Նուագք

ԽՕՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ 

ՏԷՐ ԵԹԷ ԶՇՐԹՈՒՆՍ ԻՄ ԲԱՆԱՍ 

Աստուա՜ծ իմ, լի են խորք սըրտիս, եւ կայ լուռ
Բարբառք բազումք յարգելանի յարամուր:
Որպէս աղբիւր հարուստ յուղխից յորձնեռանդ՝
Եւ չունիցի Հում սփռելոյ ի մարմանդ։
Ո՜ տայր կըրից որ գուպարին ներքս ի յիս՝
Աղագս ելի գտանել եւ գոլ լըսելիս.
Ո՜ տայր սրտիս հառաչանաց թափ ի դուրս՝
Վազել վանել ըզշուրջ պատուարս եւ ամուրս,
Հորդել խաղալ դարիւ դարիւ եւ լընուլ՝
Ըզբարձր եւ խոր՝ որ ժամանեն միտք անդուլ։
Փակեալ են Տէր գրունք իմ ներքին հագագի 
Եւ բանալոյն առ ի վերուստ փափագի…
Բա՜ց ինձ տէր , բայց ինձ ըզշրթունըս սըրտիս
Եւ երգեսցէ հոգւոյս բերան քեզ օրհնիս.
Զի բանալով եւ ես բացի առ աշխարհ, 
Լըսէր, եւ մերթ հաճէր մերթ տայր արհամարհ
Հեղի բազում՝ անդամ` զերկրաւ բանս յօգուս ,
Եւ ընկալեալ՝ ապա եթող կաց անփայլ։
Տէ՜ր , զի՞նչ օգուտ սրտի խօսել յայլոց լուր
Եւ պատասխաան չառնուլ դիւրիչ կըրիցն իւր.
Որ առ երկիր խօսի՝ երկրի եւ լըսէ
Եւ ձայն երկրի` զսիրտ յաւիտեան ոչ լըցցէ։
Տէր , անգոսնեաց սիրտս այս զաշխարհ, չէ նորա ,
Ոչ կամի սա լսել ոչ խօսել ընդ նըմա :
Աստուած իմ, քո է սիրտս այս, բաց ըզշրթունս.
Եւ ընդ քեզ սա խօսեսցի զքո օրհնութիւնս ։
Ամենալուր ականջ, բացի՛ր առ սիրտս այս
Եւ լուր զոր յար անձայն հընչին ի սըմայս։ 

1852

ԱՌԱՋԻՆ ՁԱՅՆ  ՍՐՏԻ ՄԵՂԱՊԱՐՏ Ի 

Յաւիտենից անփոփոխս դու հզոր Ոգի ,
Որ կարգելով ընդ զօրութեանդ անմատոյց
Ըզդիւրահուպըն սէր՝ նեցուկ երկակի
Անմահ գահուդ՝ եւ վերամբարձ կաս հանուրց.
Առ քեզ՝ ի գահդ մարդ բողոքեմ անսասան , 
Ուր ամենայն շընչից շըրջին տարուբեր
Դարանակալ արհաւիրք , յոյսք անիրան ,
Ընդ որով ինքն հեծէ անհունն իսկ եթեր ,
ԹԷ այդչափ մեծ է զօրութեան քոյին կար
Մինչեւ զայսքան հարթել մեղանս աննըւէր.
Կամ՝ թէ սէր այդչափ իջանէ ի խոնարհ
Մինչեւ ձըգել ի դըժոխոց զոք ի վեր,
Ծըփելցս այս սըորտի երկեղ եւ ի յայս,
Եւ տաժանեալս հոգւոյ թափառ ընդ բաւիղ,
Յոր մոլորեալ՝ ի լըքանելն ըզքո լոյս՝ 
Յածէր յանկոխ յանմըխիթար ի շաւիղ,
Լո՛ւր դու աղէ ի հեռաւորդ յայդ բարձանց՝
Ուր ցարդ չլինէն ոչ ակնարկի ոչ հառաչ,
Այլ լոկ խիզախքն հասին տարափք եղերանց ,
Յոր պարծէի կալ քեզ ընդդէմ՝ քաջալանջ.
Լո՛ւր յաթոռոց քոց , խոնարհեաց յիս ունկամբ.
Քանզ՝ իր որդանս տըղմասիրի հասցէ ձայն
Եւ թըշնամւոյս եւ գուզիս ապըստամբ ,
Անդ՝ ուր հեզոց լըսին աղերսք հեզ միայն։
Լո՛ւր տէր , հայեա՛ց. ոչ եւս բերեմ` զէն ի մարտ.
Քեզ միայնոյ թողեալ է արդ ասպարէս.
Զանձն իմ ինձէն դընեմ առ ոտըս քո արդ: 
Քեզ համարձակ է տալ օրէնս՝ զոր սիրես:
Այլ… գիտես տէր… շիջո՛ զշանթիս կայծականց ,
Ըզսոսկալի դարձո՛ սուսերդ ի պատեան.
Խոստովանիմ` ես պարտութիւն կորանաց ,
Ըստրուկ գերի՝ աւադիկ կամ յանդիման ։
Յաղթեցեր Տէր , մի եւս այլ զենք վրիժառու, ՝
Զոյց սաստ բազում անգամ ապախտ արարի
Նետ նոր ու անփորձ եդ յիս ըզվէրս այս ազդու,
Կենաց հարուած՝ քան թէ մահու եւ չարի։
Կարծեմ խոնջեալ ամենակալդ այդ բազուկը
Յանդուլ ձըգման փայլակնացայտդ աղեղան ,
Յանկարծ սիրոյն պընդեալ ի լար ըզգըղզուկ՝
Հասոյց կամօք իբր անկամ՝ իմըս վահան.
Ընդ եօթնաջիլչարեօք կըռեալն ի թափանց
Ընդ անըզգայ խաղացեալ լանջըս ներքին,
Եհաս եդէզ ի ներքուստ խուռն եղերանց
Ըզսիրտ զըմրեալ, որ թընդայ զայս թունդ նախկին.
Ո՜հ, ՏԷր, հայեա՛ց յոր հարեր սիրտ՝ եւ շատ է.
Մաշեալ եւ փուտ, այո , նեխեալ եւ զազիր ,
Սակայն , իշխե՞մ ասել, սակայն մեռեալ չէ՛
Մեռեալ չէ՛, Տէր, զի զգայ ցաւոյն զոր եդիր ։
Զիա՞րդ իցես յաղթով՝ թէ զիս չըստանաս.
Կորուստ՝ հընարք իմ են, լըքումն՝ իմ է գիւտ.
Թափել կորզել յարուցանել ի նոյն կայս՝
Այս փառաւոր ըզքոյն առնէ կար եւ գութ ։
Յայս ապաստան՝ արդ ի խորոցս անդընդոց՝
Ուր ամենայն բարւոյ կարօտ կայր թախիծ ,
Սիրտ իմ իշխէ՚նդ խաւարչտին քօղս ամրոց
Ամբառնալ այս օտարացեալս ի յերկնից ։
Եւ դու Անմահ, քանզի կարես, հայեա՛ց սա
Շունչ՝ զոր թողեր ինձ , նոյն առ քեզ բողոքէ.
Եւ իբր ոչ ակնարկիցես դու սըրտիս
Որ յուսագին առ սէր քոյին ողոքէ։

1844 

Ո՞ՒՐ ԵՍ, 

Ո՞ւր ես... Ո՞ր, սիրտ աստուածաստեղծ,
Չըքնաղ շաղկապ մարմնոյ ՚նդ հոգի.
Անարատիս գործ անարխեղծ
Յաչաց սիրոյս ընդէր ծածկի ։
Ո՞ւր ես շահապ դրախտին փափուկ
Գեղեցկագոյն արարածոց , 
Շնորհաց հոգւոյն պըճնեալ զարդուք
Ըզբան եւ սէր կրող ի ծոց ։
Սի՛րտ սիրելի Տեառն եւ սիրող,
Զի՞նչ այդ խորոց ընդ. նայն եւ քեզ: 
Ձայն Աստուծոյ լըսի խնդրող՝ 
Ո՞վ դու թաքչին, ուր թանգուզես ։
Լըսես ըզձայն, ձայն սիրելոյ :
Դիտես զփայլունըս, փայլ հեզիկ
Եւ ոտնաձայնս ի յերեկոյ՝ 
Քանի՜յուշիկ եւ խաղաղոկ ։
Քեզ ինքնին անկ է զՏէր խնդրել
Յորմէ ելեր՝ փութալ առ նոյն.
Եւ մինչ նա քեզն ի խնդիր ել 
Խուսափիցե՞ս դեռ բացագոյն ։—
Տէ՜ր իմ... եւ իմ կոչել իշխեմ,
Որ եւ անձինս այլ ոչ եմ տէր.
Տէ՜ր , ի շնորհացն այն սըրբաճեմ`
Մերկ զիս գըտի , եթող զի սէր.
Հրապուրողէն լըւայ յանցեայ ,
Ձեռն յանհրամանն արկի ես սար ,
Ճաշակեցի եւ դառնացայ ,
Եւ արդ ընկնիմ ի վար ի վայր ։
Անմեղութեանս եմ՝ ի խընդիր
Եւ ըստիպիմ փախչել յանձնէս .
Խաղ հալածէ զիս խայթակիր ,
Ես դու Տէր՝ զիս առ. քեզ կոչես ։
Աւաղ սըրտիդ չտառականի
Որ կորուսեր ընդ մլն զամէն ,
Է ստացուածոյդ զուրկ հոլանի
Եւ ի յուսոյդ, անապաւէն ։
Մեղար , եւ ոչ ի վեր դարձար ,
Ձայնեմ, եւ ոչ տաս պատասխան ,
Չըլըսել՝ ոչ է քեզ չընար , 
Եւ երեւել`չես բաւական ։
Քանի՞ անհուն է սահմանն այն
Որ ընդ հըլուն եւ ընդ հեստող
Քանի՞ աորին է վկէն եւ լայն՝
Յոր թաւալի լսրտին դրժող։
Ըզգաստացիր գէթ սիրտ ապուշ
Մեղար այս , այլ ոչ մեռար.
Ես չիմ` չածես յուսոյ քեզ յուչ
Զի սէրն ըզքեւ զանց ոչ արար։
Մեղար զի մարդ , եւ կարէիր ,
Կանդնեմ՝ սիրբեք՝ զի եմ Աստուած,
Արդարութեան լրացի վըճիտ,
Այլ միթէ կայ սէրն ի մոռաց ։
Յոր էիրն հող՝ դարձցիս ի նոյն,
Այլ հոգիդ՝ իմ` է, եւ կամիմ.
Մեռցի մարմին դաւող Հոգւոյն ,
Ես ու շընչոյս կացից մտերիմ. ՝
Զաստուածային դու զիմ` պատկեր, 
Հարեալ արար վայր քան զանդունդ ,
Ես ըզՀողոյդ չանեմ ի վեր,
Ի վեր քան զքո գոռոզութիւնդ ։
Սիրով ստեղծի , սիրով ստանամ... 
Ո՞ւր է մարդն , ուր սիրտն ապըստամբ։—
Աւասիկ Տէր , առ քեզ դաշնամ՝,
Գերի գըթոյդ վարեալ ողջամբ էլ՝ 

1846 

ՎԵՐԱԴԱՐՁ  ԱՌ  ԱՍՏՈՒԱԾ 

Ո՜հ Տէր , այս ո՞րքան ժամանակք են սրտիս
Զի հեռի՝ քէն եւ անբարբառ յածիս.
Եւ իցէ այնքան մագացուփ դըժուարին
Մըտերմապէս գոլ խօսակից ընդ հաստչին ,
Զի զայնքան նուագըս մատուցեալ գայթ ի գայթ
Ի զբաղմանց միշտ անկանէի յորոգայթ. …
Ո՛չ, ես ղաուրա խարեմ եւ ոչ գըտանեմ
Միշտ զիս ի քէն կորզեն պատճառք բազմադէմ:
Ի դիւրահուպ քո բնութենէդ անփախուստ
Օտարացեալ շրջի խտրոցըս հարուստ
Ներեա Տէր , բաց պարզեա զըղձիցս ըզլեզու
Հերքեա զմրթար որ զել սրտիս արգելու:
Մատիր դու ինքն ի Հոգիս , տես , եւ ծանեայց ,
Մինչեւ խոնջեալ ի բանս՝ ի գիրկ . քո անկայց ։
Ո՜հ, հաւաստեալ գիտեմք զիրացըս պատճառ 
Զի մոռացայ զքաղցրր սիրոյդ ցարդ ըզգաս,
Վասն այն երկար ի քէն կացեալ մեկուսի
Վասն այն եւ այժմ ի խօսելն անձն իմ աուաի -
Այլ թէ լըռեմ՝ գիտակցութիւն զիս ձաղէ ,
Թէ յանդիման լինես՝ նա սիրտըս չիշխէ :
Զի՞նչ արարից , յոր բուռն չարից ես չընար ,
Իցիւ թէ հայր առ քեզ հըպիլ հեռաբար՝
Յայնժամ, ո՜, յայնժամ` լինի համարձակ
Բառնալ հզ. քօղ սրտիս զարդարեւ սեւակ ,
Հրապարակել յայտնել դիմաց կիսամաթ 
Զաղէտս անբաառ գում՝ ում միշտ եմ կարօտ է—
Եւ արդ զիարդ… ե՛կ ՏԷր անսա հիգութեանս, 
Ահա ՚նկանիմ՝ ես ի խորին այս անկեանս,
Եւ իբր անտես քեզ պատմեցից ոը ինչպիս ,
Եւ լուիցես քո քաղցր ունկամբ եւ գթասցիս է 

Առ քեզ Աստուած ծարաւի 
Սիրտս այս սիրոյն ի յաղբիւր,
Անցեալընդ դաշտս ամայի
Ընդ ասպարէզ զբաղմանց բիւր ,
Ես չըգըտեալ համօրէն
Ներքին տապոյն դեղ բուժիչ
Ալարեալ գայ դարձ այսրէն
Առ քեզ՝ վշտաց հանգուցիչ:
Չէ չէ նա սաոյգ եղջերուն ,
Որ ընդ- լերինս եւ ընդ հարս
Եւ զորս հատեալ քան թռչուն
Յանձկակարօտ դիմէ վայրս,
Շուրթն եւ գրլու ընդ սըրտին
խառնի յալեացն ի խոխոջ,
Լիւղայ ի տարր իր հեշտին ,
Կայտռել անդին ի դողդոջ :
Ո՜հ, չեմ ես այն. զի զմաքուր
Լստակ սիրոյդ սըրտատես
Որ կարկաջայց քաղցրալուր 
Այըն կալեալ թէ գամ ես ,
Լըքեալ անտես արարի. 
Թէպէտ եւ գոլ ի տոչոր ,
Զիարդուպէտ պար առի
Ընդվայրայած լեառն եւ ձոր :
Անմիտ. զիարդ կարծիս
Դիւր գըտանել արտաքոյս.
Թէ չիջուցին կայծ մի միս
Ամենայն ուխք կենցաղոյս.
Եւ երբ իցեն բաւական 
Ամենայն հեշտք աշխարհի 
Եւ զբօսանացն ովկիան՝
Առ շիթ մ՚արեան Քրիստոսի ։
Ո՛չ խաբեբայդ եւ նանիրդ, ՝
Որ պաճուճեալ յերփն ի սուտ
Ըզհետ ձըգես յանձնէ զսիրտ
Ի ջան երկունս անօգուտ։
Այլ ինձ՝ աւաղ ինձ հիգոյս ,
Որ եւ ծանօթ եւ քարոզ 
Ունայնութեան կենցաղոյս,
Եւ յայն դառնամ՝ իբրեւ խող:
Զբաղանք ի վայր եւ ի վեր,
Զբաղանք ի ներքս եւ արտաքս ,
Զբաղանք ըզտիւ եւ գիշեր
Զբաղանք առ անձն եւ օտարս.
Մինչ այս մինչ այն՝ եւ ահա 
Փրկչիդ իմոյ հնչէ ձայն.
« Ո՞ր դեգերի , էր չըգայ
Սիրտ քո ի սուրբ դաբիրայն»։
Եւ ես ժպտալ բարեկամ,
Ես ուխտազանց սըրտազանց ,
Ես շատացեալ յասել՝ գամ,
Ես ըզսիրոյս թողի զդան:
Եւ անբաւին եւ բնաւին
Խմոց կենաց փոխանակը՝
Ըզդուզնաքեայն ըզսնոտին
Ընտրեցի զսուտ եւ չէակ:
Եւ այսպէս խոնջ վայրապար 
Իբր ի կենաց յուսահատ
Իբր ի յետին ինչ դադար՝ 
Դառնամ առ սէրն իմ՝ անջատ ։
Վա՜յ իմ անձինս անհանճար
Որ զանձկալին տեսեալ լոյս,
Սիրեմք յածիլ ընդ խաւար ,
Մատնեալը զկեանս յունայն յոյս ։
Սակայն ըզգամ ինձ արդ , Տէր ,
Եւ առ ի քէն ձըգեալ գամ՝
Սուրբ սեղանոյդ առընթեր ,
Յամօթ հոգւոյս կորանամ,  
Ձայնել չիշխեմ, Տէր Քրիստոս,
Լո՛ւր լըռութեանս իմ` համակ.
Լո՛ւր արտասուացս ինքնահոս ,
Ոյց սէր քո չէն դժկամակ ։ 

ԱՌ ԱՍՏՈՒԱԾ 

Ո՜վ, զոր կարդալ իսկ չըգիտէ ոք բաց ի քէն.
Յոր որչափ միտք հասանին՝ նոյն գընան հեռի:
Կէտ եւ կենդրոն՝ յոր պարունակք հըպիլ չիշխեն. 
Ո՜վ, որ լըցեալ զհամայն, քո չիք մասն յաշխարհին.
Դարք հնացեալք՝ քօղք էին քո սքօղիչք յաղօտսաչաց:
Յորժութին իսկ՝ անմահից քեզ առագաստբաստ
Ամենալոյս, ամենահրատ , ամենատած,
Որոյ ստուերք լույս են մեզ եւ կեանք եւ համայն փայլ
Որ ի բըբել սքանչելահրաշ միակդ ակին՝
Կարակնակերտ երկնից աստեղք նոր զեղուն
Անծիր եզերք ի յանսահմանս անդը ընկըրկին,
Եւ համօրէն բնութեան առ քեզ յառաջէ քայլ:
Ես զարմազան տարող սեռիցս երկբոյս գընտակ 
Պատուանդանի պատուեալ անուամբ ընդ քեւ գայ հիռ.
Անդ՝ զոր դիտեսըն միշտ քնընես իբր անգիտակ։
Հազիւ յարդիւնս մեք , դու յաւիթսըն յար յակճիռ  խոր.
Քնընես, եւ մերթ յանդունդս ըզսա թընդես է
Հատի նըման պըղպըջակեալ յեռանդն ի հոծ՝
Ի բիւրաբիւր դիպաց մատնեալ ուախտից ժըխոր
Խորասուզի վարեալ ի քէն եւ շանթակոծ,
Մերթ բըռնալիր սիրոյ սեղան ցօղատարափ:
Սըրբեալ զարտօսր յարշալուոյն ջինջ վարշամակ
Ծիրանածայր եւ ըսպիտակ քան ըզկարափ՝ 
Յայնթաց ալիս նաղ նարմնով երկրիս դիմակ ։
Մեծդ՝ ի փոքու մեծս աստ գիտես, քան ամեն ուր.
Մեծ քոց ցասմանց եւ մեծ սիրոյդ սա վայր անսահ
Ես հրաշալի ծոցոյդ թափուած ի սմա մաքուր, 
Որով երկիր նոր քեզ ու երկրորդ ձուլեցաւ գահ։
Արդ ցօղեա, արդ շանթեա, խիթամ ոչ, թէ'ւ սէր անհաս
Յիմաստութինդ, ի զօրութիւնդ եւ յանհուն
Ըզշանթ եւ ցօղ՝ լարեալ մի հիւս զոր դուգ ամաս
Իմաստնանամ, պընդիմ, ձըկտիմք առ քեզ ի վեր: 

ԱՌ ՅԻՍՈՒՍ 

Աստուած զօրութեանց, դարձ հայեաց յերկնից
եւ տեսայց արա այգւոյս այսմիկ , եւ դարման
տար սմա՝ զոր տնկեաց աջ քո ։ 

ՍԱՂՄ. 

Մատի՛ր շուտով սիրտ ցաւած,
Մատիր առ տէր քո Աստուած,
Որ անձկալից ի խընդիր՝
Կայ քեզ բազմեալ իւր դաբիր.
Մանիր վըստա, եւ խօսեաց ,
Ահա փրկիչ քո Աստուած ...
Ո՜չ, ի մերձիւ յայդ տաճար
Թըլիմ՝ ցընցիլ սաստկաբար ,
Վեհիդ կանգնելյանդիման
Յորմէ երկնից սիւնք դողան ։
Մատչիմ առ քեզ ի յորդոր
Բեռամբ մեղաց գլխակոր.
Այլ չիք շըրթանց իմոց բան
Չիք բան հոգւոյս բաւական.

Մերթ չամրացեալյամօթոյ,
Մերթ թոթովեմ ի սիրոյ՝
Եւ բուն է, բուռն է ինձ Տէր
Տագնապ սըրտիս կարեվէր ։
Ալէ քեզէն հայեաց տես
Յանձայն ըղձիցըս քարտէս.
Հայեաց եւ տես ի հոգիս,
Հայեաց յալէտ վըտանգիս ։ 
Սիրտ՝ զոր դրախտին հանգունակ
Յարդարեցեր շնորհունակ
Վայր քեզ կազմեալ զբօսանաց ,
Ոսոխ՝ յաղարտ զայն վարեաց.
Ընդ ցորենոյն՝ որոմունս,
Եւ փուշ խառնեաց ընդ ծաղկունս , ՝
Աճեալ բուսոյն դասակար
Հեղձ ըզբարեացըն գումար,
Կորդ եւ խոպան սիրտն ողջոյն
Զուրկ ի հոգւոյդ կայ ցօղոյն.
Ո՛չ, սիրելւոյն այն այգին
Յանդով պատեալ սերտագին,
Եւ հողաբարձ ի ներքուստ է
Պըճնեալի զարդ քո հարուստ՝ 
Ուր բարունակք . քաջուելի
Ծածանէին գեղաղէշ,
Ես խոստային առատ բերս
Քեզ խնամողիդ ի վայելս ,
Բոլոր խամրեալ ամայի 
Ե- չիք ընդ այն որ հայի։
Դարձ գըթութեամբ քո դարձ Տէր
Հայեաց յայդս զոր լըքեր :
Քո է վիճակ եւ բաժին,
Ընդէր մատնի ոսոխին. :
Ըզմ, կոխէ զայն երէն՝
Եւ հաւք վայրի խանգարեն -
Ըզմէ քակեն անցաւորք՝
Եւ այպն առնեն դարձարք :
Դարձ գըթութեամբ քո դարձ Տէր,
Հայեաց յայգիս զոր լըքեր.
Ձեռացդ եւեթ է կարկառ ,
Արմատախիլ բոյսքըն չար`
Ծըխին յարդին պէս ի հուր՝
Ծիծաղին անդքըս տըխուր.
Եւ շուրջ առեալ ամբարձցին
Կանաչ որմունք իր նախկին ,
Դարձցի դարումն իւր եւ վարդ
Խունկք եւ երանգք երփնազարդ.
Դարձեալ կրկին կակղասցի
Եւ տոհմաբեր ծոց բացի.
Թապեալ սերմանքն ի քսորոջ
Դարձեալ բերցեն գիրգ բողբոջ -
Ջերմիկ հոգւոյ քո չարա,
Սըփռեսցէ զթեւսըն խոնաւ ,
Ի շաղ շնորհաց ցօդաչու
Մարգարտայեռ ի յակօս.
Եւ ընդ ծաղկունս ի յայթլեռ
Գնայցէ գըթոյ քո զեփիռ.
Սիրոյն արեւ ջերմաբեր
Դալար տընկոց քաջալեր
Զուարթացուսցէ զիմ պարտէզ:
Հաճոյ աչաց քոց ի տես ։…
Իջցէ իջցէ սիրելիդ
Ի ստենչանացն իւր հովիտ ,
Ի ճեմ` ախորժ ի ծաղկունս
Որ խունկ բուրեն լաւութիւնս ,
Տեսցէ մշակի պէս անձկոտ
Զամէն ըզծառ եւ ծըղoտ,
Ծաղկեալ իցեն նուռն եւ թուզ,
Ծաղկեալ խնձորն իցէ գռուզ
Ծաղկեալ իցեն գիրգ ճապուկ
Աղուարայնեացըն պըտուկք,
Յորմէ սիրոյն օշարակ՝
Տայ զծիրանին իր վիժակ ։
Ի համք նոցուն եւ ի հոտ՝
Յիշեա զվաստակ քո անամոտ ,
Ի՛մ են սոքինն ասասջիր
Պըտուղք սերմանց սիրալիր ,
Իմ` անդաստանք եւ դըրախտ
Մի՛ արարից այլ ապախտ.
Աղէ դարձեալ փթըթեսցի
Տոհմականօք լիուլի : …

1843 

ԴԱՐՁԵԱԼ ԸՆԴ ՅԻՍՈՒՍԻ 

Հոգի ՚մ, ընդէր տըրտում ես,
Անձն իմ, ըզմէ սըգատես:
Արի՛ յուսով եւ խօսեա՛ց
Ահա փրկիչ քո Աստուած,
Քեզ խոնարհեալ յայդ խորան.
Հի՞մ` կաս թըմբրեալ ու ապաբան :
Ոչ ի թըմբիր անըզգաստ ՝
Ոչ եմ ի կիրս յուսահատ,
Այլ պատկառանք ամօթլեած
Ծածկեն ըզսիրտ իմ ցաւած.
Զիա՞րդ աչաց քոց ով Տէր՝
Երեւեցայց կարեվէր
Հարեալս ախտիւք բազմաթիւր
Լըքմամբ շաւղիդ անստերիւր
Ըզպարաս անձին ինքս ինձէն
Գիտեմք ըզկիրս մահազէն ,
Բոլոր սըրտիս ասպարէզ
Յաւիշկ խոցոյս դիզադէզ
Արիւներանգ եւ կապույտ
Ի նախ շնորհացն իւր կապուտ ,
Դընի անկեալ ի մըթան
Ցանլոյծ կապից խոր զընդան.
Չունիմ երես Տէր իմ` Տէր
Բոլոր սըրտիւս ի յերեր
Կանգնել դիմաց քոց հանդէս ,
Բայց անկանել յերկիր դէպ ,
Երկըրպագել քեզ խոնարհ,
Խոնարհելոյդ սիրաբար,
Ընտրեալ զհանգիստ տաճարիս
Ապաստան հէգ մահացուիս
Զաւէտ հոգւյս սփռել յար
Լաց հարկանել դառնաբար՝
Ոչ ինչ խնդրեմ ոչ , Յիսուս ,
Ու ոչ իսկ ըզլոյս արեւուս,
Բայց ըզբըաց քոց արեւ
Որ քաւութեան տան պարգեւ:
Լինել տեսոյդ արժանի
Այս բաւական ինձ լիցի,
Եւ յակնարկել քո սըրտիս
Սպիտակ եղեց աղտեղիս.
Ճաճանչ շնորհաց քոց մաքուր
Բարձցէ զմեղացըս մըրուրջ՝
Վիրացս ըսպիք բուժեսցին
Յարեան կայլակդ իմ՝ փրկչին.
Լուծցին կապանք ցաւալի
Յազատութիւն բերկրալի.
Եւ այնմ աւուր նորալոյս՝
Յորում բարձցեն սէր եւ յոյս
Զիմոց բարուց անըզդասա
Մելամակարդն առագաստ
Իբրու մտերիմ` առ մտերիմ
Խօսեսցի ՚նդ քեզ սիրտս այս իմ։

1843 

ԴԱՐՁԵԱԼ ԸՆԴ ՅԻՍՈՒՍԻ 

Եւ արդ խօսեա , սիրտ , յուսով, 
Առ որ լըսէն . քեզ սիրով,
Ի տաճարի արրբութեան՝
Խրախորհուրդ ի լռութեան, 
Զոր ոչ աղմուկք շըփոթեն
Ոչ սոյք կրկից մարդկեղէն.
Որ մահացուաց յոխորտ ճառ
Է անիմաստ ու անբարբաս,
Իբրեւ կղզեակ մի անչում
Ի զբօսանաց ալեծուփ  
Ահա քեզ տուն Աստուծոյ ,
Անդ ի բեմին ծածկելոյ ,
Որ ձայն արկեալ հեշտալուր ՝
Կարդայ հրաւէր յատեան իւր ,
«Թէ քո չեւ եւս Հայնեալ
Ահա ՛ռ քեզ մօտ կամ`
Հասեալ Քանի՜ թէ ինքըդ խօսիս ,
Լըւայց սիրով ջերմ սրտիս.
Խընդրեա յինէն եւ տաց քեզ
Զոր եւ յուսով Հայցեսցես
Զանձն իմ ետու բովանդակ.
Սիրոյ թէ են քեզ կայծակք.
Դարձեալ կրկին տաց ըզսիրտ
Սիրով առ իս դարձողիս » :
Ահաւասիկ փութաժիր 
Մատչիմ ի սուրբ քո դաբիր ,
Երկըրպագեմք տէր Յիսուս
Քեզ կեանք սրտիս եւ հոգւոյս.
Որ գերելոյս առ ի սէր
Զանմահութիւն քո թողեր,
Ընդ պատկերիդ Հայրենի
Առեալ ըզձեւ հողածնի ։
Կը Երկըրպագեմ ի խոնարհհ ՝
Սիրով սիրոյդ քում անճառ ,
Որ յայտնեցար մարդկապէս
Բըժոտ աչաց մեր ի տես,
Երկըրպագեմ սուրբ գլխոյդ
Հեզոյ գառին համաբնոյթ,
Հօրըդ կամաց առաջի
Եդեալ ի բարձըն խաչի.
Թէ սուրբ գրրես ըզշրրթունս
Ըզշիթ արեանդ արբելոյս,
Յահ, եւ ի սէր տաց համբոյր
Քոյոց շըրթանց . քաղցրաբար ,
Որ դեղ կենաց կաթեցին՝ 
Որպէս ըզցօղն եդեմին ։
Զուգիդ աչաց տաց համբույր
Ի ծիր սիրո լուսավոր,
Որ տեղան տեղըս շնորհաց
Ի սիրտ մեղօք խոցած,
Համբոյր խոնարհ տաց այտիդ
Զոր դուդ ետուր մատնըչիդ.
Համբոյր ձեռացդ երկնաստեղծ
Որ կանգնեցին զհոգւոյս եղծ.
Ընդ սայրասուրըն հեղոյս
Բեւեռեցից զիմ շըրթունս,
Մինչեւ իսպառ ծըծեցից
Զառ ի նոցունցըն կըսկիծ ։
Մերձեցուցից եւ ի կող
Անմահութեանց առոգող,
Ջրերով ու արեամբդ արբեցայց
Եւ ծարավի միշտ դարձայց ։
Ոտիցդ երկիր պագից սուրը՝
Որ ընդ երկիր կոլսել նուրբ
Սլանալ յերկինս ուսուցին՝
Ընդ փուշ շաւիղ զհետ քոյին :
Մատեաց առ քեզ համարձակ
Թէպէտ չարեօք եմ համակ ,
Ըզչար մըթերսն ամօթով
Յուս քո բարձից եւ լալով,
Որ ընդ կշռով խիստ փայտին
Մանրեաց ըզսերմըն չարվեն ։
Ապա թեւեալ սուր թեթեւ
Արկից անդուլ գիրկ ըզքեւ:
Եդից ըզգլուխ իմ ի ծոց ,
Մըտից սիրոյդ ի հալոց ,
Եւ ոչ թողից յաւիտեան
Մինչ առից շնորհ քաութեան ,
Եթե ներել ծանր է քեզ՝
Անդէն մեռայց սըրտակէզ ։
Այլ ներեսցէ զիա՞րդ ոչ
Սիրտ՝ որ այժմէն ի թընդոջ.
Ի բաբախիւն իւր յամէն
Ըզսէր եւ շնորհըս բըղխէն.
Զիա՞րդ մեռայց ես ի սպառ
Յանմահութեանդ այդ գաւառ։
Սակայն իցի՜ւ մեռանել
Եւ ի գիրկ անդըր թռնել:
Զի մահ է ինձ կեանքս աստէն ,
Կեանք են կոչումն առ ի քէն. 

Ծոց քո միայն է հանգիստ
Պանդըխտելոցս յայս հովիտ
Եւ սէր մարտիդ է միակ նա
Յաւերժութեան նըպատակ։ 

1843

ԴԱՐՁԵԱԼ ԸՆԴ ՅԻՍՈՒՍԻ 

Խօսեաց ո՜վ սիրտ , առ Յիսուս,
Խօսեաց առ սէր քո եւ յոյս.
Թըռիր թեւօք հաւատոց՝
Եւ ի փրկչիդ մերձեաց ծոց ,
Որ տարածեալ քան զերկին
Փարի զազամբ հողածին ։ — 
Աւասիկ եմ, Յիսուս սէր.
Այլ դա ի մարդ զի՞նչ տեսեր ,
Ո՜ որ անտես սրովբէից
Հոգեղինացն այն ամբիծ,
Հողեալ աչացըս յայտնիս 

Աստուած եւ մարդ դաւանիս :
Յանբաւ սիրոյդ ի խուն կայծ
Հոգոյս վառեալ լակ արծարծ
Չեմք բանական առ քո հրաշ
Ցընդի ցնորիմ իբր աղուաշ:
Ա՜հ, բուռն է, բուն Է սըրտիս,
Նուազի շունչ , սիրտ նուազի յիս
Լո՛ւր տէր Յիսուս լըռութեան
Որ բարձրագոչքան ըզձայն
Խորոց ներքին եւ սըրտէս՝
Անդուլ հընչէն մեծապէս։
Ովսաննա, Տէր, ովսաննա, 
Երկնից ու երկրի մեծ արքայ.
Օրհնեալ եկեալ անուամբ սուրբ
Իբրեւ Հանդարտ չողմիկ նուրբ
Սաւառնելով՝ տաճարիս
Լըցեալ զանկիւնս ծաղկալիս։
Օրհնեալ եկեալ կեանքդ անշէջ
Մահկանացուաց մեր ի մէջ։
Ընդ բազմաչեայ լապտերաց
Փողփողեալս երկնասլաց ,
Ընդ բույր խընկոցն անուչից՝
Եւ ծաւալման ըuտ աչքից ։
Ընկալ զաղերս մանկանցն այն,
Քեզ՝ քան թէ մեզ քաղցրաձայն
Տես զի՛ մաքուր էն սըրտիւ
Անօթք շնորհաց քոց ազնիւ.
Լից ըզնոսին յորդառատ է 
Որպէս զայգուն ցօղ զըւարթ.
Ծաղկեսցին մէն վարդ. քընքուշ
Անմերձք ի չար մեղաց փուշ,
Զի նոքիմբք դրախտ աշխարհի
Լիցի աչացդ արժանի.
Զուարճասցի սիրտ ծընողաց ,
Եւ օրհնեսցիա դու Աստուած :
Տուր պատանեաց եռանդուն
Հրապուրանաց կալ արթուն,
Մի "նդ Ճանապարհ ծաղկացան
Գըթել յատակ կորըստեան ։
Զորս հաստատեա շնորհաշուք
Որ աշխարհիս են նեցուկ:
Օրինակաւ՝ եւ գործով
Ամենեցուն տալ կորով ,
Եւ ծերութեան դատավետ,
Տեր ՏԷր աչկունս երկնադէա.
Տուր իմաստնոց, տոգիանց
Զիմաստութեան քոլեն բաղձ.
Տուր իշխանաց գաւազան
Հովուել զազինս յուղդութեան ։
Քահանայիցդ օծելոց՝
Տուր ըզսիրոյդ շողալ բոց ,
Անբիծ ի սիրտ եւ խորֆուրդ
Գըրգալի քո ժողովուրդ:
Տուր կուսանաց կալ աննինջ,
Կրելով զջուչանս իւրեանց ջինջ։
Տուր միանձանց հոգնասուն՝
Քեզ պարապեալ կեանս ի բուն
Ղամպարափայլ երկրի մայլ
Խաւար աչաց գոլի փայլ՝
Տըկար մարմնոց տուր տէր ոյժ,
Տըկար Հոգւոց՝ կենաց ոյժ:
Տուր անյուսից ըզքաղցր յոյս՝
Մոլորելոց մըտաց յս ։
Տուր տառասլեալ տընանկին
Յերկինս Հայելի վտանկին ,
Եւ մեծական բաղմահով՝
Յիշել ըղմահն եւ դըժոխ.
Որբոց այրեաց քեզ վըստահ
Տո՛ւր յանձկութեան կալ անս,
Տո՛ւր բանտելոց քաջալեր
Սպանման կըրից մեղսասէր ։
Տո՛ւր ծովաչուաց ալեծուփ
Ըզնաւակոյս իւրեանց հուպ ,
Ի ծով կենաց ծըփելոց ,
Զերկնից կայանս զերծ հոգոց :
Տուր եւ նոցա Տէր ի Տէր է
Որոց մահուն է հրաւէր՝
Ի պաղ դրանէ այաց կենաց :
Հային յանծայր յաւիտեանս ,
ԶՀաւատս եւ յոյս յօգն առնուլ
Նինջելի սէր եւ զարթնուց:
Տուր տրաքելոց մըխիթար՝
Ովք ի դամբանս լան խոնարհ,
Միչեւ զվերինըն Սիոն
Որ սուրբ Ժոլովքն են եւ ամն է
Որ մայրն անձկուտ առ որդին
Հարսըն մընայ փեսային,
Ուր ըսպասեն քորք եղբարց՝
Մատաղ որդեաց՝ բազուկք Հարց :
Հան քսութեան ի բանտէն
Զոգին ի յարկ լուսեղէն
Բազմացո՛ զքոյդ երախան ,
Ըղբարձակից մեր յապայն
Ո՛չ, զամենայն ուխտ սրտից
Սըրբեա ի սէր քո ամբիծք`
Եւ արաասցի յանձինս մեր`
Արքայութեան քո պատկեր է 

1843

ԱՌ ՅԻՍՈՒՍ Ի ՄԱՏՐԱՆ 

Մեծ իրք են ո՜վ սիրտ , զի՞ կաս ,
Հի՞մ ի թընդոջ լուռ խաղաս.
Յո՞ր խորս հրաշից թանգուզեալ,
Չիշչխես ի վեր ամբառնալ։
Ոչ լըւար ձայն ոչ լըար
Որ զաւետիս մեծ կարդայր ,
Եթէ բարձրեալն Աստուած Տէր՝
Պարայածեալ ընդ եթեր՝ 
Ըզհոճութեանց ակնարկի
Արկ գլուխ այսր յարկի ։
Արդ Հիմ արիւն յերակումս
Ծըվի արտօսր ի շաչկունս
Հանկարծ վաղես ի խորոց
Յանկարծ դառնաս ի քո ծոց։
Ես առաջի դաբիրային
Նուազեալ դնիս ընդ երկայն :
Մեծ են սրրտիս մեծ զարմանք ` 
Եւ արչարաց կուռ խաղանդ.
Դու ինքն Աստուած աստուծոյ
Որոյ պատկեր ծովուն ծոց ,
Եւ գործք ձեռացդ էն երկինք
Յորմէ սարսեն ալք ներքինք
Խօսեաց Տէր ինքն աղաչեմ,
Զիա՞րդ ոտիւք լուսաճեմ՝
Անձայն կոխես զմուտ յարկիս
Եւ անցեալ բարձրը բազմիցս.
Ու ոչ երկինք երկնայնովք
Ու ոչ տիեզերք բիւրք յոլովք
Չեն բաւական դիր ոտին,
Զորով մահումք կեանք պատին.
Անբաւելիդ այդ ըստոյգ
Յայս րարուրիս վայր անշուք:
Եւ զի՞նչ տեսեր աստ , ո՜վ Տէր ,
Բայց շիթ՝ զոր քոյ կաթեաց սէր.
Եւ արեւն պէս ի ջուրս
Որ գիտէ զդէմսն անդ մաքուրս ,
Ի կայլակի անդ սըրբում
Ծաւալական սիրոյ քում,
Ըզքոց դիմաց վեհափայլ
Տեսեր չընորէս պատկերեալ։
Ոչ, որ ի չիթն այն եւեթ
Բիւր դիտէաք սեթեւեթ,
Արդ քանիսն ի Ճոխն իւր
Տեսցուք մեք հրաշս ի յաղբիւր :
Սակայն չուժէ բիբ բըժոտ է
Հայելի ի լոյս անաղօտ։
Ալէ զմրթարս դու ի բաց՝
Վարեա յիմոց նախ բիբաց ,
Ապա տեսից ակներեւ՝ 
Ըզսիրոյդ նոր աստ զարեւ։
Հապա սրովբէք , թեւա ի վեր,
Զի գայ, հասեալ իսկ է աէր ,
Ծայրիւ փետրոց շաւիղայ
Յարդարեցէք դաբիրայ : 
Վառեցարուք բոցագոյն
Շուրջ ջահեսցի կայծ սիրոյն…
Յարիցէ Տէր մեր Աստուած՝
Ի տաճարս յայս զոր ընտրեաց ,
Որ ընտրութեամբն արժանի
Եւ ալ ինչ պերճ ոչ ունի.
Չըկան ոսկի աստ պահանջք
Ոչ մարգարիտ ոչ ականք ,
Եւ ոչ բեհեզ ծիրանի
Աստ ծալ ի ծալ ծածանի :
Այլ պարզութիւն բարեխիկ
Զոր սուրբեցին սիրաք ջերմիկ
Երկու զուարթունք կան անշարժ
Զսպաշտօնդ ի մեզ ազդել վարժ:
Եւ լարս ունին ոսկեթել
Ըզսիրտս ընդ քեզ չաղորդել:
Երկու էն անդ լապտերք սուն
Ծիրանեծայր փողփողուն
Իբրեւ սիրոյ նոր արծարծ
Ի սիրտ մատաղ կեղակարծ.
Շիթ դեղնորակ սուրայ
Անդ ի ձեղուն ամբառնայ ,
Ի թեւն ամպոցըն թեթեւ
Ձըգել զտենչանս սիրաթեւ
Անդ, առկայուն կարմրաթույր
Պարկեշտ ձըգեալ վարագույր
Բարեխառնէ զլուսոյն շող,
Ամփոփ գործել միտս հըսկող
Ձիւնակերպլիկք բոցածին
Անդ կանգնին բունք մեղուածին՝ 
Ուղիղ ըղձից նըշանակ
Եւ վառ սիրոյ օրինակ՝
Անգ փիունջք ծաղկանց երփենից
Ցոյց մանկըտոյս գիրգ սըրտից.
Երանգք եւ բուք ամենայն  
Ի պարտիզաց Հեռաստան
Հաւաքեսցին ի յարկիս
Ի պաղատանս վարելիս։…
Էջ առ մեզ, էջ Տէր Յիսուս, 
Որք քեզ մընամքս ի սէր, մոյս.
Ե՛կ բիւր բարեօքդ եկ եւ Էջ,
Ոչ բազմոցին այն ի մէջ՝
Այլ նախ սրտից եւ գեղձմանց
Քոց ծառայից հեզ անձանց.
Զամենազօր աջոյդ ոյժ
Տուր որք ջանիւ եւ ըզգոյշ՝
Պատրաստեցին քեզ կազմած
Որչափի նոցին ձեռն իշխեաց.
Եւ խուն մերոց վաստակոց
Ո՜վ առատ , iոուր վարձ հոգւոց ,
Զի Անմահիդ տալ զանմահ
Գիտեմք ախորժ գոլ եւ չափ.
Եւ զմատաղ սիրտ մանկըուոլս
Տաճարացո քեզ մաքուրս,
Որք դեռ ունայնք եւ կարօտք
Են անծածուկ նուրբ անօթք.
Փութա Յիսուս փութալից
Սերմամբ շնորհաց բարելից.
Զի մի մըշակք անօրէն՝
Գաղտագողի անդր հասցեն
Եւ թօթափեալ զորոմոնս
Խուսափիցեն երագունս ։
Տո՛ւր Տէր տուր Հարց եւ որդւոց
Ի նոյն չանգչել սիրոյդ ծոց
Աշակերտաց է, ուսուցչաց
Բանիցդ անսալ կեցուցչաց:
Տապանկլին գերազանց
Ի գեթացտոյն մեծագանձ՝
Լըցան ամբարք եւ կարաս,
Լըցո զմեր տունս անպակաս.
Բողբոջեսցին բոյսբ բալեաց
Զոր աջ քոյին սերմանեաց՝
Եւ ձեռամբ սուրբ զըւարմնոյ
Կըմեսցին կութք Հռի պըտղոց.
Ճաշակեսցեն ազգք լուսոյ ,
Եւ ասասցեն, Տէր, շնորհք քոյ
Պտղաբերեն զարգասիս
Ի յօթեվանս որ հանգչիս.
Օրհնեսցի՛ն՝ որք ի սմա`
Ըզքեզ պաշտեն Տէր արքայ
Ուղիղ ելցեն իղձք մրմունջի
Եւ ձայն սըրսի անմրանչ.
Եւ հայցուածոց դայցէ զհետ:
Պարգեւ սառատ ի Տեառնէդ
Եւ որք դիտեն քաջատիչ
Հեռումս ցուցցեն մատնանիշ,
Թէ ահա տուն՝ ուր Յիսուա :
Նստի բաշխել անոնց տուրս ։ 

1843

ԱՌ ՕԹԱԿԻՑՆ ԻՄ ՅԻՍՈՒՍ 

Ի բաց գնա յինէն Տէր, զի այր  մեղաւոր եմ ես: 

Ով եմ ես Տէր , կամ` դու ով,
Ոչ ընդ յարկաւ ընդ միով,
Իբր անծանօթ բարեկամք
Հեռուստ եկեալ օթանամք.
Եւ չիք ոք այլ ի միջի
Կամ` մերձաւոր դըրացի ։
Ճանաչիցիմք արդարեւ
Թէ անկան խաբեք ինչ զինեւ: …
Երկու նըրբին որմունքն այն
Եւ սըրահակ մի ունայն
Իցե՞ն միայն անջրպետ
Ընդ սիրո մի հէգ դատավետ ,
Եւ ընդ մեծն այն՝ որ լինում: 
Զերկին , զերկիր , զոր ծովու. ՝
Այլ կցես դու ինքն ըստոյդ
Ամենակալ հօրըդ զոյգ,
Որ յաւիտեանց բազմեալ ծայր
Եւ զամանակն ընթադրեալ՝,
Զանմահդ ըզլոյս ծածանես
Զեղանութեամբ՝ իբր հիւլէս ,
Եւ մահացուաց ու անմահից
Խալաս ընդ կեանս հոգելից ,
Որք ընդ ոտիւքդ իբր ի ծովի
Ժամէ ի ժամ սուրայով
Գան թաւալին տեղի տան
Ըստ քթըմել քում ական :
Դու իցես այն արդարեւ՝ 
Որոյ քարոզ է արեւ, ՝
Յորոյ շընչոյ տիեզերք :
Պատգամս առնուն եւ սրովբէք
Դու այն որոյ աթոռ խուն,
Եթերական վայրն անուն,
Եւ Տաղիւ Տաղ պատուանդան
Երկիրս՝ յահԷդ ի տաաան, Է
Յորմէ հրեշտակն ի վաաուտ
Թեւասքողեալ կայ հեռուստ.
Եւ թէ սիրոյդ քաղցրութիւն
Չունէր ըզ. քո զօրութիւն՝
Իբրեւ կաթիլ մի սառն
Երկինք երկիր հայէին:
Եւ դու միայն անուրեք՝
Կայիր ի քեզ միշտ երբեք ։  
Արդ ընդ սարկաւս ընդ այսու
Զիարդ բնակիմք ես եւ դու ։—
Ո՛չ տէր, իցեմ թէպէտ կույր,
ԹԷ անըզգայ , խեռ, պանդոյր ,
Սակայն դու այնքան ես մեծ՝
Զի քան զարեւ լուսայեղց :
Յաղթել աչացս եւ սըրտի՝
Աստուած ինձ . քաջ ճանաչիս :
Այլ գիտիցես եւ դուն , ա՜հ,
Գիտիցես տէրդ իմ անմահ, 
Ո՞վ է ո ՚նդ քեզ տընակին,  
Ո՞վ անարժան քո դրային :
Միթէ հրդեաց սէրն այնչափ 
Զաստուածութեամբյդ տարափ՝
Զի զթանձրանում ախտիւք լիս
Չըտեսանես ըզհոգիս .. կամ`
Թէ զուարթնոց շուրջ ըզքեւ
Խարամնատիպ սըփռեալ թե՝
Ոչ թողուցուն ընդ փետուրս
Զանմահ բըբանց շողդ ի դուրս.
Կամ՝ թէ մարդո՞յ ինչ նըման
Մարմնով առեալ լոկ կայան՝
Հոգիդ յերկինս լոկ բերի.
Բաւ այդ ի քէն եւ հեռի։
Ամենեւին Աստուած ես,
Նոյն ասա՝ որ անդ ի քրովբէս։
Եւ արդ զիարդ ընդ այսու 
Բնակեմք յարկա ես եւ դու:
Ո՛չ, Տէր , դիտեմ՝ ես ըզքեզ
Եւ դու իսկ քաջ զիս գիտես ...
Խնայեա յիս Տէր իմ խնայեա ,
Քանզի անմարթ ի բացեայ՝
Անմարթ՝ երթալ ինձ ի քէն ,
Զի տիեզերք քեւ լի են
Ի զուր յերկինս ես թաքեայց,
Ի զուր երկրի ստուերամած.
Եւ թէ ի խորս իսկ ծովու,
Աստուած իմ, անդր իսկ կաս դու:
Եւ դըժոխոց թէ մատչիմ
Ի քէն ի սպառ ոչ փախչիմ։
Այլ դու յինէն ի բաց երթ,
Քո չպակասի տիեզերդ՝
Ամենազօր ես , թաքո՝
Յիմոց աչաց զանձըն քո ։
Ի բաց գընա յինէն Տէր
Զի սիրտ ուշիմ վատշուէր։
Անմարթ է մեր երկոցուն ,
Կալի յարկի այսմք ի սոյն.
Ո՞ բնաւ ետես թէ փարի
Լոյս ընդ տըխուր խաւարի ,
Թէ ընդ հըրոյ բնակիցներն
Հիւսսի լերինք ձիւներէն. :
Եւ թեւիցեն ընդ այերս,
Հեզ աղանեակք ընդ անդես
Ապա զիարդ մի հեղումն՝
Մեզ ամբարձցի երկոցուն.
Մեղաւորս անդ հեմիցեմ`
Ուր դուդ բազմիս սրբաճեմ,
Զիարդ ով Տէր բընակես ,
Յիմոց կրիցս ասպարէսի ՝
Զիարդ օդով բոլորիս
Զոր Պըղծեցի աղտեղիս։
Զիարդ չարեացս առընթերի
Դիցես բարեացէ ըզմըթեր
Զիարդ ինոյն ադարակից:  
Սփռեսցուք սերմն հակառակ ։
Դարձիր դարձիր յինէն Տէր ,
Լի եմ՝ մեղօք կարեվէր
Ա՜հ, բաւական չեմ ես չեմ
Զի՚նդ յարկաւս այս ուր շընչեմ,
Մըտեալ կալցես օթեւան ,
Ո՛չ տէր , քեզ չեմ բաւական -
Բայց թէ արդեօք զայն կամիս
Զի սպառ ցնորի եղկելիս,
Եւ ծըփել սիրտըս նըկուն
Որպէս ալեակ մի ծովուն
Փըշրեսցէ մոտըս քոյին
Ոչ եւ իցէ Հետ նորին.
Կամ՝ թէ տերեւ հողմակոծ
Ի սաւառնման քոց թեւոց
Վայրաբերցի անխըլիրտ ՝
Մառախլապատ ի հովիտ.
Եւ շունչ շըրթանցս հագագին
Իբր յետին կայծ պատրագին
Շարժեալ երկիցս՝ եւ անցցէ
Ծուխ անհաճոյ զհետ ածցէ ,
Ես իմ՝ դիակն անկենդան 
Թողցի քեզ լոկ պատուանդան ։…
Այլ զի խօսիմ ես այլ եւս
Որ դու լռութեամբ զիս կոչես ,
Դու կացեալ այդը անսասան ,
Պընդես ըզսիրտս ի տատան ,
Եւ զհեռացեալս առ ի քէն
Ձըգես սիրով միեղէն
Եւ թըւիս ոչ առ այլ աստ՝
Բազմեալս ի մերձ յառագաստ
Բայց զի զաւարս ի գեհեն
Որսացես զիս ի գիւէն ։
Ո՜հ, ո՞րպէս հէգս եւ տընանկ
Ես իմ բարոյս անգիտակ
Ըզտէր , ըզգանձ , զիմ բըժիշկ
Հալածէի մոռացիկ ։
Ո՛չ, մի Տէր , մի , ես չէի
Որ զայն բարբառս յօդ-ի
ՉԷր այն սըրտիկն որ առ քեզ
Ձըկտի զօդիլ անձկապէս,
Այլ մեղք իմ մեղք իմ խաբար
Զայն Հալածանս . քեզ արար.
Նոյն ինքըն մեղք՝ թէպէտ չուպ
Կայի մարմնովս յարածուփ
Անհուն հեռի զսիրտս ումներ՝
Իբր ի վըհԷն բարձր եթեր։
Դարձիր դարձիր Տէր իմ՝ արդ.
Ձեռն ի հոգի մեղապարտ
Լալահառաչ բոլորով`
Առ քեզ գոչեմ Տէր հոգւով :
Դարձ առ իս Տէր սիրով յայց
Զի մի կորուստ մեծ կորեաց.
անզի հըզօր ես արիդ
Կըրիցս յաղթեա՛ մեղսառիթ .
Եւ սըրբութեամբ բովանդակ
Լըցո՛ զսահմանս զայս եւ յարկ ,
Զի համարձակ անարգել
Անեմք միմեանց մուտ եւ ել։
Այլ դու անմահ՝ ես որ էն ,
Ես գըծուծ որդն հողեղէն
Եկից սիրով գետնասող
Յոտսըդ քըծնիլ լուսակոխ
Գարշապարացդ հովանի
Մեծ է ինձ տուն թէ լինի,
Եւ թէ կամիս զերդ պահնակ`
Կայից արթուն առ դըրամբ.
Երեց համայն վասըն քո՝
Որ ի վարկանս իմ` Հոգւոյ
Յերկնից երկիր ի խոնարհ
Եղեր բնաւց արհամարհ
Յոչընչութին իսկ դառնալ՝
Թէ ոչ էին գոյր զգալ՝
Ըզքո անճառդ էութիւն, 
Առնուի յանձն եւ զնոյն...
Այլ վայրապար զի՞ խօսիմս
Կեցի՛ց Տէր՝ որպէս կամիս ։ 

1845

ԱՌ ԽԱՉԵԱԼՆ ՅԻՍՈՒՍ 

Քաղցր է ինձ տէր առաջի
Անկեալ սրբոյ քուստ խաչի
Պատուանդանին տալ Համբոյր,
Փարեալ ի թեւ արջնաթույր՝
Յոր գիրկս արկեր փարելի
Տէր իմ Յիսուս անձկալի :  
Եւ առ ամէն շիթ բոսորի
Յարեան մարմնոյդ քրտնաթոր՝
Արտասուաց դառըն կայլակ
Կըշռել զըղջման պատարագ՝ 
Եւ մէն հարուած քստմնափուշ
Զոր Էառ գլուխ քո քընքուշ,
Քաղցր է խայթոցս ինձ հազար
Առնուլ հոգիս անդադար։
Ամէն մի խոց կարեվէր`
Զոր եղկելւոյս վասն առեր՝ է
Ըզչարչարանս դառնագին՝
Համարիմ դիւր եւ հեշտին։
Եւ ընդ մահու անմահիդ՝
Ինձ մեռնել բիւրս է խինդ ։
Հայեաց Տէր բարձր Է խաչէդ
Որ գերագոյն սիրոյ դէտ ,
Տես տանջանաց քոց զիս պարտ
Ընդ որ մեռար, իսկ անպարտ 

Յիշեա , զի զմեղս զոր ատեաս
Ըսպառնացեալ պատուհաս՝
Անդ գըթութեամբ քաւեցեր,
Եւ մի քէն բաց զիս քեցեր ,
Որ զերկիւղին մերժեալ խէթ
Գարշապարիդ պընդեալ զհետ
Յօժար դնեմք ի Գողգոթ
Ի յոյս ու ի սէր անամօթ:
Անահ են շիթք քո արեան
Անմահ, քո գութք աստուածեան.
Հարեալ նոցուն ի հոգիս,
Սըրբի բոլոր աղտեղիս։ ...
Ո՛չ , թէ յանկարծ համարձակ ՝ 
Քեզ կանգնէի նըպատակ՝
Ի նոյն ցամաք կիպարին,
Խաչակցելով զիմ` մարմին,
Կապեալ անլոյծ զոտս իմ անդ եւ
Հեզ սիրոյդ պարաւանդ ,
Ձեռացդ ըզձեռն կընքեալ դէմ՝
Ի նոյն բեւեռս սեւադէմ,
Տըւեալ ըզգլուխըս բոլորին,
Ի փըշանիւթ քոյն ոլոր,
Զաչս այս բանալ առ աչկունս
Շնորհաց շարժող արեգունս,
Հըպել ըզշուրթն իմ շըրթան
Որ հընչէ ձայն թողութեան ,
Սըրտիս ըզսիրտ շոշափելի
Որ չուր սիրոյն մուտ եւ ել
Առնուլի կողս ըզպատառ.
Կրկին աղ բերդն ի վըտառ,
Մըխիլ ցաւոցդ յասպարէզ
Խաղալ կրիցդ ի հանդէս.
Իցիւ տալ անդ զշունչ յետին
Կալով ի քէն անմեկին ,
Այդր ի խաչիդ մահակից
Քան անդր յերկինս գահակից :

1843 

ԱՌ ԽԱՉՆ ՍՈՒՐԲ 

Երկըրպագեմ՝ աստուածայիր քեզ սուրբ խաչ , 

Սիրատարած փարեալ գրակօք ձախ եւ յաջ։
Պատուանդանիդ դընեմ խոնարհ ըզճակատ ,
Եւ լուսաբեր գալխոյդ տամ՝ աչս անընդհատ։
Ո՜վ առագաստ ցանկալի է, ով սուրբ սեղան ,
Ո՜ ինձ տեղի, քան զոր չիք վայր պատուական.
Թէպէտ մահու ձայնիս գործի, թէ սեաւ ես,
Այլ կեանս եւ լոյս ի քեզ միայն դիտեմ ես։
Շող աշխարհիս՝ Ճաճանչ է ինձ խաւարչուտ,
Ոսկի մկանք չեն ապաւէնք առ անուն։
Նըսեմ բարբացս ի քէն ծագէ լուսոյ շուք ,
Դու ես միայն կըթոտ բազկացըս նեցուկ ։
Ըզբազմակոծ տարեալ գըլուխս ես ի վեր՝
Ընդ այս եւ այն շատ հայեցայ տարուբեր.
Ի կենցաղոյս հովտի անձուկ եւ վախուստ
Ըզքեզ միայն գոտի շինած անխախուտ ։
Ո՛չ, ես տըկար եմ եւ գըթոտ զաչացու
Եւ գարշապար կարթեալ ի ցանց մահացու
Եւ շուրջ ոսոխք որպէս պարիկք ի կաքաւ ՝
Հմայելով զիս տանին ընդ տիղմն եւ ընդ կաւ
Ո՛վ գաւազան դուդուսոյ , խաչ ի փրկչին
Դու ի բազկաց ու ի սըրտէս կաց անմեկին.
Ահա հոգիս հիւծեալ ի Հոյլ վըտանգաց
Զոր յեղյեղուկ զովող մարմինըն նիւթեաց ,
Հեղձնու, հեծէ, հառաչէ, զքեզ կոչէ յաջ.
Ե՛կ օժընդակ ի յերկինս , ե՛կ ե՛կ սուրբ խաչ.
Ահա ի քեզ հաւատամ զանձն իմ համակ,
Ո՛վ վեհագոյն քան մովսիսեանդ ինձ մահակ
Անց, պատառեա զծով վըշտաց բաց հուն սըրտիս
Յամուլ վիմացս՝ արբո՛ զպասքեալ զիմ հոգիս:
Ո՛չ , ե՛կ ե՛կ կալ պընդեա սփոփեա զօրացո՛,
Ես ու քո ծայրն է շեշտեալ՝ զիս անդր հասո՛։ 

ԱՌ Ս. ՍԻՐՏՆ ՅԻՍՈՒՍԻ 

Ի բաց կացէք յինէն սնոտի հրապոյրք աշխարհի,
Ոյց՝ աւաղ, այնքան զակատեալ ըզհետ երթայի։
Ահա գիտի զմիակ բարւոյն իմ` գանձ ցանկալի, 
ԸզՅիսուսին իմոյ սիրտ սուրբ ու երկըրպագելի ։
Երկըրպագեմք քեզ սիրտ անճառ Աստուծոյ իմոյ՝ 
Քեզ ակնաղբերդ եւ վերընկալ ամենայն սիրոյ՝
Ո՜վ դու պատճառք կենացս, յուսոյ եւ հանուրց  բարւոյ,
Հրեշտակաց ծածկեալ՝ տըւեալ ինձ յագուրդ  հոգւոյ ։
Դու համօրէն իմոց ըղձից բաղձալի ծըրար , 
Քան զոր յերկինս ու երկրի չիք մեծ չիք ինչ հաւասար 
Որ առ իմ սէր ի Գողգոթա փեռեկեալ յօժար՝ 
Յարիւնադեմ շաւիղ ծոցոյց զիս ի ներս տարար ։
Ո՜հ, թէ մոլեալ երբեք կորիւք օգտեայ ես ի բաց 
Յանմահունակ այդքան սըրտիդ սիրոյ գրգուանաց ,
Թող ինձ , դառնամ՝ ահա ՚նձնապուրծ ի նոյն  բոյն կենաց ,
Եւ անդ կամիմ կեալ յաիտեանըս ժամանակաց ։ 

1849

ԻՂՁՔ ՀՈԳՒՈՅ 

Աստուած աստուծոց՝
Անճառ բարեաց ծոց՝
Այն արկ յերկնից քոց.
Բաց զհոգւոյս բերան
Բարբառել զարժան 
Բան քեզ ըղձական.
Գերագոյակ տէր 
Գոլիցս համասեր,
Գիրկս արկ մեղ ի սէր.
Դատաւոր արդար՝
Դատելոցս ես հայր,
Դատեա գըթաբար
Երկինք եւ երկիր
Եղեալ զուգակիր
Երգդեն ըզքո ձիր.
Զուարթնոց բիւրուց պար
Զմայլեալք միաբար
Զանունդ հընչեն յար :
Է եւ մի զգացուած
Էիդ պարգեւաց
Էիս տալ ըզդարձ :
Ընկալուչ ի յոյս է
Ընկալ զիղձս հոգւոյս՝
Ըզքոյս ի քոյոյս
Թագաւոր բնաւիս
Թողեալ զիմ` պարտիս 
Թագ կապեա եւ յիս։
Ժամանակաց Հայր
Ժամադիրդ ի վայր
Ժամանեալ զիս տար.
Իմաստից աղբիւր 

Իմոյս անձին տուր
Իմանալ զպէտս իւր՝
Լոյս հանուրց աչաց՝ 
Լից մի շնորհաց
Լապտեր զիմ՝ առկայծ .
Խաւար դաւողին՝
Խարխափող դին
Խուեսցի բնաին.
Ծագեսցէ թափանց
Ծաալ ի բարձանց
Ծիածանդ անասնոց։
Կուսիցն իմաստուն
Կացից զոյգ արթուն
Կենացդ իմ` ի տուն :
Հա՜յր, Որդւոյդ միակ
Հարսնացեալս հոգեակ՝
Հառաչէ անյագ:
Ձայն արկեալ զանուլ
Ձայնէ սիրտս անդուլ 
Ձեռն յոգի հարուլ՝
Ղեկօք հաւատոյ
Ղերձմամբ ջերմ լուսոյ
Ղամպարմամբ սիրոյ ,
Ճըգնի սիրտս Աստուած՝ 
Ճեպել յանկասկած
Ճանապարհդ կենաց ։
Մահուն մեքենայ
Մարմնոյս մերձենայ ,
Մուտս յերկին բանայ.
Յիսուսիդ ընկեր՝ 
Յերկիր խոնարհել 
Յառնել անդր ի վեր։
Նոր ի քում յայգւոջ.
Նորատունկ բողբոջ,
Նորեցայց յոգւոջ.
Շարժեալ հեղագին՝
Շընչեսցէ հոգին
Շունչիս կաթոգին ։
Ո՛չ սէր , սէր անճառ,
Ո՞վ քեզ անըսպառ
Ողջ զի տայր ի վառ,
Չըհայել յերկիր 
Չըւել անձանձիր
Չըքնաղիդ ի ծիր։
Պատարագ խոնարհ
Պատրաստեալ զանձն յար
Պաշտմանդ ի տաճար :
Ջըրովդ կողաբուղխ
Ջընջել զսեւամուխ
Ջոլիրս մեղսամուլ։
Ռամկական ընդ վարս
Ռազմ տալ անդադարս
Ռահել ի հուր կառս.
Սիրով սխրալւոյդ
Սնանել աստ անքոյթ
Սլանալ անդր ընդ փոյթ ։
Վեհիդ ի պաշտգամ`՝
Վայրն յանուշահամ` 
Վայելել յարժամ
Տենչալւոյդ դիմաց
Տըռվիւ հոգեզգեաց՝ 
Տալ զիմ հայեցուած։
Րամեալ ընդ սրբոց
Րաբունւոյդ ի ծոց
ՐասՃանալ անլոյ :
Ցօղդ անմահ- աւիշտ
Ցնցղասցի մեզ միշտ է
Ցնծասցուք անվիշտ,
Ւիւծեալքս այս արեւ
Ււսեսցուք ըզքեւ
Ւսակ լուսաթեւ:
Փառ հանցուք յաւէտ
Փրկչիդ սիրաւէտ,
Փափագանաց կէտ.
Քաղցրասցին համայն
Քընարքս հոգեձայն
Քեզ յառագաստն այն է
Օրհնեալ Հայրդ ինքնին ,
Օրհնեալ քո Որդին , 
Օրհնեալ սուրբ Հոգիին.
Օրհնեալ տէր ի կեանս ,
Յ'ա, եւ յ՚Օ վայրկեանս,
Օրհնեա՜լ յաիտեանս : 

ՕՐՀՆՈՒԹԻՒՆ  ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՍԻՐՈՅՆ ԱՍՏՈՒԾՈՅ 

Աստուած իմ, լի է . քեւ աչքսարէս համօրէն ,
Երկինք ու երկիր ըզ, քեզ կարդան եւ օրէնեն.
Յարեւելից մինչեւ ի մուտս արեւուն՝
Սըփռի ՚նդ լուսոյ տունջեան քո սէր քո անուն։
Թէ ի կապոյտ առեմ խորան զաչս ի վեր
Շուրջ ածելով անպարագիրն ընդ եթեր,
Ըզգործ մատանց քոց նըկարէ ինձ արեւ՝
Մինչ մանկական գընտիր հանգոյն շարժեալ քեւ
Սահեալ երթայ զանբաւութեանն ասպարէզ,
Ընդ չեր կենաց սրառել ըզսէր քո ի մեզ։
Եւ թէ՚նդ լերինս հայիր՝ խորանս անշարժուն,
ԹԷ յ՚առ նոցունց ուղից հոսանս կարկաչուն ,
Եւ թէ՚նդ կանաչ քօղս օդոց՝ մայրս երկնուղէշ
Միաբարբառ հընչէն ըզսէր քո յաւեժ։
Եւ թէ իջից խոնարհ ի դաշտ ծաղկաճեմ՝
Ոչի խաղս առուաց մանուածաալ՝ զի՞նչ լըսեմ
Եւ զի՞նչ ի թեւս սաառմս: ցեալս ի զեփիւ,
Զի՞նչ քարավէժ ի ծործորին բիւրեղ բիւր.
Կամ զինչ ի վարդ ծիրանածին թագաւոր ,
Եւ գըլխոյն հովտաց շուշան գեղաւոր։ 
Զի՞նչ այնքան երփն եւի բուրմունս զանազան.
Թէ ոչ ըզքո սիրոյդ հըռչակ միաբան:
Եւ զի՞նչ այլ, Տէ՛ր , ի լըռութեանն հասարակ
Յորժամ՝ երկիր կայ յանդորրու շրջափակ,
Եւ բընութիւնք ընդ հովանեաւ քով ի քունը՝
Եկեալ նուիրակ նոցին ի դէտ սաղարթուն
Հաւըն ձայնեղ՝ դէմ լուսնեկին արծաթի ,
Որոյ նընջեն ճաճանչք ի ջուրս ի դաշտի , 
Զի՞նչ նա ՚նդմիջեալ ըզլռութիւն եւ զգիշեր
Գեղգելելով ապուշ կրթէ զտիեզերս ,
Մինչ ոչ հողմիկ շրրջի ոչ ջուր խոխոջէ,
Եւ ըստուերաց անգամ՝ շարժիլ կամք ոչ է։
Եւ թէ զարթնուն ատրերք՝ հաճին կալ անշարժ
Ցորչափ սիրոյդ գործեակն երդէդերահրաշ:
Լուսին ու աստեղք կապեն զանիւս արծաթեայ
Եւ ոչ ընչէ սայլն եթերին լուսակայ ,
Ցորչափ հաւուն ծաւալացեալ շունչ անզուսպ
Թարգման սըրտից մարդկան առ քեզ թըռչի  հուփ,
Ի նըմին՝ ու ամէն սրտի սիրոյ ձայն,
Ես լըռութիւն՝ իմաստնագոյն արձագանգք,
Միաբարբառ գոչեն ըղձիւք որ առ քեզ,
Եւ բընութիւն համայն խայտայ սիրակէզ ։
Նա եւ յաշխարհն այն լոյծ յանհուն եւ վըսեմք
Եւ ի շաւիղմն ահաւորս զայն սէր լըսեմ,
Հըսկայածին յորժամ՝ կոհակք նիւս առ նիս
Լայնահառաչ մռընչմամբ խուժեալ ընդ հիւսիս,
Ճօճեն ճակատ վըսեր գոռոզ պաղպաջուն
Գան խրոխտք , բաղխին հըզօրք , վանքին դողդոջուն,
Եւ յաւազին դրոշմեալ պայծառ ըզփրփուր
Քան առ զայրուցս՝ յայտնեն եկեալս ի համբույր՝
Նոյնք՝ թէ ի դիւր յուսոյ շահու մահացուաց
Ուս մատուցեալ անդրուվարիցն եղեւնեաց,
Եւ թէ անլուրք զեռան իւրեանց ըզբօսանս
Հողմավարեալ սուրալ ընդ բիւր վըտաւանս ,
Կամ օժանդակ թէ ՚նդ փոթորկաց սէգ գումար
Որոտալով գայցեն ընդ վիհս ի գուպար,
Մահունս աւերս ըապառնալով բազմադէմ,
Խուն մի չիշխեն եւ անդ սիրոյդ կալ ընդդէմ։
Յո՞ւմ ի քոյոցըդ չըգուցէ սիրոյ կնիք,
Ո՞ր այն հաստուած դաժան՝ ոյր ձայն սիրոյ չէք։
Շաղն հանդարտիկ որ հեղանի զգիշերայն,
Եւ մատըռուակ պարտիզաց ցօղ մարգարտեայն՝
Ոչ առաւել ինչ սէր ծարրեն ի ծաղկունս՝
Քան որ յայերս ընդ ամպրոպաց մութ դըրունս՝
Բնութեան սոսկումն եւ զօրութեանդ արձագանք,
Հրածին կայծից ճայթռին շըռինդք շանթեռանդք:
Զի այնքանեաւ զինեալ թընդմամբ եւ բոցով
Անսան յունիցդ՝ իբր ուղղեկին նա ի ծովը՝
Որպէս զի նոր թէ տաս հրաման՝ յօդոյն մէջ
Արձանացեալք եւ կամ լուծցին դիւրաշէջ։
Զի դու տէր , դու զգազանութիւն իսկ գիտես
Սանձել սիրով, զառիւծ ի գառըն փոխես,
Եւ ոստ մայրւոյ՝ ՚նդ որով յովազք որջանան՝
Դու զտատրակաց խաղաղես քուն սիրական.
Եւ դէմ ծովուն լեռնակուռակ անդընդոց
Զալկիովինի դընես բնիկ՝ զերծ հոգոց
Դու ի ներքուստ սառնամանեաց ձըմերանց
Զարթուցանես զի հող թըմբլեալ զարմ սերմանց ,
Եւ թօթափեալ զասրաժարակ պատմուճանն
Զգեցուցանես զերկիր յերանգ բազմազան : 

 

Ի սէր ծոցոյդ բնութիւն յիւրոյ սկըզբանէ՝
Ըզխաղաղիկ օրինօքն ոչ անցանէ, 
Հոյլք աշխարհաց անդուլ առանցս հաստաբեստ
Անշեղ շըրջին սիրահոլով յուղն անհեստ ,
Եւ քառադէմ միշտ եղանակ. ձեռն ի ձեռն
Քաղցրաժըպիտ առնեն ըզցուրտն իսկ ձըմեռն ,
Յորժամ` գարուն իբրեւ զմանկիկըն յետին՝
Ծաղը արձակէ ի գիրկ զառամ` մեր ցըրտին ,
Ամարայնի միրգս ընդ ծաղկանց յերիւրել,
Ածել աչուն աղուրանեօք ոսկեթել՝
Իւ անկորուստ երկիր պահէ զսերմ՝ նախկին
Զոր սըփռեաց սէր քո երջանիկն ի դրախտին։

Որքան արարք սքանչելարուեստ են քոյին ,
Աստուած իմ, նոյնք սիրահարուստք երեւին.
Այլ ոչ ուրեք այնպէս փայլեն անպատում՝
Որպէս ի ծայր ճարտարութեանդ՝ ի մարդու:
Եւ հող երկրի , հող՝ լեալ հոգւոյ զուգակից
Զի է մատանցդ հիւսած՝ պատմէ զսէրն անբիծ:
Եւ իբրու թագ չըքնաղ ի մէն մի ականս :
Ամենեւին չըքնաղք են կերպք մարդկութեանս:
Տըղայ փափուկ սընեալ ի մօրն օշարակ՝
Ի ջերմ՝ ծոցոյն մինչ չարժէ զաչք սեւորակ՝
Ո՛չ քո սիրոյդ՝ քան հօրն ասէ զինք ծընունդ ,
Ո՛չ անիմայ, պապաջքն օրհնեն զսուրբ անունդ ։
Կոյսն ի պարզել զկամարագեղ յուսից լար
Եւ զկարմրութիւն այտիցն ածել ի խոնարհ,
Կամ յորժամ բուռն երիտասարդ՝ օրինաց
Իբր աւազին դրժել չիշխէ հրոս ալեաց ,
Եւ կորացեալ ժըտի, յերկրէ զիւր պարէն՝
Ո՛չ հեզաբար եւ այնք ըզսէրդ համբուրեն.
Ես ծեր ճակատ երբ ի վարսից տարազերծ
Կայ մըտայոյզ տըքուն հանդէպ լուր. աստեղց
Բաժանեալ զաչս ի նոյնս ու ի հող իր ետին ,
Զի՞նչ քան ըզսէր կարդայ նեցուկ թուլոտին ։
Ո՜հ, եւ պըճնեալն ի թագ մական ու ի գահոյս
Իշխան ազանց հրամանահան ընդհանուրս՝
Քեզ վերակնեալ մաղթէ պատգամ ի երկնուս,
Եւ ոչ իւիք բայց քեւ պարծի գոլ հարուստ։
Աղքատն ի մայր պատառոյ դուռն ի դրանէ
Եւ յարտասուացն անգամ սիրոյդ մասն հանէ
Եւ թէ լըքցի երբէք նօթի եւ ծարաւ,
Երթեալ նըստի'նդ ողորմութեանցըն յարկաւ,
Գիտէ՝ զի անդ ուր հաստատեացըն զիւր բոյն՝
Ոչ կարէ սէրն ի սպառ առնել չըտեսոյն ։…
Ո՜վ, յիշատակ մեծ , յիշատա՜կ աստուածեան.
Եւ տակավին դանդաղիցի՞մ այդ խորան
Մատչել ընդ- խումբ բազմաժողով մարդկութեանս
Ես գըլխովին ընդ սէր չըգալի սքանչանս.
Զի ո՞ւր սաստիկ այնպէս, ուր վեհ եւ չըքնաղ,
Յայտնիցի սէր՝ քան ի կրօնից սուրբ փարախ ։
Հեղ լըռութիւնն առ դուրս հընչէ զներքին շնորհ 

Անմահութեան նախաշաւիղ լուսաւոր,
Ուր քան ջահից՝ ակն հաւատոյ՝ զփայլ սիրոյն
Եւ քան ծաղկանց ըզդայ բուրման սեղանոյն :
Զամէն հասակ անդ տեսանեմք յելս այգուն,
Հողամած ծերոյ նմանուկ կաթնասուն ,
Ամենեցուն մի շունչ , մի ուխտ եւ մի սէր ,
Ուղղեալ ըզսիրտ եւ ըզնայեաց առ նոյն տէր…
Եւ տէրն. ո՜վ հրաշք, ով մեծ սիրոյն զօրութեան
Որ զինքն Աստուած առեալ շրգէ ի սեղան.
Թողեալ ըզփառս, ըզլոյս , ըզծոց հայրենի
Զմահուս լալեաց փոխէ հովի ընդ. երկնի.
Սէ՜րդ անըսկիզբն , ինքնին ըղձից մեր խարոյկ
Ճենճերելով՝ գործես զոգիս մեր առոյգ.
Ըզգինս հոգւոց՝ ցօղես զարիւնդ վերըստին
Եւ սըրտաբախ շըրթանցս ըզքեզ տաս ինքնին :
Ամփոփիս մեծդ ի դոյզն հոգւոջ ասպարէզ,
Դիմակայել ատուածութեանըդ տաս մեզ:
Այդքան հըզօր է սէր. ըզտէր եւ ծառայ՝
Ի մի ձուլեալ թագաւորէ գերակայ։…
Ի սուրբ տանէն դառնան հոգիք զուարթագոյնս
Եւ մոռանան թաղծեալք ըզվիշտըս թագունս
Բոլոր մարդոյս հանդէսք, կենաց մուտք եւ ելք,
Սուրբ օծութիք , հարսն եւ փեսայ դիւրընտելք,
Անդր ընթանան առ օրհնություն քաղցրացօղ՝
Որով դիւրին ցաւք, քաղցրանայ քունն ի հող։
Ո՛չ, ես քանիցս ըզքեզ տեսի , զքեզ որբիկ, 
Ըզծերդ անկար, մատաղամարդ եւ զաղջիկ ,
Զի զհետ կիսոյ սըրտիցդ որ անդ վեր թըռեան
Քաղցը արտասուօք լըցեալ ալեացըդ զաման ,
Եւ զողբաձայն ուխտ ի սիրտի մընչելով ՝
Իբր ըզբուրվառն երեկորին լի խընկով,
Գալով գալիք տալ զկէս յերկին , կէս ի վէմ՝
Որ սէրն յետին ձըգէ կընիք երկնաճեմ,
Զանմահութիւն ի մատու, տուր ի մոխրոց
Գանձեալ յուսով՝ եւ դառնայինք յետս անկած։
Տեսի , յաճախ եւ զմիջօրեաւ տօթակէզ
Ընդ վարսադեղ ուռեաւ ջընջան առուին հեզ,
Ակն ըզհօտիւ հովուեակ փոքրիկ ընկողնեալ,
Դառնայր դառնայր ապա՚նդ երկին լուսափայլ:
Եւ հեռագոյն ի գուճս անկեալ հովւուհի
Պաշտօն ծառոյն ի ծոց ածել սուրբ կուսի.
Եւ անդ զուարթուն վայրենայած՝ ըզսըրտից
Ի վեր ուղղէր սիրապար տենչ եւ իղձ ։
Եւ յորժամ հայրն աւուր քաղեալ ըզճաճանչ
Երթայը յովտէն յովկիանու դէմք նահանջ,
Տեսանէի զքաղաքորդի եւ զգեղջուկ՝
Ի կըրպակաց , յանդից ի դարձ միաչուք՝ 
Հեզ հանդարտիկ գիշերաձայն պըղընձոյն
Դիմել առ տէր՝ յաւուրն յետոյն ի յողջոյն.
Իսկ ինքդ Աստուած ամենեւին սէր եւ գութ
Որ անդ այդուն ըզքեզ ի կեր մեզ ետուրդ ,
Իբր չար զորդիս յերեկորին օրբնութին՝
Ձայնեալ ի սուրբ քո կոչէիր սեղանոյն.
«Եկայք որդեակ. ք իմ տաժանեալք բեռնաւորք,
Ես հանգուցից ըզձեզ գըթածըս ձեռօք.
Ոչ որ գըթեցէք տըկարութեան դիւրանսաց
Ըզլուծ իմ քաղցր առէք դարձեալ մեզ ի սանձ .
Գըտջիք ներումըն , աուք միայն զարտասուս
Ցուցէք հաւատս, ի սէր լըցջիք եւ ի յոյս» ։
Աւասիկ տէր , ահա որդիքդ հոտըս քո , 
Երախտապարտ անկեալք յամօթ սուրբ սիրոյ:
Յառնեն շնորհօքդ ի սիրտ , անուամբդ ի շըրթունս ,
Եւ խնդութեամբ յիւրաքանչիւր խաղան տունս:
Ո՜վ. բանի՜ քաղցր է նոցա հրատն ընտանի,
Պարզ խընջոյք , սէր լըծակից , գութ մայրենի.
Եւ թէ գիշերք զուարճախօսք երկայնին՝
Ժամք քրիստոնեայք ի լուր սիրոյդ պարուրին.
Եւ մինչ յոգիսն հանդարտ՝ հանդարտ փարի քուն՝
Ո՞չ ապաքէն սիրտք սիրով կան դեռ արթուն …
Այո՛ անքուն է սէր. պատրէ զկիրս համայն 
Անմահիդ կայ հանդէպ միայն ընդ միայն.
Սէր ոչ նընջէ, յաճախ ի պահն այն խորին
Մինչ լուռ գիշեր եդեալ է զթագ եթերին,
Յանկարծ հերձեալ զոսկեակ քընոյ վարագույր
Սիրոյ վանգիւն արձակեն սիրտք քեզ մաքուր.
Ի մէջ գիշեր յաշտարակէն հընչէ զանգ , ՝
Եւ զարթուցեալ սլանան հեզոց քեզ մաղթանք.
Յոգւոց հանեն սըրբակենցաղ ծերունիք
Եւ միանձունք եւ կուսանք քեզ ընտանիք, 
Կամք ի բացուստ ուտեք կըղզեաց ծովամոյն
Կամ ի ծայրից շինի , կամ՝ խոր յամայւոյն: …
Ո՜հ , իցի՜ւ սիրտս այս՝ ոչ եւս յիղձ տարուբերս,
Այլ սըրբէր լոկ ի քոյին սէր եւ յեթերս ։ 

1845 

ԱՂԵՐՍ ԾԵՐՈՅ՝ 

Յոյս իմ` ի ժամանակի ծերութեան իմոյ,
մի՛ թողուր զիս նուէր Աստուած իմ։ 

Յոյս իմ ի տիոցըս մանկութեան , 
Առ քեզ կարդամ ես հանապազ:
Ո՛վ այցելու հանուրց մարդկան ,
Որ գութ ումեք ոչ զըլանաս:
Յոյս իմ յաւուրս ծերութեան՝
Տէր, մի թողուր զիս յատեան։
Անցին գնացին հասակք զինեւ
Իբր հովանք է սա, ամպոյն ,
Իբրեւ ծառոյ գօսի տերեւ՝
Որ չըդառնայ երբեք ի նոյն.
Յոյս իմ յաուրըս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաւիտեան :
Մանուկ էի եւ ծերացայ ,
Բազում՝ անդամ յայլոց ու անձնէ՝
Այլ բնաւ ի քէն ոչ խաբեցայ ,
Զի ստուգութեան ակն ի քէն է։
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան
Տեր , մի թողուր զիս յաւիտեան։
Յոյս իմ, յաճախ յուսախընդիր
Կարկառեցի ձեռն առ օտար ,
Եւ դարձուցի զուր եւ նանիր,
Զի բաց ի քէն չիք բարերար : 
Յոյս իմ յարըս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Ի վերանալ արդ խունս ասաց՝
Ի ձիւնանալ ալեաց գըլխոյս
Յերկիր կըքիլ հիւծ իրանաց
Ի միտ առնու ըզքեզ լոկ յոյս.
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաիտեան ։
Անցեալ եկի ՚նդ բիւր ես փորձանս
Տեսի զբարի եւ չար երկրիս.
Ահա ՚նդունայն էր ամենայնս
Կորեաւ համայն , յոյս քո կայ յիս ։
Յոյս իմ յարըս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Արդ ի կենաց հասեալ վայրէջ.
Յորմէ կապտին յոյսք երկրաւոր ,
Ի տապանին հովանեաց մէջ։
Ըզքեզ առնում ցուպ անձին կոր.
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան
Տէր, մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Զանիւ կենաց շըրջել ընդդէմ՝
Ի մանկութիւն նախկին դառնալ,
Կեալ կեանըս նոր , ես ոչ կարեմ:
Չիք այլ յամել, ինձ ժամ է գնալ:
Յոյս իմ յարըս ծերութեան ի
Տէր, մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Եդեալ ըզմեղս իմ առաջի
Առ քեզ դառնամ, Տէր, սըրտաբեկ
Յոյս իմ, սրբեա պրոբեա զհոդի
Զոր հաստեցեր ի քո պատկեր.
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան
Տէր, մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Որչափ սահի ՚նդ ոտիւքս երկիր
Եւ կենցաղոյս յոյք հեռանան ,
Որչափ մահուն մերձի թըմբիր
Զօրացո՛ զսիրտ իմ` դու այնքան.
Յոյս ի յաւուրքս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Յեզր ի կենաց հասեալ կամ ես՝
Բառնալ ըզգործս ի նաւ մահուն ,
Եւ ծովածուփ ի յաշխարհէս
Յաւիտենից դիմել յափունս»:
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան
Տէր , մի թողուր զիս յաւիտեան ։
Յոյս իմ ի տիոցըս մանկութեան
Ե՛կ կա՛լ ըզձեռքըս դողդոջուն,
Մոյծ ի մակոյկ անդըր մահուն ,
Վառեա զլապտեր քո պաղպաջուն ,
Ու անցո զհոգիս յայն յաւիտեան
Յոյս իմ յաւուրըս ծերութեան: 

1852

ՄԱՂԹԱՆՔ ՄԱՀՈՒ 

Յոյս իմ ի միւսանգամ գալստեանն քում,
մի անտես առներ զիս տէր Աստուած իմ: 

Յո՜յս ի յիմոյ մանկութենէ
Յո՜յս իմ յարըս ծերութեան,
Որ կեանք եւ մահ իմ ի քէն է
Եւ քո թըւեալ է զշունչս համայն.
Յո՜յս իմ ի ժամ` օրհասիս
Տէր, մի անտես առներ զիս ։
Մեռելութեամբ ըստացայ կեանս
Ի մահ ծընեալ անպարտ անվրէպ
Եւ ամենայն կենաց վայրկեանս
Է ոտընփոխ շիրմին ի դէպ :
Յոյս իմ ի ժամ օրհասիս
Տէր , մի անտես առներ զիս :
Անցից ընդ հուպ ի յաշխարհէ՝
Ընդ որս յառաջքան զիս անցին ,
Եւ զիս ընդ հուպ հող ծածկեսցէ
Յորմէ հանայ խուն մի նախկին.
Յոյս իմ ի ժամ` օրհասիս՝ 
Տէր , մի անտես առներ զիս։
Յոյս իմ եւ կեանք , որ իմ փոխան
Ինքըդ մեռեալի չոր փայտին
Եւ փշրեցեր ըզխայթ մահուան,
Անցո՛ յինէն զերկիւղ նորին.
Յոյս իմ ի ժամ օրհասիս
ՏԷր , մի անտես առներ զիս :
Յորժամք յիշեալ զկենացս աւարտ
Սարսուռ ի սիրտ իմ ընթանայ ,
Յիշատակաւ տեսոյդ զուարթ՝
Զըւարճացո յայնժամ՝ ըզա.
Յոյս իմ ի ժամ օրհասիս
Տէր, մի անտես առներ զիս ։
Յորժամ հասակ կամ՝ ախտ մարմնոյ 

Ըմօտալուտն ազդէ ինձ մահ,
Զհաւատ հոգւոյս իմ` զօրացն
Եւ զաչս ուղղեա յերկինս անահ
Յոյս իմ ի ժամ` օրհասիս 
Տէր , մի անստես առներ զիս ։
Յորժամ՝ կասին եղծեալ անդամք
Ըզդայութիւնք ոչ եւս ըզգան ,
Ոչ եւս օգնեն ինձ բարեկամք
Եւ երկրաւոր չիք օճան ,
Յոյս իմ ի Ժամ` օրհասիս
Տէր, մի անտես առներ զիս ։
Յորժամ` ըզտուն մարմնոյն խանգար
Լրքանելով նեղեալ հոգի
Ի սրըսկապան իր վըշտահար
Հուսկ ի սիրտ այսր ապաւինի,
Յոյս իմ ի ժամ օրհասիս՝
Տէր , մի անտես առներ զիս ։
Եւ յորժամ սիրտս այս պարաշարժ
Բաբախեսցէ ի յետին իւր թինդ ,
Եւ իբր հիւսած ձեռին անվարժ
Կըտրեսցի լար իւր կենսապինդ ,
Յոյս իմ ի Ժամ՝ օրհասիս ի
Տէր , մի անտես առներ զիս։
Յորժամ ոչ եւս իցէ այլ ժամ,
Շունչ ընդ շըրթունս ելցէ կապոյտ ,
Եւ ջերմութիւն թողցէ զանդամ,
Եւ ես եղէց մաՀու կապուս, ո՝
Յոյս իմ ի ժամ օրՏասիս , է
Տէր , մի անտես առներ զիս։
Եւ յորժամ՝ չեմ` այլ աշխարհի ,
Դու յաւիտեան լեր իմ բաժին ,
Անցո՛ ՚նդ կամուրջն երկիւղլալի.
Ընկալ ըզքո ստեղծեալ հոգին ,
Եւ հասո՛ զիս , Յո՛յս իմ, յայն վայր
Ուր փոխի յոյսդ ի Սէր յամայր: 

1852։ 

ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԻՆ ՅՕՐՀԱՍ ԵՒ Ի ՀԱՆԴԵՐՁԵԱԼ ԿԵԱՆՍ 

Ա.
Տէր հովուեսցէ զիս եւ ինձ ինչ ոչ պակասեսցի

Ահա մերձեալ, ահա հասեալ ինձ ժամն այն է,
Յորում լուծեալ զկենցաղականս ամենայն
Խնդրէ հոգի զհովուին քաջի փարախ լայն
Որպէս երազ ցայգապատիր մըտախաբ, 
Որպէս ըստուեր մնոոի սփռեալ յափոյ յափ
Անցին աւուրք իմ եւ աշխարհս հապշտապ ։
Ոչ եւս յաչս յայս լոյս արեւու ամանի.
Տոթ միջօրեալ է ինձ ցրտային հովանի.
Ոչ կաղդբուրէ զցայգուն կա այդ ծիրանի.
Ոչ դարձուսցեն արմատք եւ հիւթք ըզկորով,
Եւ ոչ բըժիշկ ըզժամանակ՝ ողոքով,
Եւ սիրելեաց զուր զինեւ լաց եւ գորով :
Եղբայր՝ եղբօրս ինչ օգնէ ոչ այնմ՝ աւուր.
Համայն հընարք են անհընարք ինձ եւ զուր…
Ի փարախ Տեառն անդըր փութա՛՚րդ հոգիդ սուրը։ 

 

Բ.
Ի վայրի դալարւոչ անդ բնակեցոյց զիս, եւ առ ջուրս հանգստեան սնոյց զիս

 

Տէր , դու հովիւ ի` ճշմարիտ , հովիւ քաջ,
Որ ի սրընգիդ մահազեկոյց մեղմ յառաչ
Յաղն երկնաւոր կոչես եւ գաս ինքդ յառաջ ,
Ուր հովանիքն են շանթառամ՝ դալարւոջ
Խաղաղական ջըրոյն կենաց ի խոխոջ
Եւ հոգեսուն, շառաւեղաց թարմ բողբոջ.
Յոր անկասկած ի վոհմակաց չարժանի՝
Եւ յանըզգոյշ յանփոյթ յաչաց վարձկանի,
Քո լուսակիզն հօտ՝ խաղայ զհետ քում ձայնի։
Յերանաւէտ արօտն՝ ուր դուն լոկ հովուես
Ի շուշանաց հոյլս եւ յառուն մաքրատես ,
Յանքոյթ գաւիթն յայն փափագեմ գալ եւ ես։ 

 

Գ.
Դարձոյց զանձն իմ առ իս եւ առաջնորդեաց ինձ ի ճանապարհս արդարութեան վասն անուան իւրոյ

 

Ո՜հ, էր երբեմն եւ մոլորեալ իբր ոչխար 
Աւա՜ղ ժամուն , յանձին կորուստ եւ ի չար
Անփոյթ զհոգւոյս ընթանայի հէգ յիմար.
Ոչ անգիտակ վտանգիս՝ այլ մենատն ի հրապոյր
Ի հեշտալին եւեթ գրակալ զանձն ի դուր՝
Վըստահ ի տիս՝ յառաջէի թաքթաքուր ։
Այլ որ կամիսդ անթերի զհօտ քո սիրուն՝ 
Թողեալ յարօտ զանմոլար ինն ու իննըսուն ,
Զկորուսելոյս մերոյս ելեր զհետ համբուն.
Եւ մյուս բարձեալ համբերակիր գըթութեանդ՝
Լընուլ ինեւ զհարիւրն երկնիցըն մարմանդ.
Ածեալ մուծեր ի ճանապարհս անվըկանդ՝
Զարդարութեան ցուցեր շաւեղ եւ սահմանս, 
Եւ զապաշաւ՝ մեղուցելոց հեթեթանս ,
Ըզլոյսն անզեղջ, զանգին արեանըդ փրկանս ։ 

 

Դ. Թէպէտ եւ գնացից ես ի մէջ ստուերաց մահու՝ ոչ երկեայց ի չարէ, զի դու տէր ընդ իս եւս

 

Եւ թէ զինեւ արդ մահու ստուերք անկանին ,
ԹԷ ամենայն ծանօթ ինձ դէմք խափանին, 
Թէ մառախուղ ծածկէ զաշխարհս գլխովին ,
Սակայն եւ այնպէս ոչ երկեայց ի չարէ,
Որ ամենուստ յահեղ պահուս պաշարէ,
Զինչ դատափետ զիս վարելով յաշխարհէ։
Դող եւ սարսուռ արդ զիս ունի սըգատես,
Այլ համարձակ մըխիմ մահումն յասպարէս,
Բանզի անքակ յոյս իմ՝ դու Տէր ընդ իս ես ։
Թող ծանրասցին տագնապք թէ զայդ դու կամիս,
Խոստմունք քո քաղցր ինձ հերքեսցեն զարհաւիրս.
Տէր, քո ստացուած եմ ես, չար մի մերձի յիս։

 

Ե. Ցուպ քո եւ գաւազան նոքա մխիթարեսցեն  զիս ։

 

Այլ ի յիշել հոգւոյս զանձին անկղիտանս, 
Զանսանձ աւիւն եւ զխամութիւն մանկութեանս,
Զամէն տիոց զկամային ու անկամըն յանցանս ,
Երբ զարհուրեալ յիւրըն վնասում քան օտար
Զանգիտիցէ յանդառնալին ճանապարհ՝
Զիա՜րդ մատչել առ դատաւորդ անաչառ,
Ո՛վ գըթութեանց եւ շնորհաց հայր բարեսէր ,
Զարդարութեանդ ի բաց թողեալ անդ սուսեր՝
Դու զկենսառիթ կարկառ մական քաջալեր ,
Ցուպ ընդ անութ կորակնելոյս ու ի դանդաչ
Ըզգաւազան քո սքանչելի դիր ըզխաչ,
Եւ հրամայեա՛ ՚ռ քեզ գալ նովաւ անամաչ:
Ի նմա մեռար եւ մեռուցեր դուն ըզմահ, 

Եւ զմահացուացս ի նմա ջըրեր ըզծանր ահ։
Զապաւինեալս ի նմա անցո զիս վըստահ։

  

Զ. Պատրաստ արարեր առաջի զսեղան, ակն յանդիման նեղչաց իմոց

 

Ո՜վ քանի մեծ եղեւ սէր քոյիս , Աստուած:
Ոչ չատացեալ նախկին տիրօք պարգեաց՝
Եւ զհիահրաշ սեղանս յետին յարդարեաց
Սեղան կենաց , արդարութեան համադամ,
Յոր ինքդ Աստուած գառըն զենեալ ողջանդամ,
Բաշխիս ի կեր այնմ՝ որ չըզգային արդ այլ համ:
Պաշտեմ` զհաւատս՝ որ կանգնեցին զայդ սեղան ,
Հոգեխառնիմ` սիրոյդ` յորմէ յիս տեղան ,
Շիթք անապակք՝ յորոց ոսոխքն իմ` դողան։
Պատրաստ է սիրտ իմ՝ առ քեզ տէր , եւ անձուկ,
Թ՚ եւ չեմ արժան այդ, քան լինուլ գեր գանձուք:
Սակայն դովաւ միայն փրկին մահացուք։
Դու լոկ մընաս ինձ յայսմհետէ ինչ համայն ,
Իղձ յոյս եւ կեանք, անմահութիւն դու միայն,
Առնուլ ըզքեզ եւ զիս տալ կամիմ` զամենայն.
Ե՛կ Յիսուս , ե՛կ ի տառապեալ սիրտս հանգիր,
Ե՛կ, փարատեա զմահու մըթարքս եւ ոճիր,
Ե՛կ հուսկ անգամ՝ եւ յաւիտեան զիս ստացիր : 

 

Է. Օծեր իւղով զգլուխ իմ. բաժակ քո որպես  անապակ արբեցոյց զիս։

 

Գոհանամ Տէր եւ օրհնեմ զգութ քո անճառ,
Որ սըրբեալ զկեանս յաւազանի ջուր պայծառ, 

Օծեր իւղով այն ինչ մուծեալ զիս յաշխար,
Ընդ թըշնամիս հոգւոյ տալ մարսո անսայթաք՝
Ընդ զօրութիւն դժոխոց , ընդ ողե երկրահակ
Եւ ընդ անձին հրապոյրս երկնից հակառակ.
Եւ արդ ի հուսկ ի պատերազմ՝ ահաւոր,
Յորուք հանուրք խըմբին ոսոխք հին եւ նոր ,
Դարձեալ պընդես նովին զանդամս մեղսակոր ։
Ձէթս օրհնութեան զոր ընդունումս հաւատով`
Սըրբեսցէ զբարս՝ զոր զգայութեանցըս դըրըրդով
Գործեցի ՚նդդէմ` քո, եւ զյանցուածըս սրտով:
Օծումնըս սուրբ ու անապական քո բաժակ
Զինեալ էանցեն զիա առ ոսոխն այն բանակ,
Որ ի նանիր սպասէ հոգւոյս յորս անյագ ։ 

 

Ը. Ողորմութիւն քո տէր զհետ իմ եկեսցէ զամենայն աւուրս կենաց իմոց

 

Արդ ողջոյն ձեզ ամենայն հետք մահացու 
Զոր թօթափեմ յանձնէ յօրհասըս պահու
Ողջո՜յն քեզ վայր պանդըխտութեան երկնաչու:
Ողջո՜յն ձեզ հարք , եղբարք , որդիք հարազատք ,
Որոց հարկ Տեառն է կալ յինէն տարանջատք ,
Զիս աղօթիւք յուղարկեցեք եւ մի՛ լայք.
Շընորհս խնդրէ հոգիս այս՝ ոչ արտասուս,
Եւ թ' արտասուէք՝ իբր արտասուեաց ինքն Յիսուս
Տալ յարութիւն ի մեղանաց ու ի մահուս։
Հրաժարիմ` սուրբ եկեղեցի այդ երկրիս
Հանդերձեալ հուպ հանդիպել քեզ յանտիս
Ընդ փեսայիդ՝ յանապականն հարսանիս
Ուր կոչեն զիս ողորմութիւնք Տեառն անվերջ,
Տառապանսցիս գործելով աստեն վերջ,
Օրհնել յամայր կեանս ի սըրբոցն ըզնա մէջ։ 

 

Թ. Ցոյց ինձ ճանապարհ յոր գնացից. զի առ քեզ տէր ամբարձի զաչս իմ

 

Եւ արդ հատեալ իմ՝ Տէր՝ ի բնաւ աշխարհէս
Րոպէիւ լոկ միով մինչ դեռ կապեալ եւս,
Ու ահա մըխիմ` ի հանդերձեալն ասպարէս,
Յուշոյս չուարեալ ի մէջ կենաց եւ մահուս՝
Ի հասանել խաւարին յելըս շընչոյս, 

Ըզճանապարհ գնալոյ ինձ ցույց տէր Յիսուս.
Ի դադարել ըզգայութեանցս եւ սրտի ,
Յորժամ չառնու չազդի յերկրէ ինչ աստի ,
Պընդեա զմըտացս, յետին շարժուած վտարանդի:
Որ աւասիկ հուսկ զայս բարձեալ քեզ զաչկունս
Առ որ ստեղծիչդ ես իր՝ մաղթէ ի լռութիւնս ,
Ցոյց զոր առ քեզն հանէ շաւիղ ի բարձունս : 

 

Ժ. Փրկեա զիս ի թշնամեաց իմոց տէր , զի զքեզ  ապաւէն ինձ արարի

 

Քանզի ահա հոգւոյ իմոյ թշնամիք՝
Իբրեւ անհաշտ օրհասական գոռ մարտիկք
Զետին չարժեն լինձ ընդդէմ` զէն բըռնաձիգ՝
Զամենայն հէնս յարուցանէ սատանայ ։
Դըժոխք ի ճիգն յետին կորուստ ըսպառնայ ,
Եւ արհաւիրք դռընչին անվերջ զինչ շըղթայ.
Այնքան խիզախսք եւ քինալիցք շուրջ զեռն.
Մինչեւ կորզելի ի քոց ձեռաց իսկ յողան ,
Ի մի հարուած կրկնել ըզվէրս ամենայն ։
Տէ՜ր , որ զՊետրէ ի ջուրց տատան որ կորուստ
Յընկլուզանելն եւ թարեցեր յանկարծուստ ,
Փրկեա՜ եւ զիս յայսքան ալեաց անփախուստ
Զի զքեզ ծանեա ի կեանս իմ` ՏԷր ապաւէն ,
Մինչ յայլ յայլմէ լեալ միտքս յիշել արդ չբաւէն,
Դու Տէր յիշեա զիս յանմոռաց քո դիտէն ։ 

 

ԺԱ. Ուսո ինձ առնել զկամս քո. զի դու ես  Աստուած իմ։

 

Ի սեամ` սահուն եւ խուն երկուցն անդ կենաց
կալով հոգւոյս սերեր ի յոյս ու ջ կասկած
Ըզքեզ միայն ու յուսոյ կէտ՝ Աստուած .
Տագնապ մահու զոր հեղեր յազգս Ադամայ,
Թէպէտ դիւրեալ մահուամբ փրկչիդ իմ` կամայ՝
Այլ տակաւին օրէնք բնութեանս բըռնանայ
Տէր, զարհուրեալ զըզուիմ` ի դառն ըմպակէդ
Թէպէտ ինքնին դառնացուցի զայնըր խէթ.
ԹԷ բառնալոյ զայն յինէն չէ հնար , օգնեա գէթ.
Յիշեա զտագնապ քո, զարեան քիրտն օրհասին , 

Ըզհոգս եւ զահ որ ընդ քեզ իմ՝ վասն անցին ,
Եւ զոր ընդ քեզ գոչեմս արդ զմեծ եղիցի՜ն:
Եղիցին կամք քո Տէր կենաց եւ մահու,
Կամքդ, այդ լըցցին յիս յերկրաւորս հուսկ պահու,
Աչ, մեռանիմ... Յիսուս, ընկալ զհոգիս դու։ 

 

ԺԲ.  Հոգի քու սուրբ եւ իբրեւ առաջնորդեսցէ ինձ  ի յերկիր ուղիղ ։

 

Եւ հոգիդ, սուրբ եւ բարի , նոյն հոգեսէր՝
Որ նորածնեալ յաւազանին զիս սըրբէր՝
Եւ եօթնարփին շնորհաք ըզմեղս իմք . քաէր ,
Կերպարանօք այսրէն իջեալ հեզագին՝ եւ 
Ի տատանեալս , քան ի տասյանն հեղեղին
Նիշ հաշտութեան ինձ բերցէ յելս ըստ մարմին.
Հոգի քո սուրբ՝ հոգւոյս ոչ միշտ սուրբ ելոյ
Առաջնորդեալ հանցէ յուղիլ յերկիը քոյ
Ի գունդագունդ դժոխոց այսոց ի միջոյ.
Որ բարեխօսն է հեծութեանց միշտ անմռունչ՝
Եւ մինչ հատեալ սպառի լինէն օդոյս շունչ,
Կացցէ եւ յայնժամ՝ չթողուլ զիս անտէրունչ: 

 

ԺԳ. Վասն անուան քո տէր կեցուսցես զիս. արդարութեամբ քով հանցես ի նեղութենէ զանձն իմ

 

Եւ մինչ գիտից զիս հոգի սոսկ երկիր նոր ,
Վայր անծանօթ , միայնակ յատեան ահաւոր ,
Եւ յանդիման մեղքս ինձ կացցեն բիւրաւոր,
Երեւեսցի արդարութիւնն անպատրուակ ,
Եւ ծանեայց Տէր ըզքեզ եւ զիս բովանդակ 
Եւ ապաբան դատեցայց զանձն իմ ինքնեակ ,
Եւ չիշխեցից հայել ի դէմս քո Աստուած ,
Ոչ, յիշեա զխաչդ եւ զսէր , եւ դու յիս հայեաց՝ 
Հայեաց յոգիս՝ եւ տես զանունդ անմոռաց ։
Վասն անուան քո Տէր գըթած մարդասէր,
Որ առաջին եւ վերջին յուշ կենացս էր ,
Քանզի կարես՝ քաւեա՛, եւ զմեղս մի յիշեր։
ԹԷ պարտիցի ՚նձ ինչ ոք՝ թողում՝ ես կամաւ,
Եւ դու՚ստ խոստանդ՝ պարտուցս առ քեզ թո՛ղ անբաւ,
Ի նեղութեան բանէն զհոգիս հան շտապաւ։ 

 

ԺԴ. Ողորմութեամբ քով սատակեսցես զթշնամիս իմ

 

Ողորմութեամբդ՝ որով միայն այդ ժուժամ,
Որով պընդիւր հաւատքս երկբայ ժամէ ժամ,
Առանց որոյ՝ դժոխք էր ինձ կեանքս կամերամ,
Ողորմութեամբ՝ որով զերծայ յոսոխաց՝
Ընդ արտաիրս անցեալ մահու եւ դիւաց ,
Նովին թափեա զհոգիս եւ հուսկ յայս չարեաց՝
Ոչ մարմին աստ , ոչ հրապոյրք , չիք ոք սատան.
Արդարութիւն լոկ ու անաչառ դատաստան.
Այլ ես ի յոյս ու ի սէր քո կամ ապաստան ։
Զոր քան զամն սիրես՝ ըզնոյն յիշեք՝ գո՜ւթ .
Աղէ՜ Աստուած գըթած, յիշեա՛ զայն եւ դուդ։
Շատ է հոգւոյս ցայս վայր ի քէն կալ գաղութ
Արքայութեան բաց են քո դրունք յարաժամ՝
Սէր քո ջընջեաց զարդարութեանըն պատգամ,
Աստուած բաժին իմ յաւիտեան , առ քեզ գամ,
Արի Աստուած իմ, տեսեալ զիս ի հեռուստ,
Խընդամ ի գիւտ որդւոյդ. երբեմն ի կորուստ,
Զպարանոցաւ հոգւոյս արկ գիրկըս հարուստ.
Պըճնեա ի զգեստ՝ զոր կազմեցերդ յաւիտեանց ,
Զաստուածութեանդ կընիք արդ հա՛ր յիս անանց
Կոչեա զորդիսդ երեց , ինքնին ի պար անց ։ 
Եկայք սըրբոց ժողովք , լինել խրախ ի տէր ,
Զ՚ի կորըստեանց ու ի մահունց զիս թափեաց սէր
Ուրա՜խ լիցուք եւ ընդասցուք ի բաստ մեր
Զի անց գընաց ի մէնջ երկրին ըստուերած ,
Յարեան փրկչէն լուացեալ եղեաք անարած ,
Աստուած ընդ մեզ յայսմ՝ հետէ, մեք ի  յԱստուած։ 

1842