եւ որ անտի եւ անդր ինչ՝ ոչ տեսանէ մահացուն. 
Զուր զայրացեալ աչօք՝ պիշ հայիմ ընդ որմն  անթափանց ,
Եւ երուանդեան կարօտիմ՝ բըբաց հիրձուլ զորձ  քարանց։
Բանալ գէթ խուն պատառած, գործել գէթ  փոքր հայելի
Ըզհայրենեաց գիտել դէմս եւ ըզծանօթս անձկալի.
Սիրող սըրտիս զինել զաչս եւ արձակել սուր փքին 
Կըտրել զանհունն ամանակ եւ ըզսահմանս բացագին , 
Խաղալ՝ եւ կալ անխաղաց ի սիրելին իմ` միայն ,
Անուշ եւ տալ զոր ի սիրտ մըթերեալ իղձք  յորդ եւ լայն,
Իբր աղանեակ հեզաճեմ պարել ի սիրտս եւս,  հանգչիլ,
Եւ իբր արծուի որսալ զայնս ի սիրասուր ի մագիլ. 
Ո՜հ, երբ յիշեմ անցաւորս ըզժամանակ եւ ըզցաւ՝
Դիւրեալ կակղին կեղք սըրտիս, համառօտին  կիրքս անբաւ.
Այլ երբ յուզեալ ու ոչ գիտեմ թէ ցերբ ձըգին  այս վըտանգք,
Ցաւքըս դըժոխք ձեւանան, եւ ժամանակն՝ յաւիտեանք.
Սիրտըս ջեռեալ եւ պայթէ, հուր եռացեալսը սփռէ դուրս.
Բոցակիզէ զհասարակ ու ոչ գըտանէ զելի դուրս
Դառնայ անձին ճարակի , զինքըն խամրէ եւ  խարէ,
Իբրեւ հրաճայթ լեռնnրկոր՝ գամ մի այս , միշտ  խաւարէ։
Բոց բարձրաձաղկ օդակոծ՝ կիզուլ զերկինս իսկ  խիզախ՝
Մածեալ ի ծուխ սեաւ սըգոյս՝ հեղձնու լինի  յիս գազախ…
Չար է զըրկումն. իսկ ղըրկել յամենայնէ քանիօն
Եւ չիցե՞մ զուրկ ի բնաւէն՝ երբ չունիմ սիրտ մ՚ինձ ըմբոն.
Իցե՞ն սահմանք հեռագոյնք քան սերտ սըրտից  զատչելոց.
Ամայեգոյն իցէ՞ վայր քան զայն ուր չիք սիրոյ  ծոց՝
Իցէ՞ աղքատ քան ըզնա՝ որ չունիցի սիրտ ընկեր. 
Յոր հեղուցու զտըրտմութիւն, բաժանեսցի զխինդ եւ սէր.
Իցե՞ն շըղթայք դըժնեգոյնք քան ըզտենչից հրամանուած, 
Որք անժամանք յըղձալին՝ զսըրտիւ պատին  դարձ ի դարձ.
Իցէ՝ երկար ժամանակ՝ քան ում կարծէրն համառօտ ,
Մինչեւ ամիսք անցանեն եւ նա մընայ դեռ կարօտ
Ոչ սահմանք , ոչ ժամանակք , ոչ չըքութիւն է  հարուած։ 
Պանդխտի վէր անբոյժ՝ ոչ գըտանել սիրտ համազգած
Պանդըխտագոյն է այնքան՝ որքան չունի այլ կարօտ ,
Որքան դիւրիչ հեթեթանք կան նըմա առ ձեռըն  կամ մօտ.
Որքան յաճախ ըզբօսանք եւ բազմախուռն հրապարակ, 
Որքան հանդէսք բազմափայլք եւ հրճուանաց եւ երեւակ
Զամենեքումբ նա ՚կն արկեալ ոչ գըտանէ հաճոյ ինչ,
Կարօտակէզ արտասուօք լուծանէ զբնաւն ի  յոչինչ. 
Եւ ինքն յինքեան թաւալի յամայութեան անեզեր.
Ամենուրեք շուրջ զիւրեւ անարշալոյս Է գիշեր.
Եւ իբր հողըն իմ եղեմանց անմարդաձայն բեւեռին 
Հընչէ ի սիրտըն սարսուռ եւ արձագանգք ոչ  կրկին…
Ահաւո՜ր լըռութիւն. սակայն չիցէ՞ եւ ինձ ճահ,
Որ այսքան հուր հառաչեալ եւ ոչ ուստեք լըսեմ ա՜հ։
Ըզմէ՞՝ հեղուլ ի քարտ ցուրտ ըզջերաջերմն հիւթ սըրտիս 
Թէ չերագէ ժամանակին սահմանեալ պանդըխտիս :
Ա՜հ, առիմ՝ գրիչ մաշեմք՝ եւ սիրտ հաշեմ Է բողոք ,
ԹԷ ես այդքան աղետի՝ չըմատուցաւ ունկն  ողոք.
Ոչ լաւ իցէ կալ լըռել մընչել անձայն սիրո յոգւոջ՝ , 
Ամփոփելիս ինքն ըզհուր եւ ըզճաճանչքըս  դողդոջ, ՝
Լինել աղբեւր մի փակեալ՝ որ յարը յինքեան դողդոջ,
Ի ծորելոցն արտասուաց՝ ոյց մուտ եւ ել յայտ ոչ է…
Իջէ՜ք իջէք արտասուք բըխեալք յոգւոյս անդընդոց՝
Մինչեւ բացցի հուն աղբերս ի ծարաւիս հոսել  ծոց է… 
Եւ դու լըռեա ՚յսուհետեւ սիրտ իմ պանդուխտ վըշտահար:
Թէ լալ կամիս՝ լա՛ց լըռիկ եւ բարձրագոյժ մի՛ ողբար
Կան կան բազում՝ այլ պանդուփաք յերկրի՝ որ  վայր է դոցին ,
Գուցէ զըրկեալք եւ ցաւածք քան ըզքեզ չարք  եւս գըտցին
Թէ ոչ այսքան անըստոյգն էր թանձր յոյս այսքան նըրբին,
Մահկանացուաց վիճակ՝ ջան իմն էր անվարձ գըլխովին :
Համբերութիւն՝ դեղ կենացս այս՝ է եւ գին ապառնոյն.
Սովաւ միոյս կարճին վիշտք եւ մերձենան հեշտք  միւսոյն։
Երջանկութիւն չիք ուրեք ու ոչ լիութիւն իսկ  սըրտի
Վայրկեան՝ յոր յեզր հասանէ՝ մեծ իմն է նա  պանդըխտի
Այլ որ ըզհետ նորին պահ՝ պահուն խուն մի նըւազ է յարգի
Ապա որք մի՚ստ միոջէք նըւազագոյնք ըստ  կարգի։
Եւ յետ փոքու՝ մոռանայ զկիրս զոր երբեմըն կըըեաց ,
Եւ մոռացմամբն իսկ չըզգայ զվայելս՝ զառիթն ըղձանաց :
Չե՛ն արդարեւ անդ գառինք , այլ չի՛ք եւ համն  անուշակ
ԹԷ եւ քալցունք որ զիւրեաւ, այլ ոչ վառեն  հեշտ ճաշակ:
Սափոր սըրտի ոչ լըցցի երբեք յերկրի անապակ, 
Հարկ է դառին կըրել քաղցր , եւ քաղցու ՚նել դառնունակ ։
Ըզգօն իցէ որ զանցեալ վըտանգն յիշէ ի բարւոջ,
Եւ ի հասեալ իսկ հըրճուանս՝ որորէ զսիրտըն  դողդոջ
Որ ի վըտանգըս ներկայս՝ յիշելով զելս ապագայ ,
Կանխէ զհըրճուանըս հեռիս, արգահատէ զվիշտ յոր կայ
Ո՜հ, ոչ երբեք սիրին այնպէս սիրելիք՝ որպէս  անդ՝
Ուր նըկարէ զդէմս նոցուն նըստեալ ի սուգ պարաւանդ
Ո՛չ երբեք ա՛յնպէս հեզիկ շարժին դիմակք ըզնովաւ. 
Զինչ թափառին ի նըժդեհ միտսըն լըռինք տեսակաւ
Չեն այնպէս ջերմ մըտերիմք՝ իբր յանջատման է ու ի դարձին,
Այլ ջերմագոյն եւ ծըփին սիրտք հեռացեալք  եւ մեկին
Իբր երկուստեք ամբարձեալք ծովածոցի դէտ լապտերք
Ճառագայթեալք բոց առ բոց ընդ կապուտակ դաշտն յերերք…
Ծով մեծածոց տարածեալ անջատէ զիմ` սիրելիս.
Ոչ տեսանեմ` ես ըզդէմսն , այլ ըզգամ սիրտս  հրալիս.
Յերկուցն ափանց յալիս անդըր դաշնակեմք ըզսիրտ մեր ,
Անտես ու անխօս ընթանայ պատգամաւոր ի է մէջ՝ սէր.
Եւ սէրն այն լուռ, անըզբօս, անխառն եւ սուրբ եւս թըւի,
Քան մինչ ի նոյն իսկ ափունս կենակցէաքս առ  երի։…
Զի՞նչ այս հոսանք հիահրաշք ժամանակի անջըրպետ.
Յորոյ եզերս երթամք մեք անտեսք՝ այլ ո՛չ եւ անգէտ.
Առ նոյն սահման դէմ եդեալ երկաքանչիւր յար խաղամք
Զի յանձկանալ հոսանացն՝ հանդիպեսցուք միւս  անգամ.
Կույր կարապետ՝ այլ անվրէպ՝ հաւատք հորդէ մեզ ուղի,
Ըզլոյս բարձեալ ցուպ՝ գընամք առ սէր որ ոչ  ղարտուղի
Որչափ յամեմքս՝ հաշուի նա զժամանակին տոկոսի`
Հատուցանել կըրկին քաղցրր զանջատեալ սիրելիս. 
Արդ ի՞ւ իւիք սի՛րտ պանդուխտ , իցես պակաս քան  ըզքոյս
Թէ սիրես դու զարժանի՝ չէ նա ՚նըզդայ քո սիրոյս.
Բայց զի դու մէն կաս միակ՝ եւ սիրելիքդ համապար.
Այլ եւ ըզմի նոքա , դու վայելես սէր բազմաշար
ԺուԺեա՛ սիրով, եւ յո՛ւշ քեզ, սէր անցաւ ոչ  սընանի
Թէ չըզգայ սիրտ զիւր թերին՝ նա ոչ երբեք լընանի։
Համբե՛ր սիրտ պահ մի եւ յուշ՝ զի ես պանդուխտ  եւ երկնից՝
Եւ երկնաւորն յիշատակ` բուժէ զերկրի բնաւ թախիծ։ 

ԺԴ
ԱՌ ՍՈՂՈԽ ԳԵՏՈՅՆ Մ***** 

Սաւառնաթեւ սուրհանդակ՝ յարտ ու ի դաշտ ու  ագարակ,
Մակաւասար փարեալ յալիս գետոյս եւ ի մարդ,
Ո՜հ, քանի՞ բիւրք են դալարեաց՝ զոր գիրկք քո գըգուեն ,
Քանի՞ ծըղիք կըքեալք ընդ քեւ ու ի նոյն վեր յառնեն
Դիմակ դաշտի ծաղկաճեմեալ գարնան ի փըթիթ՝
Շըքթեալ շարժի նազով նըման այտից հեզ ժըպիտ. 
Կանաչ հուլից կռածոյք գանգուր դանդուր զիրարեալ
Եւ զուգաշարժ ըզհետ հողմոյդ ձըկտին կաց ու քայլ. 
Խոպան խայտան ի խաղաղիկ խաղիս որով կեան ,
Եւ նըւաղեալ աչացս հրապոյր կանգնին եւ դարան.
Մինչ բացականս եւ մոռացեալ քան ծիղ մ՚ի բացի
Զուրկ յայնցանէն կամ՝ համախումբ ընդ որըս կացի...
Տունկ տարախիլ տատանիցիմ անջատ բացօթեագ՝
Եւ ոչ ոստք զոստ , ոչ հովանիս գիտցէ ղհովանեակ. 
Հողը՝ որ երթաս սաւառնաթեւ ընդ խաղ եւ մարմանդ ,
Խաղա՛ գընա՛ եւ երջանիկն յանոյշն ի վայր անդ`
Որ սիրելիքն են… սիրելիք, ի վայրք զուարթ գործին,
Ու առանց նոցա մերկ անապատ է դրախտ ծաղկածին
Ասա՛ նոցա՝ եթէ բաւես՝ հուրք են ի սըրտիս
Ապ՚ եթէ ոչ՝ անկի՛ր ի ներքս եւ զովացո՛ զիս։  

 

ԺԵ
Ի ՊԱՏԵԱՆ ՄԻ ՈՍՏՐԷԻ 

Տուն եւ պատեան կորուսելոյ բընակչի
Դիակապուտ հանգոյն շիրմաց կափարչի՝
Ի յեզր ալեաց ումպէտ խեցեակս ընկեցիկ
Ծով ու հողմոյ լայի զիմ բաղդ խաղալիկ
Եբարձ զիս ձեռն՝ իմ պէս թափառ պանդըխտին
Ի ծովափանց կենաց բարձցէ զնա երկին.
Այն որ գիտէ թէ պատենիս ընկերն ո՜ւր,
Ո՛չ, ոչ թողցէ զքեզ աստանօր թաքթաքուր: 

 

ԺԶ
Ի ՍԱՒԿՈՆ ԳԵՏ 

Ընդ յարմրավարըն սրավարեալ գետ Արար՝
Ես սիրտս յարձակն ասպարիզի գերեվար՝
Ծոցէ ի ծոց խուխուսէյազդ վըտանգին ,
Ոչ յիշելով զի կըրէ զվտանգն ինքն ինքնին
Յերկուս հերձեալ՝ ցաւ ու սիրոյ երկուքն իսկ՝
Յետ եւ յառաջ բըռնաբարի անհանգիստ.
ԹԷ ՚նդ սեաւ ծըխոյս յառաջ յառիմ՝ կիրք կաշկանդ. 

Թէ 'նդ սուպ ալեաց կըտուրս ի հետ՝ մրրըիկք  անդ.
Եւ յառաջեմ, եւ հառաչեմ` անգիտակ ,
Հայիմք ընդ կրունկն եւ հալիմ չար ի գուշակ.
Տէ՜ր , որ չափով եդեր ծովու խիճ եւ շիթ , 

Չիցէ՞ համար սըրտիս կըրից դառնախիթ ։ 

 

ԺԷ
ՅԱՌԵՒԾՆ ՎԱԴԵՐԼՈՒ 

Պանդո՜ւխտ յահեղ խազմիցս ի դաշտ զի՞ խնդրես։
Բեկորս զինուց ու ազանց , փառաց սըգատես:
Գըլուխք գոռից սպառազինաց նընջեն 'նդ քեւ
Որք յաւիտեան ոչ կանգնեսցին առ արեւ.
Որք պերճանդամք յայդուն ի յաղթ դիմեալք աստ
Ընդդիմամարտք բեկան զինչ մայրք դիտապաստ.
Մինչ համախումբ երիտասարդ Եւրոպայ՝
Զարանց արւոյն լուծանէր վրէժ անոպա:
Այն որ սփռել տիեզերաց արհաւիրս՝
Աստ ծանեաւ զյոյս մարդոյ եւ ճիգն առաւիրս։
Էանց եւ նա, անցին յաղթեալ եւ յաղթող։…
Ո՞ւմ կայ դէտակն արձանս՝ առիւծս այս կոթող:
Առե՜ւծ, գոչեա՛ զունայնություն մարդոյս հէգ,
Ես ցօղ մ՚յարիւնքս հեղեալ փախչիմ՝ սըրտաբեկ: 

 

ԺԸ
Ի ՄՇՏԱՁՄԵՌՆ ԳԼՈՒԽ  ՍՊԵԼԿԱՅ ԼԵՐԻՆ 

 

Քընար լարեմ ի սարսռուտ սար սառամանեացս ի  Սպելկէն [2],
Մուսայք , մի զարհուրիք , լըռել երբէք ձեզ  մեղք են.
Օրէ՞նք ապօրէնք զիս կաշկանդեցին ի ձեանց  գահ.
Յորում` ձըմեռըն մերձաւոր, եւ հեռագոյն՝ դող  եւ ահ
Օդք եւ գետին համաձուլեալ յոգԷպակոյց եղեման 
Յաւերժական կանգնեն կոպար մըտից չըքնաղ բնութեան…
Ա՜հ, բընութիւն , ա՜հ, Հայրենիք , ի մոռացօնս  էք դուք աստ ,
Յանդուգն իսկ յոյս՝ չիշխէ խըզել զմաղձապատս առագաստ.
Յեղանակք արփայինք ոչ հոլովին աստ զանազան,
Ձըմեռըն ծեր ու անմեռ նըստի յամառ ի պաղ  գերեզման. 

 

Վազէ արտօսր յաչս՝ ոյց ոչ ինչ բաց ի բըքոց երեւին,
Եւ յերկիր անկեալ, աւա՜ղ , եւ հուր կայլակքն  իմ սառին.
Զուր բիբք զինեալք ի վրէժ՝ յուզեն զազատութեանըն սահման ,
Եւ չըզօրեն քըսան քայլ. ձիւն հուպ , ձիւն  շուրջ, ձիւն ամենայն ։
Եւ զի՞նչ յայսքան արհաւիրս արկ զիս հեռի յիմ  բարեաց:
Մոռացութիւն միոյ գըծի…
Ո՜վ նախանձ նախանձ , զազատն երկիր դու մեզ  բանտ կարգես,
Եւ անպատկառ ի բըքադէզ լերանց իսկ ծայր՝ լար սըփռես
Որ չիք զոպա նըկուն , ուր ոչ սուրակն իսկ անգղ՝ յուզէ դիս,
Դու զուղեւոր տարաշխարհիկ կապես քան կապս  յերկաթիս.
Գէթ թէ փոքու իւիք խոնարհ կանգնեալ էր  տուն քո ագահ
Ի հեզ հովտի կամ ի ստորոտ իսկ հըսկայիս ձիւնագահ,
Զուրկս ընկերաց՝ ըսփոփէի արդեօք տեսլեամբ  բընութեան
Եւ ոչ զկայտառ կեանս յօրհասին մատնէի սեաւ ի սահման։՝ 

Ո՞ւմ ես մեղայ , զի՞ գործեցի չար , ընդէ՞ր բանտս  ահաւոր
Հայրենեաց հառաչելով հերձու հագագն իմ բոլոր,

Ընդ սառն եւ քար բացի ՚նձ շաւիղ ու՚ նդ բընութիւն ահաբեկ,
Եւ դուք մարդիկ տըմարդիք՝ դուք զիմ հայրենիսն ինձ փակէ՞ք…
Ա՜հ, անէծք ցուրտք քան ըզսառոյցս առցեն…  զո՜, զի՞մ եղբարս՝
Քաւ ինձ ըզմարդ անիծանել, անիծեա՜լ կիրք  չարաբարս ,
Որ սըպըրդեալ յաստուածավայր սիրտ մարդկութեան եդին բոյն
Քան ըզժայռ եւ վագերս յարդարեալ զայն խըստագոյն :
Ո՜վ արութիւն դու զօրաւիգն բոլորից ուղղութեանց,
Կարկառ առ սիրտ քաջդ աննըկուն, զի մի պաղի յեղեմանց.
Բազումք սիրով վառեալ է սա եւ քաղցր յուշոն հայրենի,
Ա՜հ, մի գըձձեալ եւ թերթաթափ՝ շիջց՚ ի  ցուրտս այս սահմանի։