Պատմութիւն

Իսկ ես միւս օրն առաւօտին յղեցի զՂալայճի օղլու Ստեփանոս վարդապետն որ էի կարգեալ ճանապարհի աթոռակալ, եւ էր ընդ իս ի բանակն՝ ի Մուղան: Եւ գնացեալ էառ զրախամներն, որ էր Է (7) ռաղամ, եւ եկեալ ուրախութեամբ ետուր ցիս:

Իսկ ի նոյն օրն գնացինք ի սէլամն: Եւ կրկին պատուիրեցեն յետ սէլամին, եթէ՝ «Երեկոյեան պարտիք գալ եւ հանդիպիլ Վէլինէմէթին, որ զձեզ յանձնէ ձեր զապութիւն եւ մուրախաս առնէ»:

Եւ գնացեալ՝ իւրաքանչիւր ի տեղիս իւր, եւ կացաք մինչեւ ցերեկոյն: Եւ իններորդ ժամուն ժողովեցանք ի դուռն Վէլինամաթին. քալանթար Մէլիքջանն եւ մէլիք Յակոբջանն, եւ այլազգեաց քալանթարն՝ Ալիղուլին, եւ այլ քէտխուտէք հայոց եւ մէլիքներն, զի Երեւան Թ (9) մհալ գոլով Թ (9) մէլիք կան այժմ: Թէպէտ հնազանդ են քալանթարին եւ դողան առաջեւ, իբրեւ զնոքար, բայց Երեւանայ մէլիքներացն, որք են այսոքիկ. նախ՝ մէլիք Յակոբջանն եւ մէլիք Մկրտումն, Կարբու եւ Ղրխպուլախու, Շոռակալու, Իկտիրու, Գառնու, Ծաղկնայձորու, Գեղարգունոյ, Ապարանու, Շիրակուանու, այլ եւ՝ Երեւանայ Շէյխիսլամն, աղայներն եւ միրզէքն, եւ առեալ զմեզ տարան ի դէմն:

Եւ սկսաւ ասել բանս խրատականս եւ պատուէր պիտոյականս վասն արքունական իրաց, եւ վասն երկրին բարեկեցութեան եւ ռահաթին հանգստեան: Եւ՝ վասն պատերազմական զօրացն, որ նօքար անուանեն, զի են տօնլուխով՝ պատուէր միրզոցն վասն վարձուց նոցին: Եւ՝ վասն դալիմի ձիավարժութեան եւ պատերազմավարժութեան: Նոյնպէս եւ նոցա՝ զձիանս իւրեանց լաւ պահելոյ եւ զանօթս պատերազմի, որ է զրէհն՝ թուրն, ռումբն, միջքի դանակն, վահանն, թէրքէշն՝ որ է նետու աղեղն, զթֆանկն եւ զայլ սոյնպիսիք պատրաստի ունել եւ զլաւն ստանալ:

Եւ՝ զայլ սոյնպիսիք բազում բանս պատշաճաւորս վասն երկրին պահպանութեան եւ ամենայն իրաց:

Եւ վճար խօսիցն ասաց միրզոցն, եթէ՝ «ԶԽալիֆայն ձեզ յանձնեմ. զի զոր ինչ կամիցի՝ եթէ գիւղ, եթէ հող եւ եթէ այլ ինչ, զոր պատշաճ է իւրն, քան թէ այլոց՝ իւրն տայք այնպէս, որ ոչ միրիյին վնաս լինի, ոչ՝ իւրն դժուարութիւն: Եւ յորժամ ինքն չկամենայ, ապա այլոց տուէք: Զի գիտէք որ խաթրն պահեմ եւ մէկ եախշի քիշի է: Պիտիր, որ դուք եւս լաւ պահէք զխաթրն եւ այնպէս արարէք, որ չլինի, թէ՜ ձեզանէ ինձ գանգատ գրէ»:

Ինձ եւ ասաց, թէ՝ «Ղալիֆա՜յ, այսուհետեւ հեռանաս ինձանէ եւ ոչ կարես լինել ինձ ձեռնհաս: Վասն որոյ ահա՛ զքեզ յանձնեցի զապիթներաց ձերոց, այսինքն՝ միրզոց: Զոր ինչ մաթլապ որ ունիս դոցա ասես՝ որ կատարեն: Եւ թէ չի լսեն աղաչանացդ, Իբրահիմ խանին արզ արայ՝ (որ է իւր եղբայրն, նստեալ ի Թարվէզ՝ խան եւ սպասալար), եւ նա ինձ ծանուսցանէ: Եւ թէ կամիս դու եւս ծանոյ: Քեզ հրաման է: Եւ աղօթող լեր վասն մեր: «Տէ զէթ շինտիտան կերի մուրախասսըն, կէթ Ուչքիլիսայ[այ]»:

Եւ ապա սկսայ եւ ես դրուատեալ զնա եւ օրհնել, եւ լալոտ աչօք ասացի. «Շէֆքէթլում, դու որովհետեւ հեռանաս ի մէնջ, մեք այժմ գիտացաք, որ որբ մնալոց եմք: Զի ոչ ոք լինելոց է իբրեւ զքեզ որ զմեզ խնամէ: Վասն որոյ Աստուած ամենակարողն զճանապարհդ բաց եւ աջող անէ եւ միշտ յաղթողս արասցէ ի վեա թշնամեաց քոց: Ապա զայս խնդրեմ ի մեծութենէդ, որ զմուրվաթդ եւ զմուպարաք նազարդ ինձանէ եւ այն մուպարաք թէքքէյէն պակաս չանէսե:

Որ եւ կրկին յուսադրեաց ասելով. «Ալամ չաքմայ Խալիֆայ ալամ չաքմայ: Օ թէքէ մանում տուր, սանտայ մանում սան: Կէթ: Պիր խօշճայ քիշի սէն: Կէթ համան տուայ էյլէ»:

Եւ ապա շեյխիսլամն եւս համարձակեցաւ եւ ասաց զտուայ մի պարսկերէն գրաբար ի չափ Բ (2) տան սաղմոսի: Եւ ապա ասացեալ զֆաթէն եւ ես՝ զ«Հայր մեղայն», շնորհակալեցայք եւ արձակեցաք յերեսանց եւ գնացաք ի բնակութիւնս մեր: