Նուագք

Ի ՄՍՈՒՐՆ ՅԻՍՈՒՍԻ  Ի ԳԻՇԵՐԻ ՃՐԱԳԱԼՈՒՑԻՆ 

Ո՜հ ՏԷր, ընդէր տըւաւ ինձ՝
Սիրտ ապերախտ քան պըղինձ՝
Որ ճօճելով օդս ի թունդ
Հնչէ զանճառ քո ծընունդ ,
Քաղցրածաւալ ի պահանջ
Սիրոյ հատեալ սուրբ ճաճանչ,
Ըզպար զուարթնոց ի յերկնից՝
Յերկրէ կոչէ զսիրտս անբիծ
Առ տենչալին այն մըսուր ,
Քո՝ եւ հոգւոց խանձարուր:
Մինչ ես ծառայս ուխտադրուժ
Ի քուն շըրջեմ՝ զաչս անժոյժ։
Մի մեղս ինձ. հե՜ղգ իմ Աստուած,
Մի՛ գրեր զայս կիրս ամօթխած.
Երդմնեցուցեալ զքեզ յոգիդ ,
Յաչքդ, աղու, յայտ դեռափթիթ , 
Յանմեղ ձեռացըդ կարկառ
Հոդեխօսիկդ ի բարբառ,
Եւ մանաւանդ յարտասուս
Յայսմ՝ հետէ իմ` միսսկ յոյս։
Գիտես Տեր , իղձ ոչ նընջէ ,
Վըկայ պըղինձն որ հնչէ:
Այլ մոռացօնք թէ ունի,
Թէ քուն յինէն զիս տանի ,
Դու ինձ այցել մ՚առներ զանց ,
Որ վասն իմ՝ գաս ի բարձանց ։
Ձծնեմ` փրկչիդ եկելոյ
Զերախայրիս իմ հոգւոյ ,
Զհաւատս, ըզլոյս եւ ըզսէր ,
Կիսամասնեայ խուն նըւէր,
Զոր եւ խոնար, արգադիր՝
Սիրտ ի վեր աչք ի յերկիր
Երկրպագեալ՝ ոտիցդ հուպ
Դընեմ՝ սըրտիւս ալեծուփ ։
Եւ դու իմ այս աներկբայ ,
Մա՜յր կենաց , առ զայն յընծայ
Մատո որդւոյդ համբուրիւ
Մինչեւ ծագէ զուարթըն տիւ,
Որ Յիսուսիս լիցի վկայ
Թէ սպասեակ սիրտն արթուն կայ ։

1845 

Ի ԾՆՈՒՆԴ ՅԻՍՈՒՍԻ  ՊԱՐԵՐԳՈՒԹԻՒՆ ՀՈՎՈՒԱՑ 

ՀՈՎԻՒ ԾԵՐ 

Խաղաղական լուռ գիշեր ,
Որ ընդ աչաց սիրտս ի վեր
Ձըգես ի վայր հրաշագործ,
Լայր Աստուծոյ հարց մերոց.
Ոսկեակ աստեղ քո մաքուր
Թէպէտ անշունչք թէպէտ լուռ,
Կամարաձեւ երկնից լար
Զինչ մեզ հընչեն անդադար:
Եւ զի՞նչ հեզիկ ամպավար
Քաղցրածաւալ ցօղոյս շար
Ի թերթ ծաղկանց մեղրահոս։
Բայց զԱստուծոյ մերոյ շնորհս ։
Զով ալ երգէ գիշերի
Երաժըշտակն անտառի,
Թէ ոչ ըզքեզ՝ Աստուած մեր ,
Որ ըզհանուրս եւ լըցեր.
Եւ զո՞յր անուն խորք խորոց
Այս հեղեղաց փրփրելոց
Գանչեն բլրոց եւ հովտաց
Ի կարկաջանս սահանաց։
Ըզքեզ օրհնէ Տէր համայն .
Ըզքեզ օրհնեմք միաձայն
Եւ մեք հովիւքըս խոնարհ,
Ըզքեզ Աստուած բարերար ։ 

 

ՈՄՆ Ի ՀՈՎՈՒԱՑ 

Սեաւ գիշերոյս վարագոյր
Յանկարծ փոխի յոսկեթույր
Յայն ինչ լուսնին երկնաչու
Գիլ յԱհերմոն գալ բարձու,
Զինչ այս փայլուսն ընդ այեր ,
Գեր քան ըզտիւ լուսայեռ: 

 

ԱՅԼ ՀՈՎԻՒ

Աբա զուարթուն երկնային
Դիտեմք յալիսն օդային.
Շուշանափայլ ի թեւս իւր
Յեռեալ աստեղս ոսկեթոյր,
Եւ Ենգադեան վարդենիս
Ի հակասում հոպոպիս:
Ա՜յ, մեռանիմք ո՜ հրեշտակ ,
Զինչ մեզ յերկնից հրովարտակ ։ 

 

ՀՐԵՇՏԱԿ

Խաղաղութիւն ձեզ հովիւք, 
Մի զանգիտէք մի խռովք.
Բերեալ գամ՝ ձեզ աւետիս
Մե՜ծ քան զամն ավետիս. 

Զի տէր՝ Աստուածն յաւիտեանց
Տէր՝ արարեալ զերկնիք զանց՝
Յիւրոց փառաց տարադէմ՝
Պանդուխտի յարկ ձեր նըսեմ:
Որում ձեր հարք սպասէին
Հաս Մեսիայն կուսածին.
Յանբան հօտից ի մսրիդ՝
Գըտջիք զԱստուած ճշմարիտ ,
Իբրեւ մանուկ ապիկար
Եկեալ ընդ յարդ, եւ ընդ խար։ 

 

ՀՈՎԻՒ 

Ա՛ ա՛ , քանի՜ երագունք 
Թափին յերկնից սուրբ զուարթունք.
Լուսափետուր սաւառնլին
Թեւապարեալք առ մսրին.
Ո՜, քանի՜ քաղցր եղանակ
Յոր հընչին վայրքս հասարակ ։ 

 

ԶՈՒԱՐԹՈՒՆՔ 

Փառք ի բարձունս Աստուծոյ 
Յերկնից երկիր բնակելոյ,
Փառք Անմահին ի բարձունս
Որ ի խոնար՝ արկ զաչկունս.
Յերկիր համայն հաշտութիւն
Սփռեսցի ՚նդ լոյս արեւուն.
Եւ հաճութեան ի մարդիկ
Ծաւալեսցի սիւդ քաղցրիկ.
խաղաղութեամլ երկնաշուք ,
Նորոգեսցին մահացուք։ 

 

ՀՈՎԻՒ 

Մատիցուք անդր , օ՜ն , ընկերք,
Որ հրեշտակացս են պարերգք.
Այլ մեծասքանչ այս հանդէս՝
Անձին իշխան չեմ՝ այլ ես.
Առ սէր՝ սիրով լեալ սրաթեւ,
Եւ դողան բարք իմ թեթեւ.
Ճըգնին շըրթունք յանփորձ բան,
Եւ ամաչեն ապաբան։
Արբեալ հրաշիք զարմանաց
Երկըրպագես, քեզ Աստուա՜ծ։ 

 

ՀՈՎՈՒԵԱԿ 

Ես մանկիկ որբ եւ անմայր
Ի տաճարին սընեալ վայր,
Ըզտեսողէն լըւայ ձայն
Որ ի Դաւթի քաղաքն յայն ,
Եթէ գայ տէր յայտնապէս
Ի հուրեղէն ասպարէս,
Գետահետեալ յաջ եւ ձախ
Բոց ընթանայ երկրածախ,
Իսկ արդ ուր բոցքն եւ շանթիք. 
Ասացէք ո՜ ծերունիք : 

 

ՀՈՎԻՒ ԾԵՐ 

Աստուած՝ բնակեալն ի Հուր ու ի լոյս գերազանց , 
Այո՛ սա ինքն է տէր Աստուածն յաւիտեանց.
Այլ հիահրաշ բըբացըն բաց մեծասաստ՝
Յարտասուաղեղն ի կոնք շիջեալ թըւի աստ.
Եւ յարուցեալ սիրոյն հողմով հեզութեան
Վարէ զալիս ըստ բընաւորն իւր սահման :
Որ ամենայնց որպէս ծովուն՝ չափ գըծեաց
Թէ մի վազեն ընդ այս խուժանք քոց ալեաց ,
Նովին չափով պարունակեալ եւ զինքն արդ
Փըլոյզ ըզթումբը սիրոյ , զամէնն արար հարթ ։
Ձայն՝ որ զաշխարհ կոչեաց ի խուլ յոչընչէն ,
Արդ լըռտութեամբ նորակերտէ զայն անդէն :
Այո Աստուած գայ եւ եկեալ իսկ է աստ ,
Եւ ոչ շարժի երկնից ահեղ առագաստ.
Ոչ լեառնացայտք սարսեն կոհակք ալեձեւ
Ոչ հուր ընդ ջուր մարտ յարդարէ յօդ թեթեւ,
Այլ իբրեւ սիգ առաւօտու հանդարտիկ
Հազիւ շարժեալ ըզճօճաւորըն վարդիկ ,
Այնպէս իջեալ սաւառնելով ընդ երկիր
Ըզմահացուաց թօթափէ ծանըր թըմբիր ։
Ոչ որոտաց տըւող ձայնից եւ շանթի ,
Այլ խելամուտ ի ներքս ի սիրտ անդր ազգի
Յաչաց լուսոյն՝ ծածկի արեւ քօղազգած,
Եւ պարզութիւնս այս՝ քարոզէ սա զԱստուած։ 

 

ԱՅԼ ՈՔ: 

Մանուկ զուարթուն, դու ա՞յն ես տէր յաւիտեանց
Որ պարագրեաց ըզտիեզերս լայնալիր
Մինչ ի վըհէն հանէր զերկին եւ զերկիր,
Որ զայս լուսին կապեաց լապտեր մըթութեանց՝
Դու այն ես տէր , որ ի Քորեբ վեհապանձ ՝
Բոցատերեւ ի թուին իջեր դաշնադիր։
Որ յաստեղաց քար ի Յազեկ տեղայիր ,
Որ վէմս ի ջուրց կառուցեր , ջուրս ի քարանց.
Դու ա՞յն ես տէր որ ի բազուկ շանթակէզ՝
Ի փող հըրոյ ետուր օրէնս Յակովբայ ,
Դու՝ որ հաստեր եւ ըզխաշինքս ետուր մեզ ։
Այո , Աստուած ըզքեզ ասեն բիբք հրաչեայ ,
Գիրկ սիրալիր բազկացդ Աստուած ասէ զքեզ: 
Ես սիրտ՝ ձըգող սըրտիցս՝ Աստուած ինքն է դա։ 

 

ՀՈՎԻՒ 

Զի՞նչ դիմակալ ահեղ ձեռինն Աստուծոյ
Պատգամ ի ձէնջ խնդրեք երկինք, գոգէք դուք.
Աստուած՝ հանուրց, եւ սէր, յաղթող Աստուծոյ՝
Եկայք հովիւք ըզսէր փըրկչին երգեսցուք։
Վասըն սիրոյ Էջ ի ծոցոյն հայրենի ,
Ի սուր հօտից ղօղեալ ի խարձ ողորմուկ,
Փափուկ իրանն ի շունչ գրաuտուց ջերանի.
Եկայք հովիւք ըզսէր փրկչին երգեսցուք :
Յորոյ յաչաց շանթ հատանէր ի ղամբար՝
Շիթ չիթ ծորին մարգարտատիպ արտասուք։ 

Սիրտ մահացուի ՚նդ այս անըզգայ՝ խիստ է քար
Եկայք հովիւք , ըզսէր փրկչին երգեսցուք։ 

 

ՀՈՎԻՒ ԾԵՐ 

Այսօր լընուն պատգամք տեսչաց
Խաղաղութիւն այժմիկ հընչեաց:
Մըկունդ ու ասպար զէնք ոխակալ
Սուր եւ նիզակ արկցին ի հալ։
Երկաթ քինուն կըռի մանգաղ
Ելանէ մարդ ի հունձ խաղաղ։
Զի բոցաշունչ սալասըմբակ
Ոչ այլ լըսէ խազ մի նըւագ ,
Եզին ճըգանց բաժանակից
Համբուրէ զսէզ յեզըր խաղից ։
Ի մարգ յուռթի անկեալ ընդ ջոկ
Գառն եւ առիւծ քըծնին ամոք.
Գայլ ընդ մաքոյ համբույր ընկեր
Ի մի ճարակ խայտայ ի լեր.
Եւ օձ ճապուկ ի մէջ ծաղկանց՝
Առանց մեղաց բանայ իւր անց :
Ի ծակն իժից մանուկ մատաղ,
Մատն արկանէ դիմեք ծիծաղ։
Համայն հաստուածք ընկերահաշտ
Օրհնեն զհաստիչըն սիրահայտ :
Որ նորոգէն ըզբընութիւն
Շընչեալ հանուն խաղաղութիւն ։
Ընդ մեզ Աստուած , տուք ձայն զըւարթ
Բոլորեցէք շուշանս ընդ վարդ ,
Հովուանացս ածէք դրասանգ,
Զի այս են մուտք յաւերժականք.
Սէրն երկնաւոր անդ է բազմած.
Իմա՛ երկինք զի՚նդ մեզ Աստուած։ 

ԱՅԼ ՀՈՎԻՏ 

Աստուած ասէ աչքն ըզնա 
Որ յարտասուաց լըճանայ ,
Եւ ի բնէն նազենի՝
Սիրտ իմ ի խոր հարկանի.
Աստուած ասէ եւ ժըպիտ՝ 
Որ ի շրթանցըն փըթիթ,
Յորմէ լուռ. իմն տեղիս
Ասէ փրկել զիմ հոգիս.
Աստուած ասեն եւ բազումք
Որ աղաւնեաց պէս փափուկք
Թըրթըռալով կարկառին՝
Գիրկս արկանել չըսին ,
Աստուած ասէ եւ սուրբ ծոց
Որ տարածեալ ցուրտ հողմոց 
Ոչինչ թըւի զգալ մորմոք 
Ներքին սիրոյն ի բորբք :
Աստուած համայն ինչ ըզքեզ
Աստ քարոզէ սիրակէզ: 
Ես զԱստուծոյդ իմ՝ խոնարհ՝
Համբուրեմ սուրբ գարշապար : 

 

ՄԻՒՍ ԵՒՍ ՀՈՎԻՒ 

Ո՞չ աջդ այդ ցըրուեաց 
Ըզբոյլս աստեղաց
Ընդ անհուն եթեր
Սփոփել ըզգիշեր.
Ո՞չ դա զծիրանի
Արկանէ երկնի՝
Յորժամք արեւելս
Տիւ գործէ վերեւս.
Ոչ ձեռքդ այդ ետուն
Հոյլ հօտից գզաթում,
Եւ հասակ յաղթկու
Մայրից Լիբանու.
Ո՞չ դա զազգ մարդկան
Պըճնէ գեղազան.
Չիցէ՞ դա նեցուկ
Արքայից եւ շուք
Զի զփառս ընդհանուր
Հարեալ առաթուր՝
Ի փարախս անհարթ 
Է խռիւս հանգչի արդ ,
Մեծ գըրեալ յարկ զայս
Քան զարքենին կայս ։
Ո՜հ, քան զամեն վայր
Ընտրէ զսիրտ խոնարհ ։ 

 

ՈՄՆ Ի ՊԱՐՈՒԷՆ 

Ինձ լաւ իցէ բիւր անգամ
Ընդ աղբ գալ յայս սուրբ մըսուր ,
Քան օրանալ հեշտակամ
Յարքունական փառըս զուր.
Եւ առաւել մեծ գըրեմ
Երկըրպագու քեզ լինել
Մանկիկդ, Աստուած հեզաճեմ`
Քան աշխարհաց սանձ դընել: 

 

ՀՈՎՈՒԵԱԿ 

Ես մանկիկ անաւագ
Յարուցեալի խոր այգ՝
Ճեմք առից ի մարմանդ
Ի քո սէր ջերմնեռանդ.
Յայգածնին ի զով շունչ
Հիւսեցից նոր քեզ փունջ:
Իմ խարտեաշ գիսակօք
Վայելուչ երանգք ,
Ըզծաղկունս գեղեցիկ
Վարդ , շուշան եւ յասմիկ ,
Եւ արկից երփներանգ
Ըզմրսրաւ քով դրասանգ ։
Թէ ելից զհետ գառանց
Վազվազել ի լերանց ,
Մի այլ ինչ իմ սըրինգ
Լըւիջիք դուք երկինք ,
Բայց զհաստչին ձեր հանդէս
Որ հիգացս եկն ի տես ։
Ըզքեզ տէր իմ Յիսուս
Երգեցից մեծայոյս
Զամենայն ես աւուրս
Ի հովիտս եւ բըլուրս.
Եւ աղբերք եւ ծործորք
Եւ քարայրք եւ վիհք խորք
Եւ լերինք վիմականը՝
Հնչեսցեն զարձագանգք
Տէր զանուան քո սըրբոյ
Յառաւօտ ՚ւ երեկոյ ,
Ի հրճուանս եւ ի վիշտ
Երգեցից ըզքեզ միշտ։ 

ՀՈՎԻՒ ԾԵՐ 

Հանգըրուանիս աստ ի ծայր
Ես ծերունի պահապան
Կանգնեալ ի սեամ՝ սըրբավայր
Կարդամ հրաւէր հանրական.
Ո՜վ տաժանեալ գուք անցորդք
Ի մըսուր այսըր մատիք ,
Մի՛ աւետեացս անհաղորդք
Եւ ի կենաց զըրկիջիք.
Եկայք ամք ծանրակիր
Ծերունիք դուք , առ տէր ձեր ,
Նորափետուր լուսակիր,
Նոր նորոգիլ յանմահ սէր։
Ի նոյն եւ դուք պատանիք 
Ձեռն ըզլանջօք մատերուք,
Աստ ի սէր սուրբ վառեսջիք
Մերժեալը զկիրս վաղանցուկ
Մատի՛ք եւ դուք մանկըտեակք
Երկիր պագէք առ մսրաւ,
Իբր հեզաձայն աղաւնեակք
Աւետելով Տէ՜ր ծընաւ։ 

 

ՊԱՐՆ 

Ծընաւ մեզ տէր , տէր Յիսուս, 
Ծընաւ Աստուածն յաւիտեանց :
Ձօն բերցուք սիրտըս մաքուրս,
Խոնարհ, հոգիս հեզ անձանց :
Ընդ հրեշտակաց երգեսցուք՝
Ըզհաշտութեանն աւետիս,
Եւ ըզՅիսուս օրհնեսցուք
Զեկեալ փրկողն աշխարհիս ։
Օրհնեալ եկեալ Մեսիա
Որ ի կուսէ ծընաւ աստ ,
Եբաց որդւոցս Ադամա 
Զեդեմականն առագաստ :
Մանուկ ծընաւ մեզ Աստուած ,
Երկի՜նք՝ ըզնա օրհնեցէք,
Որդի տըւսաւ մեզ Աստուած ,
Աշխա՜րհք՝ ըզնա օրհնեցէք՝
Օրհնեալ եկեալ Մեսիա
Որ ի կուսէն ծընար աստ ,
Բացեր որդւոցս Ադամեայ
Զեդեմականն առագաստ : 
1840-1843

 

Ի ՅԱՅՏՆՈՒԹԻՒՆ ՏԵԱՌՆ 

Ա.
Տըխրատեսակ գիշերոյ թագ եւ մահիկ
Ոսկետըտուն վարսամ, զի՛ կաս բացխըփիկ.
Որպէս զհրեշտակն անքուն խնամող Յակովբայ
Յայտէ հրաճօճ հըսկեալ ի ծիրս աստեղեայ.
Նոր արեւու դու փայլածու լուսահեր,
Նոր արքայի դու սուրհանդակ ընդաբեր.
Յասեղազարդն հովիտ գընաս ռահահորդ ,
Արեւելից մոգուցըս մեզ առաջնորդ։
Ըզմէ ՚նդ ամպով լուսատեսիլըդ ծածկի
Հուպ ի պարիսպս Իսրայելի յանուսնիա ։ 

 

Բ.
Զի՞ ահագնապիս Սիոնի դուստրր Սաղէմ՝ 
Ըզմեր կազմած վրիժուց կարծես զէն դըժխեմ
Տեսանողիդ ձայնի դու լեր դիւրանսաց
Մերկեա զթախիծդ այդ, պարզեա զցօղ աւետեաց .
Խաղաղութիւն յաշտարակացդ հընչեսցի ,
Յաստեղդ ի շող՝ ահ եւ կասկած հերքեսցի ։
Մեք ի լերանց հեռաւորաց ու ի ծովէն
Ի լուր փողոցդ ածաք ըզզարդ, եւ ըզզէն.
Ոչ ի գուպար եւ ի հարուած կապուտակ
Յարիւն գունել ըզՅորդանու հաշտ կուտակ.
Այլ զսուսերս ի հուր կըռել գերանդեակ ,
Ըզգոռ բազուկ ի գործ մարզել յագարակ ։
Բարձր ի գըլուխ պանծա՛ Սիոն եւ բերկրեաց՝
Ահա դիմեալ առ քեզ իշխանք աշխարհաց՝
Խոպան արտից քոց կացցեն ժիր մաճակալ
Ի Կարմեղայ մարմանդ բանակըս հարեալ՝
Արածեսցուք մեք հօտս ի խաղ սուրբ առուաց
Զեղէգն առեալ փոխան ոսկեակ մականաց : 

Գ.
Բա՜բէ ընկերք , զի՞նչ այս մանանք Հերովդեայ ,
Զի՞նչ անժըպիտս այս դըղըրդումքն ի Յուդայ :
Արքայ փրկիչ եկեալ նոցին այցելու,
Եւ չըկայթէ ոք ի նըւագ պարերգու.
Դավիթ գոչէ իւրոյ շինին՝ թէ արքայ
Քեզ իմ` տանէ սիրայորդոր եկեալ գայ.
Առէք մանկունք զիմ` բախեցէք տասնաղին ,
Որդի՜ք հընձոց, տուք թինդս ի կող Կարմեղին ։
Ըզմ՞ տըխուր նընջէք հովիտք Եփրաթայ,
Ըզմէ՞ զխընդիս նընջեցուցեալ զաւետչեայ՝
Միթէ ի զո՞ւր Յովսափատայն յասպարէզ
Բարբառք տեսչաց հողմոյ ետուն ըզքարտէզ։
Այլ քա՜ւ ի մէնջ ընդ քո նըշանն Անմա՛հ տէր՝
Իբր ընդ կեղծիս թերահաւատ յողդողդել
Ահա նա ՚նդ. հետ խոնարհելս արեւուն
Սրացեալ դիմէ հուր քարշելով զիւր տըտուն.
Եւ ճախր առեալ ի հովուավանս անդ մօտի
Հանդարարելով որպես նա հուպ հանգստի ։ 

 

Դ.
Կառեալ յայեր վարսամին
Ցուցանէ զմուտ սուրբ այրին.
ժայռք եւ լերինք , ձորք եւ դաշտ,
Եւ Հայրենիս անապատ ,
Ես Հերովդեայ սէգ դասարք
Ծըփեալ ծովու էն տիպարք
Նավահանգիստ այս մըսուր
Որ լոկ հընչէ հով համբոյր.
Ես վարսամս այս լուսարձակ
Լապտերակիր աշտարակ ։
Եկայք ձըգեմք ըզխարիսխ
Իբրեւ ճարտար նաւուղիղ
Հանելըց բերս մեր արդոյ՝
Մեզ կոչողին Աստուծոյ :
Ո՛վ ծերունիդ հիլազգեաց
Եւ դու կուսան ամօթլեան ,
Ձեր որդեկիդ՝ մեր փրկչին՝
Արքայքս համբույր տամք ոտին ։ 

 

Ե.
Մի զիս ընկերք , մի այլ կոչէք զիս արքայ ,
Զի ես զիմ` քայռ, մական եւ ձորձ բեհեզեայ
Թագաւորաց թագաւորիս նըւէր տամ,
Եւ ջերմն համբույր առ գարշապար անգամ։ 

Յորմէ սարսեն երկիր , անդունդ. ք եւ եթեր
Մանկան ի ձեւ կայ ի մըսրի հըզօր տէր։
Ես զի գոռոզ ի ծիղ ջախջախ սնապարծ
Բազմիմ` ի դատ , մինչ տէր՝ զերկնից եթող բարձ ։
Տէ՜ր , գրական սըրտվս ընկալ զոսկիս ձօն
Ես հաստատեա զիս ի հաւատըս քո զգօն ։ 

Զ.
Ընկա՛լ ի մէնջ տէր ըզքոյին իսկ ըզտուրս
Զանուշահոտ կնդրուկս այս խուն եւ զըտուրս
Զոր Աստուծոյդ մարդացելոյ վասըն մեր
Մատուցանեմք՝ ժտեալ զլոյս քո եւ սէր
Զոր եւ երթամք ըզհետ աստեղս լուսասփիւռ
Քարոզե՜լ տիեզերաց ընդհանուր։

1841

 

ՅԱՍՏՂՆ ԱՐԵՒԵԼԻՑ 

Ցե՞րբ ընդ մըթարս եւ ընդ մութ
Խարխափես սիրտ յարեւմուտ.
Յե՞րբ ալէկոծ անկայուն
Զոփաս ի խոչ եւ ի խութ։
Պարզեա զաչացդ արգել բիժ,
Յե՞րբ կաս կարկամ` ու երկրապիշ :
ԴԷտ ակն ի վեր յարեւելս
Տես ըզվարսամ` գեղանիշ:
Ոչ աստղ է նա լուսալիր,
Ոչ զըրթուն յարաթիռ.
Այլ կայծ հըրոյն աստուածեան
Զոր կենարարն արկ յերկիր
Անգէզ անմուտ անըստուեր
Ճեմեալ ճօճի նա յայեր.
Նորոց կենաց նոր արեւ՝ 
Զոր քեզ ընդ իւր ծագէ տէր.
Ոչ մաշի , լի է յուսով :
Ոչ պաղի, վառ է սիրով :
Նա փրկականն է Հաւատք
Ղեակ կենցաղոյս համածով։
Օ՞ն , թէ շընչէ խիստ մրըրիկ ,
Թէ ՚նդ քեւ գոռան խեռ ալիք ,
Յայս յառեսջիր ի վարսամ`
Հասցես ի վայրն երջանիկ։ 
Իբր ըզմոգուցըն խուժան
Ե՛րթ յաստեղէդ անբաժան,
Մինչեւ հասցես աներկմիտ
Յանխռովն յանքոյթն ի կայան։

1844 

Ի ՅԻՍՈՒՍ  ԵՒ Ի ՄԱՆԿՈՒՆՍ ԲԵԹՂԵՀԷՄԻ 

Օրհնեալ է ծնունդ քո Տէր Յիսուս:
Հռաքէլ մայր , մի եւս յարտասուս ։
Երկնայաղթ կուuի ծոց զԱստուած տանի ,
Յաւիտենականն ի մրսրի ծնանի,
Մըշտահրաշ սիրոյն գերագոյն հանդէս ։
Իսկ դու ՚նդէր խռովեալ մոլիս Հերովդէս։
Յուշ քեզ բըռնաւոր, սա հանուրց է տէր
Ծիլ ծըղերքն ունի զանդունդս եւ զեզել։
Շունչ եւ սաստ սիրտիդ` նորա է պարգեւ.
Դու զոր լուրջ կարդես արբանեակս ըզքեւ։—
«Ի Բեթղէմ արքայ ծնաւ ինձ հակառակ ,
Օն ա՜նդր ըզմանկտին տուք սիրոյ ճարակ ,
Ըզմանկտին ամէն յերկեմենից վայր » :
Եւ հրամանն ահեղ ի նախճիր փութայր.
Գունդ գազանադէմ՝ զաանն էառ շուրջ,
Փախըստեամբն եղեն դիակսյա կամուրջ
Յարձակեալ զլնու ի կեանս նորահաս,
Ճակատ յարդարէր ընդ մատաղամարս.
Լանջք մերկակըտիտք կացան մարտկոց
Պատուարք պարառիկք սիրասնունդ տղայոց:
ՓՊ բղարջեալ ընդ խրամ՝ կաթն առնոյր շրրջան ,
Սէր ընդ սուր բաղխէր , մեծ էր կռիւ, մե՛ծ ջան :
Հարեալ աշտէ զգիրկն ընդ գըրկաբարձիկ
Ըզմայր առ որդեաւ առնէր ընկեցիկ.
Եւ մարմինք փափկիկք ի սուսերս դաժանս
Թօթափին զինչ թերթք վարդից առ շուշանս :
Եւ կաթն ընդ արեան խառնեալ զուդավէժ
Սիրոյ ու արտասուաց յորդէ ուխս յաւեժ.
Եւ դելեալ կափիչ հեզաշունչ հագագ ,
Կըկոցեալ կափչին աչկունք նորածագ.
Եւ կարմրիկ հոգի ՚նդ շորթունս մանուշակ՝
Սլանայ շեշտ ի վեր մընչեալ անուշակ ,
« Օրհնեալ է ծնունդ . քո Տէր Յիսուս,
Հռաքէլ մայր , մի եւ յարտասուս» ։ 

 

Ի ՅԻՍՈՒՍ ՊԱՏԱՆԻ  ԿՐԵԼՈՎ ԶԳՈՐԾԻՍ ՉԱՐՉԱՐԱՆԱՑ 

Անցանէի ՚նդ դաշտ լայնանիստ՝
Յորում բըլուր մի մենաւոր.
Ես յուզէր սիրտ իմ՝ անհանգիստ,
Ես չերեւէր ոք անտանօր ,
Բայց ոմն եւեթ յառաջանցիկ. 
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ ։
Թըւէր տեսլեամբն ա րահասակ 
Այգաբարձ եւ գեղանի
Անսեթեւեթ եւ աչորսակ
Յաւերժակեաց մի պատանի.
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ , 
Կոխէր ըզփուշ եւ ըզծաղիկ ։
Էր նա զգեցեալ պըճեղնաւոր , 
Անկար ձորձիկ պարկեշտ Հիսով,
Գօտեակ միջաց պարան բոլոր
Հրեշտակակերպ ամէն ձեւով:
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ 
Կոխէր ըզփուշ եւ ըզծաղիկ :
Ճակատն էր պարզ եւ բարձրադիր 
Երեսք կարմիր եւ քրտնահար ,
Աչքըն ծանք եւ լուսալիր
Եւ ջինջ կայլակք եզերն ի շար.
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ
Եւ ակնարկէր բըլերն այնմիկ :
Անցեալ գընայր նա ՚նդ ձոր հովիտ ,
Ընդ վարդենիս եւ ընդ դըժնիկ.
Ընդ խաղս առուաց ականակիտ
Անցանէր շոյտ ոտամբ բոկիկ.
Եւ երթայր նա լըռիկ մե՛նից՝
Կոխէր ըզփուշ եւ ըզծաղիկ ։
Եւ յանցանելն՝ երկիր թընդայր
Ու արծաթ ալեակըն խոխոջէր ,
Հովն եւ հովիտ չըշունջ բառնայր ,
Մարմանդն ամէն ըզհոտ սըփռէր։
Եւնա երթայր լըռիկ մենիկ՝ 
Ոչ աչքն ի բըլուր անդր ամբարձիկ :
Եւ ես ընդ նա կրրթեալ յապուշ
Յոտն ի մատին զհետ գընայի.
Ու ահա տեսի բեռնակ ի յուս
Եւ ի ձեռին իւր սակառի.
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ
Եւ սակառեակն յանծանոցիկ ։
Իսկ բարձրագեղ միրըն շալակ
Կոճըղ երկճիւղ բարձեալ անքարշ,
Կանգնաւ երկայն քան զիւր հասակ՝
Իբրեւ զորայ տանէր անգարշ:
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ ,
Եւ յուսն ունէր երկճիղ կոճղիկ ։
Գործի հիւսան ես յայն սակաւ
Եւ սայրասուր տեսի բեւեռ:
Եւ կոճղիկն էր խաչ սեւավառ,
Եւ նա սիրով բարձեալ բերէր։
Եւ երթայր նա լըռիկ մենիկ
Աջն ըզխաչիւն ու աչքն ի բըլրիկ։
Ցայս վայր տեսեալ ու ոչ ժուժացի,
Ետու ոտիցս , ու անցի առաջ։
Պատանեա՜կ , ո՜վ ես դու, հարցի
Հի՞մ եւ ուր զայդքան տանիս խաչ։—
Դարու ետ աչս յիս հանդարտիկ... 

Եւ անց գընաց լըռիկ մենիկ :
Ո՜հ, ծանեայ զի ՚նքն իսկ Յիսուս էր,
Որ ի հոգւոյս փրկութին՝
Ի կառափման բլուրըն դիմէր
Կանգնելը զխաչ, պըրկիլ ի նոյն.
Եւ երթայր նա լըռիկ է մահ,
Եւ մեռանէր անդ վասն իմ… ա՜հ։ 

1852 

ՅԱՅԼԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆ ՏԵԱՌՆ 

Տէր, ոչ ծանեան ըզքեզ մարդիկ անհամբոյր՝ 
Մինչ հեզութեան զանձամբդ արկար վարագոյր ,
Բըբացդ արփիք՝ որ բոյլք աստեղց բուծանին
Ակընկորեալք՝ բեւեռեցան ընդ գետին.
Եւ դու նըժդեհ, յերկնից երկիր սահեցար ,
Բիւր զօրութիւնս ի խուն ծածկեալ հեզ տիպար։
Տարփից կոհակք յարեան ուժգին հօրն ի ծոց ,
Արկ ըզնովաւ զաստուածութեան զիւր օթոց ,
Ի լուսացայսո յունիցն հատեալ ճառագայթ
Յահերմոնեան հարաւ ի բարձր գագաթ, ՝
Եւ ի Թաբոր՝ քան է կայանս շափիղայ՝ 
Աստուածորդին լուսապարփակ շողշողայ :
Որպէս խընկոց անուշահոտ քաղցրութիւն՝ 
Յեդեմական դրախտէն բուսեալ ի յայգուն՝
Եւ զնն ի տես հրաշակերտիցըն ձըգէր ,
Ցոյցս հաճութեան ի նըմանէն ընդունէր։
Սոյն ի սարէն ընդ օդս յուշիկ ել Յիսուս ,
Եւ աստուածեան դէմք յայտնեցան իսկալոյս։
Թողեալ ըզմահ եւ կեանս յայն Ժամ քաջադէպ
Կըրկին գուշակք՝ որ բոցադէզն ի Քորէբ։
Ի ճեմս անձկաւ ըզնա դիտել տենչային ,
Արդ բարեբաստք կան յանդիման ի զընին.
Եւ Հայր ամսոյն ձայն արձակէ Հաճութեան.
«Դա իմ՝ սիրուն Որդի, ղդորա լուարուք բան»։
Զարթի՛ր Պետրէ, զարթի՛ք ամէն մահացուք.
Հա՜պա ընդ Հօր՝ ընդ սա միայն հաճեսցուք ։
Ոսկեձեղուն տաճարք չեն պերճ եւ պայծառ
Քան ըզպարկեշտ անձին թաքուն սիրտ խոնարհ
Զըստուերամած փարատեսցուք զախտից ամբ,
Եւ Հայր զՈրդին տեսցէ ի մեզ հաշտ ակամբ։ 

 

Ի ԿԱՂԱՆԴՍ ՄԱՐՏԻ 

Է՞ր ամօթխած դու այդպէս 
Աչք ընդ երկիը բեւեռած,
Եւ Հիւսք մածեալ շինագէս
Յաղի վըտակս արտասուաց ,
Հարեալ ի դող տարապարտ 
Զանխուլ մերձիս, խարտեաշ մարտ ։
Ո՞չ դու արփւոյն փեսաւէր`
Ըզբեղմնածին ճառագայթ
Առ հարսն ածես ոսկեբեր
Յերկրիս թաքուն առագաստ.
Ո՛չ քեւ ծաղկունք զանազանք
Ժըպտիլն ի բոյր եւ երանգ:
Աւադիկ կաս մըտայոյզ
Կորաքամակ ծանրակիր
Մըրցեալ ընդ ահ եւ ընդ յոյս.
Քաջալերեաց եկ մատիլ:
Չիք որ ըզքեզ աւաղէ:
Զի՞նչ զոր բերես, ցոյց աղէ։—
Հապա , եկայք սիրելեակք
Ելցուք հիւրոյդ ընդ առաջ. …
Այլ բա՜բէ, զի՞նչ փուշ մանեակք ,
Զի՞նչ ափագինդ այդ սեաւ խաչ.
Զի՞նչ են կայլակը կարմրագոյն
Փոխան վարդից գարնայնոյն ։
Թողեալ ըզսերմն ի թըմբիր,
Զչարչարանաց մեռորակ
Նա է մըտաց կորդ երկիր
Գայ սերմանել յիշատակ ,
Արիւնոռոգ ածել ցօղ
Եւ կենսունակ ջեր եւ շող։
Ըզփայտ մահուն Յիսուսի՝
Առ իմ բարուց աննըւէր
Ահիւ բերէ ի յուսի։
Եւ պըսակին փըշայեռ
Չափէ զճակատն իմ` խրթնի
Եւ տրտմութեամբ բաց տանի :
Ո՜հ, մի , ե՛կ. այդ քո ամօթ
Իմոց դիմացս է ծածկույթ
Խոժոռելոց ընդ Գողգոթ.
Արդ աւուր ըզթագդ ինձ անքոյթ ,
Եւ քառանկիւնդ ի բագին
Ընկալ ըզսիրտ ցաւագին : 

1844 

Ի ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՂԱԶԱՐՈՒ 

Հրապարակք մահու եւ շահապետք սանգարաց ,
Կափարիչք կենաց՝ արձանք յուսոյ նուաղելոյ ,
Ողբական ամբոխք եւ վարագոյրք քընարաց ,
Ջայլամայր կուսանք , փողհարք ունկան մեռելոյ, 

Եւ դուք Քըւերք կաթոգին ՝
Միջաբեկեալք առ գորով
Ու ապախտք լուսոյ արեգին ,
Հի՞մ` աղմըկիք զայդ, վիմով:
Հասեալ գայ մտերիմ բարեկամին համակամ,
Որ միայն գիտէ ի վեր՝ անձին դընել զանձ.
Ոչ սաստեաց բնութեան մինչ ած զօրհաս տարաժամ
Այլ լուաւ գըթոյ , եւ զարտասուօք չարար զանց։
Զասպարիզօք հընգտասան
Սրավարեալ զսէրըն խոհուն
Եհաս հանգոյն փայլական.
Եւ դղըրդեցան սիւնք մահուն ։
Ղազարո՜ս նընջեաց. շատ նընջէ իմ` սիրելին.
Այլ արթուն է սիրտ՝ որ սիրեցաւ եւ սիրեաց՝
Վարագույրք մահու ոչ ըզնա՝ զձեզ ծածկեցին.
Արդ բանամ` ձայնեմ զարթուցանեմ՝ ի ստուերաց ։
Ում զիս սիրուն՝ քուն է մահ
Նա ի մահուն կենդանի
Ես յարութիւն եմ վըստահ,
Որ հաւատաց չմեռանի ։
Ո՞ւր հանգչի Ղազ՚արդ. ո՞ւր զիմ եդիք սիրելին ...
Ղազարէ՜, Յիսուս հարցանէ զքէն. ո՜հ, դ՚ո՞ւր ես ։
Ե՛կ սէր , ե՛կ Յիսուս, տես ո՞ւր նընջէ սիրելին.
Ա՜հ, մեռեալ է նա, զի եւ դու Տէր արտասուես։… 
Արտօսր ածէ յաչս Յիսուս
Այլ ոչ, քանի՛ արտասուս՝
Հեղցէ նա ՚նգ կեանս իւր խաւար,
Երբ տեսցէ վաղիւ ըզզարթուցիչն իւր սիրուն
Որպէս գառն անզօր մատնեալ գայլոց ի Ժանիս,
Յակներեւ ի մահ վարեալ նշաւակ ի բարձուն ,
Լի ցաւօք վիրօք արձակելով նուազ ոգիս.
Եւ շուրջ եկեալ սրտաբեկ
Օգնել ինչ ոչ զօրիցէ։
Քանի եւ հեզ անդ քոլք հէգք՝
Դառն այս կեանք, մահ՝ քաղցր իցէ։
Ղազարոս մեռեալ բնութեան՝ մեռցի եւ սիրոյս,
Իբր եւ ես մեռայց ըզմահ բնութեան՝ այլ ի սէր.
Արդ ի բաց առէք ըզվէմդ՝ ըզխոչ սիրելւոյս…
Թերհաւատ Մարթա յումէ գարշիս, ըզգաստ լեր
Ա՞յդպէս սիրես դու զեղբայր
հռչակելով զհոտ մահու,
Մինչ Մարիամ բարեաց մայր՝
Զանմահութեան բոյր առնու։
Հաւատա՜, երկմիտ , եւ տեսցես զփառս Աստուծոյ
Որք զարն այն լըցեալ՝ կան նընջողին հարակից
Կափարիչըդ լոկ արդելու զնա ի տեսոյ.
Կոչեցէք զհզորս , թավալեցէք զվէմսըդ կից ,
Բացէք ըզյարկըդ մահու՝
Պատրաստեցէք ճանապարհ
Բարեկամին սիրարկու՝ 
Որ չհանդուրժէ այլ յերկար։
«Ղազարէ՛ , ե՛լ ե՛կ արտաքս... : Ահա յառնէ նա։
Յարութեանն Տրար ղարֆուրեցոյց յծ ըզմահ.
Ամենայն հնարիւքն ոչ յաջողեաց սատանայ.
Արգելուլ չբաւէ զոգին դիւաց անհուն պահ։
Որպէս կայծակն յամպրոպաց
Հատեալ ընդ խաւս խաւարի
Երագերագ յիւրըն խայծ
Հարեալի նոյն եւ վառի ։
Սիրելին Յիսուս փըչէ զնախ շունչ նոր կենաց.
Ես շընչէ Ղազար. շարժէ զանդամս իւր առոյգ,
Եւ հանգոյն թիթղան հերձուլ ճըգնի զխորխըն  մած.
Շարժէ զոտս եւ զձեռս, վառի աչացըն խարոյկ ։
Փութա՛ Մարթա ի բաց առ
Վերիզ եւ զկապ տխրորակ.
Ե՛րթ Մարիամ լոյծ պատառ
Զեղբօրդ դիմաց վարշամակ։
Ո՜վ, քանի՜ պայծառ եւ լուրջ փայլեն այն երեսք.
Համբուրեա՛ սիրով, արբ զանձուկդ յաչս եւ շըրթունս... -
Այլ բա՜բէ, ուստի՞ խոնաւ կայլակքն յաչամեջք։
Այն կենաց ցօղէ զոր արտասուեացն արդ Յիսուս , 
Արտօսր եւ լոյս իր աչաց՝
Եղեն մտերմին սպեղանի, ՝
Եւ շունչն ըզշունչըն կոչեաց ,
Զարթոյց զմեռեալ կենդանի ։
Ըզմահուն նըշան՝ զպատառոտեալսըն պատանս՝
Յաղթանակ մահու պարզեալ ի դրօշ անամաչ,
Եւ արկեալ զանձամբ` իբր առնազէն զիւր պարծանս,
Կենսատուին սիրոյ դիմէ փութով ընդ առաջ.
Փարել զոտիւքն հեզաքայլ՝
Որ խայտալով փութացան
Ի դրանց դժոխոց զհոգւոյն փայլ
Դարձուցանել յիւր կայան։…
Ո՜վ Յիսուս, անսուտ իք յարութիւն, կեանք հոգւոյս,
Ոչ նընջէ սա լոկ , այլ եւ մեռեալ է շնորհաց.
Եւ էր սա երբեմն սիրելի քեզ ըստ քոյս,
Արդ ի կիրս ու ի սուգ վարակեալ՝ խուլ է կենաց՝ 

Զարթուցանել փութա՛ Տէր ,
Զի մի փոխի քունս ի մահ։
Լա՛ց , եւ կոչեա զիս ի վեր ,
Յարեաց , անցեալ ի մեղաց պահ։