Պատմութիւն

Իսկ ի միւս օրն, որ էր մեծ Պայրամն իւրեանց, կանուխ գնացինք ի օթախն մեծի Խանին՝ ի տեղի հանգստարանի մերում՝ իւրաքանչիւր ի հովանոցս իւր, ուր ամենայն օր հանգչէաք ի եղեգնեայ այվանն մեր: Քանզի մինչ դարձանք, ի երեկեան օրն, որ էր արիֆէ, ի մետաղս մեր , ի ճանապարհին հարցուցի քալանթարին եւ մել[ի]քին, թէ՝ վաղիւն Պայրամ է, եւ մենք ի՞ւչ չաղ գանք ի սէլամն: Պա՞րտ է գալ թէ ոչե: Իսկ նոքա պատասխանեցին, թէ՝ «Այո գանք, զի պատշաճ է: Եւ ինչ չաղ գայինք ամէն օր, նոյնպէս եւ վաղիւնե: Իսկ ես ասացի, թէ՝ «Ոչ այդպէս, զի Թուրքաց երկիրն ի Հոռոմոց տունն եւ ի Կոստանդնուպօլիս Պայրամ սէլամին եւ նամազն կանուխ կու լինի: Զի յառաջ քան զլուսանալն գնան մեծամեծքն ի թագաւորին պալատն սէլամ, եւ ապա գումարեալ գնան ի նամազն եւ յետոյ գան եւ կրկին պայրամլամիշ լինին, եւ յետոյ ցրուին իւրաքանչիւր տեղիս: Վասն որոյ պարտ է մեզ կանուխ գնալ ի հովանոցս մեր՝ ժամ մի յառաջ քան զծագել արեգական: Գուցէ եւ սոքա կանուխ կամիցին զսէլամնե: Եւ հաճեալ ընդ բանս իմ ասացին. «Բարի է. այնպէս արասցուքե:

Վասն որոյ կանուխ՝ յառաջ քան զծագել արեգական, գնացեալ ի սահմանեալ հանգստարանն մեր: Որ եւ սիրով ընկալան զմեզ նասախչիքն եւ մեծարեալ նստուցին:

Յետ փոքր մի անցանելոյ եկն եւ Մօսկօֆի էլչին: Զնա եւս ընկալեալ նստուցին ուրիշ տեղ:

Եւ այսպէս ի սուղ ժամու եկին ժողովեցան եւ կուտեցան բազմութիւնք մարդկան՝ խանք եւ սուլթանք, միրզէք եւ միրսօֆիք, քալանթարք եւ մէլիքք, մօլլայպաշիք եւ մօլլայք, քէտխուտայք եւ տէվլէթաւորք, հազարապետք եւ հարիւրապետք, յիսնապետք եւ տասնապետք, ճէզաիրչիք եւ համաշայ քէշիկք, չանտաուլք եւ նասախչիք, խանզատէք եւ էլիաղաճլիք, եւ այլ բազմութիւնք խառնիճաղանճից, որ գրէթէ ոչ կարէր տանել վայրն զբազմութիւն մարդկանց:

Եւ զԳՌ (3000) ճէզաիրչիքն երկու կարգ օրինեցին՝ եղեգնեայ պարսպէն Խանին մինչեւ ցնետաձիգ մի եւ այլ աւելի, զոր ալայ ասեն օսմանցիքն եւ ամենեցուն ձեռքն մեծամեծ թֆանկներն:

Որ եւ ի այն ալային միջէն անցուցին զօսմանցոց էլչին՝ զԿէնճ-Ալի փաշայն, եւ տարան ի մեծ վրանն յառաջ քան զամենեսեան: Նոյնպէս եւ զՈւռուսաց էլչին տարան զկնի նորա:

Որ եւ իւրաքանչիւրոցս՝ մեզ հրաւիրելոցս ետուն տեղ եւ բազմեցուցին: Քանզի զերկայն տեղ մի ջոկ էին պատրաստեալ, եւ ըստ հրամանի մեծի խանին մի մի կոչէին զհրաւիրեալսն, եւ տարեալ նստուցանէին ի պատրաստեալ տեղին: Եւ ունէին եւս ի վերա քարտիզի գրեալ զհրաւիրելոյ անուանսն կարգաւ, որպէս կարգաւորեալ էր մեծիմաստ Խանն: Վասն որոյ ըստ գրեցելոյն ի խանէն նկատէին ի վերա թղթին եւ այնպէս ժողովէին զպատուելիքն իւրաքանչիւրոց հովանոցաց: Եւ բերեալ ի մի տեղ նստուցանէին ի ներքոյ յատուկ պատրաստեալ եղեգնեայ հովանոցին:

Եւ կրկին կրկին պատուիրէին, զի ամենայն ոք նկատեալ ճանաչիցէ զկարգն իւր՝ թէ ով կայ ի վերեւն, եւ կամ՝ ով է ի ներգեւն, եւ մի շփոթեսցին եւ խառնեսցին իրար: Այլեւ յորժամ գնասցեն ի վրանն բարեւել եւ բազմել առաջի մեծի Խանին, համեստութեամբ եւ յամր գնասցեն ծանր ծանր: Եւ մի շտապեսցեն ոչ ի նստելն եւ ոչ ի յառնելն, այլ խոհեմութեամբ եւ պարկեշտութեամբ լիցի նստելն եւ ելանելն:

Եւ յետ կատարելոյ եւ հրաւիրելոյ զայնոսիկ, որք նշանագրեցեալք էին ի քարտիզի, իբրեւ նստանք կէս ժամ: Որք էին ամենեքեան խանք եւ ոչ այլ ոք եւ եւս՝ ի միջի խաներաց: Որ զգուշութեամբ ամենայն ոք նշմարեաց եւ ճանաչեաց զտեղն իւր: Անմռունչ կայինք եւ սպասէինք հրաւիրման ի վրան անդր: